# en/ted2020-1004.xml.gz
# ky/ted2020-1004.xml.gz


(src)="1"> I 'm here today to show my photographs of the Lakota .
(trg)="1"> Мен бүгүн бул жерде Лакота жергесинде тартылган сүрөттөрүмдү көрсөтмөкчүмүн .

(src)="2"> Many of you may have heard of the Lakota , or at least the larger group of tribes , called the Sioux .
(trg)="2"> Көбүңүздөр Лакота тууралуу мурда уккансыздар , же жок дегенде андан чоңураак уруулар топтору жөнүндө мисалга , Сиу аттуу .

(src)="3"> The Lakota are one of many tribes that were moved off their land to prisoner-of-war camps , now called reservations .
(trg)="3"> Лакота уруусу башка бир топ уруулардай эле өз жерлеринен көчүрүлүп согуш абактарынын туткуну болуп калган андай жерлер азыркы мезгилде резервация-корук деп аталат .

(src)="4"> The Pine Ridge Reservation , the subject of today 's slide show , is located about 75 miles southeast of the Black Hills in South Dakota .
(trg)="4.1"> Pine Ridge ( Пайн Ридж ) аттуу резервациясы бүгүнкү алып баруумдун темасы болот .
(trg)="4.2"> Бул резервация Түштүк Дакотанын Black Hills ( Блэк Хилз ) деген жеринен болжол менен 120 км чакырым алыстыгында жайгашкан .

(src)="5"> It is sometimes referred to as Prisoner of War Camp Number 334 , and it is where the Lakota now live .
(trg)="5"> Ал жерди кээ бирде дагы 334 номериндеги Согуш Абагынын Туткуну деп аташат , жана ушул жерде азыркы убакта Лакота уруусу жашайт .

(src)="6"> Now , if any of you have ever heard of AIM , the American Indian Movement , or of Russell Means , or Leonard Peltier , or of the standoff at Oglala , then you know Pine Ridge is ground zero for Native issues in the US .
(trg)="6"> Кана эмесе айткылачы , араңыздарда канчооңор AIM , башкача айтканда Америкалык Түпкүлүктүү Калктын Кыймылы тууралуу уктуңуздар эле же болбосо Russell Means ( Рассел Минз ) тууралуу , же Leonard Peltier ( Леонард Пелтиер ) жөнүндө , же Огалала уругунун бийликтегилер менен болгон тирешүүсүн билсеңиздер анда сиздер Пайн Ридж бул Америкадагы түпкүлүктүү элдин көйгөйлөрүн чечүү боюнча даана ортосу экендигин билесиздер .

(src)="7"> So I 've been asked to talk a little bit today about my relationship with the Lakota , and that 's a very difficult one for me , because , if you haven 't noticed from my skin color , I 'm white , and that is a huge barrier on a Native reservation .
(trg)="7.1"> Ошентип биздин бүгүнкү жолугушуубузда менден менин Лакота калкы менен болгон карым-катнашым тууралуу сүйлөп берүүнү суранышкан , а бирок чындыгында ушул жөнүндө сүйлөшүү мен үчүн абдан оор .
(trg)="7.2"> Анткени , эгер сиздер менин денемдин түсүн байкабай калсаңыздар , анда караңыздар , мен ак кишимин , анан бул жагдай Түпкүлүктүү калк резервациясында абдан чоң тоскоолдук болуп эсептелет .

(src)="8"> You 'll see a lot of people in my photographs today .
(trg)="8"> Бүгүнкү менин сүрөттөрүмдө сиздер көп адамдарды көрөсүздөр ,

(src)="9"> I 've become very close with them , and they 've welcomed me like family .
(trg)="9"> ал кишилер менен мен аябай жакын мамилелерди түздүм жана алар мени бир туугандай кылып эле тозуп алышты .

(src)="10"> They 've called me " brother " and " uncle , " and invited me again and again over five years .
(trg)="10.1"> Алар мени ага жана тайаке деп аташып беш жыл бою кайра кайра үйлөрүнө чыкырып жатышты .
(trg)="10.2"> Бирок Пайн Риджде

(src)="11"> But on Pine Ridge , I will always be what is called " wasichu . "
(trg)="11"> мен ар дайым " Уасишу " деген ысым менен кала берем ,

(src)="12"> " Wasichu " is a Lakota word that means " non-Indian , " but another version of this word means " the one who takes the best meat for himself . "
(trg)="12"> Уасишу Лакота тилиндеги сөз жана ал түпкүлүктүү калк эмес дегенди билдирет , Васишу деген сөздүн дагы бир котормосу " өзүнө эттин эң сонун бөлүгүн алган адамды " билгизет .

