# eu/ted2020-765.xml.gz
# is/ted2020-765.xml.gz
(src)="1"> Zoritxarrez gure hitzaldiaren 18 minutuak bukatzen direnerako bizirik dauden lau iparramerikar hilda egongo dira jaten duten janariagatik .
(trg)="1"> Því miður , á næstu 18 mínútunum meðan að ég flyt þennan fyrirlestur , munu fjórir Bandaríkjamenn sem eru á lífi núna , deyja af völdum matarins sem þeir borða .
(src)="2"> Nire izena Jamie Oliver da .
(trg)="2.1"> Ég heiti Jamie Oliver .
(trg)="2.2"> Ég er 34 ára gamall .
(src)="3.1"> 34 urte ditut .
(src)="3.2"> Ingalaterrako Essexkoa naiz .
(trg)="3"> Ég er frá Essex í Englandi
(src)="4"> eta azken zazpi urte hauetan biziki lan egin dut nire modura , biziak salbatzeko .
(trg)="4"> Og undanfarin 7 ár hef ég unnið án afláts við að bjarga lífum á minn eigin hátt .
(src)="5.1"> Ez naiz medikua .
(src)="5.2"> Sukaldaria naiz ; ez dut tresna garestirik ezta sendagairik ere .
(trg)="5.1"> Ég er ekki læknir .
(trg)="5.2"> Ég er kokkur ; ég hef engar dýrar græjur eða lyf .
(src)="6"> Nik informazioa eta heziketa erabiltzen ditut .
(trg)="6"> Ég nota upplýsingar , fræðslu .
(src)="7"> Egiatan sinesten dut elikaduraren botereak oinarrizko lekua duela gure etxeetan eta bizitzaren gune hoberenekin erlazionatua dagoela .
(trg)="7"> Ég trúi í einlægni að máttur matar eigi sér grundvallar stöðu á heimilum okkar og tengir okkur við sumar af bestu stundum lífs okkar .
(src)="8"> Ikaragarria , benetan latza da dugun errealitatea .
(trg)="8"> Við erum í hræðilegri , hræðilegri stöðu .
(src)="9"> Ipar Amerika : zuek horren gailurrean zaudete
(trg)="9"> Bandaríkin , þið eruð í essinu ykkar .
(src)="10"> Hau da munduko herrialderik gaixoena .
(trg)="10"> Þetta er eitt af óheilbrigðustu löndunum í heiminum .
(src)="11"> Altxa eskuak mesedez , bertako zenbatek dituzue seme-alabak ?
(trg)="11"> Má ég fá að sjá ykkur rétta upp hönd til að sjá hversu mörg ykkar eiga börn í þessu herbergi í dag ?
(src)="12"> Orain zuetariko beste batzuek ,
(trg)="12"> Gjörið svo vel að rétta upp hönd .
(src)="13.1"> non zaudete osaba-izebak ?
(src)="13.2"> Altxa eskuak zuek ere , osaba-izebak noski !
(trg)="13.1"> Frænkur , frændur , þið megið það líka ...
(trg)="13.2"> Réttið upp hendur .
(trg)="13.3"> Frænkur og frændur líka .
(src)="14.1"> Zuetariko gehienak .
(src)="14.2"> Ongi da .
(trg)="14.1"> Flest ykkar .
(trg)="14.2"> Allt í lagi .
(src)="15"> Guk , azken lau belaunaldietako helduok seme-alabei , gurea baino bizi-itxaropen motzagoa utziko diegu , euren gurasoen bizi-iraupenarekin alderatuta .
(trg)="15"> Við , fullorðið fólk síðustu fjögurra kynslóða , höfum skapað börnum okkar þau örlög að hafa styttri lífaldur en foreldrar þeirra .
(src)="16.1"> Zuen seme alabak zuek baino 10 urte gazteago hilko dira euren testuinguruan sortu dugun elikadura-egoera dela-eta .
(src)="16.2"> Gaur egun , areto honetan , Ipar Amerikan alegia , hiru laurdenak
(trg)="16.1"> Barnið þitt mun lifa tíu árum styttra en þú út af matarumhverfinu sem að við höfum búið til í kringum þau .
