# en/ted2020-10.xml.gz
# my/ted2020-10.xml.gz

(src)="1"> With all the legitimate concerns about AIDS and avian flu -- and we 'll hear about that from the brilliant Dr. Brilliant later today -- I want to talk about the other pandemic , which is cardiovascular disease , diabetes , hypertension -- all of which are completely preventable for at least 95 percent of people just by changing diet and lifestyle .
(trg)="1"> AIDS နဲ့ က က်ငှက်တုပ်ကွ တို့နဲ့ ပတ်သက်ပ ီ တရ ဝင်ပူပန်မှုတွ ၊ နဲ့ ဒီန ့နှ င် ပိုင် မှ အရမ် တ ်တဲ့ Dr. Brillant ဆီကက ရမှ နဲ့အတူ အခ တစ်ကမ္ဘ လုံ ဖ စ်န တဲ့ နှလုံ သွ က ဆီ ခ ို ၊ သွ တို ရ ဂ တွ အက င် ပ ခ င်ပ တယ် ။ ဒ တွ အ လုံ ဟ အနည် ဆုံ ၉၅ % လူတွ အတွက် အစ အသ က် ၊ အန အထိုင် ပ င် လိုက်ရုံနဲ့ လုံ ဝက ကွယ်နိုင်တယ်
(src)="2.1"> And what 's happening is that there 's a globalization of illness occurring , that people are starting to eat like us , and live like us , and die like us .
(src)="2.2"> And in one generation , for example , Asia 's gone from having one of the lowest rates of heart disease and obesity and diabetes to one of the highest .
(src)="2.3"> And in Africa , cardiovascular disease equals the HIV and AIDS deaths in most countries .
(trg)="2"> ပ ီ တ ့ ဖ စ်န တ က တစ်ကမ္ဘလုံ မက န် မ ခ င် ၊ ဖ စ်ပွ န ပ ီ လူတွ ဟ က ွန်တ ်တို့လိုစ ၊ က ွှန်တ ်တို့လိုန ၊ ပ ီ တ ့ က ွန်တ ်တို့လို သ တ ဖ စ်န တယ် ။ ဥပမ မ ို ဆက် တစ်ခုမှ အ ရှဟ နှလုံ ရ ဂ ၊ အဝလွန်တ နဲ့ဆီ ခ ို ဖ စ်တ အနိမ့်ဆုံ နှုန် ကန အမ င့်ဆုံ ဖ စ်သွ ပ ပ ီ ။ ပ ီ တ ့အ ဖရိကမှ နှလုံ သွ က ရ ဂ ဟ နိုင်ငံအမ စုမှ HIV နဲ့ AIDS သ ဆုံ တ နဲ့တူညီန တယ်
(src)="3"> So there 's a critical window of opportunity we have to make an important difference that can affect the lives of literally millions of people , and practice preventive medicine on a global scale .
(trg)="3"> ဒီတ ့ တကယ့်ကို သန် ခ ီတဲ့ လူတွ ရဲ့အသက်ကို သက်ရ က်နိုင်တဲ့ ပ င် လဲခ က် တစ်ခုလုပ်ဖို့ အရ ပ တဲ့အခွင့်အလမ် တံခ တစ်ခ ပ်ရှိပ ီ ၊ တစ်ကမ္ဘ လုံ အတိုင် အတ နဲ့ က ကွယ်ရ ဆ ပည ပ ုက င့်ဖို့ပ ။
(src)="4"> Heart and blood vessel diseases still kill more people -- not only in this country , but also worldwide -- than everything else combined , and yet it 's completely preventable for almost everybody .
(trg)="4"> နှလုံ နဲ့သွ က ရ ဂ တွ က က န်တဲ့ရ ဂ တွ ပ င် ထ ထက် ဒီတိုင် ပ ည်မှ သ မက တကမ္ဘ လုံ မှ ပ လူတွ ကို ပိုသ စ န တုန် ပ ၊ ဒ ဟ လူတိုင် နီ ပ အတွက် လုံ ဝက ကွယ်နိုင်ပ တယ် ။
(src)="5.1"> It 's not only preventable ; it 's actually reversible .
(src)="5.2"> And for the last almost 29 years , we 've been able to show that by simply changing diet and lifestyle , using these very high-tech , expensive , state-of-the-art measures to prove how powerful these very simple and low-tech and low-cost interventions can be like -- quantitative arteriography , before and after a year , and cardiac PET scans .
(trg)="5"> က ကွယ်လို့ရရုံမက ၊ တကယ့်ကိုပဲ န က်ပ န်လှည့်လို့ရတယ် ၊ လွန်ခဲ့တဲ့ ၂၉ နစ်နီ နီ ပ နိုင်ခဲ့တ က အစ အသ က်နဲ့ အန အထိုင်ပ င် လဲရုံ ဒီအဆင့်မ င့် ၊ စ က ီ တဲ့ န က်ဆုံ ပ ် စီမံခ က်တွ သုံ ခ င် နဲ့ ရို စင် တဲ့ ၊ နည် ပည နိမ့်ပ ီ ကုန်က စရိတ် နည် တ တွ စွက်ဖက်တ ဟ ဘယ်လိုအစွမ် ထက်တယ် ဆိုတ သက်သ ပ ဖို့ပ ၊ ရ တွက်တဲ့ သွ ​က မ ဉ် လို ၊ တစ်နှစ်မတိုင်ခင်နဲ့တိုင်ပ ီ PET စကင်တွ မှ ပ ့
(src)="6"> We showed a few months ago -- we published the first study showing you can actually stop or reverse the progression of prostate cancer by making changes in diet and lifestyle , and 70 percent regression in the tumor growth , or inhibition of the tumor growth , compared to only nine percent in the control group .
(trg)="6"> လအနည် ငယ်က ပ ခဲ့တဲ့ ၊ ထုတ်ဝ လိုက်တဲ့ ပထမလ ့လ ခ က်မှ ပ တ က အစ အသ က်နဲ့ န ထိုင်ပုံ ပ င် ရုံနဲ့ ဆီ က ိတ်ကင်ဆ ကို ရပ်နိုင် ၊ န က်ဆုတ်နိုင်ပ ီ အသ ပိုတို မှု ၇၀ % လ ့တ ဒ မှမဟုတ် အသ ပိုတို မှုမှု နှ စ ပ ီ ယှဉ်လိုက်ရင် ကန့်သတ်အုပ်စုမှ က တ ့ ၉ % ပဲရှိပ တယ် ။
(src)="7"> And in the MRI and MR spectroscopy here , the prostate tumor activity is shown in red -- you can see it diminishing after a year .
