# es/ted2020-1003.xml.gz
# kk/ted2020-1003.xml.gz
(src)="1"> Hoy quiero hablarles sobre conflictos bélicos y guerras civiles .
(trg)="1"> Бүгін мен этностық конфликт және азаматтық соғыс туралы айтамын .
(src)="2"> Normalmente no son de los temas más alegres ni generan , por lo general , las buenas noticias que conforman esta conferencia .
(trg)="2"> Әдетте бұлар қызық тақырып емес , оның үстіне бұлар бұл конференция тақырыбы аясында жағымды жаңалық та тудырмайды .
(src)="3"> Pero no sólo hay al menos algunas buenas noticias que contar sobre la disminución de conflictos que hace dos décadas atrás , sino que quizá lo más importante es que hemos llegado a la vez a una comprensión mucho mayor de lo que puede hacerse para reducir aún más la cantidad de conflictos étnicos y guerras civiles y el sufrimiento que provocan .
(trg)="3"> Дегенмен , жағымды жаңалық та жоқ емес , бүгінде мұндай конфликтілер саны жиырма жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз , бірақ , бәлкім ең маңыздысы – біз этностық конфликтілер мен соғыс санын азайтып , олардың тауқыметін жеңілдету үшін не істеу керектігін жақсырақ түсіне бастадық .
(src)="4"> Se destacan tres cosas : el liderazgo , la diplomacia y el diseño institucional .
(trg)="4"> Үш жайт маңызды : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(src)="5"> En mi charla me voy a centrar en por qué y en qué forma importan y qué podemos hacer todos para asegurarnos que sigan importando de la manera correcta , es decir ; cómo podemos contribuir todos para desarrollar y perfeccionar las habilidades de líderes locales y mundiales para lograr la paz y para hacerla perdurar .
(trg)="5.1"> Баяндамамда бұлардың неге және қаншалық маңызды екенін және олар маңызын жоғалтпауы үшін біздің не істей алатынымызды айтпақпын .
(trg)="5.2"> Яғни , біз бәріміз аймақтық және әлемдік лидерлердің бейбітшілікті орнатып , оны баянды ете алу қабілетін қалай арттыра алатынымызды айтпақпын .
(src)="6"> Pero empecemos por el principio .
(trg)="6"> Бәрін басынан бастайық .
(src)="7"> Las guerras civiles han ocupado titulares durante muchas décadas y los conflictos étnicos en particular han tenido presencia casi constante como una amenaza a la seguridad internacional .
(trg)="7.1"> Азаматтық соғыс ондаған жылдар бойы басты ақпарат болып келеді .
(trg)="7.2"> Әсіресе этностық конфликтілер халықаралық қауіпсіздікке қатер деп сипатталып келеді .
(src)="8"> Desde hace casi dos décadas las noticias han sido malas y las imágenes inquietantes .
(trg)="8"> Осыдан жиырма жыл бұрын жаңалық жағымсыз , ал суреттер сұмдық болатын .
(src)="9"> En Georgia , después de años de estancamiento , vimos un resurgimiento masivo de la violencia en agosto del 2008 .
(trg)="9.1"> Жылдар бойғы текетірестен соң Грузияда жаппай зорлық-зомбылық басталды .
(trg)="9.2"> 2008 жылғы тамызда .
(src)="10"> Esto escaló rápidamente a una guerra de 5 días entre Rusia y Georgia , dejando a Georgia aún más dividida .
(trg)="10"> Ушығып , Грузия мен Ресей арасындағы бес күндік соғысқа ұласты , бұл Грузияны тіпті бөлшектеп жіберді .
(src)="11"> En Kenia , las elecciones presidenciales de 2007 impugnadas -acabamos de escuchar sobre ellas- llevaron rápidamente a niveles altos de violencia inter-étnica y al asesinato y desplazamiento de miles de personas .
(trg)="11"> Кенияда 2007 жылғы даулы президент сайлауы бұл туралы тек естігеніміз бар , тез арада этносаралық қақтығысқа , мыңдаған адамның өлімі мен босып кетуіне әкеп соқты .