(trg)="16.2"> Tveir þriðji hluti af þessu herbergi ,
(src)="17"> gixenegiak edota gehiegizko pisukoak dira , estatistikaren arabera .
(trg)="17"> í dag , í Bandríkjunum , eru tölfræðilega í yfirvigt eða að glíma við offitu
(src)="18.1"> Agian batzuek ez , baina noizbait izango dira , ez egin dudarik .
(src)="18.2"> ( Barreak )
(trg)="18.1"> Þið öll , þið eruð öll í góðum málum , en við munum ná ykkur að lokum , ekki hafa áhyggjur af því .
(trg)="18.2"> Þið öll , þið eruð öll í góðum málum , en við munum ná ykkur að lokum , ekki hafa áhyggjur af því .
(src)="19.1"> Ikusten ?
(src)="19.2"> Osasunari buruzko estatistikak argiak dira , oso argiak gainera .
(src)="19.3"> Bizitza osoa pasatzen dugu heriotzak edota hilketak direla eta erotu beharrean
(trg)="19.1"> Ekki satt ?
(trg)="19.2"> Tölfræði óheilbrigðis er skýr , kristalstær .
(trg)="19.3"> Við eyðum lífi okkar upptekin af dauða , morðum , manndrápum ,
(src)="20"> nahi duzuen bezala deitu ; egunkari guztien azaletan dator , CNN .
(trg)="20.1"> hvað sem er .
(trg)="20.2"> Það er á forsíðu á hverju blaði , CNN .
(src)="21"> Begiratu behean azaltzen den hilketa , Jainkoarren !
(trg)="21"> Lítið á manndráp hérna á botninum , í Guðanna bænum .
(src)="22.1"> Egia ?
(src)="22.2"> ( Barreak )
(trg)="22.1"> Ekki satt ?
(trg)="22.2"> Ekki satt ?
(src)="23"> ( Txaloak ) Gorriz agertzen diren horietako bakoitza elikadurarekin zerikusia duen gaixotasun bat da .
(trg)="23"> ( lófatak ) Hvert einasta rauða súla eru sjúkdómar tengdir matarræði .
(src)="24"> Edozein medikuk , edozein espezialistak esango dizu hori .
(trg)="24"> Hvaða læknir sem er , hvaða sérfræðingur sem er mun segja ykkur það .
(src)="25"> Errealitatea : Dietarekin erlazionatutako gaixotasunak dira oraintxe bertan Ipar Amerikan hiltzaile handienak .
(trg)="25.1"> Staðreynd .
(trg)="25.2"> Sjúkdómar tengdir matarræði er mesti skaðvaldurinn í Bandaríkjunum í dag .
(src)="26.1"> Hau arazo globala da .
(src)="26.2"> Hondamendia da .
(trg)="26.1"> Þetta er alþjóðlegt vandamál .
(trg)="26.2"> Þetta eru hamfarir .
(src)="27"> Munduaren triskantza da .
(trg)="27"> Og þær ríða yfir heiminn .
(src)="28"> Ingalaterra dator justu zuen atzetik , beti bezala .
(trg)="28"> England er skammt undan , eins og venjulega .
(src)="29.1"> ( Barreak ) Banekien gertu zeudela , baina ez hain gertu .
(src)="29.2"> Iraultza behar dugu .
(trg)="29.1"> England er skammt undan , eins og venjulega .
(trg)="29.2"> Ég veit að þeir eru nálægt , en ekki svo nálægt .
(trg)="29.3"> Við þurfum byltingu .
(src)="30"> Mexikok , Australiak , Alemaniak , Indiak , Txinak , denek dituzte pisu eta osasun arazoak .
(trg)="30"> Mexíkó , Ástralía , Þýskaland , Indland , Kína , glíma öll við gríðarlegan vanda vegna offitu og óheilbrigðis .
(src)="31.1"> Erretzean pentsatu .
(src)="31.2"> Obesitatea baino askoz ere merkeagoa da .
(trg)="31.1"> Hugsið ykkur reykingar .
(trg)="31.2"> Þær kosta miklu minna en offita .
(src)="32"> Amerikarrei obesitateak
(trg)="32"> Offita kostar ykkur Bandaríkjamenn
(src)="33.1"> zuen osasun aurrekontuari ehuneko 10 jaten dio , 150 mila milioi dolar urtean .