(src)="13"> And that 's what I want to focus on -- the one who takes the best part of the meat .
(trg)="13"> Менин сөзүмдүн маңызы мына ушунда - эттин эң сонун бөлүгүн алган адамда болмокчу .

(src)="14"> It means " greedy . "
(trg)="14"> Бул ач көздүктү билдирет .

(src)="15"> So take a look around this auditorium today .
(trg)="15"> Мына ушул аудиторияда олтургандарды карагылачы .

(src)="16"> We are at a private school in the American West , sitting in red velvet chairs with money in our pockets .
(trg)="16"> Биз мына Батыш Америкадагы жеке университеттеринде окуйбуз , азыр олтурганыбыз болсо кызыл тукабадан жабылган олтургучтар чөнтөктөрүбүздө тыйыныбыз жетиштүү .

(src)="17"> And if we look at our lives , we have indeed taken the best part of the meat .
(trg)="17"> Биздин жашоолорубузду карасаңыздар , биз чындыгында эле эттин эң сонун бөлүктөрүн алганбыз .

(src)="18"> So let 's look today at a set of photographs of a people who lost so that we could gain , and know that when you see these people 's faces , that these are not just images of the Lakota ; they stand for all indigenous people .
(trg)="18"> Келгилечи бүгүн бул сүрөттөргө көңүл буралы көп нерселерге жетишсиз болгон адамдардын өмүрлөрүн көрөлү , аларды билели жана ал адамдардын беттерин көргөн сайын бул жалаң гана Лакота калкынын элестери эмес , бул баардык түпкүлүктүү калктын мүдөөсүн үчүн турган эл экендигин түшүнөлү .

(src)="19"> On this piece of paper is the history the way I learned it from my Lakota friends and family .
(trg)="19"> Бул жөнөкөй кагаздын бетинде мен көргөн тарых барактары жана мен аны Лакота досторуман жана үй-бүлөмөн үйрөндүм .

(src)="20"> The following is a time line of treaties made , treaties broken and massacres disguised as battles .
(trg)="20"> Бул тарых барактары сүйлөшүлгөн жана бузулган келишимдерге согуш деп көз боемочулук болгон кыргын болгон окуялар менен белгилүү .

(src)="21"> I 'll begin in 1824 .
(trg)="21.1"> Мен 1824 жыл менен баштаймын .
(trg)="21.2"> Түпкүлүктүү калк менен иштөө деп белгилүү болгон бөлүм

(src)="22"> What is known as the Bureau of Indian Affairs was created within the War Department , setting an early tone of aggression in our dealings with the Native Americans .
(trg)="22"> Согуш Департаментинин карамагында ачылып , баскынчылыктын баштапкы деңгээлин Түпкүлүктүү калк менен боло турган кызматташтыкта белгилеп койгон .

(src)="23"> 1851 : The first treaty of Fort Laramie was made , clearly marking the boundaries of the Lakota Nation .
(trg)="23"> 1851 жыл : Форд Ларами биринчи келишимине кол коюлган , ал болсо Лакота Улутунун чек аралырын так белгилешкен .

(src)="24"> According to the treaty , those lands are a sovereign nation .
(trg)="24"> Келишимге ылайык , ошол жерлер эгемендүү улуттун жерлери деп эсептелет .

(src)="25"> If the boundaries of this treaty had held -- and there is a legal basis that they should -- then this is what the US would look like today .
(trg)="25"> Эгер келишимдеги чек аралар ошол бойдон калганда - жана ошол мыйзам негиздерине ылайык ошондой эле болушу абзел - анда бүгүнкү күндөрү Кошмо Штаттары мындай болмок .

