# eo/ted2020-1140.xml.gz
# et/ted2020-1140.xml.gz
(src)="1"> Mi ĝojas esti ĉe TED ĉi tie .
(trg)="1"> Mul on väga hea meel olla siin TEDil .
(src)="2"> Nu , mi kredas ke iuj prezentoj povus esti tro malfacilaj por mia eta kapo sed la plej mirigaj konceptoj estas tiuj , kiuj situas sub miaj piedoj .
(trg)="2"> Teate , ma arvan , et siin võib olla ettekandeid , mis käivad üle minu pea , aga kõige hämmastavamad asjad on need , mis toimuvad minu jalgade all .
(src)="3"> Tiuj etaj aferoj en la vivo kiujn ni foje forgesas , kiel polenado , kiun ni trovas tro evidenta .
(trg)="3"> Väikesed asjad siin elus , mille kipume vahel ära unustama nagu tolmeldamine , mida peame enesestmõistetavaks .
(src)="4"> Kaj oni ne povas rakonti la historion de polenantoj -- abeloj , vespertoj , kolibroj , papilioj -- sen rakonti la historion de la inventado de la floroj kaj kiel tiuj kune evoluis dum 50 milionoj da jaroj .
(trg)="4"> Ei saa rääkida lugu tolmeldajatest -- mesilastest , nahkhiirtest , koolibridest ja liblikatest -- rääkimata lugu lilledest ja nende ühisest arenemisest 50 miljoni aasta jooksul .
(src)="5"> Mi filmis florojn akcele dum 24 horoj tage , sep tagojn en semajno , dum pli ol 35 jaroj .
(trg)="5"> Olen filminud lilli intervallvõttega 24 tundi ööpäevas , seitse päeva nädalas , üle 35 aasta .
(src)="6"> Spekti ilin moviĝantaj estas danco , kiu neniam tedos min .
(trg)="6"> Vaadata nende liikumist - on nagu tants , millest ma kunagi ei väsi .
(src)="7"> Ĝi plenigas min je miro kaj malfermas mian koron .
(trg)="7"> See täidab mind imetlusega ja avab mu südame .
(src)="8"> Beleco kaj seksallogo , mi kredas , estas la ilo de la Naturo por pretervivi , ĉar ni protektos tion al kio ni enamiĝas .
(trg)="8"> Usun , et ilu ja võrgutamine on looduse vahend ellujäämiseks , sest me kaitseme seda , millesse oleme armunud .
(src)="9"> Ilia interrilato estas amhistorio kiu nutras la Teron .
(trg)="9"> Nende suhe on armastuslugu , mis toidab Maad .
(src)="10"> Ĝi memorigas nin ke ni estas parto de la naturo , kaj ke ni ne estas apartaj de ĝi .
(trg)="10"> See meenutab meile , et oleme osa loodusest ja mitte ei seisa sellest eraldi .
(src)="11.1"> Kiam mi aŭdis pri la malaperantaj abeloj , la tn .
(src)="11.2"> Koloni-Kolapsa Perturbo , tio instigis min por ekagi .
(trg)="11"> Kui kuulsin kaduvatest mesilastest , mesilaspere kollapsi sündroomist , pani see mind tegutsema .
(src)="12"> Ni dependas de polenantoj por pli ol triono de la fruktoj kaj legomoj , kiujn ni manĝas .
(trg)="12"> Me sõltume tolmeldajatest , üle kolmandiku puu- ja köögiviljade puhul , mida sööme .
(src)="13"> Kaj multaj sciencistoj kredas ke tiu problemo estas la plej grava kiun la homaro alfrontas .
(trg)="13"> Ja paljud teadlased usuvad , et see on kõige tõsisem inimkonna ees seisev probleem .
(src)="14"> Estas kiel kanario en karbominejo .
(trg)="14"> See on õnnetus , mis hüüab tulles .
(src)="15"> Se ili malaperas , tiam ankaŭ ni .
(trg)="15"> Kui nemad kaovad , kaome ka meie .
(src)="16"> Ĝi memorigas al ni ke ni estas parto de la naturo kaj ke ni zorgu pri ĝi .
(trg)="16"> See tuletab meile meelde , et oleme osa loodusest ja peame selle eest hoolt kandma .
(src)="17"> Tio , kio instigis min filmi ilian konduton estis io kion mi demandis al miaj sciencaj konsilantoj : Kio motivigas polenantojn ?