(src)="33.2"> 10 urtetan , bikoiztu egingo da .
(trg)="33.1"> 10 prósent af heilbrigðiskostnaði ykkar .
(trg)="33.2"> 150 milljarða dollara á ári .
(trg)="33.3"> Eftir 10 ár , mun það tvöfaldast .
(src)="34"> 300 mila milio dolar urtean .
(trg)="34"> 300 milljarðar dollarar á ári .
(src)="35"> Eta argi hitz egin dezagun , zuek ez duzue diru hori .
(trg)="35"> Og í hreinskilni sagt , þið eigið ekki þennan pening .
(src)="36"> ( Barreak ) Elikadura- iraultza bat hastera etorri naiz hona , eta egiatan honetan sinisten dut .
(trg)="36.1"> Og í hreinskilni sagt , þið eigið ekki þennan pening .
(trg)="36.2"> Ég kom hingað til þess að byrja matarbyltingu sem ég trúi í einlægni á.
(src)="37.1"> Beharrezkoa da .
(src)="37.2"> Orain da une aproposa .
(trg)="37.1"> Við þurfum þess .
(trg)="37.2"> Tíminn er kominn .
(src)="38"> Hau une larria da .
(trg)="38"> Við stöndum á vatnaskilum .
(src)="39"> Zazpi urte pasa ditut hau egiten .
(trg)="39"> Ég er búin að vera að í sjö ár .
(src)="40"> Zazpi urtetan zehar Amerikan saiatzen ibili naiz .
(trg)="40"> Ég er búin að vera að reyna í Bandaríkjunum í sjö ár .
(src)="41"> Orain gaia jorratua dago , uzta jasotzeko garaia da .
(trg)="41"> Núna erum við tilbúin -- tilbúin til athafna .
(src)="42.1"> Arazoaren muinera joan nintzen .
(src)="42.2"> Mendebaldeko Virginiara , Amerikan gaixoen dagoen estatura .
(trg)="42.1"> Ég fór í auga stormsins .
(trg)="42.2"> Ég fór til Vestur Virginiu , óheilbrigðasta fylkis Bandaríkjanna .
(src)="43"> Edo hala zen aurreko urtean behintzat .
(trg)="43"> Eða það var í fyrra .
(src)="44"> Beste bat da aurten , baina hurrengo sasoian lan egingo dugu horretan .
(trg)="44"> Við erum komin með nýtt fylki þetta árið , en við munum vinna á því í næstu seríu .
(src)="45.1"> ( Barreak ) Huntington , Mendebaldeko Virginia .
(src)="45.2"> Herri polita .
(trg)="45.1"> Við erum komin með nýtt fylki þetta árið , en við munum vinna á því í næstu seríu .
(trg)="45.2"> Huntington , Vestur Virginiu .
(trg)="45.3"> Fallegur bær .
(src)="46"> Bertan utzi nuen nire arima , bihotza eta jendea , zuen jendea , hain ohikoak bihurtu diren estatistikak ikusten jarri nahi nuen .
(trg)="46"> Ég vildi setja hugi og hjörtu og fólk , fólkið ykkar , inní tölfræðina sem að við erum orðin svo vön .
(src)="47.1"> Nire ustez , garrantzitsuak diren pertsonak aurkertuko dizkizuet .
(src)="47.2"> Zuen jendea , zuen seme-alabak .
(src)="47.3"> Argazkikoa nire laguna Brittany da .
(trg)="47.1"> Ég vil kynna ykkur fyrir sumu af fólkinu sem mér þykir vænt um .
(trg)="47.2"> Fólkið ykkar .
(trg)="47.3"> Börnin ykkar .
(trg)="47.4"> Ég vil sýna ykkur mynd af Brittany , vinkonu minni .
(src)="48"> 16 urte ditu .
(trg)="48"> Hún er 16 ára .
(src)="49.1"> Beste sei urte besterik ez da biziko bere elikaduraren ondorioz .
(src)="49.2"> Sukaldean ikasi ez duen hirugarren belaunaldi iparramerikarra da .
(trg)="49.1"> Hún á 6 ár eftir ólifuð út af matnum sem að hún hefur borðað .
