# eo/ted2020-10.xml.gz
# nl/ted2020-10.xml.gz
(src)="1"> Malgraŭ la pravaj zorgoj pri aidoso kaj la birda gripo -- kaj ni aŭskultos pli poste la brilan D-ron Brillant paroli pri tio -- mi volas paroli pri aliaj pandemioj , kiuj estas la korvaskula malsano , diabeto , hipertensio -- ĉiuj plene preventeblaj por almenaŭ 95 procentoj de la homoj nur per ŝanĝo de dieto kaj vivo-stilo .
(trg)="1.1"> De hele wereld maakt zich grote zorgen over AIDS en de vogelgriep , later vandaag horen we hier meer over van de briljante Dr .
(trg)="1.2"> Briliant .
(trg)="1.3"> Ik wil het hebben over de ándere pandemie , namelijk hart- en vaatziekten , diabetes en hoge bloeddruk .
(trg)="1.4"> Deze aandoeningen zijn compleet te voorkomen voor minstens 95 % van de mensen , simpelweg door dieet en levensstijl aan te passen .
(src)="2.1"> Okazas , ke nuntempe estas tutmondiĝo de la malsano , ke homoj ĉie ekmanĝas kiel ni , kaj vivas kiel ni , kaj mortas kiel ni .
(src)="2.2"> Post unu generacio , ekzemple , Azio , kiu havis unu el la plej malaltaj proporcioj de kormalsano , trodikeco kaj diabeto , atingis unu el la plej altaj .
(src)="2.3"> Kaj en Afriko , kormalsano samrangas kun mortoj pro HIV kaj aidoso en la plejmulton de la landoj .
(trg)="2.1"> Wat er momenteel gebeurt , is dat deze ziektes zich wereldwijd verspreiden .
(trg)="2.2"> Mensen over de hele wereld zijn gaan eten en leven zoals wij , en sterven dus ook zoals wij .
(trg)="2.3"> Binnen één generatie is Azië bijvoorbeeld van de laagste aantallen hartaandoeningen , overgewicht en diabetes in de wereld , gegroeid naar één van de plekken met het hoogste aantal slachtoffers .
(trg)="2.4"> Zelfs de meeste landen in Afrika kennen nu net zoveel sterfgevallen aan hartaandoeningen , als aan het HIV-virus en AIDS .
(src)="3"> Do jen estas urĝa momento de oportuno , kiun ni profitu por fari gravan ŝanĝon , kiu povas influi la vivojn de ja milionoj da homoj kaj praktiki preventan medicinon laŭ tutmonda skalo .
(trg)="3"> Er is nu de gelegenheid om een belangrijk verschil te maken , wat de levens van letterlijk miljoenen mensen kan beïnvloeden , door middel van preventieve geneeskunde op een wereldwijde schaal .
(src)="4"> Kor- kaj sangvaskulaj malsanoj mortigas pli da homoj -- ne nur ĉi-lande , sed ankaŭ tutmonde -- ol ĉiuj aliaj kialoj kune , kvankam ĝi estas plene preventebla por preskaŭ ĉiuj .
(trg)="4.1"> Hart- en vaatziekten zijn nog steeds verantwoordelijk voor meer sterfgevallen , niet alleen in dit land , maar overal in de wereld dan alle andere oorzaken tezamen .
(trg)="4.2"> Deze aandoeningen voor bijna iedereen geheel te voorkomen .
(src)="5.1"> Ĝi ne nur estas preventebla ; ĝi fakte estas inversigebla .
(src)="5.2"> Kaj dum la lastaj 29 jaroj , preskaŭ , ni sukcesis montri , ke per simpla ŝanĝo en la dieto kaj vivo-stilo , uzante tiujn tre altteknikajn , kostajn , modernegajn mezurojn por pruvi kiel potencaj estas la tre simplaj malaltteknikaj kaj malmultekostaj intervenoj -- kvanta arteriografio , antaŭ kaj post unu jaro , kaj koraj PET-tomografioj .
(trg)="5.1"> Ze zijn niet alleen te voorkomen , maar vaak zelfs omkeerbaar .
