# es/ted2020-1004.xml.gz
# ky/ted2020-1004.xml.gz
(src)="1"> Hoy estoy aquí para mostrar mis fotografías de los lakota .
(trg)="1"> Мен бүгүн бул жерде Лакота жергесинде тартылган сүрөттөрүмдү көрсөтмөкчүмүн .
(src)="2"> Muchos de Uds. habrán oído hablar de los lakota , o al menos del grupo más grande de tribus llamado sioux .
(trg)="2"> Көбүңүздөр Лакота тууралуу мурда уккансыздар , же жок дегенде андан чоңураак уруулар топтору жөнүндө мисалга , Сиу аттуу .
(src)="3"> Los lakota son una de tantas tribus desplazadas de sus tierras a campos de prisioneros de guerra ahora llamados reservas .
(trg)="3"> Лакота уруусу башка бир топ уруулардай эле өз жерлеринен көчүрүлүп согуш абактарынын туткуну болуп калган андай жерлер азыркы мезгилде резервация-корук деп аталат .
(src)="4"> La reserva de Pine Ridge , el tema de la presentación de hoy , se encuentra a unos 120 Km al SE de las [ montañas ] Black Hills en Dakota del Sur .
(trg)="4.1"> Pine Ridge ( Пайн Ридж ) аттуу резервациясы бүгүнкү алып баруумдун темасы болот .
(trg)="4.2"> Бул резервация Түштүк Дакотанын Black Hills ( Блэк Хилз ) деген жеринен болжол менен 120 км чакырым алыстыгында жайгашкан .
(src)="5"> A veces refieren a él como al Campo de Prisioneros de Guerra Número 334 , lugar donde viven ahora los lakota .
(trg)="5"> Ал жерди кээ бирде дагы 334 номериндеги Согуш Абагынын Туткуну деп аташат , жана ушул жерде азыркы убакта Лакота уруусу жашайт .
(src)="6"> Si alguno de Uds. ha oído hablar del AIM , el Movimiento Indígena de EE.UU. , o de Russell Means , o de Leonard Peltier , o de la disputa en Oglala , entonces sabe que Pine Ridge es el centro de las cuestiones indígenas en EE.UU.
(trg)="6"> Кана эмесе айткылачы , араңыздарда канчооңор AIM , башкача айтканда Америкалык Түпкүлүктүү Калктын Кыймылы тууралуу уктуңуздар эле же болбосо Russell Means ( Рассел Минз ) тууралуу , же Leonard Peltier ( Леонард Пелтиер ) жөнүндө , же Огалала уругунун бийликтегилер менен болгон тирешүүсүн билсеңиздер анда сиздер Пайн Ридж бул Америкадагы түпкүлүктүү элдин көйгөйлөрүн чечүү боюнча даана ортосу экендигин билесиздер .
(src)="7.1"> Me han pedido que hable un poco hoy de mi relación con los lakota , y eso es muy difícil para mí .
(src)="7.2"> Porque , si no han notado mi color de piel , soy blanco , y esa es una gran barrera en una reserva indígena .
(trg)="7.1"> Ошентип биздин бүгүнкү жолугушуубузда менден менин Лакота калкы менен болгон карым-катнашым тууралуу сүйлөп берүүнү суранышкан , а бирок чындыгында ушул жөнүндө сүйлөшүү мен үчүн абдан оор .
(trg)="7.2"> Анткени , эгер сиздер менин денемдин түсүн байкабай калсаңыздар , анда караңыздар , мен ак кишимин , анан бул жагдай Түпкүлүктүү калк резервациясында абдан чоң тоскоолдук болуп эсептелет .
(src)="8"> Hoy van a ver muchas personas en mis fotografías ,
(trg)="8"> Бүгүнкү менин сүрөттөрүмдө сиздер көп адамдарды көрөсүздөр ,
(src)="9"> he logrado una relación estrecha con ellos ; soy como de la familia .
(trg)="9"> ал кишилер менен мен аябай жакын мамилелерди түздүм жана алар мени бир туугандай кылып эле тозуп алышты .