(trg)="17"> Mind motiveeris tolmeldajate käitumist filmima küsimus , mille esitasin oma teadusnõunikele : " Mis motiveerib tolmeldajaid ? "
(src)="18"> Nu , ilia respondo estis : " Temas pri risko kaj kompenso . "
(trg)="18"> Nende vastus oli : " See on riski ja tasu küsimus . "
(src)="19"> Kiel ege scivolema infano , mi diris : " Kial tio ? "
(trg)="19"> Nagu süütute silmadega laps küsisin : " Aga miks nii ? "
(src)="20"> Kaj ili diris : " Nu , ĉar ili volas pretervivi . "
(trg)="20"> Ja nemad ütlesid : " Sest nad tahavad ellu jääda . "
(src)="21"> Mi plu , " Kial ? "
(trg)="21"> Ma jätkasin : " Miks ? "
(src)="22"> " Nu , por reproduktiĝi . "
(trg)="22"> " Noh , et paljuneda . "
(src)="23"> " Nu , kial ? "
(trg)="23"> " Aga miks ? "
(src)="24"> Kaj mi kredis ke ili diros : " Nu , temas ĉiel pri sekso . "
(trg)="24"> Ja ma arvasin , et nad ilmselt ütlevad : " Noh , tegelikult on selle kõige taga lihtsalt seks . "
(src)="25"> Kaj Chip Taylor , nia papilifakula moŝto , respondis , " Nenio restas eterne .
(trg)="25"> Ja Chip Taylor , meie monarhliblika ekspert vastas : " Miski ei kesta igavesti .
(src)="26"> Ĉio en la universo foruziĝas . "
(trg)="26"> Kõik siin universumis kulub lõpuks ära . "
(src)="27"> Kaj tio frapegis min .
(trg)="27"> Ja see rabas mind .
(src)="28"> Ĉar mi ekkonsciis ke la naturo inventis reproduktiĝon kiel meĥanismon por daŭrigi la vivon , kiel vivoforton kiu pasis rekte tra nin kaj faras nin ĉenero en la evoluo de la vivo .
(trg)="28"> Kuna sain aru , et loodus oli leiutanud paljunemise mehhanismiks , mis laseb elul edasi minna , elujõuks , mis kulgeb meist läbi ja seob meid elu evolutsiooniga .
(src)="29"> Rare vidita de la nuda okulo , ĉi tiu krucvojo inter la mondo de la bestoj kaj de la plantoj estas vere magia momento .
(trg)="29"> Kuigi harva palja silmaga nähtav , on see kokkupuutepunkt loomade ja taimede maailma vahel tõeliselt maagiline hetk .
(src)="30"> Ĝi estas la mistika momento kiam la vivo mem sin regeneras ree kaj ree .
(trg)="30"> See on see müstiline hetk kus elu loob end üha uuesti , ikka ja jälle .
(src)="31"> Jen iom da nektaro el mia filmo .
(trg)="31"> Nii et siin on veidi minu filminektarit .
(src)="32"> Mi esperas ke vi trinkos , tvitos kaj plantos kelkajn semojn por polenigi vian ĝardenon .
(trg)="32"> Ma loodan , et te joote , säutsute ja panete mulda mõned seemned , et tolmeldada üks sõbralik aed .
(src)="33"> Kaj ĉiam kaptu iom la tempon por flari florojn kaj lasu ilin plenigi vin je beleco , kaj remalkovru tiun sencon pri magio .
(trg)="33"> Võtke alati aega , et nuusutada lilli , laske sel täita end iluga ja taasavastada see imelisuse tunne .
(src)="34"> Jen kelkaj bildoj el la filmo
(trg)="34"> Siin siis mõned kaadrid filmist .
(src)="35"> ( Muziko ) ( Aplaŭdoj ) Dankon .
(trg)="35"> ( Muusika ) ( Aplaus ) Aitäh .
(src)="36"> Dankegon .
(trg)="36"> Suur aitäh teile .
(src)="37"> ( Aplaŭdoj ) Dankon .
(trg)="37"> ( Aplaus ) Aitäh .
(src)="38"> ( Aplaŭdoj )
(trg)="38"> ( Aplaus )
# eo/ted2020-1183.xml.gz
# et/ted2020-1183.xml.gz
(src)="1"> Antaŭ kelkaj jaroj , mi sentis , ke mi estis rutiniĝinta , kaj decidis sekvi la spurojn de la granda usona filozofo Morgan Spurlock kaj mi provis ion novan dum 30 tagoj .
(trg)="1"> Mõned aastad tagasi tundsin , et olin jäänud paigalseisu , seega otsustasin järgida suurt ameerika filosoofi , Morgan Spurlock 'i ja proovida midagi uut , 30 päeva .
(src)="2"> La ideo estas fakte tre simpla .
(trg)="2"> Idee ise on tegelikult üsna lihtne .
