# en/ted2020-66.xml.gz
# inh/ted2020-66.xml.gz
(src)="1.1"> Good morning .
(src)="1.2"> How are you ?
(trg)="1.1"> 1уйре дика хийла шун .
(trg)="1.2"> Х1ама дий вайгахь ?
(trg)="1.3"> Могаш ма доахкий ?
(src)="2"> ( Audience ) Good .
(trg)="2"> Фу хет шоана укх конференцех ?
(src)="3"> It 's been great , hasn 't it ?
(trg)="3"> Сол хьалха къаьмаьл даьча дакъалоацархоша ч1оаг1а догг1оздаьккхача витав со-м .
(src)="5"> In fact , I 'm leaving .
(trg)="4"> Со укхазара д1авача бакъахьа ва мотт сона ( Белам ) .
(src)="6"> ( Laughter ) There have been three themes running through the conference , which are relevant to what I want to talk about .
(trg)="5"> Аз укхаза теркам а баь , цхьа кхо х1ама да са х1анз дувца безам болаш волча х1амашта гаргадолаш .
(src)="7"> One is the extraordinary evidence of human creativity in all of the presentations that we 've had and in all of the people here ; just the variety of it and the range of it .
(trg)="6.1"> Хьалхардар да , х1аране шоай кхайкаралца геттара тамашийна йола адамий креативность яха карматал гучаяккхар .
(trg)="6.2"> Ше йолчча беса -
(src)="8"> The second is that it 's put us in a place where we have no idea what 's going to happen in terms of the future .
(trg)="7.1"> - к1оргеи чулоацамеи .
(trg)="7.2"> Шоллаг1дар , укхаза вай дийцачох лаьца да , вай кхоане белгалза хилар .
(src)="9"> No idea how this may play out .
(trg)="8"> Цо ше мишта гучайоаккхаргья вайна ца хар .
(src)="10"> I have an interest in education .
(trg)="9"> Со-се образованеца чам болаш ва –
(src)="11"> Actually , what I find is , everybody has an interest in education .
(trg)="10"> ма дарра дийцача , сох хьа мел кхетар цу образованеца цхьацца бувзам болаш хул-кх .
(src)="12"> Don 't you ?
(trg)="11.1"> Шоана нийслой цу тайпара нах ?
(trg)="11.2"> Сона ч1оаг1а сакъердам хул цунах –
(src)="13"> I find this very interesting .
(trg)="12"> – со нах в1ашаг1кхийттача нийсвелча ,
(src)="14"> If you 're at a dinner party , and you say you work in education -- actually , you 're not often at dinner parties , frankly .
(trg)="13.1"> ц1аьхха са багара дош ийккхача са образованеца бувзам ба аьнна .
(trg)="13.2"> Цхьаькха-м ала доаг1а укхаза , дика хьегача образоване болхлой атта нийса-м лац .
(src)="15"> ( Laughter ) If you work in education , you 're not asked .
(trg)="14"> ( Белам ) Нийслац хьа ца бехандаь .
(src)="16.1"> ( Laughter ) And you 're never asked back , curiously .
(src)="16.2"> That 's strange to me .
(trg)="15.1"> Цкъа вийхача , шозлаг1а кхы вехац .
(trg)="15.2"> Тамашийна деций ?
(src)="17"> But if you are , and you say to somebody , you know , they say , " What do you do ? "
(trg)="16"> Вийхача а , цхьа мишта хоатт ца ховш « Мича болх беш ва хьо ? » аьнна хаьттача ,
(src)="18"> and you say you work in education , you can see the blood run from their face .
(trg)="17"> 1а царга хьай арг1аг1а хье образоване болх беш ва аьнна жоп юхаделча , меллашха цар б1аргаш ц1ийх дузаш зелу-кх .
(src)="19.1"> They 're like , " Oh my God .
(src)="19.2"> Why me ? "
(trg)="18"> Хеталу хургда-кх царна ,
(src)="20"> ( Laughter ) " My one night out all week . "
(trg)="19.1"> « Ва са Даьла-кх , сенна хаьттар аз укхунга из .