(src)="10.1"> Me han llamado hermano y tío y me han invitado una y otra vez durante 5 años .
(src)="10.2"> Pero en Pine Ridge ,
(trg)="10.1"> Алар мени ага жана тайаке деп аташып беш жыл бою кайра кайра үйлөрүнө чыкырып жатышты .
(trg)="10.2"> Бирок Пайн Риджде
(src)="11"> siempre seré un wasichu .
(trg)="11"> мен ар дайым " Уасишу " деген ысым менен кала берем ,
(src)="12.1"> Wasichu es la palabra lakota que significa " no indígena " .
(src)="12.2"> Pero otra acepción de esta palabra es " el que toma la mejor carne para sí mismo . "
(trg)="12"> Уасишу Лакота тилиндеги сөз жана ал түпкүлүктүү калк эмес дегенди билдирет , Васишу деген сөздүн дагы бир котормосу " өзүнө эттин эң сонун бөлүгүн алган адамды " билгизет .
(src)="13"> Y eso es en lo que quiero centrarme ... el que toma la mejor parte de la carne .
(trg)="13"> Менин сөзүмдүн маңызы мына ушунда - эттин эң сонун бөлүгүн алган адамда болмокчу .
(src)="14"> Significa codicioso .
(trg)="14"> Бул ач көздүктү билдирет .
(src)="15"> Miremos alrededor , en este auditorio .
(trg)="15"> Мына ушул аудиторияда олтургандарды карагылачы .
(src)="16"> Estamos en una universidad privada del oeste de EE.UU. , sentados en sillas de terciopelo rojo con dinero en los bolsillos .
(trg)="16"> Биз мына Батыш Америкадагы жеке университеттеринде окуйбуз , азыр олтурганыбыз болсо кызыл тукабадан жабылган олтургучтар чөнтөктөрүбүздө тыйыныбыз жетиштүү .
(src)="17"> Si miramos nuestras vidas , de hecho , nos ha tocado la mejor parte de la carne .
(trg)="17"> Биздин жашоолорубузду карасаңыздар , биз чындыгында эле эттин эң сонун бөлүктөрүн алганбыз .
(src)="18"> Veamos hoy un conjunto de fotografías de personas que perdieron para que nosotros pudiéramos ganar y sepan , cuando ven la cara de estas personas , que no son sólo imágenes de los lakota , que representan a todos los pueblos indígenas .
(trg)="18"> Келгилечи бүгүн бул сүрөттөргө көңүл буралы көп нерселерге жетишсиз болгон адамдардын өмүрлөрүн көрөлү , аларды билели жана ал адамдардын беттерин көргөн сайын бул жалаң гана Лакота калкынын элестери эмес , бул баардык түпкүлүктүү калктын мүдөөсүн үчүн турган эл экендигин түшүнөлү .
(src)="19"> En este papel está la historia como la he aprendido de mi familia y amigos lakota .
(trg)="19"> Бул жөнөкөй кагаздын бетинде мен көргөн тарых барактары жана мен аны Лакота досторуман жана үй-бүлөмөн үйрөндүм .
(src)="20"> La siguiente es una cronología de tratados celebrados , tratados rotos , y de masacres disfrazadas de batallas .
(trg)="20"> Бул тарых барактары сүйлөшүлгөн жана бузулган келишимдерге согуш деп көз боемочулук болгон кыргын болгон окуялар менен белгилүү .
(src)="21.1"> Empezaré en 1824 .
(src)="21.2"> " Lo que se conoce como Oficina de Asuntos Indígenas
(trg)="21.1"> Мен 1824 жыл менен баштаймын .
(trg)="21.2"> Түпкүлүктүү калк менен иштөө деп белгилүү болгон бөлүм
(src)="22"> fue creada en el Departamento de Guerra , estableciendo un tono temprano de agresión en nuestro trato a los aborígenes de EE.UU.
(trg)="22"> Согуш Департаментинин карамагында ачылып , баскынчылыктын баштапкы деңгээлин Түпкүлүктүү калк менен боло турган кызматташтыкта белгилеп койгон .