(trg)="7"> ပ ီ ဆ ့ ဒီက MRI နဲ့ MR ရ င်စဉ်မှ က ဆီ က ိတ်ကင်ဆ လုပ်ဆ င်မှုကို အနီရ င်ပ ထ ပ ီ ၁ နှစ်အက မှ လ ့န တ မ င်ရတယ် ။
(src)="8.1"> Now there is an epidemic of obesity : two-thirds of adults and 15 percent of kids .
(src)="8.2"> What 's really concerning to me is that diabetes has increased 70 percent in the past 10 years , and this may be the first generation in which our kids live a shorter life span than we do .
(src)="8.3"> That 's pitiful , and it 's preventable .
(trg)="8"> အခုအဝလွန်ရ ဂ ကူ စက်မှုရှိတယ် ၊ လူက ီ ၃ ပုံ ၂ ပုံနဲ့ကလ ၁၅ % ပ ၊ စိတ်ပူန မိတ က လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်အတွင် မှ ဆီ ခ ိုရ ဂ က ရ ၀ % တို ပွ ခဲ့ပ ီ ဒ ဟ က ွန်တ ်တို့ ကလ တွ က ွန်တ ်တို့ထက် ပိုပ ီ အသက် တိုတိုန ရတဲ့ ပထမဆုံ မ ို ဆက်ပ ။ သန စရ ပ ၊ ဒ က ကွယ်လို့ရပ တယ် ။
(src)="9.1"> Now these are not election returns , these are the people -- the number of the people who are obese by state , beginning in ' 85 , ' 86 , ' 87 -- these are from the CDC website -- ' 88 , ' 89 , ' 90 , ' 91 -- you get a new category -- ' 92 , ' 93 , ' 94 , ' 95 , ' 96 , ' 97 , ' 98 , ' 99 , 2000 , 2001 -- it gets worse .
(src)="9.2"> We 're kind of devolving .
(src)="9.3"> ( Laughter ) Now what can we do about this ?
(src)="9.4"> Well , you know , the diet that we 've found that can reverse heart disease and cancer is an Asian diet .
(trg)="9"> အခု ဒ တွ ဟ ရွ က က်ပွဲရ လ ဒ်တွ မဟုတ်ဘူ ၊ လူတွ ပ ၊ ပ ည်နယ်အလိုက် ၈၅ ၊ ၈၆ ၊ ၈၇ ခု လ က်ကစပ ီ အဝလွန်တဲ့လူ အရ အတွက်ပ ၊ ဒ တွ ဟ CDC ဝက်ဘ်ဆိုဒ်ကဖ စ်ပ ီ ၊ ၈၈ ၊ ၈၉ ။ ၉၀ ။ ၉၁ မှ ပ ၊ အမ ို အစ သစ် တစ်ခုကို ၉၂ ၊ ၉၃ ၊ ၉၄ ၊ ၉၅ ၊ ၉၆ ၊ ၉၇ ၊ ၉၈ ၊ ၉၉ ၊ ၂၀၀၀ ၊ ၂၀၀၁ မှ တွ ရပ တယ် ။ ဒ ကပိုဆို လ တယ် ၊ က ွန်တ ်တို့ဟ က ဆင် သလိုပ လ ။ ( ရယ်သံမ ) ကဲ ဒ နဲ့ပတ်သက်ပ ီ ဘ လုပ်လို့ရလဲ ။ က င် ပ ီ ၊ သိတယ်န ် ၊ တွ ့ထ တ က နှလုံ နဲ့ကင်ဆ ကို ပ င် ပ န် လုပ်ပ နိုင်တ က အ ရှအစ အစ ပ ။
(src)="10"> But the people in Asia are starting to eat like we are , which is why they 're starting to get sick like we are .
(trg)="10"> ဒ ပ မဲ့ အ ရှသ ဟ ကိုယ်တွ လိုစ န ပ ီ ဒ က င့်ကိုယ်တွ လို ဖ န တ ပ ့ ။
(src)="11.1"> So I 've been working with a lot of the big food companies .
(src)="11.2"> They can make it fun and sexy and hip and crunchy and convenient to eat healthier foods , like -- I chair the advisory boards to McDonald 's , and PepsiCo , and ConAgra , and Safeway , and soon Del Monte , and they 're finding that it 's good business .
(trg)="11"> ဒ နဲ့ အစ အသ က် ကုမ္ပဏီက ီ တွ နဲ့ တွဲလုပ်န ပ ီ ၊ သူတို့က ပိုက န် မ စ တ ကို ပ ်စ ၊ စွဲမက်စ ၊ ခ တ်မှီအဆင်ပ အ င်လုပ်ပ တယ် ။ က ွန်တ ် အက ံပ အဖ စ်ထိုင်တဲ့ McDonalds နဲ့ PepsiCo ၊ ConAgra နဲ့ Safeway လို မက ခင် Del Monte ပ ့ ၊ ဒ ဟ လုပ်ငန် က င် လို့ သူတို့ထင်က တယ် ။
(src)="12.1"> The salads that you see at McDonald 's came from the work -- they 're going to have an Asian salad .
(src)="12.2"> At Pepsi , two-thirds of their revenue growth came from their better foods .
(trg)="12"> MacDonald မှ မ င်ရတဲ့ အသုတ်ဟ အလုပ်ရဲ့အက ို ပ ၊ အ ရှအသုတ်ကို စ တ ့မှ Pepsi မှ ဝင်ငွ တို မှု ၃ ပုံ ၂ ပုံဟ ပိုက င် တဲ့ အစ အစ တွ ရတ ပ ။
(src)="13.1"> And so if we can do that , then we can free up resources for buying drugs that you really do need for treating AIDS and HIV and malaria and for preventing avian flu .
(src)="13.2"> Thank you .
(trg)="13"> ဒီလိုလုပ်က ရင် AIDS HIV ငှက်ဖ ရ ဂ တွ ကုသဖို့နဲ့ က က်ငှက်တုပ်ကွ ကို က ကွယ်ဖို့ တကယ်လိုအပ်တဲ့ဆ ဝ တွ ဝယ်ဖို့ ရင် မ စ်တွ ကို လွတ်လ လို့ သုံ ခွင့်ရတ ပ ့ဗ ၊ က ဇူ ပ ။

# en/ted2020-1006.xml.gz
# my/ted2020-1006.xml.gz

(src)="1"> Do you ever feel completely overwhelmed when you 're faced with a complex problem ?