(src)="12"> En Sri Lanka , una guerra civil de décadas entre la minoría tamil y la mayoría cingalesa llevó a un clímax sangriento en 2009 , después de que hasta cien mil personas murieran desde 1983 .
(trg)="12"> Шри-Ланкада аз санды тамильдер мен саны көп сингалдар арасындағы ондаған жылға созылған соғыс 2009 жылы қанды қырғынға ұласты , 1983 жылдан бері мұнда 100 мыңға жуық адам опат болған .
(src)="13"> En Kirguistán , en las últimas semanas , ocurrieron niveles de violencia sin precedentes entre los kirguíes étnicos y los uzbecos étnicos .
(trg)="13"> Қырғызстанда соңғы бірер аптаның ішінде қырғыз ұлты мен өзбек ұлтының арасында бұрын болмаған деңгейде қақтығыс болды .
(src)="14"> Cientos han sido asesinados y más de cien mil desplazados incluyendo muchos uzbecos étnicos que huyeron a la vecina Uzbekistán .
(trg)="14"> Жүздеген адам өлді , 100 мыңнан астамы босып кетті , соның ішінде көп өзбек көрші орналасқан Өзбекстанға қарай қашты .
(src)="15"> En Medio Oriente continúan sin cesar los conflictos entre israelíes y palestinos y se torna cada vez más difícil ver cómo , sólo cómo , se podría lograr una solución posible y duradera .
(trg)="15"> Таяу Шығыста израиль-палестина конфликтісінің бітетін түрі жоқ , әрі оны түбірімен шешудің жолдарын табу күннен күнге қиындап барады .
(src)="16"> Darfur puede haber escapado de los titulares pero allí continúan los asesinatos y el desplazamiento y la enorme miseria humana que eso crea es muy difícil de comprender .
(trg)="16"> Дарфур басты жаңалық қатарынан түсті , бірақ онда кісі өлтіру , бас сауғалап қашу әлі жалғасып жатыр , ондағы адамдардың ауыр тауқыметін айтып жеткізу қиын .
(src)="17"> Y , por último , en Irak la violencia está en aumento otra vez y el país todavía debe formar un gobierno después de cuatro meses de las últimas elecciones parlamentarias .
(trg)="17"> Ал , Иракта қантөгіс қайта өршіді , ал соңғы парламент сайлауынан бері төрт-ақ ай өткен бұл ел әлі үкіметін жасақтаған да жоқ .
(src)="18"> Pero , esperen , esta charla tiene que dar buenas noticias .
(trg)="18"> Бірақ , мұнда жақсы жаңалық айтуға келдім ,
(src)="19"> ¿ Son estas imágenes del pasado ?
(trg)="19"> Сонымен , бұлар – бұрынғының суреттері ме ?
(src)="20"> Bueno , a pesar de las imágenes sombrías de Medio Oriente , Darfur , Irak , y otros lugares hay una tendencia de largo plazo que sí representa buenas noticias .
(trg)="20"> Иә , Таяу Шығыс пен Ирактың , Дарфурдың және басқалардың сұрықсыз суреттерін қоспағанда , ұзақмерзімді тренд тұрғысынан жақсы жаңалықтар бар .
(src)="21"> En las dos décadas que han pasado desde el fin de la Guerra Fría ha habido una disminución general de la cantidad de guerras civiles .
(trg)="21"> Қырғиқабақ соғыс біткен жиырма жыл ішінде азаматтық соғыстардың жалпы саны азайып келеді .
(src)="22"> Desde el máximo de principios de los años 90 , con unas 50 guerras civiles , hoy tenemos 30 % menos de tales conflictos .
(trg)="22"> 1990-жылдардың басында 50 шақты соғыс жүріп жатқан болса , қазір мұндай конфликтілер саны 30 пайызға азайған .
(src)="23"> La cantidad de gente asesinada en guerras civiles también es mucho menor hoy de lo que era hace 1 ó 2 décadas .
(trg)="23"> Азамат соғыстарында қаза тапқандар саны да он , жиырма жыл бұрынғымен салыстырғанда едәуір азайған .
(src)="24"> Pero esta tendencia es menos clara .
(trg)="24"> Бірақ бұл трендтің екі қыры бар .