(trg)="5.2"> De afgelopen 29 jaar hebben we , door gebruik te maken van geavanceerde , state-of-the-art technologie , aan kunnen tonen dat er , middels simpele , goedkope , low-tech maatregelen grote veranderingen geboekt kunnen worden .
(trg)="5.3"> Je ziet hier arteriografie van een jaar er vóór en van een jaar later ,
(src)="6"> Ni montris antaŭ kelkaj monatoj -- ni publikigis la unuan studaĵon montrantan , ke oni povas ja haltigi aŭ malprogresigi prostatan kanceron farante ŝanĝojn en dieto kaj vivostilo kaj 70-procenta malprogreso en la tumoro aŭ haltigo de la tumor-kreskiĝo , kompare al nur naŭ procentoj de la kompara grupo .
(trg)="6.1"> en de PET-scans van het hart .
(trg)="6.2"> Een aantal maanden geleden hebben we de eerste studie gepubliceerd , waarin wordt aangetoond dat de voortgang van prostaatkanker kan worden omgekeerd , door veranderingen aan te brengen in het dieet en de levensstijl .
(trg)="6.3"> De tumorgroei is 70 procent teruggedrongen , of zelfs geheel gestopt , vergeleken met slechts 9 procent bij de controle groep .
(src)="7"> Kaj en tiu ĉi MRI- kaj MR-spektroskopio la aktiveco de prostata tumoro montriĝas ruĝe -- vi povas vidi ĝian reduktiĝon post unu jaro .
(trg)="7"> In de MRI en MR spectroscopie afbeeldingen die hier getoond worden , wordt de tumor-activiteit aangeduid in het rood , het is goed te zien
(src)="8.1"> Nun estas epidemio de trodikeco : du trionoj el la plenkreskuloj kaj 15 procentoj el la infanoj .
(src)="8.2"> Vere zorgigas min , ke diabeto kreskis 70-procente dum la lastaj 10 jaroj kaj tiu ĉi povas esti la unua generacio en kiu niaj infanoj vivas malpli longe ol ni .
(src)="8.3"> Estas bedaŭrinde kaj preventeble .
(trg)="8.1"> dat deze een jaar later is afgenomen .
(trg)="8.2"> Er is een epidemie van overgewicht .
(trg)="8.3"> Twee derde van de volwassenen , en 15 procent van de kinderen hebben er last van .
(trg)="8.4"> Wat mij nog meer zorgen baart , is dat de gevallen van diabetes de afgelopen 10 jaar met 70 procent zijn toegenomen .
(trg)="8.5"> Dit kan wel eens de eerste generatie zijn waarvan de kinderen korter leven dan de ouders .
(trg)="8.6"> Dat is jammer , en het is te voorkomen .
(src)="9.1"> Tio ĉi ne estas balotrezultoj , sed homoj -- la nombro da trodikaj homoj laŭ ŝtato , komencante en 1985 - 87 -- kaj tio ĉi el CDC-retejo -- 1988 ĝis 1991 -- vi ekhavas novan kategorion -- 1992 ĝis 96 , 1997 ĝis 2001 - ĝi plimalboniĝas .
(src)="9.2"> Ni iel malevoluas .
(src)="9.3"> ( Ridoj ) Nu , kion ni povas fari pri tio ?
(src)="9.4"> Bone , la dieto , kiun ni trovis kaj povas malevoluigi kormalsanon kaj kanceron estas azia dieto .
(trg)="9.1"> Dit zijn niet de verkiezingsuitslagen , maar dit zijn de mensen , de aantallen mensen , welke overgewicht hebben , onderverdeelt per staat , beginnend in 1985 , ' 86 en ' 87 deze gegevens komen van de CDC-website , 1988 , ' 89 , ' 90 , ' 91 er komt een nieuwe categorie , 1992 , ' 93 , ' 94 , ' 95 , ' 96 1997 , ' 98 , ' 99 , 2000 , 2001 , het word steeds erger .
(trg)="9.2"> We zijn aan het ' devolueren ' .
(trg)="9.3"> ( Gelach ) Nu , wat kan eraan gedaan worden ?