(trg)="19.2"> Сай таккхалча ваьг1авалара со , укхун зурмага ладувг1аш б1арчча ди д1аг1оргда ма дий х1анз ! »
(src)="21"> ( Laughter ) But if you ask about their education , they pin you to the wall , because it 's one of those things that goes deep with people , am I right ?
(trg)="20.1"> Бакъдар аьлча , нагахь санна 1а царга хоаттий цар образовани – – хьай Даьлага ба-кх хьа болх – – хаттанза валар со , укхун вас ца еш 1ийнавалара со аьнна хеталургда хьона .
(trg)="20.2"> Х1ана аьлча из сага дешар ц1ийца хоттаденна хул из , хилаций ?
(src)="22"> Like religion and money and other things .
(trg)="21.1"> " Тоам " боаца хаттараш .
(trg)="21.2"> Сага ди , е алапи , е кхыдола лоарх1аме дола х1ама санна .
(src)="23"> So I have a big interest in education , and I think we all do .
(trg)="22"> Из образовани ч1оаг1а гарга я сона , шоана а из ишта йолаш санна хет сона .
(src)="24"> We have a huge vested interest in it , partly because it 's education that 's meant to take us into this future that we can 't grasp .
(trg)="23"> Х1анаб са из чам цу дешарца , цу хьехарца , даьра ба , из вай кхоаненца хоттаденна хилар бахьан долаш .
(src)="25"> If you think of it , children starting school this year will be retiring in 2065 .
(trg)="24"> Х1анз вай д1а уйла йича , укх шера цхьоалаг1ча классе долхаш дола бераш 2065 шера пенсе г1оргда-кх .
(src)="26"> Nobody has a clue , despite all the expertise that 's been on parade for the past four days , what the world will look like in five years ' time .
(trg)="25.1"> Вайна-м укх хьат1адоаг1аргдолча пхе шера а т1ехьа укх гергача дуненах фу хургда мича хов .
(trg)="25.2"> Малаг1ча суртех хургда хац .
(trg)="25.3"> Из деррига ишта белгалза дале а ,
(src)="27"> And yet , we 're meant to be educating them for it .
(trg)="26"> воаш цу берашта доаг1ача беса хьехаш санна хеталу вайна .
(src)="28"> So the unpredictability , I think , is extraordinary .
(trg)="27"> Кхоане белгалза хилар тешаме да шоана .
(src)="29"> And the third part of this is that we 've all agreed , nonetheless , on the really extraordinary capacities that children have -- their capacities for innovation .
(trg)="28"> Кхоалаг1дар да , вай массане барт цхьа болча санна хеталу сонна цу хьаькъехьа , вай берий кхолламгахьа геттара тамашийна карматал хилар – къаьстта кердалонца цар безам хилар .
(src)="30"> I mean , Sirena last night was a marvel , wasn 't she ?
(trg)="29.1"> Масала , укхаза селхан ший ашарашца карматал гойташ хинна Сирена .
(trg)="29.2"> Мел хоза х1ама дар из .
(src)="32"> And she 's exceptional , but I think she 's not , so to speak , exceptional in the whole of childhood .
(trg)="30.1"> Из берашта юкъе белгала яле а , аз из хьакъоастаяц кхыдолча берех .
(trg)="30.2"> Х1ана аьлча , деррига бераш да цхьацца карматал йолаш .
(src)="33"> What you have there is a person of extraordinary dedication who found a talent .
(trg)="31.1"> Вайна гуш дар фуд – беро ший нач1ал белгалдаккхар , из гучадаккха г1ерташ цо къахьийгалга .
(trg)="31.2"> Гуча беса , из цун караг1даьннад .
(src)="34"> And my contention is , all kids have tremendous talents , and we squander them , pretty ruthlessly .
(trg)="32.1"> Аз белгалдер фуд аьлча , вай мел долча берий боарамза нач1ал хилар .