(trg)="1"> ရှုပ်ထွ တဲ့ပ ဿန တစ်ခုနဲ့ရင်ဆိုင်ရတဲ့အခ လုံ လုံ က ီ ကို ဖိစီ ခံရသလို ခံစ မိဖူ ပ သလ ။
(src)="2"> Well , I hope to change that in less than three minutes .
(trg)="2"> က င် ပ ီ ၊ ဒ ကို ၃ မိနစ်တ င် မက တဲ့အခ ိန်အတွင် ပ င် လဲသွ စ မယ်လို့ မ ှ ်လင့်ပ တယ်
(src)="3"> So , I hope to convince you that complex doesn 't always equal complicated .
(trg)="3"> ရှုပ်ထွ ခ င် ဆိုတ အမ ဲတမ် ရှုပ်ယှက်ခတ်မှု မဟုတ်တ ကို ခင်ဗ တို့ လက်ခံလ အ င် လုပ်ဖို့ မ ှ ်လင့်ပ တယ် ။
(src)="4"> So for me , a well-crafted baguette , fresh out of the oven , is complex , but a curry onion green olive poppy cheese bread is complicated .
(trg)="4"> က ွန်တ ့အတွက် မုန့်ဖိုထဲက ထုတ်ပ ီ စ အက အနဖုတ်ထ တဲ့ ပ င်မုန့်ခ င် ဟ ရှုပ်ထွ ပ ီ က က်သွန်နီမဆလ သံလွင်သီ နဲ့ ဘိန် စ ့ပ တဲ့ ဒိန်ခဲပ င်မုန့်ကတ ့ ရှုပ်ယှက်ခတ်န ပ တယ် ။
(src)="5.1"> I 'm an ecologist , and I study complexity .
(src)="5.2"> I love complexity .
(trg)="5"> က ွန်တ ်ဟ ဂ ဟဗ ဒပည ရှင် တစ်ယ က်ဖ စ်ပ ီ ရှုပ်ထွ ခ င် ကို လ ့လ ပ တယ် ။ ရှုပ်ထွ ခ င် ကို နှစ်သက်ပ တယ် ။
(src)="6"> And I study that in the natural world , the interconnectedness of species .
(trg)="6"> ဒ ကို သဘ ဝလ ကထဲမှ လ ့လ ပ တယ် ၊ မ ို စိတ်တွ ရဲ့ ပ န်လှန်ဆက်နွယ်မှုပ ့ ။
(src)="7"> So here 's a food web , or a map of feeding links between species that live in Alpine Lakes in the mountains of California .
(trg)="7"> ဒီတ ့ အစ အစ ဝက်ဘ်တစ်ခု ၊ ( သို့ ) California တ င်ပ ်က Alpine ရ ကန်တွ မှ န က တဲ့ မ ို စိတ်တွ အက က စ သုံ ခ င် ကွင် ဆက် မ ပုံပ ၊
(src)="8"> And this is what happens to that food web when it 's stocked with non-native fish that never lived there before .
(trg)="8"> ဒ ကတ ့ အဲဒီမှ အရင်က မန ဖူ တဲ့ ဇ တိရင် မဟုတ်တဲ့ င တွ န လ တဲ့အခ အစ အစ ကွန်ရက် ဖ စ်သွ ပ ပဲ ။
(src)="9"> All the grayed-out species disappear .
(trg)="9"> မီ ခို ရ င် မ ို စိတ်တွ အ လုံ ပ က်သွ တယ် ။
(src)="10"> Some are actually on the brink of extinction .
(trg)="10"> တစ်ခ ို့ကတ ့တကယ့်ကို မ ို တုန် တ ့မယ့် အခ အန မ ို ပ ။
(src)="11"> And lakes with fish have more mosquitos , even though they eat them .
(trg)="11"> င တွ က စ ပစ်တ တ င်မှ အဲဒီကန်တွ မှ ခ င်တွ ပိုမ တယ် ။
(src)="12"> These effects were all unanticipated , and yet we 're discovering they 're predictable .
(trg)="12"> ဒီလိုဖ စ်လ မှ ကို လုံ လုံ မ ှ ်လင့်မထ တ ပ ။ ဒ ပ မဲ့ က ိုတင်ခန့်မှန် နိုင်တ ကို တွ ့လ ရပ တယ် ။
(src)="13"> So I want to share with you a couple key insights about complexity we 're learning from studying nature that maybe are applicable to other problems .
(trg)="13"> ဒီတ ့ က ွန်တ ် အခုမ ှဝ ခ င်တ က ရှုပ်ထွ မှုတွ နဲ့ပတ်သက်တဲ့ အဓိကက တဲ့ အတွင် သဘ တစ်ခုနှစ်ခုလ က်ပ ၊ သဘ ဝကိုလ ့လ ခ င် ကန သိလ ရတ ဖ စ်ပ ီ အခ ပ ဿန တွ မှ လည် အသုံ ခ နိုင်က င် ပ ရဲ့ ။
(src)="14"> First is the simple power of good visualization tools to help untangle complexity and just encourage you to ask questions you didn 't think of before .
(trg)="14"> ပထမတစ်ခုက ရှုပ်ထွ မှုတွ ကို ရှင် ပ ဖို့ မ င်အ င် လုပ်ပ နိုင်တဲ့ ကိရိယ တွ ရဲ့ စွမ် ပက ဖ င့် ၊ ခင်ဗ တို့အရင်က မစဉ် စ ခဲ့ဖူ တဲ့ မ ခွန် တွ ကို မ ဖို့ ခင်ဗ တို့ကို တိုက်တွန် ပ ဖို့ပ ပဲ ။
(src)="15"> For example , you could plot the flow of carbon through corporate supply chains in a corporate ecosystem , or the interconnections of habitat patches for endangered species in Yosemite National Park .
(trg)="15"> ဥပမ ပ င် စည် ထ တဲ့ ကုမ္ပဏီစနစ်တစ်ခုထဲက ပ င် စည် ထ တဲ့ ဂ ဟစနစ် တစ်ခုထဲကန ဖ တ်လ တဲ့ က ဗွန်စီ ဆင် မှုကို မှတ်သ နိုင်ပ တယ် ၊ ဒ မှမဟုတ် Yosemite အမ ို သ ဥယ ဉ်ထဲက ဘ သင့်န တဲ့မ ို စိတ်တွ အတွက် က က်စ ရ န ရ အပိုင် တွ ရဲ့ အပ န်အလှန် ဆက်နွယ်မှုတွ ပ ့ ။
(src)="16"> The next thing is that if you want to predict the effect of one species on another , if you focus only on that link , and then you black box the rest , it 's actually less predictable than if you step back , consider the entire system -- all the species , all the links -- and from that place , hone in on the sphere of influence that matters most .
