# es/ted2020-1592.xml.gz
# srp/ted2020-1592.xml.gz
(src)="1"> Cinco años atrás , experimenté un poco lo que debe haber sido ser Alicia en el País de las Maravillas .
(trg)="1"> Prije 5 godina , doživjela sam nešto što bi bilo najsličnije Alisi u zemlji čuda .
(src)="2"> Penn State me pidió a mí , una profesora de comunicaciones , que diera una clase de comunicación a estudiantes de ingeniería .
(trg)="2"> Pen Stejt je pitao mene , nastavnika komunikologije , da li želim da držim časove komunikacije studentima inženjerstva .
(src)="3.1"> Estaba asustada .
(src)="3.2"> ( Risas ) Asustada de verdad .
(src)="3.3"> Asustada de estos estudiantes con sus grandes mentes , sus grandes libros y sus grandes y desconocidas palabras .
(trg)="3.1"> Bila sam preplašena .
(trg)="3.2"> ( Smijeh ) Zaista preplašena .
(trg)="3.3"> Preplašena od tih studenata i njihovih velikih mozgova i njihovih obimnih knjiga i njihovih nepoznatih riječi .
(src)="4"> Pero al desarrollarse esas conversaciones , sentí lo que Alicia debió haber sentido cuando cayó por el agujero del conejo y vio la puerta de un nuevo mundo .
(trg)="4"> Ali , kako su se ovi razgovori odvijali , doživjela sam isto što i Alisa kada je upala u zečiju rupu i otvorila vrata potpuno novog svijeta .
(src)="5.1"> Justamente así me sentí cuando tuve esas conversaciones con los estudiantes .
(src)="5.2"> Me sorprendieron las ideas que tenían , y quería que otros experimentaran también este mundo maravilloso .
(trg)="5.1"> Tako sam se osjećala kada sam vodila te razgovore sa studentima .
(trg)="5.2"> Bila sam oduševljena idejama koje su imali i željela sam da i drugi mogu da dožive taj čudesni svijet .
(src)="6"> Y creo que la clave para abrir esa puerta es una gran comunicación .
(trg)="6"> Vjerujem da je ključ za otvaranje tih vrata odlična komunikacija .
(src)="7"> Necesitamos desesperadamente una gran comunicación de nuestros científicos e ingenieros con el fin de cambiar el mundo .
(trg)="7"> Nama je očajnički potrebna dobra komunikacija sa našim naučnicima i inžinjerima da bismo promijenili svijet .
(src)="8"> Nuestros científicos e ingenieros son los que están atacando nuestros desafíos más grandes , desde energía a medio ambiente y cuidado de la salud , entre otros , y si no sabemos ni entendemos de esto , el trabajo no está hecho , y creo que es nuestra responsabilidad como no científicos tener estas interacciones .
(trg)="8"> Naši naučnici i inžinjeri su ti koji su se uhvatili u koštac sa najvećim izazovima , od energije preko sredine do zdrastvene zaštite , između ostalog , i ako ne znamo ništa o tome i ne razumijemo to , onda taj posao nije urađen i vjerujem da je naša odgovornost kao ne-naučnika da imamo ove interakcije .
(src)="9"> Pero estas grandes conversaciones no pueden ocurrir si nuestros científicos e ingenieros no nos invitan a ver su mundo maravilloso .
(trg)="9"> Ali ovi divni razgovori se ne mogu desiti , ako nas naši naučnici i inžinjeri ne pozovu da vidimo njihovu zemlju čuda .
(src)="10"> Así que científicos e ingenieros , por favor , háblennos con simpleza .
(trg)="10"> Zato , naučnici i inženjeri , molim vas , pričajte štreberski sa nama .
(src)="11"> Quiero compartir algunas sugerencias sobre cómo pueden hacerlo para asegurarse de que podemos ver que su ciencia es sexy y que su ingeniería es atractiva .
(trg)="11"> Željela bih da podijelim sa vama nekoliko načina kako to možete uraditi da budete sigurni da mi možemo da vidimo kako je vaša nauka seksi i da je vaš inžinjering privlačan .
(src)="12"> Primera pregunta para respondernos : ¿ y entonces qué ?
(trg)="12"> Prvo pitanje na koje bi trebalo da nam odgovorite je : Pa šta ?