(trg)="32.2"> Халахетар фуд , вай из ни1мат зехьа доадар , цхьаккха хьурмат ца деш .
(trg)="32.3"> Д1ахо сона ала ловш дар ши х1ама да –
(src)="35"> So I want to talk about education , and I want to talk about creativity .
(trg)="33"> образовании креативности .
(src)="36"> My contention is that creativity now is as important in education as literacy , and we should treat it with the same status .
(trg)="34.1"> Аз белгалдоаккх , таханарча дийнахьа креативность дийша хилар лоарх1аш санна ларх1а езалга .
(trg)="34.2"> Т1аккха цунна боаг1аш бола лоарх1ами терками д1абала беза .
(src)="37"> ( Applause ) Thank you .
(trg)="35.1"> ( оваци ) .
(trg)="35.2"> Баркал шоана .
(src)="38.1"> ( Applause ) That was it , by the way .
(src)="38.2"> Thank you very much .
(trg)="36.1"> Сона хетар ер да-кх .
(trg)="36.2"> Баркал . ( белам ) Дика да , са 15 минот чакхьяьлар .
(src)="39"> ( Laughter ) So , 15 minutes left .
(trg)="37"> Х1анз аз шоана дувцаргда се ваь ди … Дувца дезаций ?
(src)="40.1"> ( Laughter ) " Well , I was born ... "
(src)="40.2"> ( Laughter ) I heard a great story recently -- I love telling it -- of a little girl who was in a drawing lesson .
(trg)="38"> ( Белам ) Дукха ха йоаццаш цхьа хьехаме дувцар хезад сона – каст-каста дувц аз из – сурташ дехкача уроках хиннад из .
(src)="41"> She was six , and she was at the back , drawing , and the teacher said this girl hardly ever paid attention , and in this drawing lesson , she did .
(trg)="39"> Цхьа ялх шу даьнна йи1иг яьг1ай сурташ дехкаш т1ехьашкарча парта т1а , хьехархочо дувцачун дукха теркам ца беш .
(src)="43"> She went over to her , and she said , " What are you drawing ? "
(trg)="40"> Цо леладечох шекьяьннача хьехархочо меллашха д1ат1аяха
(src)="44"> And the girl said , " I 'm drawing a picture of God . "
(trg)="41.1"> хаьттад йи1игага : « Ай , ва сен сурт дулаш йоалл хьо ? » .
(trg)="41.2"> « Даьла сурт дулаш йоалл-кх » , аьнна юхаденнад йи1иго жоп .
(src)="45"> And the teacher said , " But nobody knows what God looks like . "
(trg)="42"> « Ай , сага б1арга мича вайнав Даьла ! » - ийккхад хьехархочунга .
(src)="46"> And the girl said , " They will in a minute . "
(trg)="43"> Йи1иго цигга аьннад : « Даьра , укх цхьан минота б1арга-м гургва шоана ! »
(src)="47"> ( Laughter ) When my son was four in England -- actually , he was four everywhere , to be honest .
(trg)="44.1"> ( Белам ) .
(trg)="44.2"> Са к1аьнка Ингалсий мехка диъ шу даьннача хана – вешта из-м массанахьа диъ шу даьнна вар ( белам ) .
(trg)="44.3"> Цу шера тхо миччахьа мара ца дахарах , диъ шу даьнна вар из – из ала г1ертар со .
(src)="49.1"> He was in the Nativity play .
(src)="49.2"> Do you remember the story ?
(trg)="45.1"> « Рождество » яха пьеса чу дакъа лоацаш хилар из .
(trg)="45.2"> Дагадоаг1а хургда шоана из ?
(src)="50"> ( Laughter ) No , it was big , it was a big story .
(trg)="46.1"> Х1анз-м ч1оаг1а д1аьха дувцар хиннад цох .
(trg)="46.2"> Мел Гибсона геттара 1од1аьхдаьд из ,
(src)="52"> ( Laughter ) " Nativity II . "
(trg)="47"> кино а даьккха « Рождество-2 » яхаш .
