# eo/ted2020-10.xml.gz
# fi/ted2020-10.xml.gz
(src)="1"> Malgraŭ la pravaj zorgoj pri aidoso kaj la birda gripo -- kaj ni aŭskultos pli poste la brilan D-ron Brillant paroli pri tio -- mi volas paroli pri aliaj pandemioj , kiuj estas la korvaskula malsano , diabeto , hipertensio -- ĉiuj plene preventeblaj por almenaŭ 95 procentoj de la homoj nur per ŝanĝo de dieto kaj vivo-stilo .
(trg)="1"> Näiden oikeutettujen AIDS- ja lintuinfluenssahuolien -- ja kuulemme näistä lisää myöhemmin loistavalta tohtori Brilliantilta -- tahdon puhua teille muista pandemioista , joita ovat sydän- ja verisuonitaudit , diabetes , verenpainetauti -- kaikki täysin ehkäistävissä ainakin 95 prosentissa ihmisistä vain muuttamalla ruokailutottumuksia ja elämäntapaa .
(src)="2.1"> Okazas , ke nuntempe estas tutmondiĝo de la malsano , ke homoj ĉie ekmanĝas kiel ni , kaj vivas kiel ni , kaj mortas kiel ni .
(src)="2.2"> Post unu generacio , ekzemple , Azio , kiu havis unu el la plej malaltaj proporcioj de kormalsano , trodikeco kaj diabeto , atingis unu el la plej altaj .
(src)="2.3"> Kaj en Afriko , kormalsano samrangas kun mortoj pro HIV kaj aidoso en la plejmulton de la landoj .
(trg)="2.1"> On käymässä niin , että sairaudet globalisoituvat , että ihmiset alkavat syödä kuin me , elää kuin me ja kuolla kuin me .
(trg)="2.2"> Yhdessä sukupolvessa , esimerkiksi Aasia on muuttunut yhdestä alhaisimpien sydäntautien ja ylipainon ja diabeteksen alueista yhdeksi korkeimmista .
(trg)="2.3"> Ja Afrikassa sydän- ja verisuonitaudit pääsevät tasoihin HIV- ja AIDS-kuolemien kanssa useimmissa maissa .
(src)="3"> Do jen estas urĝa momento de oportuno , kiun ni profitu por fari gravan ŝanĝon , kiu povas influi la vivojn de ja milionoj da homoj kaj praktiki preventan medicinon laŭ tutmonda skalo .
(trg)="3.1"> Joten tässä on kriittinen mahdollisuuksien ikkuna .
(trg)="3.2"> Meidän on tehtävä suuri vaikutus , joka voi vaikuttaa kirjaimellisesti miljoonien ihmisten elämään , ja harjoittaa ennaltaehkäisevää lääkitystä maailmanlaajuisella skaalalla .
(src)="4"> Kor- kaj sangvaskulaj malsanoj mortigas pli da homoj -- ne nur ĉi-lande , sed ankaŭ tutmonde -- ol ĉiuj aliaj kialoj kune , kvankam ĝi estas plene preventebla por preskaŭ ĉiuj .
(trg)="4"> Sydän- ja verisuonitaudit tappavat yhä enemmän ihmisiä -- ei ainoastaan tässä maassa , mutta myös maailmanlaajuisesti -- kuin muut asiat yhteenlaskettuina , ja se on täysin ehkäistävissä lähes kaikkien kohdalla .
(src)="5.1"> Ĝi ne nur estas preventebla ; ĝi fakte estas inversigebla .
(src)="5.2"> Kaj dum la lastaj 29 jaroj , preskaŭ , ni sukcesis montri , ke per simpla ŝanĝo en la dieto kaj vivo-stilo , uzante tiujn tre altteknikajn , kostajn , modernegajn mezurojn por pruvi kiel potencaj estas la tre simplaj malaltteknikaj kaj malmultekostaj intervenoj -- kvanta arteriografio , antaŭ kaj post unu jaro , kaj koraj PET-tomografioj .
(trg)="5.1"> Eikä ainoastaan ehkäistävissä ; se on oikeastaan peruutettavissa oleva .