(src)="25"> El nivel más alto de muertes en el campo de batalla se registró entre 1998 y 2001 con cerca de 80 mil soldados , policías y rebeldes asesinados cada año .
(trg)="25.1"> Майдан даласында ең көп адам шығыны 1998-2001 жылдар аралығында тіркелген .
(trg)="25.2"> Ол кезде жылына 80 мыңдай солдат , полицей мен жасақ қырылған .
(src)="26"> El menor número de víctimas combatientes ocurrió en 2003 con sólo 20 mil muertes .
(trg)="26"> Жауынгерлер ең аз өлген жыл – 2003 жыл , сол жылы 20 мың адам қаза тапты .
(src)="27"> A pesar de los altibajos desde entonces la tendencia general -y esto es lo importante- apunta claramente a la baja durante las últimas dos décadas .
(trg)="27"> Содан бері жоғары-төмен құбылғанымен , жалпы тренд және ең маңызды жайт соңғы жиырма жылда көрсеткіштер төмендеп келеді .
(src)="28"> Las noticias sobre bajas civiles también es menos mala que lo que solía ser .
(trg)="28"> Бейбіт адамдар шығыны туралы ақпарлар да бұрынғыдай өте нашар емес .
(src)="29"> De más de 12 mil civiles asesinados a propósito en guerras civiles en 1997 y 1998 , una década después esta cifra se sitúa en 4.000 .
(trg)="29"> 1997-1998 жылдары 12 мың бейбіт тұрғын қасақана өлтірілген болса , он жылдан кейін бұл сан 4 мыңға дейін азайған .
(src)="30"> Es una disminución de 2 / 3 .
(trg)="30"> Яғни , үштен екіге азайған .
(src)="31"> Esta disminución sería aún más evidente si aislásemos el genocidio de Ruanda de 1994 .
(trg)="31"> Егер 1994 жылғы Руандадағы геноцидті есепке алсақ , бұл сан тіпті аз боп көрінеді .
(src)="32"> Por ese entonces 800 mil civiles fueron asesinados en cuestión de pocos meses .
(trg)="32"> Ол кезде бірнеше айдың ішінде 800 мыңға жуық бейбіт тұрғын қырылған .
(src)="33"> Esto sin duda es un umbral que nunca deber ser sobrepasado .
(trg)="33"> Бұл – сөзсіз үлкен жетістік , енді бұл сандарға ешқашан оралмау керек .
(src)="34"> Es importante notar también que estas cifras sólo cuentan parte de la historia .
(trg)="34"> Мұнда тағы бір маңызды мәселе – бұл сандар оқиғаның бір жағын ғана айтады .
(src)="35"> Deja afuera a las personas que murieron como consecuencia de la guerra civil , de hambre o por enfermedad , por ejemplo .
(trg)="35"> Бұл санаққа азамат соғысы салдарынан , мәселен , аштық пен аурудан өлгендер кірмеген .
(src)="36"> Y tampoco dan cuenta apropiadamente del sufrimiento de los civiles en general .
(trg)="36"> Сонымен қатар , олар жалпы жапа шеккендерді толық есепке алмайды .
(src)="37"> La tortura , la violación y la limpieza étnica se han vuelto armas altamente efectivas , y a menudo no letales , de la guerra civil .
(trg)="37"> Ұрып-соғу , зорлау , этностық тазалау – адамдарды өлтірмеген күннің өзінде , азамат соғысындағы ең тиімді құрал болған .
(src)="38"> Por decirlo de otra manera , para los civiles que sufren las consecuencias de los conflictos étnicos y la guerra civil , no hay guerra buena ni paz mala .
(trg)="38"> Басқаша айтсақ , этностық конфликт пен азамат соғысынан жапа шеккен бейбіт тұрғындар үшін жақсы соғыс не жаман бейбітшілік деген ұғымдар жоқ .
(src)="39"> Así , a pesar de que los civiles asesinados , mutilados , violados , torturados , son demasiados el hecho de que la cantidad de víctimas civiles hoy es claramente menor que hace una década , es una buena noticia .