(trg)="16"> န က်တစ်ခုက သင့်အန နဲ့ မ ို စိတ်တစ်ခုက န က်တစ်ခုအပ ် သက်ရ က်မှုကို ခန့်မှန် ခ င်ရင် ၊ ကွင် ဆက်ကိုပဲ အ ရုံစိုက်ရင်တ ့ က န်တ ကို အမှ င်ခ လိုက်တ ပ ။ တကယ်တ ့ ပိုလို့ကို ခန့်မှန် နိုင်တဲ့နည် က န က်ကို ဆုတ်လိုက်ပ ၊ စနစ်တစ်ခုလုံ ကို ထည့်စဉ် စ လိုက်ပ ၊ မ ို စိတ်အကုန်လုံ ၊ ကွင် ဆက်အကုန်လုံ ... အဲဒီန ရ ကန အဓိကအက ဆုံ သက်ရ က်မှုနယ်ပယ်ပ ်မှ အ ရုံစိုက်လိုက်ပ ။
(src)="17"> And we 're discovering , with our research , that 's often very local to the node you care about within one or two degrees .
(trg)="17"> သုသ တနကန သိရှိလ န တ က မက ခဏဆိုသလို ဒီဂရီတစ်ခု ၊ နှစ်ခုအတွင် က ခင်ဗ ဂရုစိုက်န တဲ့ ဆုံမှတ်ငယ်လ တွ နဲ့ သက်ဆိုင်တ ပ ။
(src)="18"> So the more you step back , embrace complexity , the better chance you have of finding simple answers , and it 's often different than the simple answer that you started with .
(trg)="18"> ဒ က င့် န က်ဆုတ်ပ ီ ခက်ခဲနက်နဲမှုကို လက်ခံက ည့်လ ရို ရှင် တဲ့အဖ တွ ကို တွ ့ရှိဖို့ အခွင့်ပိုက င် လ ပ ။ သင်အစမှ ရှ တွ ့ခဲ့တဲ့ ရို ရှင် တဲ့အဖ နဲ့ ခ န တတ်ပ တယ် ။
(src)="19"> So let 's switch gears and look at a really complex problem courtesy of the U.S. government .
(trg)="19"> ဒီတ ့ ဂီယ ပ င် ပ ီ ၊ အမ ရိကန်အစို ရက က ဇူ ပ ုထ တဲ့ တကယ့်ကိုရှုပ်ထွ လှတဲ့ ပုစ္ဆ ကို က ည့်က ရအ င် ။
(src)="20"> This is a diagram of the U.S. counterinsurgency strategy in Afghanistan .
(trg)="20"> ဒ ကတ ့ အ ဖဂန်နစ္စတန်မှ အမ ရိကန်ရဲ့ သ င်က န် မှုခ မှုန် ရ ဗ ူဟ တစ်ခုပ ။
(src)="21"> It was front page of the New York Times a couple months ago .
(trg)="21"> လွန်ခဲ့တဲ့ ၁ လ ၊ ၂ လလ က်က New York Times သတင် စ ရဲ့ မ က်နှ ဖုံ မှ ပ ့ ။
(src)="22"> Instantly ridiculed by the media for being so crazy complicated .
(trg)="22"> စိတ်န က်လ က်အ င် ရှုပ်ထွ လွန် လို့ ခ က်ခ င် ကိုပဲ မီဒီယ တွ ရဲ့ လှ င်ပ င်မှုကို ခံလိုက်ရတယ်လ ။
(src)="23"> And the stated goal was to increase popular support for the Afghan government .
(trg)="23"> ​က ည ခဲ့တဲ့ရည်မှန် ခ က်က အ ဖဂန်အစို ရကို ပ ည်သူအမ ဖက်မှ ထ က်ခံမှု တို လ ဖို့ပ
(src)="24"> Clearly a complex problem , but is it complicated ?
(trg)="24"> ရှုပ်ထွ တဲ့ ပုစ္ဆ တစ်ခု ဆိုတ အရှင် က ီ ပ ။ ဒ ပ မယ့် ဒ ဟ ရှုပ်ယှက်ခတ်ရ လ ။
(src)="25.1"> Well , when I saw this in the front page of the Times , I thought , " Great .
(src)="25.2"> Finally something I can relate to .
(trg)="25"> က င် ပ ီ ၊ ဒ ကို Times ရဲ့ မ က်နှ ဖုံ မှ တွ ့တ ့ စဉ် စ မိလိုက်တ က " က င် ပ ့ကွ ၊ ဆက်စပ်က ည့်လို့ရတ တစ်ခု ၊
(src)="26"> I can sink my teeth into this . "
(trg)="26"> ဒီမှ နှစ်မ ှုပ်ထ လို့ ရတ ပ ့ " လို့ပ ။
(src)="27.1"> So let 's do it .
(src)="27.2"> So here we go for the first time ever , a world premiere view of this spaghetti diagram as an ordered network .
(trg)="27"> ဒီတ ့ လုပ်က ရအ င် ။ စနစ်တက ကွန်ရက်အဖ စ်နဲ့ ဒီspaghetti က ခ ပ်ပ ်မှ ကမ္ဘ ့ပွဲဦ ထွက် ရှုထ င့်တစ်ခုပ ့ဗ ။
(src)="28"> The circled node is the one we 're trying to influence -- popular support for the government .
(trg)="28"> စက်ဝိုင် ပ ထ တဲ့ ဆုံမှတ်လ ကတ ့ က ွန်တ ်တို့ သက်ရ က်ခ င်တဲ့န ရ အစို ရကို ပ ည်သူအမ က ထ က်ခံမှုပ ။
(src)="29"> And so now we can look one degrees , two degrees , three degrees away from that node and eliminate three-quarters of the diagram outside that sphere of influence .
(trg)="29"> ဒီတ ့ဗ အဲဒီဆုံမှတ်ကန ၁ ဒီဂရီ ၊ ၂ ဒီဂရီ ၊ ၃ ဒီဂရီကို က ည့်လို့ရပ ီ ဩဇ လွှမ် နယ်ပယ်အပ င်က က ခ ပ်ရဲ့ ၄ ပုံ ၃ ပုံကို ဖယ်ရှ နိုင်ပ တယ် ။ အဲဒီနယ်ပယ်ထဲမှ ဆုံမှတ်အမ စုဟ ဗ ူဟ နဲ့မသက်ဆိုင်တဲ့အခ က်တွ ပ
(src)="30"> Within that sphere , most of those nodes are not actionable , like the harshness of the terrain , and a very small minority are actual military actions .