(trg)="5.2"> Ja lähes 29 vuoden ajan , olemme pystyneet osoittamaan kuinka vain muuttamalla ruokailutottumuksia ja elämäntapaa , käyttämällä näitä high-tech , kalliita , huipputoimenpiteitä voimme todistaa , kuinka voimakkaita nämä yksinkertaiset ja edulliset väliintulot voivat olla -- kvantitatiivinen arteriografia , ennen ja vuoden jälkeen , ja sydämen PET-skannaus .
(src)="6"> Ni montris antaŭ kelkaj monatoj -- ni publikigis la unuan studaĵon montrantan , ke oni povas ja haltigi aŭ malprogresigi prostatan kanceron farante ŝanĝojn en dieto kaj vivostilo kaj 70-procenta malprogreso en la tumoro aŭ haltigo de la tumor-kreskiĝo , kompare al nur naŭ procentoj de la kompara grupo .
(trg)="6"> Osoitimme muutama kuukausi sitten -- julkaisimme ensimmäisen tutkimuksen siitä , kuinka tosiaan voi pysäyttää tai peruuttaa eturauhassyövän etenemisen tekemällä muutoksia ruokailutottumuksiin ja elämäntapaan , ja 70 prosentin regressio kasvaimen kasvussa tai kasvun esto , verrattuna vain yhdeksään prosenttiin vertaisryhmässä .
(src)="7"> Kaj en tiu ĉi MRI- kaj MR-spektroskopio la aktiveco de prostata tumoro montriĝas ruĝe -- vi povas vidi ĝian reduktiĝon post unu jaro .
(trg)="7"> Tässä MRI- ja MR-spektroskopiassa eturauhaskasvaimen toiminta on näytetty punaisella -- voitte nähdä sen vähenevän vuoden jälkeen .
(src)="8.1"> Nun estas epidemio de trodikeco : du trionoj el la plenkreskuloj kaj 15 procentoj el la infanoj .
(src)="8.2"> Vere zorgigas min , ke diabeto kreskis 70-procente dum la lastaj 10 jaroj kaj tiu ĉi povas esti la unua generacio en kiu niaj infanoj vivas malpli longe ol ni .
(src)="8.3"> Estas bedaŭrinde kaj preventeble .
(trg)="8.1"> Nykyään on ylipainoepidemia : kaksi kolmasosaa aikuisista ja 15 prosenttia lapsista .
(trg)="8.2"> Mikä minusta on todella huolestuttavaa , on diabeteksen 70 prosentin kasvu viimeisen 10 vuoden aikana , ja tämä voi olla ensimmäinen sukupolvi jolloin lastemme elinikä on lyhyempi kuin meidän .
(trg)="8.3"> Se on säälittävää , ja se on estettävissä .
(src)="9.1"> Tio ĉi ne estas balotrezultoj , sed homoj -- la nombro da trodikaj homoj laŭ ŝtato , komencante en 1985 - 87 -- kaj tio ĉi el CDC-retejo -- 1988 ĝis 1991 -- vi ekhavas novan kategorion -- 1992 ĝis 96 , 1997 ĝis 2001 - ĝi plimalboniĝas .
(src)="9.2"> Ni iel malevoluas .
(src)="9.3"> ( Ridoj ) Nu , kion ni povas fari pri tio ?
(src)="9.4"> Bone , la dieto , kiun ni trovis kaj povas malevoluigi kormalsanon kaj kanceron estas azia dieto .
(trg)="9.1"> Nämä eivät ole äänestystuloksia , nämä ovat ihmisiä -- ylipainoisten ihmisten määrä osavaltioittain , alkaen vuodelta ' 85 , ' 86 , ' 87 -- nämä ovat CDC:n nettisivuilta -- ' 88 , ' ,89 , ' 90 , ' 91 -- uusi kategoria -- ' 92 , ' 93 , ' 94 , ' 95 , ' 96 , ' 97 , ' 98 , ' 99 , 2000 , 2001 -- tämä huononee .
(trg)="9.2"> Me tavallaan taannumme .
(trg)="9.3"> ( Naurua . )
(trg)="9.4"> Mitä voimme tehdä asialle ?