(src)="13"> Dígannos por qué la ciencia es relevante para nosotros .
(trg)="13"> Recite nam zašto je vaša nauka bitna za nas .
(src)="14"> No nos digan simplemente que estudian las trabéculas , sino que estudian las trabéculas , que son la estructura de malla de nuestros huesos porque es importante para comprender y tratar la osteoporosis .
(trg)="14"> Nemojte mi samo reći kako vi proučavate trabekule recite mi da proučavate trabekule , koje su poput mreže koja čini strukturu naših kostiju jer je to bitno za shvatanje i lečenje osteoporoze .
(src)="15"> Y cuando estén describiendo su ciencia , cuidado con la jerga .
(trg)="15"> I kada objašnjavate svoju nauku , izbjegavajte žargon .
(src)="16"> La jerga es un obstáculo para nuestra comprensión de sus ideas .
(trg)="16"> Žargon je barijera u našem razumijevanju vaših ideja .
(src)="17"> Seguro , pueden decir " espacial y temporal " , pero ¿ por qué no decir " espacio y tiempo " que es mucho más accesible a nosotros ?
(trg)="17"> Naravno , možete reći " temporalno i spacijalno " , ali zašto ne biste jednostavno rekli " prostorno i vremenski " , onako kako je mnogo razumljivije za nas ?
(src)="18"> Hacerlas accesibles no es lo mismo que hacerlas tontas .
(trg)="18"> Učiniti te ideje dostupnim , nije isto što i zaglupjeti ih .
(src)="19"> Al contrario , como dijo Einstein , que todo sea tan sencillo como sea posible , pero no simple .
(trg)="19"> Umjesto toga , kao što je Ajnštajn rekao , učinite sve jednostavnim koliko je to moguće , ali ne jednostavnijim .
(src)="20"> Pueden comunicar claramente su ciencia sin comprometer las ideas .
(trg)="20"> Možete jasno izraziti svoju nauku bez toga da kompromitujete ideje .
(src)="21.1"> Algo para considerar es usar ejemplos , historias y analogías .
(src)="21.2"> Son maneras de enganchar y entusiasmarnos con su contenido .
(trg)="21.1"> Treba uzeti u obzir da imamo primjere , priče i analogije .
(trg)="21.2"> To su stvari preko kojih ćete nas uključiti i zainteresovati za svoj sadržaj .
(src)="22"> Y al presentar su trabajo , olvídense de los signos de " bala " .
(trg)="22"> I kada predstavljate svoj rad , izbacite numerisanje .
(src)="23.1"> ¿ Se han preguntado por qué se llaman " balas " ?
(src)="23.2"> ( Risas ) ¿ Qué hacen las balas ?
(src)="23.3"> Las balas matan , y matarán su presentación .
(trg)="23.1"> Da li ste se ikada zapitali zašto se to zove bullet ( metak ) ?
(trg)="23.2"> ( Smijeh ) Šta rade meci ?
(trg)="23.3"> Meci ubijaju i oni ce ubiti vašu prezentaciju .
(src)="24"> Una filmina como esta no solo es aburrida , sino que se apoya demasiado en el área del lenguaje de nuestro cerebro y nos abruma .
(trg)="24"> Slajd kao ovaj , nije samo dosadan , već se i previše oslanja na jezički dio našeg mozga i uzrokuje da postanemo preplavljeni .
(src)="25.1"> En cambio , esta filmina de ejemplo de Genevieve Brown es mucho más efectiva .
(src)="25.2"> Muestra que la estructura especial de las trabéculas es tan fuerte que realmente inspiró el diseño único de la Torre Eiffel .
(trg)="25.1"> Umjesto toga , ovaj primjer slajda od Ženeviv Braun je mnogo efektniji .
(trg)="25.2"> Pokazuje da je specijalna struktura trabekule tako jaka , da je zapravo inspirisala unikatni dizajn Ajfelovog tornja .
(src)="26"> El truco aquí es utilizar una frase simple , legible , que el público puede entender si se pierde un poco , y , a continuación , proporcionar gráficos que apelen a nuestros otros sentidos y creen un sentido más profundo de entendimiento de lo que se describe .