(trg)="9.4"> We hebben een dieet gevonden dat hartaandoeningen en kanker kan terugdringen , dit is een dieet gebaseerd op Aziatische eetgewoonten .
(src)="10"> Sed en Azio , oni ekmanĝas kiel ni kaj tio klarigas kial ili ekmalsaniĝas kiel ni .
(trg)="10"> Maar de mensen in Azië eten tegenwoordig net als wij , wat de reden is dat ze ook ziektes beginnen te krijgen zoals de onze .
(src)="11.1"> Do mi eklaboris kun pluraj grandaj manĝaĵo-entreprenoj .
(src)="11.2"> Ili povas igi alloge kaj amuze kaj plaĉe kaj konvene manĝi pli sanigajn manĝaĵojn , -- mi prezidas la rekomendkonsilantarojn de McDonald 's kaj Pepsico , kaj ConAgra , kaj Safeway kaj baldaŭ Del Monte , kaj ili malkovras , ke tio estas favora al negoco .
(trg)="11.1"> Ik ben aan het werk geweest met een flink aantal van de grootste voedsel-producenten .
(trg)="11.2"> Zij kunnen het leuk en sexy en hip en lekker en makkelijk maken om gezonder te eten , ik neem bijvoorbeeld deel aan de adviesraad van McDonald 's , PepsiCo , ConAgra , Safeway en binnenkort ook Del Monte , en deze bedrijven zien in dat het goed zaken doen is .
(src)="12.1"> La salatoj , kiujn vi vidas ĉe McDonald 's venis el la studo -- ĝi ofertos azian salaton .
(src)="12.2"> Ĉe Pepsi , du trionoj el ĝia malneta enspezo venas el ĝiaj pli bonaj manĝaĵoj .
(trg)="12.1"> De salades die je bij McDonald 's tegen komt , komen uit ons werk voort , ze zijn begonnen Aziatische salades te verkopen .
(trg)="12.2"> Pepsi dankt twee-derde van hun omzetgroei aan hun verbeterde voedsel .
(src)="13.1"> Se ni povas agi tiel , ni povos liberigi rimedojn por aĉeti medikamentojn , kiujn oni vere bezonas por zorgi pri aidoso , HIV , malario kaj preventi birdan gripon .
(src)="13.2"> Dankon .
(trg)="13.1"> Als we dat voor elkaar krijgen , kunnen we middelen vrijmaken om geneesmiddelen te kopen die we echt nodig hebben , om AIDS , HIV en malaria te behandelen , en om de vogelgriep te voorkomen .
(trg)="13.2"> Bedankt voor uw aandacht .
# eo/ted2020-1018.xml.gz
# nl/ted2020-1018.xml.gz
(src)="1"> Okej , mi tuj montros al vi denove ion pri niaj dietoj .
(trg)="1"> Oké , ik ga jullie opnieuw wat laten zien over jullie voeding .
(src)="2.1"> Kaj mi ŝatus koni la spektantaron .
(src)="2.2"> Kiuj el vi jam manĝis insektojn ?
(trg)="2.1"> En ik zou graag willen weten welk publiek ik voor me heb .
(trg)="2.2"> Welnu , wie van jullie heeft ooit insecten gegeten ?
(src)="3"> Estas vere multe .
(trg)="3"> Dat zijn er vrij veel .
(src)="4"> & lt ; ridoj & gt ; Eĉ tiel , vi ne reprezentas la tutan loĝantaron de la Tero .
(trg)="4"> ( Gelach ) Maar toch , jullie vertegenwoordigen niet de algehele wereldbevolking .
(src)="5"> & lt ; ridoj & gt ; Ĉar fakte 80 % de la homaro manĝas insektojn .
(trg)="5"> ( Gelach ) Want er is 80 procent die echt insecten eten .
(src)="6"> Sed tio estas tre bona .
(trg)="6"> Maar dit is best aardig .
(src)="7.1"> Kial ne manĝi insektojn ?
(src)="7.2"> Bone , unue , kio estas insektoj ?
(trg)="7.1"> Waarom zou je geen insecten eten ?
(trg)="7.2"> Goed , allereerst : wat zijn insecten ?
(src)="8"> Bestoj , kiuj moviĝas sur ses kruroj .