(trg)="9.5"> Löytämämme dieetti , joka voi peruuttaa sydäntaudit ja syövän , on aasialainen dieetti .
(src)="10"> Sed en Azio , oni ekmanĝas kiel ni kaj tio klarigas kial ili ekmalsaniĝas kiel ni .
(trg)="10"> Mutta ihmiset Aasiassa ovat alkaneet syödä kuin me , minkä takia he ovat alkaneet sairastua kuten me .
(src)="11.1"> Do mi eklaboris kun pluraj grandaj manĝaĵo-entreprenoj .
(src)="11.2"> Ili povas igi alloge kaj amuze kaj plaĉe kaj konvene manĝi pli sanigajn manĝaĵojn , -- mi prezidas la rekomendkonsilantarojn de McDonald 's kaj Pepsico , kaj ConAgra , kaj Safeway kaj baldaŭ Del Monte , kaj ili malkovras , ke tio estas favora al negoco .
(trg)="11.1"> Olen työskennellyt monien isojen ruokayhtiöiden kanssa .
(trg)="11.2"> He voivat tehdä terveellisen ruuan syömisestä hauskaa , seksikästä , muodikasta ja rapeaa , kuten -- olen puhemies McDonald ' sin neuvottelukunnassa , ja PepsiCo , ConAgra ja Safeway ja pian myös Del Monte , ja he ovat huomanneet kuinka tämä on hyvää bisnestä .
(src)="12.1"> La salatoj , kiujn vi vidas ĉe McDonald 's venis el la studo -- ĝi ofertos azian salaton .
(src)="12.2"> Ĉe Pepsi , du trionoj el ĝia malneta enspezo venas el ĝiaj pli bonaj manĝaĵoj .
(trg)="12.1"> Salaatit , jotka näette McDonald ' sissa , ovat tämän työn hedelmiä -- heiltä on tulossa aasialainen salaatti .
(trg)="12.2"> Pepsillä kaksi kolmasosaa tuloskasvusta tuli heidän paremmista ruuistaan .
(src)="13.1"> Se ni povas agi tiel , ni povos liberigi rimedojn por aĉeti medikamentojn , kiujn oni vere bezonas por zorgi pri aidoso , HIV , malario kaj preventi birdan gripon .
(src)="13.2"> Dankon .
(trg)="13.1"> Ja jos voimme tehdä tämän , voimme vapauttaa resursseja todella tarpeellisten lääkkeiden ostoon hoitaaksemme AIDSia , HIViä ja malariaa ja estääksemme lintuinfluenssaa .
(trg)="13.2"> Kiitos .
# eo/ted2020-1018.xml.gz
# fi/ted2020-1018.xml.gz
(src)="1"> Okej , mi tuj montros al vi denove ion pri niaj dietoj .
(trg)="1"> OK , kerron taas jotakin ruokavaliostamme .
(src)="2.1"> Kaj mi ŝatus koni la spektantaron .
(src)="2.2"> Kiuj el vi jam manĝis insektojn ?
(trg)="2"> Haluaisin tietää , millainen kuulijakuntani on ja kuinka moni on syönyt hyönteisiä ?
(src)="3"> Estas vere multe .
(trg)="3"> Aika moni .
(src)="4"> & lt ; ridoj & gt ; Eĉ tiel , vi ne reprezentas la tutan loĝantaron de la Tero .
(trg)="4"> ( Naurua ) Ette kuitenkaan edusta koko maailman väestöä .
(src)="5"> & lt ; ridoj & gt ; Ĉar fakte 80 % de la homaro manĝas insektojn .
(trg)="5"> ( Naurua ) Koska 80 % ihmisistä tosiaan syö hyönteisiä .
(src)="6"> Sed tio estas tre bona .
(trg)="6"> Se on ihan hyvä juttu .
(src)="7.1"> Kial ne manĝi insektojn ?
(src)="7.2"> Bone , unue , kio estas insektoj ?
(trg)="7.1"> Miksi emme söisi hyönteisiä ?
(trg)="7.2"> Ensinnä , mitä hyönteiset ovat ?
(src)="8"> Bestoj , kiuj moviĝas sur ses kruroj .