(trg)="39"> Сондықтан , өлтірілген , жарақаттанған , зорланған , азапталған әр адам – қасірет , десе де , бүгінде бейбіт тұрғындар арасында адам шығынының он жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз болуы – жақсы жаңалық .
(src)="40"> Así que hoy tenemos menos conflictos y muere menos gente .
(trg)="40.1"> Бүгін бізде конфликтілер аз болады .
(trg)="40.2"> Адам өлімі де аз .
(src)="41"> Y la gran pregunta , por supuesto , es por qué .
(trg)="41"> Мұндағы ең басты сұрақ : мұның себебі неде ?
(src)="42"> En algunos casos hay una victoria militar de un lado .
(trg)="42"> Кей жағдайларда бір жақ соғыста жеңіске жетеді .
(src)="43"> Esta es una especie de solución pero rara vez viene sin costo humano o consecuencias humanitarias .
(trg)="43"> Түрлі шешімдері болуы мүмкін , бірақ адам шығынсыз , гуманитарлық салдарсыз шешілетіндері өте аз .
(src)="44"> La derrota de los Tigres Tamiles en Sri Lanka es quizá el ejemplo más reciente de esto , pero hemos visto supuestas soluciones militares similares en los Balcanes , en el Cáucaso Sur y en la mayor parte de África .
(trg)="44"> Шри-Ланкадағы " Тамиль жолбарыстарының " жеңілуі – осының ең жаңа мысалы дер едім , бірақ біз , сондай-ақ , Балқанда , Солтүстік Кавказда , Африканың көп бөлігінде әскери жолмен шешілгендерін де көрдік .
(src)="45"> A veces se complementan con acuerdos negociados o , al menos , con acuerdos de alto el fuego , y se envían fuerzas de paz .
(trg)="45"> Кей кездері оларға келіссөз арқылы реттеу немесе атысты тоқтату келісімдері қосылып , бітімгерлер жіберіледі .
(src)="46"> Pero esto casi nunca representa un éxito rotundo ; Bosnia y Herzegovina tal vez más que Georgia .
(trg)="46"> Бірақ бұлар ешқашан да толық сәтті болған емес : Босния мен Герцеговина , бәлкім Грузия .
(src)="47"> Sin embargo , en muchas partes de África , un colega una vez lo expresó de esta manera : " El alto al fuego del martes en la noche se logró justo a tiempo para que el genocidio comenzara el miércoles en la mañana " .
(trg)="47"> Бірақ Африканың көп бөлігінде жағдайды әріптесім былай сипаттайды : " Сәрсенбі таңда геноцид болғалы тұрғанда сейсенбінің кешінде атысты уақытша тоқтату келісіміне келді " .
(src)="48"> Pero concentrémonos en las buenas noticias .
(trg)="48"> Бірақ қайтадан жақсы жаңалыққа оралайық .
(src)="49"> Si no hay solución en el campo de batalla , tres razones pueden explicar la prevención de conflictos étnicos y guerras civiles , o paz duradera posterior : el liderazgo , la diplomacia , y el diseño institucional .
(trg)="49"> Майдан алаңында шешімі болмағанымен , этностық конфликт пен азамат соғысының алдын алуға я тұрақты бейбітшілік орнатуға үш фактор әсер етуі мүмкін : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(src)="50"> Tomemos el ejemplo de Irlanda del Norte .
(trg)="50"> Солтүстік Ирландияның мысалын алайық .
(src)="51"> A pesar de siglos de animosidad , décadas de violencia , y miles de personas muertas , en 1998 se cerró un acuerdo histórico .
(trg)="51"> Ғасырларға созылған жаушылдыққа , ондаған жылға созылған соғысқа , мыңдаған адамның қазасына қарамастан , 1998 жылы тарихи келісімге қол жетті .
(src)="52"> Su versión inicial fue mediada hábilmente por el senador George Mitchell .
(trg)="52"> Оның бірінші нұсқасын сенатор Митчелл асқан шеберлікпен әзірледі .
(src)="53"> Fue crucial para el éxito a largo plazo del proceso de paz en Irlanda del Norte que se impusieron condiciones muy claras para la participación y la negociación .