(src)="23"> 1851 : el primer tratado de Fort Laramie marca claramente los límites de la Nación Lakota .
(trg)="23"> 1851 жыл : Форд Ларами биринчи келишимине кол коюлган , ал болсо Лакота Улутунун чек аралырын так белгилешкен .
(src)="24"> De acuerdo con el tratado esas tierras son una nación soberana .
(trg)="24"> Келишимге ылайык , ошол жерлер эгемендүү улуттун жерлери деп эсептелет .
(src)="25"> Si los límites de este tratado se mantuviesen , y hay sustento legal para que así fuera , así se verían hoy los EE.UU.
(trg)="25"> Эгер келишимдеги чек аралар ошол бойдон калганда - жана ошол мыйзам негиздерине ылайык ошондой эле болушу абзел - анда бүгүнкү күндөрү Кошмо Штаттары мындай болмок .
(src)="26"> 10 años más tarde
(trg)="26"> 10 жылдан кийин ,
(src)="27"> la Ley Homestead , firmada por el Presidente Lincoln , desató una oleada de colonos blancos en las tierras indígenas .
(trg)="27"> Линкольн Президенти Homestead Act ( Хоумстед Экт ) аттуу мыйзамды чыгарат , ага ылайык Түпкүлүктүү калктын жерлерине көптөгөн ак кишилер отурукташат .
(src)="28"> 1863 : Un levantamiento de los sioux Santee en Minnesota termina con el ahorcamiento de 38 sioux , la mayor ejecución masiva en la historia de EE.UU.
(trg)="28"> 1863 : Минесота жерлеринде Санти Сиу калкынын көтөрүлүшү 38 Сиу адамдарын асып өлтүрүү менен аяктап , Ошол мезгилдеги Кошмо Штаттарынын эң чоң жазалоолорунан болот .
(src)="29"> La ejecución fue ordenada por el presidente Lincoln sólo dos días después de firmar la Proclamación de Emancipación .
(trg)="29"> Бул жазалоо Линкольн Президентинин буйругу болгон да ал эми ага чейин эки күн мурун Линкольн укуктарды теңдетүүгө багытталган Emancipation Proclamation ( Имансипейшн прокламейшн ) аттуу мыйзамга кол койгон болчу .
(src)="30.1"> 1866 : el inicio del ferrocarril transcontinental ... una nueva era .
(src)="30.2"> Nos apropiamos de tierras para que caminos y trenes
(trg)="30.1"> 1866 жылы трансматериктик темир жолун куруу - жаңы заманы башталат .
(trg)="30.2"> Биз бул темир поездер үчүн жана ал жолдорду кыскартыш үчүн
(src)="31"> tomen atajos por el corazón de la Nación Lakota .
(trg)="31"> жергиликтүү Лакота калкынын жерлерин тартып алдык .
(src)="32"> Los tratados quedaron sin efecto .
(trg)="32"> Келишимдердин дээрлик баардыгы ыргытылган болчу .
(src)="33.1"> En respuesta , tres tribus encabezadas por el jefe lakota Nube Roja atacaron y derrotaron al ejército de EE.UU. muchas veces .
(src)="33.2"> Quiero repetir esa parte .
(trg)="33.1"> Ошондуктан Лакота калкынын үч уруулары чогулуп Кызыл Булут аттуу башчынын астында Кошмо Штаттардын аскер күчтөрүнө бир топ ирет чабуул жасап аларды утушат .
(trg)="33.2"> Мен ушул жерди кайталагым келет .
(src)="34"> Los lakota derrotaron al ejército de EE.UU.
(trg)="34"> Лакота Кошмо Штат аскерлерин утат .
(src)="35"> 1868 : el segundo tratado de Fort Laramie garantiza claramente la soberanía de la Gran Nación Sioux y la propiedad lakota de las sagradas Black Hills .
(trg)="35"> 1868 : Экинчи Форд Ларами келишими Улуу Сиу Улутунун эгемендүүлүгүнө даана кепилдик берет жана Лакота элинин Black Hills ( Блэк Хилз ) аттуу сыйык жерлерине ээ экендигин көрсөтөт .