(trg)="8"> Ne ovat kuudella jalalla käveleviä eläimiä .
(src)="9"> Kaj jen nur kelkaj el ili .
(trg)="9"> Tässä näkyy vain pieni otos .
(src)="10"> Estas ses milionoj da insekto-specioj sur tiu ĉi planedo , ses milionoj da specioj .
(trg)="10"> Planeetallamme on kuusi miljoonaa hyönteislajia , kuusi miljoonaa lajia .
(src)="11"> Estas kelkaj centoj da mamuloj - kaj ses milionoj da insekto-specioj .
(trg)="11"> Nisäkkäitä on muutama sata -- hyönteisiä kuusi miljoonaa lajia .
(src)="12"> Fakte , kalkulante ĉiujn individuajn organismojn , ni alvenus al multe pli granda nombro .
(trg)="12"> Itse asiassa , jos otamme mukaan kaikki organismit , pääsemme paljon suurempiin lukuihin .
(src)="13"> El ĉiuj bestoj sur la Tero , el ĉiuj bestospecioj , 80 elcentoj paŝas sur ses kruroj .
(trg)="13"> Tosiasiassa pallomme kaikista eläimistä , kaikista eläinlajeista , 80 % kävelee kuudella jalalla .
(src)="14"> Sed se ni kalkulus ĉiujn individuojn kaj ties averaĝan pezon , ni atingus ion inter 200 kaj 2 mil kilogramoj por ĉiu el ni sur la Tero .
(trg)="14"> Jos laskettaisiin mukaan kaikki yksilöt ja niiden keskimääräinen paino , tulokseksi saataisiin noin 200 - 2000 kg jokaista ihmistä kohti maailmassa .
(src)="15.1"> Tio signifas , ke laŭ biomaso insektoj estas pli abundaj ol ni .
(src)="15.2"> Kaj ni ne estas sur planedo de homoj , sed sur planedo de insektoj .
(trg)="15"> Näin ollen biomassana hyönteisiä on meitä paljon enemmän , emmekä ole ihmisten planeetalla vaan hyönteisten planeetalla .
(src)="16"> Insektoj ne troviĝas nur en la naturo , ili estas ankaŭ parto de nia ekonomio , kutime senkonscie de ni .
(trg)="16"> Hyönteisiä ei ole ainoastaan luonnossa , ne ovat mukana talouselämässämmekin , tavallisesti tietämättämme .
(src)="17"> Oni faris kalkulon , moderan kalkulon , antaŭ kelkaj jaroj : la usona ekonomio profitas je 57 miliardojn da dolaroj ĉiujare pro insektoj .
(trg)="17"> Parin vuoden takaisen varovaisen arvion mukaan Yhdysvaltain talous hyötyi 57 miljardia dollaria vuodessa .
(src)="18"> Tio estas nombro tre granda , kaj grava kontribuo senpaga al la ekonomio de Usono ,
(trg)="18"> Se on hyvin suuri luku , ilmainen lisä Yhdysvaltain talouteen .
(src)="19"> kaj mi komparis ĝin kun la kosto de la milito en Irako en la sama jaro :
(trg)="19"> Niinpä tarkistin , kuinka suuret kustannukset Irakin sota aiheutti samana vuonna .
(src)="20"> 80 miliardoj da dolaroj .
(trg)="20"> 80 miljardia dollaria .
(src)="21"> Nu , ni scias , ke tio ne estis malmultekosta milito .
(trg)="21"> Tiedämme , ettei sota ollut halpa .
(src)="22"> Do insektoj , simple senpage , kontribuas al la ekonomio de Usono kun proksimume samranga kvanto simple senpage , sciate de neniu ajn .
(trg)="22"> Joten hyönteiset , ihan ilmaiseksi , hyödyttävät Yhdysvaltain taloutta suunnilleen saman verran , täysin ilmaiseksi , kenenkään tietämättä .
(src)="23"> Kaj ne nur en Usono , sed en iu ajn lando , iu ajn ekonomio .
(trg)="23"> Eikä ainoastaan USA:ssa , vaan jokaisessa maassa , kaikissa talouksissa .
(src)="24"> Kion ili faras ?
(trg)="24"> Mitä ne tekevät ?