(trg)="53"> Солтүстік Ирландиядағы бейбіт процесс ұзақ әрі сәтті болуы үшін қатысу мен келіссөзге байланысты нақты шарттар қоя білді .
(src)="54"> La más importante fue un compromiso total con los medios pacíficos .
(trg)="54"> Ең маңыздысы – бейбітшілікті толық сақтауға деген міндеттеме .
(src)="55"> Las revisiones posteriores del acuerdo fueron facilitadas por los gobiernos británico e irlandés , que nunca vacilaron en su determinación para llevar paz y estabilidad a Irlanda del Norte .
(trg)="55"> Британ және ирланд үкіметтері келісімді қайта електен өткізіп отырғанымен , Солтүстік Ирландияда бейбітшілік пен тұрақтылық орнату райынан еш қайтқан емес .
(src)="56"> Las instituciones clave que se pusieron en marcha en 1998 y las modificaciones de 2006 y 2008 fueron realmente innovadoras y permitieron que todas las partes en conflicto viesen canalizadas sus demandas y resueltas sus preocupaciones .
(trg)="56"> 1998 жылы құрылған негізгі институттар мен олардың 2006 , 2008 жылдардағы жетілген формалары инновациялық болғаны сондай , кикілжің тараптарының мәселелерін шешіп , талаптарын орындады .
(src)="57"> El tratado combina un acuerdo para compartir el poder en Irlanda del Norte con instituciones transfronterizas que enlazan a Belfast y Dublín y reconocen así la llamada " dimensión irlandesa del conflicto " .
(trg)="57"> Келісімнің ішінде Солтүстік Ирландияда трансшекаралық институттармен билікті бөлісу шарттары пысықталған , Белфаст пен Дублинді жалғаған бұл шарттар " конфликтінің ирландиялық өлшемі " деген атқа ие болған .
(src)="58"> Y , de manera significativa , también hay un claro enfoque tanto en los derechos individuales como en los comunitarios .
(trg)="58"> Тағы бір маңыздысы – мұнда , сондай-ақ , жеке адамдардың да , қоғамдардың да құқықтарына көп көңіл бөлген .
(src)="59"> Lo dispuesto en el acuerdo puede ser complejo , pero también lo es el conflicto subyacente .
(trg)="59"> Келісімнің талаптары күрделі болуы мүмкін , себебі , конфликтінің өзі де күрделі .
(src)="60"> Quizá más importante que eso , los líderes locales muchas veces estuvieron a la altura del compromiso , no siempre rápido y no siempre con entusiasmo , pero al final lo hicieron .
(trg)="60"> Бәлкім , ең басты жетістік – жергілікті басшылар ымыраласу деңгейіне дейін өсті , әрдайым жылдам болмаса да , әрдайым шын жүректен болмаса да , ақыр соңында биіктік танытты .
(src)="61"> ¿ Quién podría haber imaginado a Ian Paisley y Martin McGuinness gobernando juntos en Irlanda del Norte como primer ministro y jefe de gobierno ?
(trg)="61"> Ян Пейсли мен Мартин Макгиннес Бірінші министрі және оның орынбасары Солтүстік Ирландияны бірге басқарады деп кім ойлаған ?
(src)="62"> Pero , ¿ es Irlanda del Norte un ejemplo aislado o este tipo de explicación se da más ampliamente en países democráticos que en países en desarrollo ?
(trg)="62"> Сосын , Солтүстік Ирландия ерекше мысал ма , әлде ол көбіне демократиялық және дамыған елдерде болатын құбылыс па ?
(src)="63"> De ninguna manera .
(trg)="63"> Жоқ , мүлде олай емес .
(src)="64"> El término de la interminable guerra civil de Liberia en 2003 ilustra la importancia del liderazgo , la diplomacia , y el diseño institucional ; tanto como la prevención exitosa de una guerra civil a gran escala en Macedonia en 2001 ; o el término exitoso del conflicto en Aceh en Indonesia en 2005 .
(trg)="64"> 2003 жылғы Либериядағы ұзаққа созылған соғыстың аяқталуы басшылықтың , дипломатияның және институттық құрылымның қаншалық маңызды екенін көрсетті , Македониядағы 2001 жылғы толыққанды азамат соғысының сәтті түрде алдын алу да , Индонезияның Ачех аймағында 2005 жылы қақтығыстың сәтті аяқталуы да сол сияқты .