(src)="53"> But James got the part of Joseph , which we were thrilled about .
(trg)="48.1"> Хьажа хургда шо .
(trg)="48.2"> Тха Джеймса пьеса чу Юсуф пайхмара дакъа кхаьчадар .
(src)="54"> We considered this to be one of the lead parts .
(trg)="49"> Из эггара лоарх1аме дакъа да аьнна хеташ тхоаш доландаь ,
(src)="55"> We had the place crammed full of agents in T-shirts : " James Robinson IS Joseph ! "
(trg)="50"> футболкаш т1а сурт дилийтадар оаха , « Джеймс Робинсон – Юсуф » аьнна ( белам ) .
(src)="56"> ( Laughter ) He didn 't have to speak , but you know the bit where the three kings come in ?
(trg)="51"> Цу пьеса чу в1алла йистхила везаш вацар из , бакъда , шоана-м дагайоаг1а хургья из меттиг , кхо ц1ув хьачувоалача хана .
(src)="57"> They come in bearing gifts , gold , frankincense and myrrh .
(trg)="52"> Чуболабелар уж совг1аташ дахьаш : дошои , ладани , мирраи .
(src)="58"> This really happened .
(trg)="53"> Бокъонца хинна х1ама да шоана из .
(src)="59.1"> We were sitting there , and I think they just went out of sequence , because we talked to the little boy afterward and said , " You OK with that ? "
(src)="59.2"> They said , " Yeah , why ?
(src)="59.3"> Was that wrong ? "
(trg)="54.1"> Цига 1охайна ваг1ача хана сона эггара хьалха хьачуена хинна уйла ер : арг1а хувцаенна хургья-кх цар .
(trg)="54.2"> Бакъда т1ехьаг1а аз цхьан к1аьнкага « Раьза дий шо ? » аьнна хаьттача , « Да даьр-кх » аьнна , юха жоп делар цо , к1езиг-дукха цецваьнна аз из шийга хаттарах .
(src)="60"> They just switched .
(trg)="55"> Лоацца аьлча , тувлабенна хиннабар уж .
(src)="61"> The three boys came in , four-year-olds with tea towels on their heads .
(trg)="56"> Мичча беса дале а , цу пьеса чу кхоккхе диъ шу даьнна к1аьнк хьачуваьлар
(src)="62"> They put these boxes down , and the first boy said , " I bring you gold . "
(trg)="57.1"> кертах гаташ а хьоарчадаь .
(trg)="57.2"> Т1аккха шоай к1опилгаш 1оовттаяь , хьалхарча к1аьнко аьлар : « Аз дошув денад хьона » .
(src)="63"> And the second boy said , " I bring you myrrh . "
(trg)="58.1"> Д1ахо .
(trg)="58.2"> Шоллаг1ча к1аьнко аьлар : « Аз ер миск денад хьона » .
(src)="64"> And the third boy said , " Frank sent this . "
(trg)="59.1"> Т1еххьарчо т1атехар : « Ай , тоъаргдеций хьона ? »
(trg)="59.2"> ( Белам )
(src)="65"> ( Laughter ) What these things have in common is that kids will take a chance .
(trg)="60"> Деррига бераш цхьатарра да-кх , шоашта хетар д1аоалаш .
(src)="66"> If they don 't know , they 'll have a go .
(trg)="61"> Цу кегийчар шоаш бицбелча дукха г1айг1а яц .
(src)="67.1"> Am I right ?
(src)="67.2"> They 're not frightened of being wrong .
(trg)="62.1"> Иштта деций из ?
(trg)="62.2"> Шоаш г1алат дар кхераш бац-кх уж .
(trg)="62.3"> Со-м ала валлац г1алат дари креативни хилари ца1 да .
(src)="69"> What we do know is , if you 're not prepared to be wrong , you 'll never come up with anything original -- if you 're not prepared to be wrong .
(trg)="63.1"> Вайна хаьдда ховш дар фуд – хьо г1алат де кийча ца хуле , башха уйла йоаг1аргьяц хьа керта чу .