(src)="25"> Ili forigas ekskrementojn , polenumas kampojn .
(trg)="25"> Ne poistavat lantaa , ne pölyttävät viljelykasvimme .
(src)="26"> Unu triono de la fruktoj , kiujn ni manĝas ni ŝuldas al insektoj kiuj zorgas pri la reproduktado de la plantoj .
(trg)="26"> Kolmannes kaikista syömistämme hedelmistä on tulosta hyönteisten avustamasta kasvien lisääntymisestä .
(src)="27.1"> Ili ĉasas trudbestojn .
(src)="27.2"> Kaj estas manĝaĵo por predantoj .
(trg)="27"> Ne pitävät tuholaiset aisoissa ja ovat eläinten ruokaa .
(src)="28"> Ili situas ĉe la komenco de la manĝo-ĉeno .
(trg)="28"> Ne ovat ravintoketjun alussa .
(src)="29"> Bestetoj manĝas insektojn .
(trg)="29"> Pienet eläimet syövät hyönteisiä .
(src)="30"> Eĉ grandaj bestoj manĝas insektojn .
(trg)="30"> Suuremmatkin eläimet syövät hyönteisiä .
(src)="31"> Sed la bestetoj , kiuj manĝas insektojn estas manĝataj de pli grandaj bestoj , de eĉ pli grandaj bestoj .
(trg)="31"> Hyönteisiä syövät pikku eläimet joutuvat yhä suurempien ja suurempien eläinten suihin .
(src)="32"> Kaj ĉe la fino de la manĝo-ĉeno , ankaŭ de ni .
(trg)="32"> Ravintoketjun loppupäässä myös me syömme niitä .
(src)="33"> Ja multaj homoj manĝas insektojn .
(trg)="33"> Aika monet ihmiset syövät hyönteisiä .
(src)="34"> Kaj jen vi vidas min en provinca urbeto de Ĉinio , Lijiang -- ĉirkaŭ du milionoj da loĝantoj .
(trg)="34"> Tässä olen Kiinassa pienessä Lijiangin maaseutukaupungissa -- jossa on parisen miljoonaa asukasta .
(src)="35"> Kiam vi manĝas eksterhejme , en fiŝa restoracio , ekz. vi povas elekti kiun fiŝon vi volas manĝi , Tie , vi povas elekti kiujn insektojn .
(trg)="35"> Jos menee päivälliselle vaikkapa kalaravintolaan , jossa voi valita haluamansa kalan , voi valita myös haluamansa hyönteiset .
(src)="36"> Kaj oni pretigas ilin mirinde .
(trg)="36"> Ne valmistetaan loistavasti .
(src)="37"> Jen mi estas ĝuanta manĝon kun raŭpoj , akridoj , abeloj , delikataĵoj .
(trg)="37"> Tässä nautiskelen ateriasta toukkineen , heinäsirkkoineen ja mehiläiskoteloineen -- herkkupaloja .
(src)="38"> Oni povas manĝi ion novan ĉiutage .
(trg)="38"> Näin voi syödä jotain uutta joka päivä .
(src)="39"> Estas pli ol mil specioj da insektoj manĝataj ĉirkaŭ la terglobo .
(trg)="39"> Yli tuhatta hyönteislajia syödään maailman joka kolkalla .
(src)="40"> Tio estas multe pli ol la kelkaj mamuloj , kiujn ni manĝas : bovinoj , porkoj aŭ ŝafoj .
(trg)="40"> Aika paljon enemmän kuin harvat nisäkkäät , joita syömme , kuten lehmä , sika tai lammas .
(src)="41"> Pli ol 1 000 specioj -- grandega diverseco .
(trg)="41"> Yli 1000 lajia -- valtava valikoima .
(src)="42"> Kaj nun vi eble pensas , okej , en tiu ĉina urbeto tiel oni faras , sed ne tie ĉi .
(trg)="42"> Nyt voitte hyvin ajatella , että niitä nautitaan kiinalaisessa pikkukaupungissa , ei meillä .
(src)="43.1"> Nu , ni jam vidis , ke pluraj el vi jam manĝis insektojn , eĉ se nur okaze .