(trg)="30"> မ ပ င်အန အထ က မ် တမ် ခ င် မ ို လိုပ ့ ပ ီ တ ့ အရမ် သ ငယ်တဲ့ အရ အတွက်ကသ တကယ့် စစ်မက်ရ ရ တိုက်ခိုက်မှုတွ ပ ။
(src)="31"> Most are non-violent and they fall into two broad categories : active engagement with ethnic rivalries and religious beliefs and fair , transparent economic development and provisioning of services .
(trg)="31"> အမ စုဟ အက မ် ဖက်မဲ့ကဏ္ဍတွ ဖ စ်ပ ီ ၊ အက မ် ဖ င် ၂ မ ို ရှိပ တယ် ။ လူမ ို စုပ ိုင်ဆိုင်မှုတွ နဲ့ ဘ သ ရ အယူဝ ဒတွ မှ တက်က ွစွ ပတ်သက်မှုနဲ့ မ ှတပ ီ ၊ ထင်သ တဲ့ စီ ပွ ရ ဖွံ့ဖ ို မှုနဲ့ ဝန်ဆ င်မှုထ က်ပံ့ပ ခ င် ပ ။
(src)="32"> I don 't know about this , but this is what I can decipher from this diagram in 24 seconds .
(trg)="32"> ဒီအက င် က ွန်တ ်မသိဘူ ၊ ဒ ပ မဲ့ ဒ က ဒီက ခ ပ်ကန ၂၃ စက္ကန့်အတွင် အဓိပ္ပ ယ်ဖ ်နိုင်တ ပ ။
(src)="33"> When you see a diagram like this , I don 't want you to be afraid .
(trg)="33"> ဒီလိုက ခ ပ်ကို တွ ့တဲ့အခ ခင်ဗ တို့ကို လန့်မသွ စ ခ င်ပ ဘူ ။
(src)="34.1"> I want you to be excited .
(src)="34.2"> I want you to be relieved .
(trg)="34"> ခင်ဗ တို့ကို စိတ်လှုပ်ရှ ဟ လိုတ ပ ။ စိတ်သက်သ ရ ရသွ စ ခ င်တ ပ ။
(src)="35"> Because simple answers may emerge .
(trg)="35"> ရို ရှင် တဲ့ အဖ တွ ပ ်လ နိုင်လို့ပ ။
(src)="36"> We 're discovering in nature that simplicity often lies on the other side of complexity .
(trg)="36"> သဘ ဝထဲက ရို ရှင် မှုဟ မက ခဏဆိုသလို ရှုပ်ထွ မှုရဲ့အခ တစ်ဖက်မှ ကိန် အ င် န လို့ပ ။
(src)="37"> So for any problem , the more you can zoom out and embrace complexity , the better chance you have of zooming in on the simple details that matter most .
(trg)="37"> ဒ က င့် ဘယ်ပုစ္ဆ အတွက်မဆို ခ ဲ့က ည့်နိုင်လ လ ၊ ရှုပ်ထွ မှုကို လက်ခံထ လ လ ၊ အရ က ီ ဆုံ ရို ရှင် တဲ့အသ စိတ်တွ ကို အနီ ကပ်က ည့်နိုင်ဖို့ အခွင့်အလမ် က င် လ လ လ ပ ။
(src)="38"> Thank you .
(trg)="38"> က ဇူ တင်ပ တယ် ။
(src)="39"> ( Applause )
(trg)="39"> ( လက်ခုပ်သံမ )

# en/ted2020-101.xml.gz
# my/ted2020-101.xml.gz

(src)="1"> Thank you very much .
(trg)="1"> က ဇူ အမ က ီ တင်ပ တယ် ။
(src)="2"> Now , I 've got a story for you .
(trg)="2"> ကဲ ၊ ရှင်တို့အတွက် ဇ တ်လမ် တစ်ပုဒ်ရှိတယ် ။
(src)="3"> When I arrived off the plane , after a very long journey from the West of England , my computer , my beloved laptop , had gone mad , and had -- oh ! -- a bit like that ! -- and the display on it -- anyway , the whole thing had burst .
(trg)="3"> က ွန်မ လ ယ ဉ်ကဆင် တ ့ အင်္ဂလန် အန က်ပိုင် က ရှည်လ လွန် တဲ့ခရီ န က်မှ က ွန်မ ကွန်ပ ူတ ၊ ခ စ်ရတဲ့ လက်ဆွဲ ကွန်ပ ူတ က က င်သွ လိုက်တ အို အဲလိုမ ို ပ ့ ။ အပ ်က မ က်နှ ပ င်မှ ... ပ ရရင် အကုန်လုံ ထပ က်သွ တယ် ။
(src)="4"> And I went to the IT guys here and a gentleman mended my computer , and then he said , " What are you doing here ? "
(trg)="4"> ဒီက IT က င်လ တွ ဆီသွ တ ့ လူက ီ မင် တစ်ဦ က ပ င်ပ ပ ီ ပ တ က " ခင်ဗ က ဒီမှ ဘ လုပ်မှ လဲတဲ့ ။ "
(src)="5"> and I said " I 'm playing the cello and I 'm doing a bit of singing , " and he said , " Oh , I sort of play the cello as well . "
(trg)="5"> က ွန်မက " က ွန်မ တယ ထို ပ ီ သီခ င် နည် နည် ဆိုမှ ပ ။ " သူက " အို ၊ က ွန်တ ်လည် တယ ကို တီ တ ့တီ ပ တယ် ။ "
(src)="6"> And I said , " Do you really ? "
(trg)="6"> ဒ နဲ့ က ွန်မက " တကယ်လ "
(src)="7"> Anyway , so you 're in for a treat , because he 's fantastic , and his name 's Mark .
(trg)="7"> ဘ ဖ စ်ဖ စ်ပ ၊ ရှင်တို့ ပ ်အ င်ပ ။ သူက ထူ ခ လို့ပ ၊ သူ့န မည်က Mark တဲ့ ။
(src)="8"> ( Applause ) I am also joined by my partner in crime , Thomas Dolby .