(src)="3"> Pensu pri io , kion vi ĉiam volis aldoni al via vivo kaj provu ĝin dum la venontaj 30 tagoj .
(trg)="3"> Mõtle millestki , mida oled alati tahtnud oma elule lisada ja proovi seda järgnevad 30 päeva .
(src)="4"> Okazas , ke 30 tagoj estas la ĝusta kvanto de tempo por aldoni novan kutimon aŭ forigi kutimon -- kiel spekti la televidnovaĵojn -- el via vivo .
(trg)="4"> Selgub , et 30 päeva on täpselt paras aeg selleks , et lisada uus harjumus või loobuda mõnest -- nagu uudiste vaatamine -- oma elus .
(src)="5"> Kelkajn aferojn mi lernis dum tiuj 30-tagaj defioj .
(trg)="5"> On mõned asjad , mida ma õppisin nende 30-päevaste väljakutsetega .
(src)="6"> La unua estis , la tempo estis multe pli memorinda , ol la nura pasado de monatoj , tuj forgesita .
(trg)="6"> Esiteks , mööda tuhisevate ja unustatud kuude asemel oli aeg hulga meeldejäävam .
(src)="7"> Tio estis parto de defio , kiun mi faris al mi mem : preni unu foton ĉiutage dum monato .
(trg)="7"> See siin oli osa väljakutsest teha kuu aega iga päev üks foto .
(src)="8"> Kaj mi memoras precize kie mi estis kaj kion mi faris en tiu tago .
(trg)="8"> Ma mäletan täpselt , kus ma olin ja mida ma tegin tol päeval .
(src)="9"> Mi ankaŭ rimarkis , ke dum mi komencis fari pliajn kaj pli malfacilajn 30-tagajn defiojn , mia memfido kreskis .
(trg)="9"> Ma panin ka tähele , et kui hakkasin tegema rohkem ja raskemaid 30-päeva väljakutseid , siis mu enesekindlus kasvas .
(src)="10"> Mi pasis de komputila nerdo vivanta ĉe skribotablo al la tipo de ulo , kiu biciklas ĝis la laborejo --
(trg)="10"> Ma muutusin laua taga olesklevast arvutinohikust selliseks tüübiks , kes sõidab jalgrattaga tööle --
(src)="11"> pro amuziĝo .
(trg)="11"> lõbu pärast .
(src)="12"> Eĉ lastjare mi fine grimpis Monton Kilimanĵaron , la plej altan monton en Afriko .
(trg)="12"> Veel eelmisel aastal matkasin Kilimanjaro mäe otsa , mis on kõrgeim mägi Aafrikas .
(src)="13"> Mi neniam estis tiel aventurema antaŭ ol mi startis miajn 30-tagajn defiojn .
(trg)="13"> Ma poleks iial olnud nii seiklushimuline enne oma 30-päeva väljakutsete alustamist .
(src)="14"> Mi ankaŭ konstatis , ke se oni vere volas , oni povas fari kion ajn dum 30 tagoj .
(trg)="14"> Lisaks mõistsin , et kui sa midagi tõeliselt tahad , suudad sa 30 päeva teha mida iganes .
(src)="15.1"> Ĉu vi iam volis verki romanon ?
(src)="15.2"> Ĉiunovembre ,
(trg)="15.1"> Oled sa kunagi tahtnud romaani kirjutada ?
(trg)="15.2"> Igas novembris
(src)="16"> plurdekmiloj da homoj provas verki siajn 50-mil-vortajn romanojn de nulo dum 30 tagoj .
(trg)="16"> püüavad kümned tuhanded inimesed kirjutada oma 50 000-sõnalise romaani 30 päevaga .
(src)="17"> Nu , sufiĉas , ke vi verku 1 667 vortojn ĉiutage dum unu monato .
(trg)="17"> Nagu selgub , pead sa kõigest kirjutama 1667 sõna päevas , kuu aega .
(src)="18"> Tiel mi faris .
(trg)="18"> Ja nii ma tegingi .
(src)="19"> Parenteze , la sekreto estas ne enlitiĝi ĝis atingi la vortkvanton por tiu tago .
(trg)="19"> Muuseas , nipp on mitte minna magama enne , kui oled päeva sõnade arvu täis kirjutanud .
(src)="20"> Vi povas esti dormo-senigita sed vi finos vian romanon .
(trg)="20"> Sa võid olla unevaeguses , kuid sa saad oma romaani valmis .
(src)="21"> Nun , ĉu mia libro estas la venonta granda usona novelo ?
(trg)="21"> Kas mu raamat on siis järgmine suur ameerika romaan ?