(src)="43.2"> Sed mi povas aserti , ke ĉiu el vi manĝas insektojn , senescepte .
(trg)="43"> Huomasimme jo , että aika monet teistä ovat ehkä silloin tällöin jo syöneet hyönteisiä , mutta voin kertoa , että poikkeuksetta jokainen teistä syö hyönteisiä .
(src)="44"> Vi manĝas minimume 500 gramojn ĉiun jaron .
(trg)="44"> Syötte vähintään 500 grammaa vuodessa .
(src)="45"> Kion vi manĝas ?
(trg)="45"> Mitä te syötte ?
(src)="46.1"> Tomato-supon , arakidan kremon , ĉokoladon , nudelojn -- ĉiu prilaborita manĝaĵo , konsumita de vi enhavas insektojn , ĉar insektoj estas ĉie ĉirkaŭ ni .
(src)="46.2"> Ili troviĝas en la naturo , sekve ankaŭ en niaj plantejoj .
(trg)="46"> Tomaattikeittoa , pähkinävoita , suklaata , nuudeleita -- kaikki syömänne einekset sisältävät hyönteisiä , koska hyönteisiä on kaikkialla ympärillämme , ja kun niitä on luonnossa , niitä on myös ruuassamme .
(src)="47"> Kelkaj insektoj damaĝas fruktojn .
(trg)="47"> Jotkut hedelmät kärsivät hyönteisvahingoista .
(src)="48"> Kun la tiel difektitaj tomatoj , ekz. oni faras tomato-supon .
(trg)="48"> Tuollaiset hedelmät , vaikkapa tomaatit , käytetään tomaattikeittoon .
(src)="49"> La nedifektitajn vendas la legomvendejo .
(trg)="49"> Vahingoitumattomat matkaavat kaupan hyllylle .
(src)="50"> Jen la tomatoj , kiujn ni vidas ,
(trg)="50"> Juuri sellaisiksi miellämme tomaatit .
(src)="51.1"> sed la cetero iras en la supo .
(src)="51.2"> Kaj se ili kongruas kun la postuloj de la manĝaĵo-inspektejo , povas esti ĉiaj aĵoj en ili , senprobleme .
(trg)="51"> Mutta jotkut tomaatit päätyvät keittoon , ja kunhan ne täyttävät tietyt ruualle asetetut vaatimukset , niihin voi kätkeytyä kaikenlaista , ilman ongelmia .
(src)="52"> Fakte kial meti tiujn bulojn en la supon , se estas viando en ĝi ĉiuokaze ?
(trg)="52"> Itse asiassa , miksi laittaa näitä palloja keittoon , onhan siinä lihaa joka tapauksessa ?
(src)="53"> & lt ; ridoj & gt ; Niaj tutaj prilaboritaj manĝaĵoj enhavas pli da proteino ol ni povus prikonscii .
(trg)="53"> ( Naurua ) Tosiasiassa kaikki prosessoitu ruoka sisältää enemmän proteiineja kuin arvaisimmekaan .
(src)="54"> Do ĉio jam estas proteino-fonto .
(trg)="54"> Mikä tahansa proteiinilähde on hyvä .
(src)="55"> Nu vi povas diri : " Okej , ni do manĝas 500 gramojn nur hazarde " .
(trg)="55"> Tähän voi sanoa : " OK , syömme siis 500 grammaa ihan vahingossa . "
(src)="56"> Tamen , ankaŭ intence ni tion faras ,
(trg)="56"> Teemme niin jopa tieten tahtoen .
(src)="57.1"> kun multaj bonkonataj manĝaĵoj .
(src)="57.2"> Jen nur du ekzemploj en tiu bildo -- rozkoloraj biskvitoj kaj surimio-bastonoj aŭ , se vi preferas , Campari .
(src)="57.3"> Arego da manĝeblaj produktoj ruĝkoloraj estas kolorigitaj per natura kolorigilo .
(trg)="57"> Monissa ruoka-aineksissamme -- minulla on vain kaksi esimerkkiä tässä kuvassa -- pinkkejä pikkuleipiä , surimipuikkoja tai vaikkapa Camparia -- monet punaisista ruokatuotteista värjätään luonnonväreillä .