(trg)="8"> Insecten zijn dieren die op zes poten lopen .
(src)="9"> Kaj jen nur kelkaj el ili .
(trg)="9"> En hier zie je slechts een selectie .
(src)="10"> Estas ses milionoj da insekto-specioj sur tiu ĉi planedo , ses milionoj da specioj .
(trg)="10"> Er zijn zes miljoen insectensoorten op deze planeet , zes miljoen soorten .
(src)="11"> Estas kelkaj centoj da mamuloj - kaj ses milionoj da insekto-specioj .
(trg)="11"> Er zijn een paar honderd zoogdiersoorten -- zes miljoen insectensoorten .
(src)="12"> Fakte , kalkulante ĉiujn individuajn organismojn , ni alvenus al multe pli granda nombro .
(trg)="12"> Als we alle individuele organismen zouden tellen , zouden we zelfs tot nog veel grotere getallen komen .
(src)="13"> El ĉiuj bestoj sur la Tero , el ĉiuj bestospecioj , 80 elcentoj paŝas sur ses kruroj .
(trg)="13"> Van allen dieren op aarde , van alle diersoorten , loopt 80 procent op zes poten .
(src)="14"> Sed se ni kalkulus ĉiujn individuojn kaj ties averaĝan pezon , ni atingus ion inter 200 kaj 2 mil kilogramoj por ĉiu el ni sur la Tero .
(trg)="14"> Maar als we alle individuen zouden tellen , en daarvan een gemiddeld gewicht zouden nemen , zou dat zo 'n 200 tot 2000 kg bedragen voor eenieder van u en mij op aarde .
(src)="15.1"> Tio signifas , ke laŭ biomaso insektoj estas pli abundaj ol ni .
(src)="15.2"> Kaj ni ne estas sur planedo de homoj , sed sur planedo de insektoj .
(trg)="15.1"> Dat betekent dat in termen van biomassa insecten veelvuldiger zijn dan wij .
(trg)="15.2"> En dat we dus niet op een planeet van mensen leven , maar op een planeet van insecten .
(src)="16"> Insektoj ne troviĝas nur en la naturo , ili estas ankaŭ parto de nia ekonomio , kutime senkonscie de ni .
(trg)="16"> Insecten zijn er niet alleen in de natuur , maar ze zijn ook betrokken bij onze economie , vaak zonder dat wij het doorhebben .
(src)="17"> Oni faris kalkulon , moderan kalkulon , antaŭ kelkaj jaroj : la usona ekonomio profitas je 57 miliardojn da dolaroj ĉiujare pro insektoj .
(trg)="17"> Er was eens een schatting , een behoudende schatting , een aantal jaar geleden dat de economie van de V.S. ervan profiteerde met 57 miljard dollar per jaar .
(src)="18"> Tio estas nombro tre granda , kaj grava kontribuo senpaga al la ekonomio de Usono ,
(trg)="18"> Het is een bedrag -- erg groot -- een gratis bijdrage aan de economie van de Verenigde Staten .
(src)="19"> kaj mi komparis ĝin kun la kosto de la milito en Irako en la sama jaro :
(trg)="19"> Ik heb eens nagekeken wat de economie uitgaf aan de oorlog in Irak in datzelfde jaar .
(src)="20"> 80 miliardoj da dolaroj .
(trg)="20"> Dat was 80 miljard Amerikaanse dollar .
(src)="21"> Nu , ni scias , ke tio ne estis malmultekosta milito .
(trg)="21"> We weten dat dat geen goedkope oorlog was .
(src)="22"> Do insektoj , simple senpage , kontribuas al la ekonomio de Usono kun proksimume samranga kvanto simple senpage , sciate de neniu ajn .
(trg)="22"> En insecten dragen dus , zomaar voor niets , bij aan de economie van de Verenigde Staten in ongeveer dezelfde orde van grootte , gewoon gratis , zonder dat de meesten dat doorhebben .
(src)="23"> Kaj ne nur en Usono , sed en iu ajn lando , iu ajn ekonomio .
(trg)="23"> En niet alleen in de V.S. , maar in welk land dan ook , in welke economie dan ook .