(trg)="8"> ( လက်ခုပ်သံမ ) က ွန်မရဲ့ အဖ ် Thomas Dolby လည် ဒီအမှုထဲမှ ပ ဝင်ပ တယ် ။
(src)="9"> ( Applause ) This song is called " Farther than the Sun . "
(trg)="9"> ( လက်ခုပ်သံမ ) ဒီသီခ င် ကို " Farther than the Sun " လို့ခ ်ပ တယ် ။
(src)="10"> ( Music ) ♫ Strung in the wind I called you ♫ ♫ but you did not hear ... ♫ ♫ And you 're a plant that needs poor soil ♫ ♫ and I have treated you too well ♫ ♫ to give up flowers ... ♫ ♫ Oh , I have been too rich for you ... ♫ ♫ Farther than the sun from me ♫ ♫ Farther than I 'd have you be ♫ ♫ And I go north , I get so cold ♫ ♫ My heart is lava under stone ♫ ♫ You are not worthy ♫ ♫ You are not worthy ... ♫ ♫ With your calculating eyes ♫ ♫ spinning figures ♫ ♫ you cannot see me ♫ ♫ You cannot see me ... ♫ ♫ And if I tell myself enough ♫ ♫ I 'll believe it ♫ ♫ You are not worthy ♫ ♫ The sea , it freezes over ... ♫ ♫ to trap the light ♫ ♫ And I 'm in love with being in love ♫ ♫ and you were never quite the one ♫ ♫ In Gerda 's eyes ♫ ♫ Fragments of what you 've become ♫ ♫ And all the moths that fly at night ♫ ♫ believe electric light is bright ♫ ♫ You are not worthy ♫ ♫ You are not worthy ♫ ♫ With your calculating eyes ♫ ♫ Spinning figures ♫ ♫ You cannot see me , no ♫ ♫ And if I tell myself enough ♫ ♫ I 'll believe it ♫ ♫ You are not worthy ♫ ♫ Farther than the sun from me ♫ ♫ Farther than I 'd have you be ♫ ♫ And I go north , I get so cold ♫ ♫ My heart is lava under stone ♫ ♫ You are not worthy ♫ ♫ You are not worthy ♫ ♫ With your calculating eyes ♫ ♫ Spinning figures ♫ ♫ You cannot see me , no ... ♫ ♫ And if I tell myself enough , I 'll believe it ♫ ( Applause ) Thank you very much .
(trg)="10"> ( ဂီတသံ ) လ ထဲမှ သွယ်တန် လို့ မင် ကိုခ ်ခဲ့တယ် ဒ ပ မဲ့ မင် မက ဘူ ကွယ် ။ မင် ဟ မ ညံ့ညံ့လိုအပ်တဲ့ အပင်တစ်ပင်ပ ၊ ပန် ပွင့်တွ ကို စွန့်လွှတ်ရလ က် အ င် င မင် ကို အရမ် က င် မွန်စွ ဆက်ဆံခဲ့ပ တယ် ၊ အို မင် အတွက် င ဟ က ွယ်ဝလွန် သွ ပ ီလ .. မင် ဆီကဆို န မင် ထက်တ င် ပိုဝ တယ် ၊ န မင် ထက်ပိုဝ ရ မင် ကို ရှိစ ခ င်တ ့တယ် ၊ ဥတ္တရအရပ် င သွ တယ် ၊ အ စက်လွန် ပ တယ် ။ င ့နှလုံ သ က က က်တုံ အ က်က ခ ်ရည်ပ ၊ မင် ဟ မတန်ဘူ လ ။ မင် ဟ မတန်ဘူ လ ။ အက ံပိုင်တဲ့ မင် ရဲ့ မ က်လုံ တွ နဲ့ ခ ခ လည်န တဲ့ ပုံရိပ်တွ ၊ မင် င ့ကို မမ င်နိုင်ဘူ ပ ့ ၊ မင် င ့ကို မမ င်နိုင်ဘူ လ ။ င ့ကိုယ်င ပ ပ င် မ လှပ ီဆိုရင် င ယုံလိုက်တ ့မယ် ၊ မင် ဟ မတန်ဘူ လ ။ ပင်လယ်ဟ အလင် တန် ကို ထ င်ဖမ် ဖို့ အ ခဲန တယ် ။ ခ စ်န ရတ ကို င ခ စ်တယ် ၊ မင် ကတ ့ ဘယ်တ ့မှ အဲလ က် မဟုတ်ဘူ ။ Gerda ရဲ့ မ က်လုံ တွ ထဲမှ မင် ဖ စ်သွ တဲ့ အပိုင် အစတွ ၊ ညမှ ပ ံတဲ့ ပို ဖလံတွ အ လုံ လ ှပ်စစ်မီ ဟ လင် တယ်လို့ ယုံက တယ်လ ။ မင် ဟ မတန်ဘူ လ ။ မင် ဟ မတန်ဘူ လ ။ အက ံပိုင်တဲ့ မင် ရဲ့ မ က်လုံ တွ နဲ့ ခ ခ လည်န တဲ့ ပုံရိပ်တွ ၊ မင် င ့ကို မမ င်နိုင်ဘူ .. နို ... င ့ကိုယ်င ပ ပ င် မ လှပ ီဆိုရင် င ယုံလိုက်တ ့မယ် ၊ မင် ဟ မတန်ဘူ လ ။ မင် ဆီကဆို န မင် ထက်တ င် ပိုဝ တယ် ၊ န မင် ထက်ပိုဝ ရ မင် ကို ရှိစ ခ င်တ ့တယ် ၊ ဥတ္တရအရပ် င သွ တယ် ၊ အ စက်လွန် ပ တယ် ။ င ့နှလုံ သ က က က်တုံ အ က်က ခ ်ရည်ပ ၊ မင် ဟ မတန်ဘူ လ ။ မင် ဟ မတန်ဘူ လ ။ အက ံပိုင်တဲ့ မင် ရဲ့ မ က်လုံ တွ နဲ့ ခ ခ လည်န တဲ့ ပုံရိပ်တွ ၊ မင် င ့ကို မမ င်နိုင်ဘူ .. နို ... င ့ကိုယ်င ပ ပ င် မ လှပ ီဆိုရင် င ယုံလိုက်တ ့မယ် ၊ ( လက်ခုပ်သံမ ) က ဇူ အမ က ီ တင်ပ တယ် ။

# en/ted2020-1016.xml.gz
# my/ted2020-1016.xml.gz

(src)="1.1"> Hello .
(src)="1.2"> My name is Birke Baehr , and I 'm 11 years old .
(trg)="1"> ဟဲလို ၊ က ွန်တ ့အမည်က Birke Baehr ၊ အသက်က ၁၁ နှစ်ပ ။
(src)="2"> I came here today to talk about what 's wrong with our food system .