(src)="58"> La surimio-bastonoj , el krabo-viando , aŭ ŝajna krabo-viando , estas fakte blanka fiŝaĵo kolorigita per koĉinelaĵo .
(trg)="58"> Surimipuikot ravunlihasta , tai ainakin ravunlihana myytävät , ovat valkoista kalaa , joka värjätään kokenillilla .
(src)="59"> Koĉinelaĵo estas produkto de insekto , kiu vivas en kaktoj .
(trg)="59"> Kokenillia tuottaa hyönteinen , joka saa ravintonsa kaktuksista .
(src)="60"> Ĝi estas produktata grandkvante je 150 ĝis 180 tunoj jare , en la Kanariaj Insuloj , en Peruo , kaj estas granda negoco .
(trg)="60"> Sitä tuotetaan suuria määriä , 150 - 180 tonnia vuodessa Kanariansaarilla , Perussa , ja kyse on isosta bisneksestä .
(src)="61"> Unu gramo da koĉinelaĵo kostas ĉirkaŭ 30 eŭroj .
(trg)="61"> Yksi gramma kokenillia maksaa noin 30 euroa .
(src)="62"> Unu gramo da oro valoras 30 eŭrojn .
(trg)="62"> Kultagramman hinta on 30 euroa .
(src)="63"> Do ĝi estas tre altvalora varo , uzata por kolorigi niajn manĝaĵojn .
(trg)="63"> Käytämme siis hyvin arvokasta ainesta ruokamme värjäämiseen .
(src)="64"> Nun la situacio en la mondo estas ŝanĝiĝonta por vi kaj por mi kaj por ĉiu sur la Tero .
(trg)="64"> Maailma tulee muuttumaan sinun ja minun , kaikkien ihmisten osalta .
(src)="65"> La homa loĝantaro kreskas tre rapide kaj kreskas eksponenciale .
(trg)="65"> Väestö kasvaa hurjaa vauhtia , eksponentiaalisesti .
(src)="66"> Se nun estas inter ses kaj sep miliardojn da homoj , tiu nombro kreskos ĝis proks. naŭ miliardoj en 2050 .
(trg)="66"> Kun ihmisiä on nyt kuusi - seitsemän miljardia , määrä tulee nousemaan yhdeksään miljardiin vuonna 2050 .
(src)="67.1"> Tio signifas , ke ni havos multe pli da buŝoj por manĝigi .
(src)="67.2"> Kaj tio malkvietigas pli kaj pli da homoj .
(trg)="67"> Se tarkoittaa monta uutta suuta ruokittavaksi , mikä huolestuttaa yhä useampia ihmisiä .
(src)="68"> Okazis konferenco de MAO ( Manĝaĵ- kaj Agrikultur-Organizo ) en Oktobro tute dediĉita al tio .
(trg)="68"> FAO-kokous viime lokakuussa omistettiin pelkästään tälle asialle .
(src)="69"> Kiel ni manĝigos tiun mondon ?
(trg)="69"> Kuinka tällainen maailma ruokitaan ?
(src)="70"> Kaj la nombroj sur l 'ekrano montras , ke ni havas unu trionon pli da buŝoj por manĝigi , sed ni bezonas kreskigi la agrikulturan produktadon je 70 elcentoj .
(trg)="70"> Ylhäällä olevat luvut kertovat , että meillä on kolmannes enemmän suita ruokittavina , mutta tarvitsemme maataloustuotantoon 70 % lisäyksen .
(src)="71"> Kaj tio des pli , ke la mondoloĝantaro kreskas kaj ĝi kreskas ne nur laŭnombre , Ni ankaŭ fariĝas pli bonhavaj , kaj kiu fariĝas bonhava , tiu ekmanĝas pli kaj ankaŭ ekmanĝas pli da viando .
(trg)="71"> Erityisesti siksi , että maailman väestömäärä on kasvussa , ei ainoastaan numeroiden valossa , olemme myös vaurastumassa , ja kaikki vaurastuneet alkavat syödä enemmän , myös enemmän lihaa .
(src)="72"> Kaj viando , fakte , estas io , kio kostas multe al nia agrikultura produktado .