(src)="24"> Kion ili faras ?
(trg)="24"> Wat doen ze dan ?
(src)="25"> Ili forigas ekskrementojn , polenumas kampojn .
(trg)="25"> Ze verwijderen mest , ze bevruchten onze gewassen .
(src)="26"> Unu triono de la fruktoj , kiujn ni manĝas ni ŝuldas al insektoj kiuj zorgas pri la reproduktado de la plantoj .
(trg)="26"> Een derde van alle vruchten die we eten zijn het resultaat van insecten die de voortplanting van planten verzorgen .
(src)="27.1"> Ili ĉasas trudbestojn .
(src)="27.2"> Kaj estas manĝaĵo por predantoj .
(trg)="27.1"> Ze houden ongedierte onder controle .
(trg)="27.2"> En ze zijn voedsel voor dieren .
(src)="28"> Ili situas ĉe la komenco de la manĝo-ĉeno .
(trg)="28"> Ze staan aan het begin van voedselketens .
(src)="29"> Bestetoj manĝas insektojn .
(trg)="29"> Kleine insecten eten insecten .
(src)="30"> Eĉ grandaj bestoj manĝas insektojn .
(trg)="30"> Zelfs grotere dieren eten insecten .
(src)="31"> Sed la bestetoj , kiuj manĝas insektojn estas manĝataj de pli grandaj bestoj , de eĉ pli grandaj bestoj .
(trg)="31"> Maar de kleine diren die insecten eten worden opgegeten door grotere dieren , nog grotere dieren .
(src)="32"> Kaj ĉe la fino de la manĝo-ĉeno , ankaŭ de ni .
(trg)="32"> En aan het eind van de voedselketen , eten wij ze ook .
(src)="33"> Ja multaj homoj manĝas insektojn .
(trg)="33"> Er zijn vrij veel mensen die insecten eten .
(src)="34"> Kaj jen vi vidas min en provinca urbeto de Ĉinio , Lijiang -- ĉirkaŭ du milionoj da loĝantoj .
(trg)="34"> Hier zie je mij in een kleine provinciestad in China , Lijiang , met ongeveer twee miljoen inwoners .
(src)="35"> Kiam vi manĝas eksterhejme , en fiŝa restoracio , ekz. vi povas elekti kiun fiŝon vi volas manĝi , Tie , vi povas elekti kiujn insektojn .
(trg)="35"> Als je uit eten gaat , is het zoals in een visrestaurant waar je kunt kiezen welke vis je wil eten : je kunt kiezen welke insecten je zou willen eten .
(src)="36"> Kaj oni pretigas ilin mirinde .
(trg)="36"> Die bereiden ze op een geweldige manier .
(src)="37"> Jen mi estas ĝuanta manĝon kun raŭpoj , akridoj , abeloj , delikataĵoj .
(trg)="37"> Hier zie je mij genieten van een maaltijd met rupsen , sprinkhanen , bijen , delicatessen .
(src)="38"> Oni povas manĝi ion novan ĉiutage .
(trg)="38"> Je kunt elke dag iets anders eten .
(src)="39"> Estas pli ol mil specioj da insektoj manĝataj ĉirkaŭ la terglobo .
(trg)="39"> Er zijn meer dan 1000 insectensoorten die overal ter wereld gegeten worden .
(src)="40"> Tio estas multe pli ol la kelkaj mamuloj , kiujn ni manĝas : bovinoj , porkoj aŭ ŝafoj .
(trg)="40"> Dat is heel wat meer dan slechts die paar zoogdieren die wij eten , zoals een koe of een varken of een schaap .
(src)="41"> Pli ol 1 000 specioj -- grandega diverseco .
(trg)="41"> Meer dan 1000 soorten -- een enorme variatie .
(src)="42"> Kaj nun vi eble pensas , okej , en tiu ĉina urbeto tiel oni faras , sed ne tie ĉi .
(trg)="42"> Nu kun je denken , oké , in die provinciestad in China doen ze dat , maar wij niet .
(src)="43.1"> Nu , ni jam vidis , ke pluraj el vi jam manĝis insektojn , eĉ se nur okaze .