(src)="36.1"> El gobierno también promete derechos de tierra y caza en los estados circundantes .
(src)="36.2"> Prometemos que el territorio del río Powder
(trg)="36.1"> Жана ошондой эле Кошмо Штат өкмөтү Лакота элине алардын жанында жайгашкан штаттарындагы башка жерлер боюнча жана уучулук боюнча укуктарын берүүгө сөз берет .
(trg)="36.2"> Биз мындан ары Powder River ( Паудер Ривер ) аймагы
(src)="37"> en adelante estará cerrado a los blancos .
(trg)="37"> ак адамдардын баардыгына жабылат деген убада бердик .
(src)="38"> El tratado parecía ser una victoria total para Nube Roja y los sioux .
(trg)="38"> Ошентип бул келишим Кызыл Булут менен Сиу үчүн чоң утуш болду .
(src)="39"> De hecho , es la única guerra en la historia de EE.UU. en la que el gobierno negoció una paz concediendo todo lo exigido por el enemigo .
(trg)="39"> Чындыгында , Американын тарыхына таянсак жергиликтүү Америка өкмөтү тарыхта бир гана жолу ушул согушта тынчтык сүйлөшүүлөрун жүргүзүп душмандын баардык талаптарына баш ийген .
(src)="40"> 1869 : se finalizó el ferrocarril transcontinental .
(trg)="40"> 1869 : Трансматериктик темир жолунун салыныша аяктады .
(src)="41"> Empezó a transportar , entre otras cosas , gran cantidad de cazadores quienes comenzaron la caza indiscriminada de búfalos eliminando una fuente de alimentos , vestimenta y abrigo de los sioux .
(trg)="41"> Бул жол менен ары бери көп нерселер ташылып , алар менен кошо көптөгөн аңчылар да жүргүнчү болушуп буфало , жапайы букаларга , аңчылык кылышып , букалар менен дүн сатуулук боюнча ишкердүүлүктү башташты , жана аны менен бирдикте Сиу элинин азык-түлүк жана кийим-кечелер булактарын жойушту .
(src)="42"> 1871 : La Ley de Apropiación Indígena pone a los indígenas en tutela del gobierno federal .
(trg)="42"> 1871 : Түпкүлүктүү калк боюнча бөлүштүрүү актысы бүтүн түпкүлүктүү калкты федералдык өкмөткө көз карандуу болгон чөлкөмдөргө айландырды .
(src)="43"> Además , los militares impartieron órdenes prohibiendo a los indígenas occidentales abandonar las reservas .
(trg)="43"> Буга кошумча атайын аскердик буйрук чыгарылып батыштык түпкүлүктүү калк резервациялардан тышка чыкпоого тыйуу салынат .
(src)="44"> Todos los indígenas del oeste en ese momento eran prisioneros de guerra .
(trg)="44"> Бүтүндөй батыштык түпкүлүктүү калк ошол убакыттан баштап азыркы заманга чейин согуштун абактарында калуудо .
(src)="45"> También en 1871 terminamos con los tratados .
(trg)="45"> 1871 жылы биз ошондой эле келишимдерди түзүү адатын токтоттук .
(src)="46"> El problema de los tratados es que permiten a las tribus existir como naciones soberanas , y no podemos permitir eso ;
(trg)="46"> Анткени келишимдер боюнча уруулар эгемендүү улут катары жашашмак , бирок биз болсо андайды каалабайт элек ;
(src)="47"> teníamos planes .
(trg)="47"> бизде башкача көз караштар бар болчу .
(src)="48"> 1874 : El general George Custer anunció el descubrimiento de oro en el territorio lakota , específicamente en Black Hills .
(trg)="48"> 1874 : George Custer ( Жорж Кастер ) генералы Лакота жергесинде алтын кендери табылгандыгы тууралуу жарыя салып чыкты , ал кендер өзгөчө Black Hills ( Блэк Хилз ) жергесинде болгону айтылды .
(src)="49"> La noticia del oro crea una entrada masiva de colonos blancos en la Nación Lakota .