(src)="26"> Ten years later .
(trg)="26"> 10 жылдан кийин ,

(src)="27"> The Homestead Act , signed by President Lincoln , unleashed a flood of white settlers into Native lands .
(trg)="27"> Линкольн Президенти Homestead Act ( Хоумстед Экт ) аттуу мыйзамды чыгарат , ага ылайык Түпкүлүктүү калктын жерлерине көптөгөн ак кишилер отурукташат .

(src)="28"> 1863 : An uprising of Santee Sioux in Minnesota ends with the hanging of 38 Sioux men , the largest mass execution in US history .
(trg)="28"> 1863 : Минесота жерлеринде Санти Сиу калкынын көтөрүлүшү 38 Сиу адамдарын асып өлтүрүү менен аяктап , Ошол мезгилдеги Кошмо Штаттарынын эң чоң жазалоолорунан болот .

(src)="29"> The execution was ordered by President Lincoln , only two days after he signed the Emancipation Proclamation .
(trg)="29"> Бул жазалоо Линкольн Президентинин буйругу болгон да ал эми ага чейин эки күн мурун Линкольн укуктарды теңдетүүгө багытталган Emancipation Proclamation ( Имансипейшн прокламейшн ) аттуу мыйзамга кол койгон болчу .

(src)="30"> 1866 : The beginning of the Transcontinental Railroad -- a new era .
(trg)="30.1"> 1866 жылы трансматериктик темир жолун куруу - жаңы заманы башталат .
(trg)="30.2"> Биз бул темир поездер үчүн жана ал жолдорду кыскартыш үчүн

(src)="31"> We appropriated land for trails and trains to shortcut through the heart of the Lakota Nation .
(trg)="31"> жергиликтүү Лакота калкынын жерлерин тартып алдык .

(src)="32"> The treaties were out the window .
(trg)="32"> Келишимдердин дээрлик баардыгы ыргытылган болчу .

(src)="33"> In response , three tribes led by the Lakota chief Red Cloud attacked and defeated the US army , many times over .
(trg)="33.1"> Ошондуктан Лакота калкынын үч уруулары чогулуп Кызыл Булут аттуу башчынын астында Кошмо Штаттардын аскер күчтөрүнө бир топ ирет чабуул жасап аларды утушат .
(trg)="33.2"> Мен ушул жерди кайталагым келет .

(src)="34"> I want to repeat that part : The Lakota defeat the US army .
(trg)="34"> Лакота Кошмо Штат аскерлерин утат .

(src)="35"> 1868 : The second Fort Laramie Treaty clearly guarantees the sovereignty of the Great Sioux Nation and the Lakotas ' ownership of the sacred Black Hills .
(trg)="35"> 1868 : Экинчи Форд Ларами келишими Улуу Сиу Улутунун эгемендүүлүгүнө даана кепилдик берет жана Лакота элинин Black Hills ( Блэк Хилз ) аттуу сыйык жерлерине ээ экендигин көрсөтөт .

(src)="36"> The government also promises land and hunting rights in the surrounding states .
(trg)="36.1"> Жана ошондой эле Кошмо Штат өкмөтү Лакота элине алардын жанында жайгашкан штаттарындагы башка жерлер боюнча жана уучулук боюнча укуктарын берүүгө сөз берет .
(trg)="36.2"> Биз мындан ары Powder River ( Паудер Ривер ) аймагы

(src)="37"> We promise that the Powder River country will henceforth be closed to all whites .
(trg)="37"> ак адамдардын баардыгына жабылат деген убада бердик .

(src)="38"> The treaty seemed to be a complete victory for Red Cloud and the Sioux .
(trg)="38"> Ошентип бул келишим Кызыл Булут менен Сиу үчүн чоң утуш болду .

(src)="39"> In fact , this is the only war in American history in which the government negotiated a peace by conceding everything demanded by the enemy .
(trg)="39"> Чындыгында , Американын тарыхына таянсак жергиликтүү Америка өкмөтү тарыхта бир гана жолу ушул согушта тынчтык сүйлөшүүлөрун жүргүзүп душмандын баардык талаптарына баш ийген .

(src)="40"> 1869 : The Transcontinental Railroad was completed .
(trg)="40"> 1869 : Трансматериктик темир жолунун салыныша аяктады .