(src)="43.2"> Sed mi povas aserti , ke ĉiu el vi manĝas insektojn , senescepte .
(trg)="43.1"> We hebben al gezien dat vrij veel van jullie zo nu en dan al eens insecten eten .
(trg)="43.2"> Maar ik kan jullie vertellen dat ieder van jullie insecten eet , zonder enige uitzondering .
(src)="44"> Vi manĝas minimume 500 gramojn ĉiun jaron .
(trg)="44"> Jullie eten ten minste 500 gram per jaar .
(src)="45"> Kion vi manĝas ?
(trg)="45"> Wat eten jullie ?
(src)="46.1"> Tomato-supon , arakidan kremon , ĉokoladon , nudelojn -- ĉiu prilaborita manĝaĵo , konsumita de vi enhavas insektojn , ĉar insektoj estas ĉie ĉirkaŭ ni .
(src)="46.2"> Ili troviĝas en la naturo , sekve ankaŭ en niaj plantejoj .
(trg)="46"> Tomatensoep , pindakaas , chocolade , noedels -- al het verwerkte voedsel dat jullie eten bevat insecten , omdat insecten hier overal om ons heen zijn , en wanneer ze daarbuiten in de natuur zijn zitten ze ook in onze gewassen .
(src)="47"> Kelkaj insektoj damaĝas fruktojn .
(trg)="47"> Sommige vruchten worden wat aangetast door insecten .
(src)="48"> Kun la tiel difektitaj tomatoj , ekz. oni faras tomato-supon .
(trg)="48"> Dat zijn de vruchten , als het tomaten zijn , die in de tomatensoep gaan .
(src)="49"> La nedifektitajn vendas la legomvendejo .
(trg)="49"> Als ze geen enkele schade hebben geleden , gaan ze naar de winkel .
(src)="50"> Jen la tomatoj , kiujn ni vidas ,
(trg)="50"> En dit is jullie beeld van een tomaat .
(src)="51.1"> sed la cetero iras en la supo .
(src)="51.2"> Kaj se ili kongruas kun la postuloj de la manĝaĵo-inspektejo , povas esti ĉiaj aĵoj en ili , senprobleme .
(trg)="51.1"> Maar dit zijn de tomaten die in soep belanden .
(trg)="51.2"> Zolang ze tenminste voldoen aan de eisen van de Voedsel en Waren Autoriteit , kan er vanalles inzitten , geen enkel probleem .
(src)="52"> Fakte kial meti tiujn bulojn en la supon , se estas viando en ĝi ĉiuokaze ?
(trg)="52"> Waarom zouden we eigenlijk deze ballen in de soep doen , als er toch al vlees in zit ?
(src)="53"> & lt ; ridoj & gt ; Niaj tutaj prilaboritaj manĝaĵoj enhavas pli da proteino ol ni povus prikonscii .
(trg)="53"> ( Gelach ) In feite bevat al ons verwerkte voedsel meer eiwitten dan we beseffen .
(src)="54"> Do ĉio jam estas proteino-fonto .
(trg)="54"> Dus is alles al een eiwitbron .
(src)="55"> Nu vi povas diri : " Okej , ni do manĝas 500 gramojn nur hazarde " .
(trg)="55"> Nu kun je zeggen , " Oké , dus we eten per ongeluk 500 gram . "
(src)="56"> Tamen , ankaŭ intence ni tion faras ,
(trg)="56"> We doen het zelfs met opzet
(src)="57.1"> kun multaj bonkonataj manĝaĵoj .
(src)="57.2"> Jen nur du ekzemploj en tiu bildo -- rozkoloraj biskvitoj kaj surimio-bastonoj aŭ , se vi preferas , Campari .
(src)="57.3"> Arego da manĝeblaj produktoj ruĝkoloraj estas kolorigitaj per natura kolorigilo .
(trg)="57.1"> bij een heleboel etenswaren die we kennen .
(trg)="57.2"> Ik heb slechts twee producten hier op de slide roze koekjes of surimistaafjes ( imitatiekrab ) of , als je wil , Campari .
(trg)="57.3"> Een heleboel van onze roodgekleurde etenswaren zijn gekleurd met een natuurlijke kleurstof .