(trg)="49"> Алтындын бар экендиги Лакота улутунун айланасына ак адамдардын көптөгөн санда көчүп келүүсүнө алып келди .
(src)="50"> Custer recomienda al Congreso encontrar un modo de terminar los tratados con los lakota lo antes posible .
(trg)="50"> Кастер Конгресске атайын сунуш киргизет ага ылайык Лакота менен болгон келишим тез аранын ичинде токтотулуш кажети белгиленет .
(src)="51"> 1875 : comienza la Guerra Lakota por la violación del tratado de Fort Laramie .
(trg)="51"> 1875 : Лакота согушу башталат анын негизги себеби болуп Форт Ларами келишиминин бузулушу болот .
(src)="52"> 1876 : el 26 de julio , de camino a atacar una aldea lakota , fue aplastada la Séptima Caballería de Custer en la batalla de Little Big Horn .
(trg)="52"> 1876 : Июль айынын 26сы Лакота кыштагын чалгындоо аракетинде Кастердин 7чи кавалерия бөлүгү талкаланат да бул кармаш Little Big Horn ( литл биг хорн ) - Кичинекей Чоң Мүйүз атына конот .
(src)="53"> 1877 : el gran guerrero y jefe lakota Caballo Loco se rindió en Fort Robinson .
(trg)="53"> 1877 : Crazy Horse ( крейзи хорз ) аттуу Лакота элинин мыкты берени жана башчысы Форт Робинзон жергесинде курчалат .
(src)="54"> Fue asesinado más tarde durante su detención .
(trg)="54"> Кийинчерек ал түрмөдөн өлтүрүлөт .
(src)="55"> En 1877 también se encontró la forma de librarse de los tratados de Fort Laramie .
(trg)="55"> Ошол эле 1877 жылы биз дагы бир амал таап Форт Ларами келишдерин одоно буздук .
(src)="56.1"> Se presentó un nuevo tratado a los jefes sioux y a sus principales hombres en una campaña conocida como " vender o morir de hambre " .
(src)="56.2"> Firmen el papel o no hay comida para su tribu .
(trg)="56.1"> Биз Сиу башчыларына жана аттуу-баштууларына жаңы келишим тартууладык ал келишим " сат же ачкалыкта кал " деген маанайда болгон .
(trg)="56.2"> Келишимге кол коюуу же болбосо урууң азык-түлүксүз калат деген шарттар коюлат .
(src)="57"> Sólo firmó el 10 % de los hombres adultos .
(trg)="57"> Ал келишимдерге калктагы улуулардын 10 пайызы гана кол коет .
(src)="58"> El tratado de Fort Laramie llama a por lo menos 3 / 4 partes de la tribu a renunciar a las tierras .
(trg)="58"> Форт Ларами келишимине ылайык уруунун жок дегенде үчтөн же төрттөн бир бөлүгү жерлерди берүү үкугуна ээ болгон .
(src)="59"> Esa cláusula fue obviamente ignorada .
(trg)="59"> Албетте келишимдеги бул берене жокко салынган .
(src)="60"> 1887 : la Ley Dawes .
(trg)="60"> 1887 : Dawes ( Доуз ) актысы .
(src)="61"> Termina la propiedad comunal de las tierras de reserva .
(trg)="61"> Резервациядагы жерлерге болгон коомдук менчиктик аяктайт .
(src)="62"> Las reservas se dividen en lotes de 65 hectáreas distribuidas a cada indígena por separado deshaciéndose del sobrante .
(trg)="62"> Резервациялар 160 акр өлчөмдөгү бөлүкчө жерлерине бөлүнүп түпкүлүктүү калкка бөлүштүрүлөт жана калган үлүш жерлердин баары жоюлат .
(src)="63"> Las tribus perdieron millones de hectáreas .
(trg)="63"> Ошентип , уруулар миллиондогон акр өлчөмдөгү жерлерден ажырайт .
(src)="64"> El sueño estadounidense de propiedad privada de la tierra resultó ser una manera muy inteligente de dividir la reserva hasta que no quedó nada .