(src)="41"> It began carrying , among other things , large numbers of hunters , who began the wholesale killing of buffalo , eliminating a source of food , clothing and shelter for the Sioux .
(trg)="41"> Бул жол менен ары бери көп нерселер ташылып , алар менен кошо көптөгөн аңчылар да жүргүнчү болушуп буфало , жапайы букаларга , аңчылык кылышып , букалар менен дүн сатуулук боюнча ишкердүүлүктү башташты , жана аны менен бирдикте Сиу элинин азык-түлүк жана кийим-кечелер булактарын жойушту .

(src)="42"> 1871 : The Indian Appropriation Act makes all Indians wards of the federal government .
(trg)="42"> 1871 : Түпкүлүктүү калк боюнча бөлүштүрүү актысы бүтүн түпкүлүктүү калкты федералдык өкмөткө көз карандуу болгон чөлкөмдөргө айландырды .

(src)="43"> In addition , the military issued orders forbidding western Indians from leaving reservations .
(trg)="43"> Буга кошумча атайын аскердик буйрук чыгарылып батыштык түпкүлүктүү калк резервациялардан тышка чыкпоого тыйуу салынат .

(src)="44"> All western Indians at that point in time were now prisoners of war .
(trg)="44"> Бүтүндөй батыштык түпкүлүктүү калк ошол убакыттан баштап азыркы заманга чейин согуштун абактарында калуудо .

(src)="45"> Also in 1871 , we ended the time of treaty-making .
(trg)="45"> 1871 жылы биз ошондой эле келишимдерди түзүү адатын токтоттук .

(src)="46"> The problem with treaties is they allow tribes to exist as sovereign nations , and we can 't have that .
(trg)="46"> Анткени келишимдер боюнча уруулар эгемендүү улут катары жашашмак , бирок биз болсо андайды каалабайт элек ;

(src)="47"> We had plans .
(trg)="47"> бизде башкача көз караштар бар болчу .

(src)="48"> 1874 : General George Custer announced the discovery of gold in Lakota territory , specifically the Black Hills .
(trg)="48"> 1874 : George Custer ( Жорж Кастер ) генералы Лакота жергесинде алтын кендери табылгандыгы тууралуу жарыя салып чыкты , ал кендер өзгөчө Black Hills ( Блэк Хилз ) жергесинде болгону айтылды .

(src)="49"> The news of gold creates a massive influx of white settlers into Lakota Nation .
(trg)="49"> Алтындын бар экендиги Лакота улутунун айланасына ак адамдардын көптөгөн санда көчүп келүүсүнө алып келди .

(src)="50"> Custer recommends that Congress find a way to end the treaties with the Lakota as soon as possible .
(trg)="50"> Кастер Конгресске атайын сунуш киргизет ага ылайык Лакота менен болгон келишим тез аранын ичинде токтотулуш кажети белгиленет .

(src)="51"> 1875 : The Lakota war begins over the violation of the Fort Laramie Treaty .
(trg)="51"> 1875 : Лакота согушу башталат анын негизги себеби болуп Форт Ларами келишиминин бузулушу болот .

(src)="52"> 1876 : On July 26th , on its way to attack a Lakota village , Custer 's 7th Cavalry was crushed at the battle of Little Big Horn .
(trg)="52"> 1876 : Июль айынын 26сы Лакота кыштагын чалгындоо аракетинде Кастердин 7чи кавалерия бөлүгү талкаланат да бул кармаш Little Big Horn ( литл биг хорн ) - Кичинекей Чоң Мүйүз атына конот .

(src)="53"> 1877 : The great Lakota warrior and chief named Crazy Horse surrendered at Fort Robinson .
(trg)="53"> 1877 : Crazy Horse ( крейзи хорз ) аттуу Лакота элинин мыкты берени жана башчысы Форт Робинзон жергесинде курчалат .

(src)="54"> He was later killed while in custody .
(trg)="54"> Кийинчерек ал түрмөдөн өлтүрүлөт .

(src)="55"> 1877 is also the year we found a way to get around the Fort Laramie Treaties .
(trg)="55"> Ошол эле 1877 жылы биз дагы бир амал таап Форт Ларами келишдерин одоно буздук .

(src)="56"> A new agreement was presented to Sioux chiefs and their leading men , under a campaign known as " Sell or Starve " -- sign the paper , or no food for your tribe .
(trg)="56.1"> Биз Сиу башчыларына жана аттуу-баштууларына жаңы келишим тартууладык ал келишим " сат же ачкалыкта кал " деген маанайда болгон .
(trg)="56.2"> Келишимге кол коюуу же болбосо урууң азык-түлүксүз калат деген шарттар коюлат .