(src)="58"> La surimio-bastonoj , el krabo-viando , aŭ ŝajna krabo-viando , estas fakte blanka fiŝaĵo kolorigita per koĉinelaĵo .
(trg)="58"> De surimistaafjes zijn krabvlees , of worden verkocht als krabvlees , het is is witte vis die gekleurd is met cochenille .
(src)="59"> Koĉinelaĵo estas produkto de insekto , kiu vivas en kaktoj .
(trg)="59"> Cochenille wordt geproduceerd door een insect dat van cactussen leeft .
(src)="60"> Ĝi estas produktata grandkvante je 150 ĝis 180 tunoj jare , en la Kanariaj Insuloj , en Peruo , kaj estas granda negoco .
(trg)="60"> Het wordt in grote hoeveelheden geproduceerd , 150 tot 180 ton per jaar , op de Canarische eilanden , in Peru , en het is een goede handel .
(src)="61"> Unu gramo da koĉinelaĵo kostas ĉirkaŭ 30 eŭroj .
(trg)="61"> Eén gram cochenille kost zo 'n 30 euro .
(src)="62"> Unu gramo da oro valoras 30 eŭrojn .
(trg)="62"> Eén gram goud is 30 euro .
(src)="63"> Do ĝi estas tre altvalora varo , uzata por kolorigi niajn manĝaĵojn .
(trg)="63"> Dus het is een zeer kostbaar iets dat we gebruiken om ons voedsel te kleuren .
(src)="64"> Nun la situacio en la mondo estas ŝanĝiĝonta por vi kaj por mi kaj por ĉiu sur la Tero .
(trg)="64"> Nu , de situatie in de wereld zal gaan veranderen , voor jullie en voor mij , voor iedereen op deze aarde .
(src)="65"> La homa loĝantaro kreskas tre rapide kaj kreskas eksponenciale .
(trg)="65.1"> De menselijke bevolking is heel hard aan het groeien .
(trg)="65.2"> Ze groeit exponentieel .
(src)="66"> Se nun estas inter ses kaj sep miliardojn da homoj , tiu nombro kreskos ĝis proks. naŭ miliardoj en 2050 .
(trg)="66"> Terwijl er momenteel ergens tussen de zes en zeven miljard mensen zijn , zal ze groeien tot ongeveer negen miljard in 2050 .
(src)="67.1"> Tio signifas , ke ni havos multe pli da buŝoj por manĝigi .
(src)="67.2"> Kaj tio malkvietigas pli kaj pli da homoj .
(trg)="67.1"> Dat betekent dat we heel wat meer monden te voeden zullen hebben .
(trg)="67.2"> Dat is iets dat meer en meer mensen zorgen baart .
(src)="68"> Okazis konferenco de MAO ( Manĝaĵ- kaj Agrikultur-Organizo ) en Oktobro tute dediĉita al tio .
(trg)="68"> Er was een conferentie van de FAO afgelopen oktober die geheel hieraan gewijd was .
(src)="69"> Kiel ni manĝigos tiun mondon ?
(trg)="69"> Hoe gaan we deze wereld voeden ?
(src)="70"> Kaj la nombroj sur l 'ekrano montras , ke ni havas unu trionon pli da buŝoj por manĝigi , sed ni bezonas kreskigi la agrikulturan produktadon je 70 elcentoj .
(trg)="70"> Als je naar de cijfers hierboven kijkt , staat er dat we dan een derde meer monden te voeden hebben , maar qua landbouwproductie hebben we een verhoging nodig van 70 procent .
(src)="71"> Kaj tio des pli , ke la mondoloĝantaro kreskas kaj ĝi kreskas ne nur laŭnombre , Ni ankaŭ fariĝas pli bonhavaj , kaj kiu fariĝas bonhava , tiu ekmanĝas pli kaj ankaŭ ekmanĝas pli da viando .
(trg)="71.1"> Dat is vooral omdat deze wereldbevolking aan het groeien is , en ze groeit , niet alleen in aantal , maar we worden ook rijker .
(trg)="71.2"> Wie rijker wordt , begint meer te eten en begint ook meer vlees te eten .