(trg)="63.2"> Г1алат дар кхера везац .
(src)="70"> And by the time they get to be adults , most kids have lost that capacity .
(trg)="64"> Кхийна даьлча , бераша доаду из лоарх1аме куц .
(src)="71"> They have become frightened of being wrong .
(trg)="65"> Кхераш хул уж г1алат де .
(src)="72"> And we run our companies like this .
(trg)="66"> Иштта компанешта кулгалду вай , харцдалар кхераш .
(src)="73"> We stigmatize mistakes .
(trg)="67"> Кхард-кх вай цу г1алатех.Цул совг1а ,
(src)="74"> And we 're now running national education systems where mistakes are the worst thing you can make .
(trg)="68"> вай халкъан образовательни системе г1алатал ч1оаг1аг1а ца могадаь х1ама дац .
(src)="75"> And the result is that we are educating people out of their creative capacities .
(trg)="69"> Т1аккха фу хул цунах , – даьра хул адамий кертера креативность яха карматал вай образовательни системе дакъа лоацаш цахилар .
(src)="76"> Picasso once said this , he said that all children are born artists .
(trg)="70"> Цкъа Пикассос аьннад , массадола бер суртанчаш долаш кхолл .
(src)="77"> The problem is to remain an artist as we grow up .
(trg)="71"> Бален дерзашдар фуд - уж ишта д1ахо хьал ца кхебер .
(src)="78"> I believe this passionately , that we don 't grow into creativity , we grow out of it .
(trg)="72"> Цу креативностах пайда эца йиш йолашшехьа , вай из в1алла теркал ца еш ют берашта хьехача хана .
(src)="79"> Or rather , we get educated out of it .
(trg)="73"> Ай , х1анад из ишта ?
(src)="80"> So why is this ?
(trg)="74"> Т1еххьарча пхе шерагара д1а мел ийккхача хана Стратфорде ваьхав со .
(src)="82"> In fact , we moved from Stratford to Los Angeles .
(trg)="75.1"> Стратфорд-он-Эйвон яхача шахьарара даьнна Лос-Анджелесе даха д1адахар тхо .
(trg)="75.2"> Оашош кхетаду ма хургдий оаш из мел лоадам боаца кхeлхар да – цхьан г1айрет1ара ваьнна кхыча г1айрет1а кхачара .
(src)="84"> ( Laughter ) Actually , we lived in a place called Snitterfield , just outside Stratford , which is where Shakespeare 's father was born .
(trg)="76.1"> ( Белам ) Тхо даьха г1ала Сниттерфилд яхаш яр , Стратфорда гаьна доаццаш – Шейкспира да ваь моттиг я из .
(trg)="76.2"> Х1анз аз цхьа х1ама хаьттача цецдаргдар-кх шо .
(src)="86"> You don 't think of Shakespeare having a father , do you ?
(trg)="77.1"> Со-м ваьннавар .
(trg)="77.2"> Ц1аккха уйла ена хиннайий шоана – Шекспира да хиннавий-хьог1 , аьнна ?
(src)="87"> Do you ?
(trg)="78.1"> Енаеций ?
(trg)="78.2"> Х1ана енаяц хой шоана ?
(src)="88"> Because you don 't think of Shakespeare being a child , do you ?
(trg)="79"> Х1ана аьлча из Шекспир в1алла бер хиннадий-хьог1 , аьнна вай уйла ца ярах .
(src)="89"> Shakespeare being seven ?
(trg)="80"> Е из ворх1 шу даьнна хиннавий-хьог1 аьнна .
(src)="91"> I mean , he was seven at some point .
(trg)="81"> Сона-м енаяц из цу тайпара уйла .
(src)="92"> He was in somebody 's English class , wasn 't he ?
(trg)="82"> Ишколе иха хургва-кх из , е берашца цхьана классе ваьг1а хургва , хургвеций ?
(src)="93"> ( Laughter ) How annoying would that be ?