(trg)="72"> Tosiasiallisesti liha tulee kalliiksi maataloustuotannolle .
(src)="73"> Nia dieto konsistas iagrade el bestaj proteinoj , kaj nuntempe ni plejmulte obtenas tion el la brutaro , fiŝoj kaj ĉasaĵoj .
(trg)="73"> Ruokavalioomme kuuluu osin eläinproteiineja , ja tällä hetkellä useimmat meistä saavat ne karjasta , kalasta ja riistasta .
(src)="74"> Kaj ni manĝas multon da tio .
(trg)="74"> Syömme niitä melkoisia määriä :
(src)="75"> En la evoluinta landaro konsumiĝas averaĝe 80 kilogramoj po kapo ĉiujare , kaj tio atingas 120 en Usono kaj iomete malpli en kelkaj aliaj landoj , sed averaĝe 80 kilogramoj po homo ĉiujare .
(trg)="75.1"> kehittyneissä maissa keskimäärin 80 kiloa vuodessa henkeä kohden .
(trg)="75.2"> USA:ssa jopa 120 kiloa .
(trg)="75.3"> Joissakin maissa hieman vähemmän , mutta keskimäärin 80 kiloa henkeä kohden vuodessa .
(src)="76"> En la evolulandoj estas multe malpli .
(trg)="76"> Kehitysmaissa kulutus on paljon pienempi ,
(src)="77"> Temas pri 25 kilogramoj .
(trg)="77"> 25 kiloa henkeä kohden vuodessa .
(src)="78"> Sed tio ege kreskas .
(trg)="78"> Mutta se on hurjassa kasvussa .
(src)="79"> En Ĉinio dum la lastaj 20 jaroj , tio kreskis de 20 al 50 kaj plu kreskas .
(trg)="79"> Viimeisten 20 vuoden aikana kiinalaisten kulutus lisääntyi 20:sta 50:een kiloon ja kasvaa edelleen .
(src)="80"> Do se unu triono de la mondoloĝantaro kreskigas sian viando-konsumadon de 25 al 80 kilogramoj , averaĝe , kaj unu triono de la mondo vivas en Ĉinio kaj en Barato , ni havas grandegan postulon por viando .
(trg)="80"> Jos kolmannes maailman väestöstä tulee lisäämään lihan kulutustaan keskimäärin 25:sta 80:aan kiloon tämän kolmanneksen asuessa Kiinassa ja Intiassa , lihan kysyntä kasvaa valtavasti .
(src)="81"> Kaj certe ni ne povas diri : ĝi estas nur por ni , ne por ili .
(trg)="81"> Emme tietenkään voi väittää lihan kuuluvan vain meille ja unohtaa heidät .
(src)="82"> Ili havas la saman rajton kiel ni .
(trg)="82"> Heille kuuluu sama osuus kuin meille .
(src)="83"> Nun , antaŭ ĉio , mi devus specifi ke ni manĝas ja tro da viando en la okcidenta mondo .
(trg)="83"> Aluksi sanoisin , että länsimaissa syödään lihaa ihan liian paljon .
(src)="84.1"> Ni povus vivi per multe , multe malpli -- kaj mi , delonga vegetarano , pri tio certas .
(src)="84.2"> Oni ja povas facile vivi sen iu ajn viando .
(trg)="84.1"> Tulisimme toimeen hyvin paljon vähemmällä -- tämän tiedän , koska olen ollut pitkään kasvissyöjä .
(trg)="84.2"> Ihminen tulee toimeen täysin ilman lihaa .
(src)="85"> Vi akiros proteinojn en ia ajn manĝaĵo ĉiuokaze .
(trg)="85"> Proteiineja saa joka tapauksessa kaikesta ruuasta .
(src)="86"> Sed ankaŭ , amason da problemoj kaŭzas viando-produktado kaj ni alfrontas ilin pli kaj pli ofte .
(trg)="86"> Mutta lihan tuotannosta seuraa monia ongelmia , joihin törmäämme yhä useammin .
(src)="87"> La unua rilatas al la homa sano .
(trg)="87"> Ensimmäisenä tulee ihmisten terveys .