(trg)="26"> Trik je u tome da se koristi jedna , čitka rečenica u koju se publika može unijeti ako se pomalo izgubi i onda obezbijedite slike koje djeluju na naša ostala čula i stvaraju dublje razumijevanje o tome šta se opisuje .
(src)="27"> Creo que estas son solo algunas claves que pueden ayudar a que los demás abramos la puerta y veamos el país de las maravillas que es la ciencia y la ingeniería .
(trg)="27"> Mislim da je ovo par ključnih stvari koje mogu pomoći da se nama ostalima otvore vrata i da vidimo zemlju čuda nauke i inžinjeringa .
(src)="28.1"> Y como los ingenieros con quienes he trabajado me enseñaron a entrar en contacto con mi lela interior , quiero resumir con una ecuación .
(src)="28.2"> ( Risas ) Tome su ciencia , quítele sus signos de bala y su jerga , divida por relevancia , que es compartir lo que es relevante para la audiencia , y multiplíquelo por la pasión que tiene con este increíble trabajo que está haciendo , y esto será igual a las interacciones increíbles que están llenas de comprensión .
(trg)="28.1"> Zato što su me inžinjeri sa kojima sam radila naučili da budem u dodiru sa svojim unutrašnjim štreberom , želim da sumiram sve ovo jednačinom .
(trg)="28.2"> ( Smijeh ) Uzmite nauku , oduzmite numerisanje i vaš žargon , podijelite relevantnošću , znači , podijelite sa publikom ono sto je važno i pomnožite to sa strašću koju imate za taj izvanredni posao koji radite i to je jednako izvanrednoj interakciji koja je puna razumijevanja .
(src)="29.1"> Y así , científicos e ingenieros , cuando hayan solucionado esta ecuación , por todos los medios , háblenme con simpleza .
(src)="29.2"> ( Risas ) Gracias .
(src)="29.3"> ( Aplausos )
(trg)="29.1"> I tako , naučnici i inženjeri , kada riješite ovu jednačinu , svakako pričajte štreberski sa mnom .
(trg)="29.2"> ( Smijeh ) Hvala vam .
(trg)="29.3"> ( Aplauz )
# es/ted2020-1608.xml.gz
# srp/ted2020-1608.xml.gz
(src)="1"> Hace dos años , tras 4 años de servicio en el Cuerpo de Marines de los EE.UU. y ser enviado a Iraq y Afganistán , me encontraba en Puerto Príncipe , dirigiendo un equipo de médicos y veteranos en algunas de las zonas más afectadas de la ciudad , tres días tras el terremoto .
(trg)="1"> Prije dvije godine , nakon služenja 4 godine u Marincima SAD , i rasporeda u Iraku i Avganistanu , našao sam se u Port-o-Prensu , gdje sam vodio tim veterana i medicinskih profesionalaca u nekim od najpogođenijih djelova tog grada , tri dana nakon zemljotresa .
(src)="2.1"> Íbamos donde nadie más quería ir , donde nadie más podía ir , y tras tres semanas , nos dimos cuenta de algo .
(src)="2.2"> Los militares veteranos responden muy bien ante las catástrofes .
(trg)="2.1"> Išli smo na mjesta na koja niko drugi nije htio da ide , gdje niko drugi nije mogao da ide , i nakon tri nedelje , shvatili smo nešto .
(trg)="2.2"> Vojni veterani su veoma , veoma dobri u reagovanju u vanrednim situacijama .
(src)="3"> Al volver a casa , mi cofundador y yo lo estudiamos y vimos que había dos problemas .
(trg)="3"> Kada smo stigli kući , moj partner i ja , pogledali smo to i rekli , postoje dva problema .
(src)="4"> El primero es que la respuesta ante las catástrofes es inadecuada .
(trg)="4"> Prvi je to što je reagovanje u vanrednim situacijama neadekvatno .
(src)="5.1"> Es lenta .
(src)="5.2"> Está anticuada .
(src)="5.3"> No utiliza la mejor tecnología ... y tampoco goza de buen personal .
(trg)="5.1"> Sporo je , zastarjelo .
(trg)="5.2"> Ne koristi najbolje tehnologije i ne koristi najbolje ljude .
(src)="6"> El segundo problema que vimos fue que la reintegración de veteranos era muy inadecuada , y este es un tema de primera plana ahora mismo ya que los veteranos están volviendo a casa desde Iraq y Afganistán y están luchando por reintegrarse en la vida civil .