(src)="65"> En los tres casos los líderes locales estaban dispuestos y podían lograr la paz , la comunidad internacional estuvo lista para ayudarles a negociar e implementar un acuerdo , y las instituciones han estado a la altura de la promesa que hicieron el día del acuerdo .
(trg)="65"> Осылардың барлығында жергілікті басшылар бейбітшілік орнатуға құлықты әрі қауқарлы болды , халықаралық қауымдастық келісімді талқылап , іске асыруда әзір тұрды , институттар да келісілген кездегі уәделерінде тұра білді .
(src)="66"> Centrarse en el liderazgo , la diplomacia y el diseño institucional ayuda también a explicar los intentos de paz que fracasan , o que no perduran .
(trg)="66"> Басшылыққа , дипломатияға және институттық құрылымдауға көз салу арқылы бейбітшілікке қол жеткізе алмаудың , не оны баянды ете алмаудың себептерін түсінеміз .
(src)="67"> Las esperanzas forjadas en los Acuerdos de Oslo no condujeron al fin del conflicto israelí-palestino .
(trg)="67"> Осло келісімдеріне артылған үміт Израиль-Палестина конфликтін аяқтауға жол аша алмады .
(src)="68"> No todos los problemas que debían resolverse fueron efectivamente tratados en los acuerdos .
(trg)="68"> Келісім шешілуі тиіс мәселелердің барлығын толық қамти алмады .
(src)="69"> En cambio , los líderes locales se comprometieron a revisarlos más adelante .
(trg)="69"> Бірақ жергілікті басшылар оларды кейін қарастырамыз деп уәде берген .
(src)="70"> Y en vez de aprovechar esta oportunidad los líderes locales e internacionales se desligaron pronto y se distrajeron con la segunda Intifada , los acontecimientos del 11-S y las guerras de Afganistán e Irak .
(trg)="70"> Алайда мүмкіндікті пайдаланудың орнына , жергілікті және халықаралық басшылар артынша бөлектеніп кетті , оның үстіне екінші Интифада , 11 қыркүйек , Ауғанстан мен Ирактағы соғыс сияқты мәселелерге назар аударып кетті .
(src)="71"> El acuerdo general de paz para Sudán firmado en 2005 resultó ser menos amplio que lo previsto , y sus disposiciones aún podrían engendrar un retorno a gran escala de la guerra entre el norte y el sur .
(trg)="71"> 2005 жылы қол қойылған Суданға қатысты жан-жақты келісім күткендегідей жан-жақты болмай шықты , оның кейбір шарттары солтүстік пен оңтүстік арасында ашық соғысқа жол ашуы мүмкін .
(src)="72"> Los cambios y las deficiencias en el liderazgo , más fuera que dentro de la diplomacia internacional y los fracasos institucionales explican esto en medidas casi iguales .
(trg)="72"> Халықаралық дипломатия мен институттық олқылықтарға қарағанда басшылықтағы өзгерістер мен кемшіліктер бұған шамамен бірдей деңгейде кінәлі .
(src)="73"> Problemas de límites no resueltos , disputas por ingresos petroleros , el actual conflicto en Darfur , la escalada de violencia tribal en el sur y , en general , una débil capacidad del Estado en todo Sudán completan un cuadro muy deprimente del estado de cosas en el país más extenso de África .
(trg)="73"> Шешілмеген шекара мәселелері , мұнай үшін талас , Дарфур қақтығысы , оңтүстіктегі тайпалар арасындағы қантөгіс және бүкіл Судан аумағында мемлекет мүмкіндіктерінің шектеулілігі Африканың ең ірі елінде тым сұрқай картинаны сомдап тұрған сияқты .
(src)="74"> Un ejemplo final : Kosovo .
(trg)="74"> Соңғы мысал – Косово .
(src)="75"> El fracaso para lograr una solución negociada en Kosovo y la violencia , la tensión , y la división de facto que resultó de este proceso tienen sus razones en una infinidad de factores diferentes .