(src)="22.1"> Ne .
(src)="22.2"> Mi verkis ĝin en unu monato .
(trg)="22.1"> Ei .
(trg)="22.2"> Ma kirjutasin selle kuu ajaga .
(src)="23"> Ĝi estas aĉa .
(trg)="23"> See on kohutav .
(src)="24"> Sed por la cetero de mia vivo se iam mi renkontas John Hodgman en TED-festo , mi ne estos devigita diri : " Mi estas komputil-sciencisto " .
(trg)="24"> Kuid oma ülejäänud elu jooksul , kui peaksin TEDi peol John Hodgman 'i kohtama , ei pea ma ütlema : " Ma olen arvutiteadlane . "
(src)="25"> Ne , ne , se mi volas mi povas diri " Mi estas verkisto " .
(trg)="25"> Ei , ei , kui tahan , saan öelda : " Ma olen romaanikirjanik . "
(src)="26"> ( Ridoj ) Do jen lasta afero , kiun mi ŝatus mencii .
(trg)="26"> ( naer ) Seega veel üks asi , mida tahaksin mainida .
(src)="27"> Mi lernis , ke kiam mi faris etajn , daŭripovajn ŝanĝojn , aferojn , kiujn mi povus plu fari poste , estas pli probable , ke ili restu .
(trg)="27"> Ma õppisin , et kui tegin väikeseid jätkusuutlikke muudatusi , asju , mida saaksin jätkata , oli tõenäosem , et nad jäid püsima .
(src)="28"> Nenio malbona rilate al grandaj , frenezaj defioj .
(trg)="28"> Suurtes ja hulludes väljakutsetes pole midagi halba .
(src)="29"> Fakte ili estas ege amuzaj .
(trg)="29"> Tegelikult on need väga lõbusad .
(src)="30"> Sed ili malpli verŝajne restos .
(trg)="30"> Aga on vähetõenäosem , et nad jäävad püsima .
(src)="31"> Kiam mi rezignis sukeron dum 30 tagoj , la tago 31-a aspektis jene .
(trg)="31"> Kui ma loobusin suhkrust 30 päevaks , nägi 31 . päev välja selline .
(src)="32"> ( Ridoj ) Do jen mia demando al vi : Kion vi atendas ?
(trg)="32"> ( naer ) Nii et siin on minu küsimus sulle : Mida sa ootad ?
(src)="33"> Mi garantias al vi , ke la sekvaj 30 tagoj pasos ĉu vi ŝatas tion aŭ ne , do kial ne pensi pri io , kion vi ĉiam volis provi kaj starti ĝin
(trg)="33"> Ma garanteerin , et järgnevad 30 päeva mööduvad , soovid sa seda või ei , seega miks mitte mõelda millestki , mida oled alati tahtnud proovida ja anda sellele võimalus
(src)="34"> por la venontaj 30 tagoj ?
(trg)="34"> järgneva 30 päeva jooksul .
(src)="35"> Dankon .
(trg)="35"> Tänan !
(src)="36"> ( Aplaŭdoj )
(trg)="36"> ( aplaus )
# eo/ted2020-1247.xml.gz
# et/ted2020-1247.xml.gz
(src)="1"> Mi klarigu la kialon de tiu ĉi stranga alivesto .
(trg)="1"> Ma olen siin , et selgitada , miks mul see ninja-pidžaama seljas on .
(src)="2"> Tiucele , jen kelkaj vortoj pri la homfaritaj toksoj en niaj korpoj .
(trg)="2"> Selleks tahan kõigepealt rääkida keskkonnamürkidest meie kehas .
(src)="3"> Vi eble aŭdis pri bisfenolo-A , aŭ BPA ,
(trg)="3"> Mõned teie seast ilmselt teavad kemikaali nimega bisfenool A ehk BPA .
(src)="4"> malmoligantilo kaj sinteza oestrogeno uzata por la ena tegaĵo de ladskatoloj kaj kelkaj plastoj .
(trg)="4"> See on materjalitugevdaja ja sünteetiline östrogeen , mida leidub näiteks konservipurkide sisepinnal ja mõnedes plastikutes .
(src)="5"> Ĝi imitas niajn hormonojn kaj estigas neŭrologajn kaj reproduktajn problemojn .
(trg)="5"> BPA imiteerib keha looduslikke hormoone ja põhjustab neuroloogilisi ja viljakusprobleeme .
(src)="6"> Ĝi ĉieas .
(trg)="6"> Ja seda on kõikjal .
(src)="7"> Ĵusa esploro malkovris ĝin en 93 procento de homoj ses-jaraj aŭ pli .