(trg)="49.2"> Hún er af þriðju kynslóð Bandaríkjamanna
(src)="50"> Etxean , eskolan , bere amarengandik edo amonarengandik sukaldean ikasi ez duten horietakoa .
(trg)="50"> sem hefur ekki alist upp í matarumhverfi þar sem þeim hefur verið kennt að elda heima eða í skólanum , eða mamma hennar , eða mamma mömmu hennar .
(src)="51"> Sei urte soilik egongo da bizirik .
(trg)="51"> Hún á sex ár eftir .
(src)="52.1"> Bere gibel propioa jaten ari da hiltzeraino .
(src)="52.2"> Stacy , Edwards familia .
(trg)="52.1"> Hún er að borða lifrina sína í hel .
(trg)="52.2"> Stacy , Edwards fjölskyldan .
(src)="53"> Hau familia normala da .
(trg)="53"> Þetta er venjuleg fjölskylda , gott fólk .
(src)="54"> Stacyk ahal duena egiten du , baina bera ere hirugarren belaunaldikoa da eta ez zuen janaria prestatzen ikasi , ez eskolan ezta etxean ere .
(trg)="54.1"> Stacy gerir sitt besta , en hún er af þriðju kynslóð líka ; henni var aldrei kennt að elda heima eða í skólanum .
(trg)="54.2"> Fjölskyldan þjáist af offitu .
(src)="56"> Justinek 12 urte ditu eta ia 160 kilo ditu .
(trg)="55.1"> Justin , hérna , 12 ára gamall .
(trg)="55.2"> Hann er 350 pund .
(src)="57.1"> Adarra jotzen diote .
(src)="57.2"> Jainkoarren !
(src)="57.3"> Hau alaba da , Katie , lau urte ditu .
(trg)="56.1"> Hann er lagður í einelti , í Guðanna bænum .
(trg)="56.2"> Dóttirin þarna , Katie , hún er fjögurra ára .
(src)="58"> Dagoeneko obesitatea du eta oraingoz ez da lehen hezkuntza hasi .
(trg)="57"> Hún er að berjast við offitu áður en hún svo mikið sem byrjar í grunnskóla .
(src)="59"> Marissa .
(trg)="58"> Marissa .
(src)="60.1"> Bera ongi dago .
(src)="60.2"> Neska osasuntsua da .
(src)="60.3"> Baina , bere aita , gehiegizko pisua zuena ,
(trg)="59.1"> Hún er í lagi .
(trg)="59.2"> Hún er ein af ykkur .
(trg)="59.3"> En vitið þið hvað ?
(src)="61.1"> bere besoetan hil zen .
(src)="61.2"> Ondoren , bere bizitzako gizonik garrantzitsuena , osaba gizentasuna zela eta hil zen .
(src)="61.3"> Eta orain bere aitabitxia ere gizena da .
(trg)="61.1"> dó í örmum hennar .
(trg)="61.2"> Og svo annar mikilvægasti maðurinn í lífinu hennar , frændi hennar , dó út offitu .
(trg)="61.3"> Og núna er stjúpfaðir hennar offeitur .
(src)="62"> Ba ... kontua da obesitateak eta elikadura desegokiak ez direla soilik kalte sufritzen dutenentzako baizik eta baita bere lagun , familiak , anai-arrebentzako ere .
(trg)="62"> Sjáiði til , málið er að offita og sjúkdómar tengdir matarræði skaða ekki bara fólkið sem að hafa þá ; það eru allir vinirnir , fjölskyldan , bræðurnir , systurnar .
(src)="63.1"> Steve apaiza. inspirazio iturri , nire lehenengo laguntzaileetako bat Huntingtonen .
(src)="63.2"> Berak arazoa sakonki ezagutzen du .
(trg)="63.1"> Séra Steve .
(trg)="63.2"> Maður sem að fyllir manni innblæstri .
(trg)="63.3"> Einn af mínum fyrstu bandamönnum í Huntington , Vestur Virginíu .
(trg)="63.4"> Hann er á hnífsoddi vandans .
(src)="64.1"> Jendea lurperatu behar du , bai ?
(src)="64.2"> Eta leporaino dago .
(trg)="64.1"> Hann þarf að jarða þetta fólk , skiljið þið ?