(trg)="6"> Drugi problem kojeg smo postali svjesni je veoma neadekvatna reintegracija veterana i ovo je trenutno veoma aktuelna tema dok se veterani vraćaju iz Iraka i Avganistana i muče se sa reintegrisanjem u život civila .
(src)="7"> Así que nos sentamos a estudiar esos dos problemas y al final caímos en la cuenta de algo : no son problemas .
(trg)="7.1"> Sjeli smo i pogledali ova dva problema i nešto smo shvatili .
(trg)="7.2"> To nisu problemi .
(src)="8.1"> En realidad , son soluciones .
(src)="8.2"> ¿ Y qué quiero decir con eso ?
(trg)="8.1"> To su zapravo rješenja .
(trg)="8.2"> Šta mislim ovim ?
(src)="9"> Que podemos usar la respuesta ante las catástrofes como una oportunidad para que los veteranos que vuelven a casa tengan un servicio que hacer .
(trg)="9"> Možemo iskoristiti reagovanje u vanrednim situacijama kao priliku da se u službu stave veterani povratnici .
(src)="10"> Estudios recientes muestran que el 92 % de los veteranos quieren seguir trabajando tras colgar el uniforme .
(trg)="10"> Skorašnje ankete pokazuju da 92 % veterana želi da nastavi sa svojom službom nakon skidanja uniforme .
(src)="11"> Y podemos valernos de los veteranos para mejorar la respuesta ante las catástrofes .
(trg)="11"> I možemo iskoristiti veterane da poboljšamo reagovanje u vanrednim situacijama .
(src)="12"> A primera vista tiene mucho sentido , así que en 2010 , respondimos a Chile por la catástrofe del tsunami , a Paquistán por las inundaciones y enviamos equipos a la frontera entre Tailandia y Birmania .
(trg)="12"> Površno gledano , ovo ima dosta smisla , i 2010 . reagovali smo na cunami u Čileu , poplave u Pakistanu , poslali smo timove za obuku na granicu Tajlanda i Burme .
(src)="13"> Pero fue este año , cuando uno de los miembros originales hizo que le diéramos un vuelco al enfoque de nuestra organización .
(trg)="13"> Ali početkom ove godine , jedan od naših prvobitnih članova natjerao nas je da promijenimo fokus organizacije .
(src)="14.1"> Este es Clay Hunt .
(src)="14.2"> Clay fue marine junto conmigo .
(trg)="14.1"> Ovo je Klej Hant .
(trg)="14.2"> On je bio u Marincima sa mnom .
(src)="15"> Servimos juntos en Iraq y Afganistán .
(trg)="15"> Zajedno smo služili u Iraku i Avganistanu .
(src)="16"> Clay estuvo con nosotros en Puerto Príncipe y también en Chile .
(trg)="16"> Klej je bio sa nama u Port-o-Prensu , kao i u Čileu .
(src)="17"> Este año , en marzo , Clay se quitó la vida .
(trg)="17"> Početkom ove godine , u martu , Klej je oduzeo sebi život .
(src)="18"> Fue una tragedia , pero nos obligó a darle un nuevo enfoque a lo que estábamos haciendo .
(trg)="18"> Ovo je bila tragedija , ali nas je stvarno natjeralo da prebacimo fokus onoga što smo radili .
(src)="19.1"> Clay no se suicidó por lo que ocurrió en Iraq y Afganistán .
(src)="19.2"> Clay se suicidó por lo que perdió al volver a casa .
(trg)="19.1"> Znate , Klej se nije ubio zbog onoga što se desilo u Iraku i Avganistanu .
(trg)="19.2"> Ubio se zbog onog što je izgubio po povratku .
(src)="20.1"> Perdió determinación .
(src)="20.2"> Perdió a su comunidad .
(trg)="20.1"> Izgubio je smisao .
(trg)="20.2"> Svoju zajednicu .
(src)="21"> Y puede que lo más trágico sea que perdió su autoestima .
(trg)="21"> I možda najtragičnije , izgubio je samopoštovanje .
(src)="22.1"> Así que , tal y como lo contemplamos , y cuando la tormenta de esta tragedia había pasado , nos dimos cuenta de que , de esos dos problemas ...