(trg)="7"> Hiljuti tehtud uuringu käigus leiti BPAd 93 % inimestes vanuses kuus ja enam aastat .
(src)="8"> Kaj temas pri nur unu ĥemiaĵo .
(trg)="8"> Kuid see on vaid üks kemikaal .
(src)="9"> Laŭ la usona centro de lukto kontraŭ malsanoj ,
(trg)="9"> USA haiguskontrolli keskuse sõnul
(src)="10"> 219 toksaj poluantoj troviĝas en ni , inkluzive de konserviloj , senherbigiloj kaj pezmetaloj kiel plumbo kaj hidrargo .
(trg)="10"> on meie kehades 219 mürgist saasteainet , sinna hulka kuuluvad säilitusained , putukamürgid ja raskemetallid nagu plii ja elavhõbe .
(src)="11"> Tio implicas tri konkludojn .
(trg)="11"> See ütleb mulle kolme asja .
(src)="12"> Unue , ne iĝu kanibaloj .
(trg)="12"> Esiteks , ärge hakake kannibaliks .
(src)="13"> Due , ni estas viktimoj de la poluo farita de ni mem .
(trg)="13"> Teiseks , me oleme nii omaenda reostuse eest vastutavad kui ka selle ohvrid .
(src)="14"> Trie , niaj korpoj estas filtriloj kaj stokejoj de homfaritaj toksoj .
(trg)="14"> Ja kolmandaks , meie kehad on keskkonnast pärit mürkidele filtriks ja laohooneks .
(src)="15"> Kio okazas al ili kiam ni mortas ?
(trg)="15"> Mis juhtub kõigi nende mürkidega , kui me sureme ?
(src)="16"> Unuvorte , ili iel revenas al la natura medio , daŭrigante la toksecan ciklon .
(trg)="16"> Lühidalt : need satuvad ühel või teisel moel tagasi keskkonda ja jätkavad mürkide ringkäiku .
(src)="17"> Kaj niaj funebraj ritoj ja plimalbonigas la problemon .
(trg)="17"> Kuid meie praegused matusekombed teevad olukorra veel hullemaks .
(src)="18"> Tiujn toksojn kremacio alsendas al la atmosfero .
(trg)="18"> Kui teie keha tuhastatakse , lenduvad kõik need mürgid atmosfääri .
(src)="19"> Nur niaj plombaĵoj ellasas 5000 funtojn da hidrargo ĉiujare .
(trg)="19"> See on ligi 2300 kg elavhõbedat aastas ainuüksi meie hambaplommidest .
(src)="20"> Tradicie , usonaj funebraj ritoj konservas vivan aspekton al la kadavroj per kosmetikoj kaj plenigiloj .
(trg)="20"> Tavapärasel Ameerika matusel on surnukeha kaetud täidiste ja kosmeetikaga , et lahkunu elusam välja näeks .
(src)="21"> Per formaldehido toksa , oni malakcelas la putradon sed estigas respiradajn problemojn kaj kanceron ĉe la sepultejaj laboristoj .
(trg)="21"> Surnukeha pumbatakse täis mürgist formaldehüüdi , et aeglustada lagunemist - komme , mis tekitab matusekorraldajatel hingamisprobleeme ja vähki .
(src)="22"> Provante konservi niajn kadavrojn , ni negas la morton , venenas la vivulojn kaj damaĝas la vivmedion .
(trg)="22"> Üritades surnukehi säilitada , eitame me surma , mürgitame elavaid ja kahjustame keskkonda veelgi enam .
(src)="23"> « Verdaj » aŭ « naturaj » senbalzamaj sepultaĵoj reprezentas paŝon taŭgadirektan , sed ne kalkulas kun la toksoj en niaj korpoj .
(trg)="23"> Rohelised või looduslikud matused , kus ei balsameerita , on samm õiges suunas , kuid need ei võta midagi ette meie kehades olemasolevate mürkidega .
(src)="24"> Laŭ mi , ekzistas pli bona solvo .
(trg)="24"> Arvan , et sellele on ka parem lahendus .
(src)="25"> Kiel artistino , mi proponas modestan projekton kombinantan arton , sciencon kaj kulturon .
(trg)="25"> Ma olen kunstnik ja soovin teha tagasihoidliku ettepaneku kunsti , teaduse ja kultuuri ristmikul .
(src)="26"> La Sepultaĵa Projekto Infinity estas alternativa sepultaĵsistemo , kiu uzas fungojn por disigi kaj purigi korpajn toksojn .
(trg)="26"> Lõpmatuse matuseprojekt on alternatiivne matmise viis , mis kasutab keha lagundamiseks ja mürkide puhastamiseks seeni .