(trg)="64"> Америкалык жерге болгон жеке менчик кыялдануу ушундай амал жолу аркылуу келип резервация жерлеринен эч нерсе калмайынча бөлүштүрүлө берген .
(src)="65"> La movida destruyó a las reservas facilitando la subdivisión y venta con cada generación que pasaba .
(trg)="65"> Биринчиден , көчүп келүү резервацияларды талкалаган , жана аны андан ары бөлүштүрүп , майдалап сатуу муундан муунга улана берген .
(src)="66"> La mayoría de las tierras sobrantes y muchas de las parcelas dentro de los límites de las reservas están en manos de ganaderos blancos .
(trg)="66"> Көпчүлүк үлүш жерлер жана резервациялардын чегинде жайгашкан көптөгөн жеке жерлер азыркы убакта ак фермерлердин колунда .
(src)="67"> Otra vez , lo mejor de la tierra va a los wasichu .
(trg)="67"> Кайрадан жакшы жерлерге Уасишу ээ болду .
(src)="68"> 1890 : una fecha que , creo , es la más importante de esta presentación .
(trg)="68"> 1890 жыл менин оюмча бул слайттардын арасында эң маанилүү күн .
(src)="69.1"> El año de la masacre de Wounded Knee .
(src)="69.2"> El 29 de diciembre
(trg)="69.1"> Бул жылы Wounded Knee ( Вундид Нии ) аттуу кандуу коогалаңы болгон .
(trg)="69.2"> Декабрдын 29нда
(src)="70"> las tropas de EE.UU. rodearon un campamento sioux en Wounded Knee Creek y masacraron al jefe Pie Grande , y a 300 prisioneros de guerra , usando una nueva arma de fuego que disparaba proyectiles explosivos llamada cañón Hotchkiss .
(trg)="70"> Америкалык аскерлер Вундид Нии булуңунда Сиу эли жайгашкан айылды курчоого алат жана Big Foot ( Биг Фуд ) аттуу эл башчысы менен бирдикте 300дөй жергиликтүү калкты аёсуз өлтүрүшөт , бул кандуу окуяда аскерлер жаңы куралды колдонушат ал автоматтык октор менен атылган Hotchkiss ( Хотчкис ) аттуу мылтыгы болгон .
(src)="71"> Por esta supuesta batalla la Séptima de Caballería recibió 20 Medallas de Honor del Congreso por su valor .
(trg)="71"> Бул салгылашуу деп аталган өлтүрүүлөр үчүн 20 Конгресстик эрдик үчүн медалдар 7чи кавалериянын жоокерлерине берилген .
(src)="72"> Hasta hoy es la mayor cantidad de Medallas de Honor otorgadas por una sola batalla .
(trg)="72"> Бүгүнкү күндө , салгылашуулардын арасындагы эң жогорку дэңгээлде ыйгарылган бул медал чоң сыйлыктуу медал болуп эсептелет .
(src)="73"> Más Medallas de Honor otorgadas por la masacre indiscriminada de mujeres y niños que por cualquier batalla de la Primera Guerra Mundial , la Segunda Guerra Mundial , Corea , Vietnam , Irak o Afganistán .
(trg)="73"> Мына ушул медалдардын көпчүлүгү аялдар менен жаш балдарды ырайымсыз жок кылуу үчүн берилген мындай сыймыка жетүү Биринчи Дүйнөлүк согушта да , Экинчи Дүйнөлүк согушта да , Корея , Вьетнам , Ирак жана Афганистан согуштарында да болгон эмес .
(src)="74"> La masacre de Wounded Knee se considera el final de las guerras indígenas .
(trg)="74"> Вундид Нии кандуу коогалаңы түпкүлүктүү калктын согушунун аяктоосу деп эсептелет .
(src)="75"> Cada vez que visito el sitio de la fosa común de Wounded Knee , no sólo veo una tumba de los lakota o los sioux , sino una tumba de todos los pueblos indígenas .
(trg)="75"> Мен кайсыл гана жактагы Вундид Нииде каза тапкандардын жайларына барбайын , мен ал жайларды жалаң гана Лакота же Сиу элдердики эмес бирок баардык түпкүлүктүү элдердин жайларындай көрөм .