(src)="72"> Kaj viando , fakte , estas io , kio kostas multe al nia agrikultura produktado .
(trg)="72"> Vlees is iets dat veel vraagt van onze landbouwproductie .
(src)="73"> Nia dieto konsistas iagrade el bestaj proteinoj , kaj nuntempe ni plejmulte obtenas tion el la brutaro , fiŝoj kaj ĉasaĵoj .
(trg)="73.1"> Ons voedingspatroon bestaat voor een deel uit dierlijke eiwitten .
(trg)="73.2"> Momenteel halen de meesten van ons hier dat uit vee , uit vis , uit wild .
(src)="74"> Kaj ni manĝas multon da tio .
(trg)="74"> We eten er nogal veel van .
(src)="75"> En la evoluinta landaro konsumiĝas averaĝe 80 kilogramoj po kapo ĉiujare , kaj tio atingas 120 en Usono kaj iomete malpli en kelkaj aliaj landoj , sed averaĝe 80 kilogramoj po homo ĉiujare .
(trg)="75"> In de ontwikkelde landen is dat gemiddeld 80 kg per persoon per jaar , wat zelfs toeneemt tot 120 in de Verenigde Staten en wat minder in sommige andere landen , maar gemiddeld 80 kg per persoon per jaar .
(src)="76"> En la evolulandoj estas multe malpli .
(trg)="76"> In de ontwikkelingslanden is het veel minder .
(src)="77"> Temas pri 25 kilogramoj .
(trg)="77"> Het is daar 25 kg per persoon per jaar .
(src)="78"> Sed tio ege kreskas .
(trg)="78"> Maar dat neemt enorm toe .
(src)="79"> En Ĉinio dum la lastaj 20 jaroj , tio kreskis de 20 al 50 kaj plu kreskas .
(trg)="79"> In China is het de afgelopen 20 jaar van 20 naar 50 toegenomen , en het neemt nog steeds toe .
(src)="80"> Do se unu triono de la mondoloĝantaro kreskigas sian viando-konsumadon de 25 al 80 kilogramoj , averaĝe , kaj unu triono de la mondo vivas en Ĉinio kaj en Barato , ni havas grandegan postulon por viando .
(trg)="80"> Dus als een derde van de wereldbevolking de vleesconsumptie doet toenemen van gemiddeld 25 naar 80 , en een derde van de wereldbevolking woont in China en India , dan krijgen we een enorme vraag naar vlees .
(src)="81"> Kaj certe ni ne povas diri : ĝi estas nur por ni , ne por ili .
(trg)="81"> Natuurlijk zullen we niet zeggen dat het alleen voor ons is , niet voor hen .
(src)="82"> Ili havas la saman rajton kiel ni .
(trg)="82"> Zij hebben hetzelfde aandeel als wij hebben .
(src)="83"> Nun , antaŭ ĉio , mi devus specifi ke ni manĝas ja tro da viando en la okcidenta mondo .
(trg)="83"> Om te beginnen moet ik zeggen dat we veel te veel vlees eten in de Westerse wereld .
(src)="84.1"> Ni povus vivi per multe , multe malpli -- kaj mi , delonga vegetarano , pri tio certas .
(src)="84.2"> Oni ja povas facile vivi sen iu ajn viando .
(trg)="84.1"> We zouden het met veel , veel minder kunnen doen , en ik weet het , ik ben al heel lang vegetariër .
(trg)="84.2"> Je kunt het gemakkelijk zonder iets doen .
(src)="85"> Vi akiros proteinojn en ia ajn manĝaĵo ĉiuokaze .
(trg)="85"> Eiwitten haal je hoe dan ook uit elk soort voedsel .
(src)="86"> Sed ankaŭ , amason da problemoj kaŭzas viando-produktado kaj ni alfrontas ilin pli kaj pli ofte .
(trg)="86"> Maar er zijn veel problemen die samenhangen met vleesproductie en we worden daar steeds vaker mee geconfronteerd .
(src)="87"> La unua rilatas al la homa sano .
(trg)="87"> Het eerste probleem waar we voor staan is menselijke gezondheid .