(src)="22.2"> En los comienzos de nuestra organización , fuimos una organización de respuesta ante las catástrofes que se valía de un servicio de veteranos .
(src)="22.3"> Tuvimos mucho éxito , y sentíamos que de verdad estábamos cambiando el paradigma de la respuesta ante las catástrofes .
(trg)="22.1"> Kako smo procjenjivali sve i kako se slijegala prašina ove tragedije , shvatili smo da , od ta dva problema - iz prvobitnog plana naše organizacije , bili smo organizacija za reagovanje u vanrednim situacijama koja je koristila službu veterana .
(trg)="22.2"> Imali smo dosta uspjeha i osjećali smo se kao da mijenjamo paradigmu reagovanja u vanrednim situacijama .
(src)="23"> Pero tras lo de Clay , cambiamos ese planteamiento y ahora nos consideramos una organización de veteranos que se vale de la respuesta ante las catástrofes .
(trg)="23"> Ali nakon Kleja smo prebacili fokus , i odjednom krećući se napred , vidimo sebe kao organizaciju veterana koja koristi reagovanje u vanrednim situacijama .
(src)="24"> Porque creemos que podemos devolverle esa determinación y esa comunidad y esa autoestima a los veteranos .
(trg)="24"> Jer smatramo da možemo veteranima vratiti tu svrhu i tu zajednicu i samopoštovanje .
(src)="25"> Y los tornados en Tuscalusa y Joplin , y más tarde el huracán Irene , nos permitieron considerarlo .
(trg)="25"> Tornada u Taskalausi i Džoplinu i kasnije uragan Irena , dali su nam priliku da to i vidimo .
(src)="26"> Quiero que imaginen por un segundo a un chico de 18 años que se gradúa de la escuela secundaria en Kansas City , Missouri .
(trg)="26"> Na trenutak želim da zamislite dječaka od 18 godina koji maturira u srednjoj školi u Kanzasu , u Misuriju .
(src)="27.1"> Se une al ejército .
(src)="27.2"> El ejército le da un fusil .
(trg)="27.1"> Stupi u vojsku .
(trg)="27.2"> Vojska mu daje pušku .
(src)="28"> Le envían a Iraq .
(trg)="28"> Pošalju ga u Irak .
(src)="29"> Todos los días entra en combate con una misión .
(trg)="29"> Svakog dana napušta bazu sa misijom .
(src)="30"> La de defender la libertad de la familia que ha dejado en casa .
(trg)="30"> Misija je da brani slobodu porodice koju je ostavio kod kuće -
(src)="31"> La de mantener con vida a los hombres que le rodean .
(trg)="31"> da održi živim ljude oko sebe .
(src)="32"> La de llevar la paz al pueblo donde trabaja .
(trg)="32"> Da smiri selo u kome radi .
(src)="33.1"> Tiene un propósito .
(src)="33.2"> Pero vuelve a su casa en Kansas City , Missouri , quizás vaya a la universidad o trabaje , pero su propósito ya no tiene el mismo sentido .
(trg)="33.1"> Ima svrhu .
(trg)="33.2"> Ali kada se vrati u Kanzas u Misuriju , možda ode na koledž ili se zaposli , ali nema taj isti osjećaj svrhe .
(src)="34.1"> Le das una motosierra .
(src)="34.2"> Le envías a Joplin , Missouri , tras un tornado , y lo recupera .
(trg)="34.1"> Date mu motornu testeru .
(trg)="34.2"> Pošaljete ga u Džoplin , Misuri nakon tornada i taj osjećaj se vraća .
(src)="35"> Volviendo atrás , ese mismo chico de 18 años se gradúa de la preparatoria en Kansas City , Missouri , se une al ejército , el ejército le da un fusil , le envían a Iraq .
(trg)="35"> Da se vratimo , taj isti osamnaestogodišnjak maturira u srednjoj školi u Kanzasu u Misuriju , stupi u vojsku , vojska mu daje pušku i šalje ga u Irak .
(src)="36"> Todos los días mira los mismos pares de ojos que le rodean .
(trg)="36"> Svakog dana gleda u iste oči oko njega .
(src)="37.1"> Entra en combate .
(src)="37.2"> Sabe que esa gente le cubre .