(src)="76"> El hombre santo , Alce Negro , dijo : " Yo no sabía entonces cuánto se terminaba .
(trg)="76"> Black Elk ( Блэк Илк ) аттуу ыйык киши айткан бир сөз бар , " Ошондо эмне жок болуп , түгөнгөндүгүн мен билбей калдым .
(src)="77"> Ahora cuando miro hacia atrás , desde la alta colina de mi vejez , todavía puedo ver a mujeres y niños masacrados , en pilas y dispersos a lo largo del sinuoso barranco , tan claro como cuando los vi con mis ojos aún jóvenes .
(trg)="77"> Азыркы карыган жашымда артымды кылчайып караганымда Баягы өтүп кеткен аялдар менен жаш балдардын ар тарапта үйүлүп жаткан денелери кадимки эле ийилген капчыгайды бойлоп мен аларды көргөндө сайды көргөндөй болуп алардын жаш көздөрү элесимде .
(src)="78"> Y puedo ver que algo más murió allí en el fango sangriento y fue enterrado en la tormenta de nieve .
(trg)="78"> Ошол кандуу жерде дагы башка нерсе түбөлүко жок болгондугун көрөм ал ажал октору менен кошо жерге көмүлгөн .
(src)="79"> Allí murió un sueño de la gente ,
(trg)="79"> Ал адамдардын келечеке болгон тилектери жок болгон ,
(src)="80"> y era un sueño hermoso . "
(trg)="80"> жана ал тилектер аябай сонун болгон . "
(src)="81"> Este evento marca una nueva era en la historia de los indígenas de EE.UU.
(trg)="81"> Бүгүнкү күн менен Түпкүлүктүү Америка Элинин тарыхында жаңы доор пайда болду .
(src)="82.1"> Todo se puede medir antes y después de Wounded Knee .
(src)="82.2"> Porque fue en este momento con los dedos en el gatillo de los cañones Hotchkiss que el gobierno de EE.UU. declaró abiertamente su posición en derechos aborígenes .
(trg)="82.1"> Баардык нерселерди ченесе болот Вундид Нии окуясына чейин жана андан кийин .
(trg)="82.2"> Анткени накта ошол учурда Хотчкисс мылтыктарын мээлеп туруп Америка өкмөтү түпкүлүктүү калктын укуктарына болгон көз карашын ачык көрсөткөн .
(src)="83.1"> Estaban cansados de tratados .
(src)="83.2"> Estaban cansados de colinas sagradas .
(trg)="83.1"> Анткени алар келишимдерден чарчаган .
(trg)="83.2"> Алар ыйык дөбөлөрдөн чарчаган .
(src)="84"> Estaban cansados de danzas fantasmas .
(trg)="84"> Алар арбак бийлеринен чарчаган .
(src)="85"> Y estaban cansados de los inconvenientes con los sioux .
(trg)="85"> Иши кылса алар Сиу элинин келип чыккан баардык ыңгайсыздыктарга чарчаган .
(src)="86"> Por eso revelaron sus cánones .
(trg)="86"> Ошондуктан алар түпкүлүктүү калкка өзүлөрүнүн эрежелерин алып келишкен .
(src)="87"> " ¿ Quieres ser indígena ahora ? " , decían con el dedo en el gatillo .
(trg)="87"> " Мындан ары силер Түпкүлүктүү калк - Indian ( Индиан ) " болосуңар деп , мылтыктары менен жергиликтүү калкты мээлеп маселени чечишкен .
(src)="88"> 1900 : la población aborigen de EE.UU. alcanza su punto más bajo ... menos de 250,000 personas , comparado con un estimado de 8 millones en 1492 .
(trg)="88"> 1900 : Америкадагы Түпкүлүктүү калктын саны эң төмөнкү дэңгээлге жетти - 250,000 ден аз болду , салыштырып келгенде бул калк 1492 жылы 8 миллиондогон санды түзгөн .
(src)="89"> Avance rápido .