(trg)="64.2"> Og hann er búin að fá upp í kok af þessu .
(src)="65"> Aspertu da bere lagunak , familia
(trg)="65"> Hann er búinn að fá uppí kok af því jarða vini sína ,
(src)="66"> eta bere komunitatea lurperatzeaz .
(trg)="66"> og fjölskylduna sína , samfélagið sitt .
(src)="67"> Neguan , hirukoiztu egiten da hildakoen kopurua .
(trg)="67"> Þegar að veturinn kemur , munu þrisvar sinnum fleiri deyja .
(src)="68.1"> Horretaz okituta dago .
(src)="68.2"> Hau ekidin daitekeen gaixotasuna da .
(trg)="68.1"> Hann er búinn að fá nóg .
(trg)="68.2"> Þetta er fyrirbyggjanlegur sjúkdómur .
(src)="69"> Bizitza hondatzea da .
(trg)="69"> Sóun á lífi .
(src)="70"> Bide batez , hau duzue lurperatzekoa den hilkutxa .
(trg)="70"> Meðal annars , þetta er það sem að þau eru jörðuð í.
(src)="71"> Ez gaude prest honetarako .
(trg)="71"> Við höfum ekki tólin til þess að takast á við þetta .
(src)="72"> Ezin dituzte atetik atera ere egin -- eta serio ari naiz --
(trg)="72"> Getum ekki einu sinni komið þeim út um dyrnar , í alvöru .
(src)="73.1"> ezta bertan mugitu ere .
(src)="73.2"> Garabia behar dute .
(src)="73.3"> Ongi da , nik triangelu bat bezala ikusten dut , ados ?
(trg)="73.1"> Getum ekki einu sinni komið þeim þangað .
(trg)="73.2"> Gaffallyftari .
(trg)="73.3"> Allt í lagi , í mínum augum er þetta þríhyrningur , allt í lagi ?
(src)="74"> Hau da gure elikadura-ingurunea .
(trg)="74"> Þetta er matarumhverfi okkar .
(src)="75"> Hau ulertu egin behar duzue .
(trg)="75"> Það skiptir mig máli að þið skiljið þetta .
(src)="76"> Ziurrenik lehendik entzun duzue , baina itzul gaitezen berriz ere .
(trg)="76"> Þið hafið ábyggilega heyrt þetta áður , en förum yfir þetta aftur .
(src)="77"> Azken 30 urteetan zehar , Zer gertatu da herrialde honen bihotza galtzeko ?
(trg)="77"> Yfir síðustu 30 árin , hvað gerist sem að reif hjartað út úr þessu landi ?
(src)="78"> Zuzen eta zintzoak izan gaitezen : eguneroko bizitza modernoa .
(trg)="78.1"> Verum frökk og heiðarleg .
(trg)="78.2"> Nú já .
(src)="79.1"> Has gaitezen kale nagusitik .
(src)="79.2"> Janari azkarra herrialde osora zabaldu da , jakina da .
(trg)="80.1"> Byrjum á Aðalstræti .
(trg)="80.2"> Skyndibitamatur hefur tekið yfir allt landið .
(src)="80.1"> Marka handiek indar handia dute , oso indartsuak dira herrialde honetan .
(src)="80.2"> Baita supermerkatuak ere .
(trg)="82.1"> Stóru vörumerkin eru orðin eitthver sterkustu öflin , ráðandi öfl í þessu landi .
(trg)="82.2"> Stórmarkaðir líka .
(src)="81"> Enpresa handiak .
(trg)="83"> Stór fyrirtæki .
(src)="82.1"> Enpresa handiak .
(src)="82.2"> Orain dela 30 urte , janari gehiena
(trg)="84.1"> Stórfyrirtæki .
(trg)="84.2"> Fyrir 30 árur , var mest af matnum
(src)="83"> bertakoa eta gehienbat freskoa zen .
(trg)="85"> framleiddur á staðnum og mestmegnis ferskur .
(src)="84.1"> Orain aurrez prestatutakoa da , gehigarriz , beste osagaiez betea .
(src)="84.2"> Badakizue istorioa zein den .
(trg)="86"> Núna er hann aðallega unninn og fullur af alls konar bætiefnum , aukaefnum , og þið þekkið sögulok .