(trg)="37.1"> Napušta bazu .
(trg)="37.2"> Zna da može da računa na te ljude .
(src)="38.1"> Ha dormido en la misma arena .
(src)="38.2"> Han vivido juntos .
(trg)="38.1"> Spavali su u istom pijesku .
(trg)="38.2"> Živjeli su zajedno .
(src)="39.1"> Han comido juntos .
(src)="39.2"> Han sangrado juntos .
(trg)="39.1"> Zajedno su jeli .
(trg)="39.2"> Zajedno su krvarili .
(src)="40"> Vuelve a casa en Kansas City , Missouri .
(trg)="40"> Vraća se u Kanzas u Misuriju .
(src)="41.1"> Deja el ejército .
(src)="41.2"> Cuelga el uniforme .
(trg)="41"> Napušta vojsku i skida uniformu .
(src)="42"> Ya no pertenece a esa comunidad .
(trg)="42"> Više nema tu zajednicu .
(src)="43"> Pero llevas a 25 de esos veteranos a Joplin , Missouri , y recobran ese sentido de comunidad .
(trg)="43"> Ali kada 25 takvih veterana ostavite u Džoplinu , Misuri , vraća im se osjećaj te zajednice .
(src)="44"> De nuevo , un chico de 18 años se gradúa en Kansas City .
(trg)="44"> Još jednom , imate osamnaestogodišnjaka koji maturira u srednjoj školi u Kanzasu .
(src)="45.1"> Se une al ejército .
(src)="45.2"> El ejército le da un fusil .
(trg)="45.1"> Stupa u vojsku .
(trg)="45.2"> Vojska mu daje pušku .
(src)="46"> Le envían a Iraq .
(trg)="46"> Šalju ga u Irak .
(src)="47.1"> Le otorgan una medalla .
(src)="47.2"> Vuelve a casa en un desfile triunfal .
(trg)="47.1"> Na grudi mu stavljaju orden .
(trg)="47.2"> Vraća se kući za paradu .
(src)="48.1"> Cuelga el uniforme .
(src)="48.2"> Ya no es el sargento Jones en su comunidad .
(src)="48.3"> Ahora es Dave de Kansas City .
(trg)="48.1"> Skida uniformu .
(trg)="48.2"> Više nije narednik Džouns u svojoj zajednici .
(trg)="48.3"> Sada je Dejv iz Kanzasa .
(src)="49"> Ya no tiene la misma autoestima .
(trg)="49"> Više nema to samopoštovanje .
(src)="50"> Pero lo mandan a Joplin tras un tornado , y de nuevo alguien va hacia él y le estrecha la mano y le agradece su ayuda , y recobran esa autoestima .
(trg)="50"> Ali kada ga pošaljete u Džoplin nakon tornada i opet mu neko prilazi i rukuje se s njim zahvaljujući mu za njegovu službu , opet ima to samopoštovanje .
(src)="51"> Creo que es muy importante porque ahora mismo alguien necesita avanzar y esta generación de veteranos tiene la oportunidad de hacerlo si le dan la oportunidad .
(trg)="51"> Mislim da je to veoma bitno , jer trenutno neko mora da istupi i ova generacija veterana ima priliku da uradi to ako im se pruži šansa .
(src)="52.1"> Muchas gracias .
(src)="52.2"> [ Aplausos ]
(trg)="52.1"> Hvala vam puno .
(trg)="52.2"> ( Aplauz )
# es/ted2020-1626.xml.gz
# srp/ted2020-1626.xml.gz
(src)="1"> Me gustaría mostrarles un video de algunos de los modelos que trabajo .
(trg)="1"> Pokazaću vam video snimak pojedinih modela na kojima radim .
(src)="2"> Tienen el tamaño perfecto , y no tienen ni un ápice de grasa .
(trg)="2"> Savršene su veličine i nemaju ni trunke sala .
(src)="3"> ¿ He mencionado que son hermosos
(trg)="3"> Da li sam već spomenula da su savršeni ?
(src)="4.1"> y que son modelos científicos ?
(src)="4.2"> ( Risas ) Como seguramente adivinaron , soy ingeniera de tejidos , y este es un video de algunos de los corazones con latidos que he diseñado en el laboratorio .
(trg)="4.1"> I da su to naučni modeli ?