(src)="57"> Only 10 percent of the adult male population signed .
(trg)="57"> Ал келишимдерге калктагы улуулардын 10 пайызы гана кол коет .

(src)="58"> The Fort Laramie Treaty called for at least three-quarters of the tribe to sign away land .
(trg)="58"> Форт Ларами келишимине ылайык уруунун жок дегенде үчтөн же төрттөн бир бөлүгү жерлерди берүү үкугуна ээ болгон .

(src)="59"> That clause was obviously ignored .
(trg)="59"> Албетте келишимдеги бул берене жокко салынган .

(src)="60"> 1887 : The Dawes Act .
(trg)="60"> 1887 : Dawes ( Доуз ) актысы .

(src)="61"> Communal ownership of reservation lands ends .
(trg)="61"> Резервациядагы жерлерге болгон коомдук менчиктик аяктайт .

(src)="62"> Reservations are cut up into 160-acre sections , and distributed to individual Indians with the surplus disposed of .
(trg)="62"> Резервациялар 160 акр өлчөмдөгү бөлүкчө жерлерине бөлүнүп түпкүлүктүү калкка бөлүштүрүлөт жана калган үлүш жерлердин баары жоюлат .

(src)="63"> Tribes lost millions of acres .
(trg)="63"> Ошентип , уруулар миллиондогон акр өлчөмдөгү жерлерден ажырайт .

(src)="64"> The American dream of individual land ownership turned out to be a very clever way to divide the reservation until nothing was left .
(trg)="64"> Америкалык жерге болгон жеке менчик кыялдануу ушундай амал жолу аркылуу келип резервация жерлеринен эч нерсе калмайынча бөлүштүрүлө берген .

(src)="65"> The move destroyed the reservations , making it easier to further subdivide and to sell with every passing generation .
(trg)="65"> Биринчиден , көчүп келүү резервацияларды талкалаган , жана аны андан ары бөлүштүрүп , майдалап сатуу муундан муунга улана берген .

(src)="66"> Most of the surplus land and many of the plots within reservation boundaries are now in the hands of white ranchers .
(trg)="66"> Көпчүлүк үлүш жерлер жана резервациялардын чегинде жайгашкан көптөгөн жеке жерлер азыркы убакта ак фермерлердин колунда .

(src)="67"> Once again , the fat of the land goes to wasichu .
(trg)="67"> Кайрадан жакшы жерлерге Уасишу ээ болду .

(src)="68"> 1890 : A date I believe to be the most important in this slide show .
(trg)="68"> 1890 жыл менин оюмча бул слайттардын арасында эң маанилүү күн .

(src)="69"> This is the year of the Wounded Knee Massacre .
(trg)="69.1"> Бул жылы Wounded Knee ( Вундид Нии ) аттуу кандуу коогалаңы болгон .
(trg)="69.2"> Декабрдын 29нда

(src)="70"> On December 29 , US troops surrounded a Sioux encampment at Wounded Knee Creek , and massacred Chief Big Foot and 300 prisoners of war , using a new rapid-fire weapon that fired exploding shells , called a Hotchkiss gun .
(trg)="70"> Америкалык аскерлер Вундид Нии булуңунда Сиу эли жайгашкан айылды курчоого алат жана Big Foot ( Биг Фуд ) аттуу эл башчысы менен бирдикте 300дөй жергиликтүү калкты аёсуз өлтүрүшөт , бул кандуу окуяда аскерлер жаңы куралды колдонушат ал автоматтык октор менен атылган Hotchkiss ( Хотчкис ) аттуу мылтыгы болгон .

(src)="71"> For this so-called " battle , " 20 Congressional Medals of Honor for Valor were given to the 7th Cavalry .
(trg)="71"> Бул салгылашуу деп аталган өлтүрүүлөр үчүн 20 Конгресстик эрдик үчүн медалдар 7чи кавалериянын жоокерлерине берилген .