(trg)="75"> Косово мәселесін шешуде ортақ тоқтамға келе алмау , зорлық-зомбылық пен қақтығыс , соның кесірінен аймақтың де-факто бөлінуі көптеген факторлардың әсерінен болды .
(src)="76"> Hay tres entre los principales .
(trg)="76"> Ең бастылары – үшеу .
(src)="77"> Primero : la intransigencia de los líderes locales que no se conformaban con menos que sus exigencias totales .
(trg)="77"> Бірінші , жергілікті басшылардың өз талаптарын толық орындатудан басқаны ойламайтын өркөкіректігі .
(src)="78"> Segundo , un esfuerzo diplomático internacional obstaculizado desde el principio por el apoyo occidental a la independencia de Kosovo .
(trg)="78"> Екінші , Батыс Косовоның тәуелсіздігін қолдаған кезден-ақ кібіртіктеп қалған халықаралық дипломатиялық әрекеттер .
(src)="79"> Y tercero , una falta de imaginación a la hora de diseñar instituciones que pudieran responder a las preocupaciones de serbios y albaneses por igual .
(trg)="79"> Үшіншіден , сербтер мен албандардың қажеттіліктерін толық өтеуге тиіс болған институттарды құрылымдауда қиялдың жетіспеуі .
(src)="80"> De la misma manera -y aquí hay buenas noticias de nuevo- el mismo hecho de que exista una presencia internacional de alto nivel , bien equipada , en Kosovo , y en los Balcanes en general , y el hecho de que los líderes locales de ambos bandos han mostrado una moderación razonable , explica por qué las cosas no han sido peores en los últimos dos años desde el 2008 .
(trg)="80"> Дәл сол сияқты , мұнда да жақсы жаңалық бар : Косовода , және жалпы Балқан аймағында жоғары деңгейдегі , ресурсқа бай халықаралық өкілдіктің болуы және екі тараптағы жергілікті лидерлердің салыстырмалы түрде тізгінді тартуы 2008-ден бергі екі жылда жағдайдың неге тіпті нашарлап кетпегенін түсіндіреді .
(src)="81"> Así que incluso en situaciones en las que los resultados no son óptimos , los líderes locales y los internacionales tienen una opción , y pueden marcar una diferencia para mejor .
(trg)="81"> Демек , нәтижесі ойдағыдай шықпаған кездердің өзінде де жергілікті лидерлер мен халықаралық қауымдастықтың таңдау еркі бар және олар бұдан да жақсы ете алады .
(src)="82"> Una guerra fría no es tan buena como una paz fría , pero aún una paz fría es mejor que una guerra caliente .
(trg)="82"> Қырғиқабақ соғыс қырғиқабақ бейбітшілік сияқты жақсы бола қоймас , бірақ қырғиқабақ бейбітшілік шын соғыстан әлдеқайда жақсы .
(src)="83"> Las buenas noticias tratan también de aprender la lección correcta .
(trg)="83"> Әрнеден дұрыс сабақ алу да – жақсылық .
(src)="84"> Entonces , ¿ qué diferencia hay entre el conflicto israelí-palestino y el de Irlanda del Norte o entre la guerra civil de Sudán y la de Liberia ?
(trg)="84"> Сонымен , Израиль-Палестина жанжалының Солтүстік Ирландиядан , Судандағы азамат соғысынан , не Либериядан қандай айырмашылығы бар ?
(src)="85"> Ambos éxitos y fracasos nos enseñan varias cosas de importancia capital que tenemos que tener en mente si queremos que continúen las buenas noticias .
(trg)="85.1"> Сәтсіздіктер де , жеңістер де бізге бірнеше маңызды жайтты үйретеді .
(trg)="85.2"> Егер біз жақсы жаңалықтар көп болсын десек осыларды көкейден шығармауымыз керек .
(src)="86"> Primero , el liderazgo .
(trg)="86"> Біріншіден , басшылық .
(src)="87"> Así como el conflicto étnico y la guerra civil no son desastres naturales , sino desastres artificiales , su prevención y solución tampoco suceden automáticamente .
(trg)="87"> Адам қолымен жасалған апаттар сияқты этностық конфликті мен азамат соғысы да табиғи нәрсе емес , сондықтан олардың алдын алу және реттеу өздігінен бола қалмайды .