(trg)="4.2"> ( Smijeh ) Vjerovatno ste već shvatili da se bavim inžinjeringom tkiva , a ovo je video snimak srca koje kuca , proizvela sam ga u laboratoriji .
(src)="5"> Y esperamos que un día esos tejidos puedan servir de reemplazo para el cuerpo humano .
(trg)="5"> Nadamo se da ćemo jednog dana ova tkiva koristiti za zamjenu organa u ljudskom tijelu .
(src)="6"> Pero hoy hablaré de lo buenos que son estos tejidos como modelos .
(trg)="6"> Danas ću vam objasniti zašto su ova tkiva odlični laboratorijski modeli .
(src)="7"> Pensemos por un momento en el proceso de certificación de fármacos .
(trg)="7"> Hajde da porazmislimo o testiranju ljekova .
(src)="8"> Pasamos por la formulación , pruebas de laboratorio , pruebas en animales , ensayos clínicos , que podrían denominarse pruebas en humanos , antes de que los fármacos lleguen al mercado .
(trg)="8"> Neophodno je da smislite lijek , odradite testiranja u laboratoriji , testiranja na životinjama i potom kliničke studije , tj. testiranja na ljudima , prije nego što lijek izađe na tržište .
(src)="9"> Cuesta mucho dinero , mucho tiempo , y , a veces , aún si el fármaco llega al mercado , se comporta de un modo impredecible y daña a la gente .
(trg)="9"> To zahtjeva mnogo novca i vremena i ponekad , tek kada lijek izađe na tržište uočimo mehanizam djelovanja koji nije očekivan i šteti ljudima .
(src)="10"> Y cuanto más tarde falle , peores serán las consecuencias .
(trg)="10"> Što kasnije ustanovimo loše strane , posljedice su gore .
(src)="11.1"> Todo se reduce a dos temas .
(src)="11.2"> Uno : los humanos no somos ratas ; y dos : a pesar de nuestras increíbles similitudes de unos con otros , en realidad esas diminutas diferencias entre uno y otro tienen enorme impacto en la forma de metabolizar fármacos y los efectos de esos fármacos sobre nosotros .
(trg)="11.1"> Sve se svodi na dva problema .
(trg)="11.2"> Prvo , ljudi nijesu pacovi i drugo , bez obzira na sve sličnosti među nama , baš te male razlike između vas i mene značajno utiču na način obrade lijeka i na to kako ti ljekovi utiču na nas .
(src)="12"> ¿ Qué tal si tuviésemos modelos de laboratorio que no sólo nos imitaran mejor que las ratas sino que reflejaran nuestra diversidad ?
(trg)="12"> A šta ako bismo imali bolje modele u samoj laboratoriji koji bi nas predstavili bolje nego pacovi , kao i našu raznolikost ?
(src)="13"> Veamos cómo podemos hacerlo con ingeniería tisular .
(trg)="13"> Hajde da vidimo kako se to može postići uz pomoć inžinjeringa tkiva .
(src)="14"> Una de las tecnologías clave que es realmente importante es lo que se llama células madre pluripotentes inducidas .
(trg)="14"> Jedna od ključnih tehnologija za to su takozvane indukovane pluripotentne matične ćelije .
(src)="15"> Han sido desarrolladas en Japón hace bastante poco .
(trg)="15"> Nedavno su razvijene u Japanu .
(src)="16"> Bien , células madre pluripotentes inducidas .
(trg)="16"> Znači , indukovane pluripotentne matične ćelije .
(src)="17"> Se parecen mucho a las células madre embrionarias sólo que no tienen controversia .
(trg)="17"> U mnogome podsjećaju na embrionalne matične ćelije , ali ih ne prate kontroverze .
(src)="18"> Inducimos a las células , digamos , células de la piel , agregándole unos genes , los cultivamos , y luego los cosechamos .
(trg)="18"> Indukujemo ćelije , na primjer ćelije kože , tako što im dodamo nekoliko gena , gajimo ih i potom ih sakupimo .
(src)="19"> Son células de la piel que pueden ser llevadas en una especie de amnesia celular , a un estado embrionario .
(trg)="19"> Prosto možemo da prevarimo te ćelije kože da se vrate u embrionalno stanje , to je kao ćelijska amnezija .