(src)="85.1"> Anoaren tamaina arazo oso handia da .
(src)="85.2"> Etiketen kontua ere arazo ikaragarria da .
(trg)="87.1"> Skammtastærð er augljóslega stórkostlegt vandamál .
(trg)="87.2"> Vörumerkingar eru risastórt vandamál .
(src)="86"> Etiketak lotsagarriak dira hemen .
(trg)="88"> Vörumerkingar í þessu landi eru til háborinnar skammar .
(src)="87"> Beraiek , berain burua arautu nahi dute .
(trg)="89.1"> Þeir vilja vera sjálf ...
(trg)="89.2"> Þeir vilja hafa eftirlit með sjálfum sér .
(src)="88"> Industriak bere buruaren ikuskari izan nahi du .
(trg)="90"> Iðnaðurinn vill vakta sjálfan sig .
(src)="89.1"> Nola ?
(src)="89.2"> Giro honetan ?
(src)="89.3"> Ez dute merezi .
(trg)="91.1"> Hvað meinarðu , í þessu umhvefi ?
(trg)="91.2"> Þeir verðskulda það ekki .
(src)="90"> Nola esan dezakezu zerbaitek grasa gutxi duela , azukrez beteta badago ?
(trg)="92"> Hvernig getur þú sagt að eitthvað sé fitulítið þegar að það inniheldur svona mikinn sykur ?
(src)="91"> Etxea .
(trg)="93"> Heimilið .
(src)="92"> Etxearen inguruko arazorik handiena hau da : janari kulturaren jatorri nagusia zen , gure gizartea osatzen zuen .
(trg)="94"> Stærsta vandamálið með heimilin er að þau voru einu sinni hjartað fyrir að deila mat og matarmenningu , undirstaða samfélagsins .
(src)="93.1"> Eta hori bukatu da .
(src)="93.2"> Eta badakizue zer ?
(trg)="95.1"> Það gerist ekki lengur .
(trg)="95.2"> Og eins og þið vitið , þegar við förum í vinnuna og lífið breytist ,
(src)="94.1"> Lanera goazela eta bizitza aldatzen doala , eta bizitzak beti bere eboluzioa duela , holistikoki aztertu behar genuke hori , atzerapausoa eman , eta oreka berriz lortu .
(src)="94.2"> Eta ez da gertatzen ari , ez da 30 urtetan pasa .
(trg)="96.1"> og eins og lífið hefur alltaf þróast , þurfum við að horfa á þetta heildrænt -- líta um öxl um stundarsakir , og endurmeta stöðuna .
(trg)="96.2"> Það er ekki að gerast .
(src)="95"> Oso arrunta den egoera
(trg)="97.1"> Hefur ekki gerst síðustu 30 ár .
(trg)="97.2"> Ég vill sýna ykkur ástand
(src)="96.1"> erakutsi nahi dizuet oraintxe bertan .
(src)="96.2"> Edwards familia .
(trg)="98.1"> sem er mjög algengt ákkúrat núna .
(trg)="98.2"> Edwards fjölskyldan .
(src)="97.1"> ( Bideoa ) Jamie Oliver : Hitz egin dezagun .
(src)="97.2"> Gauza hauek zu eta zure familiaren gorputzean sartzen dira
(trg)="99.1"> ( Myndbrot ) Jamie Oliver : Spjöllum aðeins saman .
(trg)="99.2"> Þetta er það sem fer í gegnum líkama fjölskyldunnar
(src)="98"> astero-astero .
(trg)="100"> í hverri viku .
(src)="99"> Honek zure haurrak goizago hilko dituela jakinarazi behar dizut .
(trg)="101"> Og þú þarft að skilja að þetta á eftir að drepa börnin þín fyrir aldur fram .
(src)="100"> Nola sentitzen zara ?
(trg)="102"> Hvernig líður þér ?
(src)="101.1"> Stacy : Oso triste eta gogogabetua .
(src)="101.2"> Baina nahi dut nire haurrek bizitzan arrakasta lortzea
(trg)="103.1"> Stacy : Bara er mjög sorgmædd og þunglynd í augnablikinu .
(trg)="103.2"> En , veistu , ég vil að börnin mín nái árangri í lífinu