(trg)="2"> ဒီန ့ ဒီကိုလ တ က က ွန်တ ်တို့ရဲ့ စ စရ စနစ် မှ တ ပ ဖို့ပ ။
(src)="3"> First of all , I would like to say that I 'm really amazed at how easily kids are led to believe all the marketing and advertising on TV , at public schools and pretty much everywhere else you look .
(trg)="3"> ဦ ဆုံ အန နဲ့ ပ ခ င်တ က ကလ တွ ဟ တီဗီမှ ၊ အမ ပိုင်က င် တွ မှ နဲ့ သင်က ည့်လ ရ အတ ်မ မ က စ ကွက်ဖ က်တ တွ ၊ က ်င အ လုံ ကို အလွယ်တကူအယုံသွင် ခံရတ က ွန်တ ်တကယ်ပဲ အံ့သ မိပုံကိုပ ။
(src)="4"> It seems to me like corporations are always trying to get kids , like me , to get their parents to buy stuff that really isn 't good for us or the planet .
(trg)="4"> က ွန်တ ့အမ င်တ ့ စီ ပွ ရ လုပ်ငန် တွ ဟ က ွန်တ ့လို ကလ တွ ကို သူတို့ မိဘတွ ကို က ွန်တ ်တို့ ( သို့ ) ကမ္ဘ အတွက် အမ ဲ မက င် တ ဝယ်ခိုင် ဖို့ က ို ပမ် န သလိုပ
(src)="5"> Little kids , especially , are attracted by colorful packaging and plastic toys .
(trg)="5"> အထူ သဖ င့် ကလ ပ က်စတွ ဟ ရ င်စုံထုပ်ပို ခ င် နဲ့ ပလပ်စတစ်ရုပ်တွ က ဆွဲဆ င်တ ခံရတယ် ။
(src)="6"> I must admit , I used to be one of them .
(trg)="6"> ဝန်ခံရမှ က က ွန်တ ်လည် တစ်ယ က်အပ ဝင်ဖ စ်ခဲ့ဖူ တ ပ ။
(src)="7"> I also used to think that all of our food came from these happy , little farms where pigs rolled in mud and cows grazed on grass all day .
(trg)="7"> စ စရ အ လုံ ဟ တစ်န ကုန် ဝက်တွ ရွံ့ထဲလူ က နွ တွ စ က က်မှ မ က်စ တဲ့ ပ ်စရ ခ ံလ တွ ကန လ တယ်လို့ က ွန်တ ်လည် တွ ခဲ့ဖူ တယ် ။
(src)="8"> What I discovered was this is not true .
(trg)="8"> တွ ့ရှိလိုက်ရတ က ဒ ဟ မမှန်ဘူ ဗ ။
(src)="9"> I began to look into this stuff on the Internet , in books and in documentary films , in my travels with my family .
(trg)="9"> အင်တ နက်မှ ၊ စ အုပ်တွ မှ ၊ သတင် ရုပ်ရှင်တွ မှ မိသ စုနဲ့ ခရီ တွ မှ ဒီပစ္စည် ကို စတင်စုံစမ် မိတယ် ။
(src)="10"> I discovered the dark side of the industrialized food system .
(trg)="10"> စက်မှုလုပ်ငန် အစ အစ စနစ်ရဲ့ မက င် တဲ့ဘက်ကို တွ ့ရှိခဲ့တယ် ။
(src)="11"> First , there 's genetically engineered seeds and organisms .
(trg)="11"> ဦ ဆုံ မ ို ရို ဗီဇပ င်ထ တဲ့ သစ်စ ့တွ နဲ့ အက င်တွ ရှိပ တယ် ။
(src)="12.1"> That is when a seed is manipulated in a laboratory to do something not intended by nature -- like taking the DNA of a fish and putting it into the DNA of a tomato .
(src)="12.2"> Yuck .
(trg)="12"> သစ်စ ့တစ်စ ့ဟ လက်တွ ့ခန် မှ သဘ ဝကန မရည်ရွယ်တဲ့ တစ်ခုခုလုပ်ဖို့ ပုံဖ ်ခံရတဲ့အခ ဥပမ င ရဲ့ DNA ကိုယူပ ီ ခရမ် ခ ဉ်သီ ထဲ ထည့်တဲ့အခ ပ ။ ရွံလိုက်တ ။
(src)="13"> Don 't get me wrong , I like fish and tomatoes , but this is just creepy .
(trg)="13"> အထင်မမှ နဲ့ဦ ၊ က ွန်တ ် င နဲ့ ခရမ် ခ ဉ်သီ က ိုက်ပ တယ် ၊ ဒ ပ မဲ့ ဒ က တ ့ က ခ မ် စရ ပ ။
(src)="14"> ( Laughter ) The seeds are then planted , then grown .
(trg)="14"> ( ရယ်သံမ ) န က် ဒီသစ်စ ့တွ စိုက်တယ် ၊ က ီ ထွ တယ် ။
(src)="15"> The food they produce have been proven to cause cancer and other problems in lab animals , and people have been eating food produced this way since the 1990s .
(trg)="15"> သူတို့ထုတ်တဲ့အစ က စမ် သပ်တိရိစ္ဆ န်တွ မှ ကင်ဆ နဲ့ အခ ပ ဿန တွ ဖ စ်စ တ သက်သ ပ က လူတွ ဟ ဒီနည် နဲ့ ထုတ်လုပ်တဲ့ စ စရ တွ ကို စ န က တ ၁၉၉၀ နှစ်လွန်တွ ကတည် ကပ ။
(src)="16"> And most folks don 't even know they exist .
(trg)="16"> လူအမ စုက ဒ တွ ရှိတ ကိုတ င် မသိက ဘူ ။
(src)="17"> Did you know rats that ate genetically engineered corn had developed signs of liver and kidney toxicity ?
(trg)="17"> မ ို ရို ဗီဇပ င် ထ တဲ့ ပ င် ကို စ တဲ့က ွက်တွ အသည် နဲ့ က က်ကပ် အဆိပ်သင့်တဲ့ လက္ခဏ တွ ပ ်လ တ သင်တို့သိလ ။
(src)="18"> These include kidney inflammation and lesions and increased kidney weight .
(trg)="18"> က က်ကပ်ရ င်တ ၊ အန တွ နဲ့ က က်ကပ်အလ ခ ိန် တို တ တွ ပ တယ် ။
(src)="19"> Yet almost all the corn we eat has been altered genetically in some way .
(trg)="19"> က ွန်တ ်တို့စ တဲ့ ပ င် အ လုံ နီ နီ ဟ တစ်နည် နည် မ ို ရို ဗီဇ ပ င် လဲထ တ ပ ။
(src)="20"> And let me tell you , corn is in everything .