(src)="72"> To this day , this is the most Medals of Honor ever awarded for a single battle .
(trg)="72"> Бүгүнкү күндө , салгылашуулардын арасындагы эң жогорку дэңгээлде ыйгарылган бул медал чоң сыйлыктуу медал болуп эсептелет .

(src)="73"> More Medals of Honor were given for the indiscriminate slaughter of women and children than for any battle in World War One , World War Two , Korea , Vietnam , Iraq or Afghanistan .
(trg)="73"> Мына ушул медалдардын көпчүлүгү аялдар менен жаш балдарды ырайымсыз жок кылуу үчүн берилген мындай сыймыка жетүү Биринчи Дүйнөлүк согушта да , Экинчи Дүйнөлүк согушта да , Корея , Вьетнам , Ирак жана Афганистан согуштарында да болгон эмес .

(src)="74"> The Wounded Knee Massacre is considered the end of the Indian wars .
(trg)="74"> Вундид Нии кандуу коогалаңы түпкүлүктүү калктын согушунун аяктоосу деп эсептелет .

(src)="75"> Whenever I visit the site of the mass grave at Wounded Knee , I see it not just as a grave for the Lakota or for the Sioux , but as a grave for all indigenous peoples .
(trg)="75"> Мен кайсыл гана жактагы Вундид Нииде каза тапкандардын жайларына барбайын , мен ал жайларды жалаң гана Лакота же Сиу элдердики эмес бирок баардык түпкүлүктүү элдердин жайларындай көрөм .

(src)="76"> The holy man Black Elk , said , " I did not know then how much was ended .
(trg)="76"> Black Elk ( Блэк Илк ) аттуу ыйык киши айткан бир сөз бар , " Ошондо эмне жок болуп , түгөнгөндүгүн мен билбей калдым .

(src)="77"> When I look back now from this high hill of my old age , I can still see the butchered women and children lying heaped and scattered all along the crooked gulch , as plain as when I saw them with eyes still young .
(trg)="77"> Азыркы карыган жашымда артымды кылчайып караганымда Баягы өтүп кеткен аялдар менен жаш балдардын ар тарапта үйүлүп жаткан денелери кадимки эле ийилген капчыгайды бойлоп мен аларды көргөндө сайды көргөндөй болуп алардын жаш көздөрү элесимде .

(src)="78"> And I can see that something else died there in the bloody mud and was buried in the blizzard .
(trg)="78"> Ошол кандуу жерде дагы башка нерсе түбөлүко жок болгондугун көрөм ал ажал октору менен кошо жерге көмүлгөн .

(src)="79"> A people 's dream died there .
(trg)="79"> Ал адамдардын келечеке болгон тилектери жок болгон ,

(src)="80"> And it was a beautiful dream . "
(trg)="80"> жана ал тилектер аябай сонун болгон . "

(src)="81"> With this event , a new era in Native American history began .
(trg)="81"> Бүгүнкү күн менен Түпкүлүктүү Америка Элинин тарыхында жаңы доор пайда болду .

(src)="82"> Everything can be measured before Wounded Knee and after , because it was in this moment , with the fingers on the triggers of the Hotchkiss guns , that the US government openly declared its position on Native rights .
(trg)="82.1"> Баардык нерселерди ченесе болот Вундид Нии окуясына чейин жана андан кийин .
(trg)="82.2"> Анткени накта ошол учурда Хотчкисс мылтыктарын мээлеп туруп Америка өкмөтү түпкүлүктүү калктын укуктарына болгон көз карашын ачык көрсөткөн .

(src)="83"> They were tired of treaties .
(trg)="83.1"> Анткени алар келишимдерден чарчаган .
(trg)="83.2"> Алар ыйык дөбөлөрдөн чарчаган .

(src)="85"> They were tired of ghost dances .
(trg)="84"> Алар арбак бийлеринен чарчаган .

(src)="86"> And they were tired of all the inconveniences of the Sioux .
(trg)="85"> Иши кылса алар Сиу элинин келип чыккан баардык ыңгайсыздыктарга чарчаган .

(src)="87"> So they brought out their cannons .
(trg)="86"> Ошондуктан алар түпкүлүктүү калкка өзүлөрүнүн эрежелерин алып келишкен .

(src)="88"> " You want to be an Indian now ? " they said , finger on the trigger .
(trg)="87"> " Мындан ары силер Түпкүлүктүү калк - Indian ( Индиан ) " болосуңар деп , мылтыктары менен жергиликтүү калкты мээлеп маселени чечишкен .