(trg)="89"> Шумдук ылдамдыктагы көрсөткүч .
(src)="90.1"> 1980 : El caso judicial más largo de la historia de EE.UU. La Nación Sioux vs .
(src)="90.2"> Estados Unidos , en un fallo de la Corte Suprema de EE.UU. ,
(trg)="90"> 1980 : Америка тарыхындагы эң чоң убакытка созулган сот Сиу улуту менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы мамилени териштирип Американын Жогорку Соту тарабынан каралган .
(src)="91"> la corte determinó que cuando los sioux fueron reasentados en reservas , y casi 3 millones de hectáreas de sus tierras se pusieron a disposición de exploradores y colonos , se violaron los términos del segundo tratado de Fort Laramie .
(trg)="91"> Соттун чечими боюнча , Сиу элин резервация жерлерине көчүрүү жана алардын жети миллион акр чакырымдагы жерлери жер изилдөөчүлөр жана отурукташа турган көчмөндөр үчүн берилгени Форд Ларами экинчи келишиминин шарттарынын одоно бузулгандыгы тууралуу тыянак чыгарган .
(src)="92.1"> La corte declaró que las Black Hills fueron tomadas ilegalmente y que debía pagarse a la Nación Sioux el precio de la oferta inicial más intereses .
(src)="92.2"> Como pago por las Black Hills
(trg)="92.1"> Сотко ылайык Блэк Хилз жерлери мыйзамсыз түрдө тартылып алынган жана ал жерлердин алгачкы баасына пайыз кошулуп Сиу улутуна толук бойдон төлөнүшү керек деген тыянак чыгарылат .
(trg)="92.2"> Блэк Хилз үчүн төлөнө турган акы катары
(src)="93"> la corte otorgó sólo 106 millones de dólares a la Nación Sioux .
(trg)="93"> Сот 106 миллион гана долларды Сиу улутуна берилсин деп чечим чыгарат .
(src)="94"> Los sioux rechazaron el dinero con el grito de guerra : " Las Black Hills no están en venta " .
(trg)="94"> Сиу эли ал акчадан баш тартат жана " Блэк Хилз жерлери сатылбайт " деген ураан менен кала берет .
(src)="95"> 2010 : Las estadísticas de la población aborigen hoy , a más de un siglo de la masacre de Wounded Knee , revelan el legado de la colonización , la migración forzada y la violación de tratados .
(trg)="95"> 2010 : Бүгүнкү күндөгү Түпкүлүктүү калктын статистикасы , Вундид Нии коогалаңынан бир кылым убакыттан кийин , колониялык мурастын ачыка чыгышы , зомбулуктап элди көчүрүү жана келишимдердин одоно бузулган окуяларга бай болду .
(src)="96"> El desempleo en la reserva aborigen de Pine Ridge fluctúa entre el 85 % y el 90 % .
(trg)="96"> Пайн Ридж Түпкүлүктүү калктын резервациясындагы жумушсуздук 85 жана 90 пайыз ортосунда белгиленет .
(src)="97.1"> La oficina de vivienda no crea nuevas estructuras , y las existentes se están desmoronando .
(src)="97.2"> Muchos no tienen hogar ,
(trg)="97.1"> Америкадагы үй-жай менен камсыз кылуу кызматы жаңы үйлөрдү сала албайт , ал эми азыркы турган турак жайлар акырындан кыйрап жатышат .
(trg)="97.2"> Көпчүлүк эл үй-жайсыз ,
(src)="98"> y los que lo tienen se hacinan en edificios en descomposición con hasta 5 familias .
(trg)="98"> ал эми үйлөрү барлар чирип бара жаткан имараттарда беш үй-бүлөөгө чейин жашашат .
(src)="99"> El 39 % de los hogares de Pine Ridge no tienen electricidad .
(trg)="99"> Пайн Ридждеги 39 пайыз үйлөрүндө свет жок .
(src)="100"> Al menos el 60 % de los hogares de la reserva están infestadas de moho negro .
(trg)="100"> Резервациядагы дээрлик 60 пайыз үйлөр көк дат менен капталган .