(trg)="83.1"> Ма садиа хургда цо хьехархой ( белам ) .
(trg)="83.2"> « Кхы ч1оаг1а къахьега деза 1а » яхаш , да а хинна хургва .
(src)="95"> ( Laughter ) Being sent to bed by his dad , to Shakespeare , " Go to bed , now ! "
(trg)="84"> Е дас 1овижа ахийта хургва , т1ехьа т1атохаш , « Волле , 1овижа !
(src)="96"> To William Shakespeare .
(trg)="85"> Из къоалам а 1обила , из зурма а юхаоза ,
(src)="97"> " And put the pencil down ! "
(trg)="86"> наьха са ца дуаш »
(src)="99"> ( Laughter ) " It 's confusing everybody . "
(trg)="87"> ( Белам ) .
(src)="100"> ( Laughter ) Anyway , we moved from Stratford to Los Angeles , and I just want to say a word about the transition .
(trg)="88.1"> Мичча тайпара дале а , Стратфордера даьнна Лос-Анжелесе кхаьчар тхо .
(trg)="88.2"> Т1аккха цу хьаькъехьа цхьа х1ама да са дувца безам болаш .
(trg)="88.3"> Са во1 дукха раьза вацар цу г1улакха .
(src)="102"> I 've got two kids ; he 's 21 now , my daughter 's 16 .
(trg)="89.1"> Ши бер да са .
(trg)="89.2"> Ви1ий х1анз 21 шу даьннад .
(src)="103"> He didn 't want to come to Los Angeles .
(trg)="90.1"> Йи1ига 16 даьннад .
(trg)="90.2"> Д1адолхаш дика хете а , х1ета а цхьан х1аман раьза вацар-кх из ,
(src)="104"> He loved it , but he had a girlfriend in England .
(trg)="91"> х1ана аьлча неш яр цун цигача .
(src)="105"> This was the love of his life , Sarah .
(trg)="92"> Из Сара ч1оаг1а езаш вар-кх из .
(src)="106"> He 'd known her for a month .
(trg)="93"> Шоайла байза цхьа бутт мара ба а бацар .
(src)="107"> ( Laughter ) Mind you , they 'd had their fourth anniversary , because it 's a long time when you 're 16 .
(trg)="94.1"> 16 шу даьна бар уж .
(trg)="94.2"> Шоашта ма хой шоана , " Ялхайта шу , ялхайта шу ... " безама мел т1ера да .
(trg)="94.3"> Фекема т1а даг1ача хана аьлар к1аьнко :
(src)="109"> He said , " I 'll never find another girl like Sarah . "
(trg)="95"> « Из Сара санна йо1 кхы корайоаг1аргьяц сона » .
(src)="110"> And we were rather pleased about that , frankly -- ( Laughter ) because she was the main reason we were leaving the country .
(trg)="96"> Тхо-м , бакъдар аьлча , ч1оаг1а раьза дар цу деша , х1ана аьлча из-м даьра дар тхо цигара д1адахара кертера бахьан .
(src)="111"> ( Laughter ) But something strikes you when you move to America and travel around the world : every education system on earth has the same hierarchy of subjects .
(trg)="97.1"> ( Белам ) Со цецвоаккхаш дар фуд – хьо миччахьа мара ца вахарах , Америке воде а , кхыча мехка воде а , массанахьа образовательни системашка предметий низам ца1 ба-кх .
(trg)="97.2"> Хургбарий-хьог1 кхыча тайпара аьнна , миччахьа мара хьо ца вахарах ,
(src)="112.1"> Every one .
(src)="112.2"> Doesn 't matter where you go .
(trg)="98"> цхьан арг1ан ба-кх .
(src)="113"> You 'd think it would be otherwise , but it isn 't .
(trg)="99"> Д1а лакхе математикеи метташи латт ,
(src)="114"> At the top are mathematics and languages , then the humanities .
(trg)="100"> т1аккха гуманитарни 1илмаш да , юххера д1а к1ал , буххе исбахьален предметаш я .