(src)="89"> 1900 : the US Indian population reached its low point -- less than 250,000 , compared to an estimated eight million in 1492 .
(trg)="88"> 1900 : Америкадагы Түпкүлүктүү калктын саны эң төмөнкү дэңгээлге жетти - 250,000 ден аз болду , салыштырып келгенде бул калк 1492 жылы 8 миллиондогон санды түзгөн .

(src)="90"> Fast-forward .
(trg)="89"> Шумдук ылдамдыктагы көрсөткүч .

(src)="91"> 1980 : The longest-running court case in US history , the Sioux Nation versus the United States , was ruled upon by the US Supreme Court .
(trg)="90"> 1980 : Америка тарыхындагы эң чоң убакытка созулган сот Сиу улуту менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы мамилени териштирип Американын Жогорку Соту тарабынан каралган .

(src)="92"> The court determined that when the Sioux were resettled onto reservations and seven million acres of their land were opened up to prospectors and homesteaders , the terms of the second Fort Laramie Treaty had been violated .
(trg)="91"> Соттун чечими боюнча , Сиу элин резервация жерлерине көчүрүү жана алардын жети миллион акр чакырымдагы жерлери жер изилдөөчүлөр жана отурукташа турган көчмөндөр үчүн берилгени Форд Ларами экинчи келишиминин шарттарынын одоно бузулгандыгы тууралуу тыянак чыгарган .

(src)="93"> The court stated that the Black Hills were illegally taken , and that the initial offering price , plus interest , should be paid to the Sioux Nation .
(trg)="92.1"> Сотко ылайык Блэк Хилз жерлери мыйзамсыз түрдө тартылып алынган жана ал жерлердин алгачкы баасына пайыз кошулуп Сиу улутуна толук бойдон төлөнүшү керек деген тыянак чыгарылат .
(trg)="92.2"> Блэк Хилз үчүн төлөнө турган акы катары

(src)="94"> As payment for the Black Hills , the court awarded only 106 million dollars to the Sioux Nation .
(trg)="93"> Сот 106 миллион гана долларды Сиу улутуна берилсин деп чечим чыгарат .

(src)="95"> The Sioux refused the money with the rallying cry , " The Black Hills are not for sale . "
(trg)="94"> Сиу эли ал акчадан баш тартат жана " Блэк Хилз жерлери сатылбайт " деген ураан менен кала берет .

(src)="96"> 2010 : Statistics about Native population today , more than a century after the massacre at Wounded Knee , reveal the legacy of colonization , forced migration and treaty violations .
(trg)="95"> 2010 : Бүгүнкү күндөгү Түпкүлүктүү калктын статистикасы , Вундид Нии коогалаңынан бир кылым убакыттан кийин , колониялык мурастын ачыка чыгышы , зомбулуктап элди көчүрүү жана келишимдердин одоно бузулган окуяларга бай болду .

(src)="97"> Unemployment on the Pine Ridge Indian Reservation fluctuates between 85 and 90 percent .
(trg)="96"> Пайн Ридж Түпкүлүктүү калктын резервациясындагы жумушсуздук 85 жана 90 пайыз ортосунда белгиленет .

(src)="98"> The housing office is unable to build new structures , and existing structures are falling apart .
(trg)="97.1"> Америкадагы үй-жай менен камсыз кылуу кызматы жаңы үйлөрдү сала албайт , ал эми азыркы турган турак жайлар акырындан кыйрап жатышат .
(trg)="97.2"> Көпчүлүк эл үй-жайсыз ,

(src)="99"> Many are homeless , and those with homes are packed into rotting buildings with up to five families .
(trg)="98"> ал эми үйлөрү барлар чирип бара жаткан имараттарда беш үй-бүлөөгө чейин жашашат .

(src)="100"> Thirty-nine percent of homes on Pine Ridge have no electricity .
(trg)="99"> Пайн Ридждеги 39 пайыз үйлөрүндө свет жок .

(src)="101"> At least 60 percent of the homes on the reservation are infested with black mold .
(trg)="100"> Резервациядагы дээрлик 60 пайыз үйлөр көк дат менен капталган .