(src)="88"> El liderazgo tiene que ser capaz , decidido y visionario en su compromiso con la paz .
(trg)="88"> Басшылық бейбітшілікті сақтауға келгенде қауқарлы , батыл әрі көреген болуы керек .
(src)="89"> Los líderes tienen que conectarse mutuamente y con sus seguidores y tienen que conducirlos en lo que a menudo es un arduo camino hacia un futuro de paz .
(trg)="89"> Лидерлер өз арасында , қолдаушылар арасында байланыс орнатып , оларды бейбіт болашаққа бастайтын бұралаң да ауыр жолмен бірге алып өтуі керек .
(src)="90"> Segundo , la diplomacia .
(trg)="90"> Екінші – дипломатия .
(src)="91"> La diplomacia debe estar bien dotada de recursos , sostenida en el tiempo , y aplicar la combinación correcta de incentivos y presiones a líderes y seguidores .
(trg)="91"> Дипломатияға үлкен ресурс пен сенімділік қажет , әрі лидерлер мен қолдаушыларды бір мезетте қолпаштап әрі қысымға алып отыру керек .
(src)="92"> Tiene que ayudarles a alcanzar un compromiso equitativo , y a asegurar que una amplia coalición de partidarios locales regionales e internacionales les ayuden a implementar el acuerdo .
(trg)="92.1"> Дипломатия оларға әділ компромиске келу үшін керек .
(trg)="92.2"> Бұл оларға жергілікті , аймақтық және халықаралық араағайындардың үлкен коалициясы келісімді жүзеге асыру үшін қажет .
(src)="93"> Tercero , el diseño institucional .
(trg)="93"> Үшінші – институттық құрылым .
(src)="94"> El diseño institucional requiere un enfoque profundo en los problemas , pensamiento innovador , y una implementación flexible y bien financiada .
(trg)="94"> Институттық құрылымдау мәселелерге мұқият қарап , инновацияшыл ойлауды , икемді түрде , мол қаржымен орындауды қажет етеді .
(src)="95"> Las partes en conflicto deben abandonar sus exigencias máximas y adoptar un compromiso que reconozca las necesidades del otro .
(trg)="95"> Ұрысушы тараптар өз айтқандарын орындауды талап етпей , бір-бірінің қажеттіліктерін ескеретін компромиске ұмтылуы тиіс .
(src)="96"> Y tienen que pensar en la esencia de los acuerdos mucho más que en las etiquetas que quieren adosarles .
(trg)="96"> Және олар бір-біріне таңған пікірден гөрі , келісімдерінің түп негізін көбірек ойлауы керек .
(src)="97"> Las partes en conflicto también deben estar preparadas para volver a la mesa de negociación si se estanca la implementación del acuerdo .
(trg)="97"> Сондай-ақ ұрысушы тараптар келісімді орындау тоқтап қалған жағдайда келіссөз үстеліне қайтуға әзір болуы тиіс .
(src)="98"> Para mí , en lo personal , la lección más importante de todas es ésta : el compromiso local con la paz es lo más importante , pero a menudo no es suficiente para prevenir o poner fin a la violencia .
(trg)="98"> Менің өз басым үшін осылардың ішіндегі ең басты сабақ – жергілікті халықтың бейбітшілікке ұмтылысы өте маңызды , бірақ ол зорлық-зомбылықты тоқтату немесе оның алдын алу үшін жеткіліксіз .
(src)="99"> Sin embargo , ni la diplomacia ni el diseño institucional pueden compensar los fracasos locales y las consecuencias que provocan .
(trg)="99"> Бірақ ешқандай дипломатия да , институттық құрылымдау да жергілікті халықтың қателіктері мен оның салдарын жоя алмайды .
(src)="100"> Por ende , debemos invertir en la formación de líderes que tengan las habilidades , la visión y la determinación para lograr la paz .
(trg)="100"> Сондықтан , біз бейбітшілік орнатуға деген қабілет-қарымы , ерік-жігері мен көрегендігі бар жергілікті лидерлерді тәрбиелеуге күш салуымыз керек .