(trg)="20"> ပ ီ တ ့ ပ ပ ရစ ၊ ပ င် ဟ အ လုံ မှ ပ ပ တယ် ။
(src)="21"> And don 't even get me started on the Confined Animal Feeding Operations called CAFOS .
(trg)="21"> CAFOS ( လှ င်ပိတ် သတ္တဝ က ွ တဲ့ စစ်ဆင်ရ ) စဖို့ထိတ ​့ က ွန်တ ့ကို မပို့ပ နဲ့ ။
(src)="22"> ( Laughter ) Conventional farmers use chemical fertilizers made from fossil fuels that they mix with the dirt to make plants grow .
(trg)="22"> ( ရယ်သံမ ) သမ ရို က လယ်သမ တွ က အပင်တွ က ီ စ ဖို့ မ စ တွ နဲ့ ရ စပ်တဲ့ ရုပ်က ွင် လ င်စ က လုပ်တဲ့ ဓ တ်မ ဩဇ တွ သုံ တယ် ။
(src)="23"> They do this because they 've stripped the soil from all nutrients from growing the same crop over and over again .
(trg)="23"> ဒ လုပ်တဲ့အက င် က သီ နှံတစ်မ ို တည် ကို ထပ်က ထပ်က စိုက်တ ကန မ ဆီလွှ က ဩဇ ဓ တ်အ လုံ ကို ခွ ခ ွတ်လိုက်တ က င့်ပ ။
(src)="24"> Next , more harmful chemicals are sprayed on fruits and vegetables , like pesticides and herbicides , to kill weeds and bugs .
(trg)="24"> ပိုဘ ဖ စ်တဲ့ ဓ တုပစ္စည် တွ အသီ နဲ့ဟင် ရွက်တွ ပ ် ဖ န် တယ် ၊ ဥပမ ပ င် နဲ့ ပို တွ သတ်ဖို့ ပို သတ်ဆ ၊ ပ င် သတ်ဆ တွ ပ ့ ။
(src)="25"> When it rains , these chemicals seep into the ground , or run off into our waterways , poisoning our water too .
(trg)="25"> မို ရွ တ ့ ဒီဓ တုပစ္စည် တွ က မ က ီ ထဲ စိမ့်ဝင်တယ် ၊ ( သို့ ) ရ စီ က င် ထဲကို ပ သွ က ရ ကိုလည် အဆိပ်သင့်စ တယ် ။
(src)="26"> Then they irradiate our food , trying to make it last longer , so it can travel thousands of miles from where it 's grown to the supermarkets .
(trg)="26"> န က် သူတို့က စ စရ ကို က က ခံအ င် ရ င်ခ ည်ပ တ ့ စိုက်ပ ို ရ န ရ ကန စူပ မ ကက်တွ ထိ ဒ က မိုင်ထ င်ခ ီ ရ က်သွ နိုင်တယ် ။
(src)="27.1"> So I ask myself , how can I change ?
(src)="27.2"> How can I change these things ?
(trg)="27"> ဒီတ ့ ကိုယ်ကိုယ်ကို မ တယ် ၊ ဒ တွ ကို ဘယ်လို င ပ င် နိုင်လဲ ။
(src)="28"> This is what I found out .
(trg)="28"> ဒ က က ွန်တ ် တွ ့ရှိတ ပ ။
(src)="29"> I discovered that there 's a movement for a better way .
(trg)="29"> ပိုက င် တဲ့ နည် တစ်ခုအတွက် လှုပ်ရှ မှုတစ်ခုရှိတ တွ ့ခဲ့တယ် ။
(src)="30"> Now a while back , I wanted to be an NFL football player .
(trg)="30"> ခဏလ က် န က်ပ န်လိုက်ရင် က ွန်တ ်က NFL ဘ လုံ သမ ဖ စ်ခ င်ခဲ့တ ။
(src)="31"> I decided that I 'd rather be an organic farmer instead .
(trg)="31"> ဒီအစ သဘ ဝမ ဩဇ သုံ လယ်သမ ဖ စ်ဖို့သ ဆုံ ဖ တ်လိုက်တယ် ။
(src)="32"> ( Applause ) Thank you .
(trg)="32"> ( လက်ခုပ်သံမ ) က ဇူ တင်ပ တယ် ။
(src)="33"> And that way I can have a greater impact on the world .
(trg)="33"> ဒီနည် နဲ့ ကမ္ဘ ကို ပိုက ီ က ယ်တဲ့ အက ို သက်ရ က်မှုပ နိုင်တယ်
(src)="34"> This man , Joel Salatin , they call him a lunatic farmer because he grows against the system .
(trg)="34"> ဒီလူက Joel Salatin သူ့ကို လယ်သမ အရူ လို့ ခ ်က တယ် ၊ သူဟ စနစ်ကို ဆန့်က င် စိုက်ပ ို လို့ပ ။
(src)="35"> Since I 'm home-schooled , I went to go hear him speak one day .
(trg)="35"> က ွန်တ ့က အိမ်မှ ပဲ စ သင်တ ဆိုတ ့ တစ်န ့ သူပ တ သွ န ထ င်ခဲ့တယ် ။
(src)="36"> This man , this " lunatic farmer , " doesn 't use any pesticides , herbicides , or genetically modified seeds .
(trg)="36"> ဒီလူ ၊ ဒီ " လယ်သမ အရူ " ဟ ပို သတ်ဆ တွ ၊ ပ င် သတ်ဆ တွ ၊ ( သို့ ) မ ို ရို ဗီဇပ င် ထ တဲ့ သစ်စ ့တွ မသုံ ဘူ ။
(src)="37"> And so for that , he 's called crazy by the system .
(trg)="37"> ဒီအတွက် စနစ်အရ သူ့ကို ငက င်လို့ အခ ်ခံရတယ် ။
(src)="38"> I want you to know that we can all make a difference by making different choices , by buying our food directly from local farmers , or our neighbors who we know in real life .
(trg)="38"> သိစ ခ င်တ က က ွန်တ ်တို့အ လုံ မတူတဲ့ ရွ ခ ယ်မှုတွ ဖန်တီ ရင် ဒ သတွင် လယ်သမ တွ ( သို့ ) လက်တွ ့သိတဲ့ အိမ်နီ န ခ င် ဆီက စ စရ တိုက်ရိုက်ဝယ်ရင် ပ င် လဲမှုတစ်ခု လုပ်နိုင်တယ်ဆိုတ ပ ။