# en/ted2020-1016.xml.gz
# fil/ted2020-1016.xml.gz
(src)="1.1"> Hello .
(src)="1.2"> My name is Birke Baehr , and I 'm 11 years old .
(trg)="1.1"> Hello .
(trg)="1.2"> Ako po si Birke Baehr , 11-taong gulang .
(src)="2"> I came here today to talk about what 's wrong with our food system .
(trg)="2"> Andito ako upang talakayin ang mga problema sa sistema ng produksyon ng pagkain .
(src)="3"> First of all , I would like to say that I 'm really amazed at how easily kids are led to believe all the marketing and advertising on TV , at public schools and pretty much everywhere else you look .
(trg)="3"> Una sa lahat , nais kong sabihin na ako 'y namamangha kung paano tayo napapaniwala ng mga pinapatalastas sa telebisyon at pampublikong paaralan at kahit saan ka man lumingon .
(src)="4"> It seems to me like corporations are always trying to get kids , like me , to get their parents to buy stuff that really isn 't good for us or the planet .
(trg)="4"> Mukha yatang nais ng mga korporasyon na impluwensyahan ang mga batang katulad ko na pilitin ang aming mga magulang na bumili ng mga bagay na hindi nakabubuti para sa amin o sa ating planeta .
(src)="5"> Little kids , especially , are attracted by colorful packaging and plastic toys .
(trg)="5"> Lalo na sa mga bata , na naaakit sa makukulay na bagay at mga laruang gawa sa plastik .
(src)="6"> I must admit , I used to be one of them .
(trg)="6"> Dapat kong aminin na ganoon din ako noon .
(src)="7"> I also used to think that all of our food came from these happy , little farms where pigs rolled in mud and cows grazed on grass all day .
(trg)="7"> Naisip ko din na ang lahat ng pagkain ay nagmumula sa malulusog at masasayang sakahan kung saan ang mga baboy ay naglalaro sa putik at ang mga baka ay kumakain ng damo buong araw .
(src)="8"> What I discovered was this is not true .
(trg)="8"> Natuklasan ko na hindi ito totoo .
(src)="9"> I began to look into this stuff on the Internet , in books and in documentary films , in my travels with my family .
(trg)="9"> Nagsimula akong magsiyasat sa internet , mga libro at dokumentaryo , sa aking paglalakbay kasama ang aking pamilya .
(src)="10"> I discovered the dark side of the industrialized food system .
(trg)="10"> Natuklasan ko ang madilim na bahagi ng industriya ng produksyon ng pagkain .
(src)="11"> First , there 's genetically engineered seeds and organisms .
(trg)="11"> Una , ang artipisyal na paglikha ng mga buto at organismo .
(src)="12.1"> That is when a seed is manipulated in a laboratory to do something not intended by nature -- like taking the DNA of a fish and putting it into the DNA of a tomato .
(src)="12.2"> Yuck .
(trg)="12"> Kung saan ang mga buto ay hindi natural na ginagawa sa mga laboratoryo upang magbunga ng mga bagay na hindi natural -- tulad ng pagkuha ng DNA ng isda at ilagay ito sa DNA ng kamatis .
(src)="13"> Don 't get me wrong , I like fish and tomatoes , but this is just creepy .
(trg)="13.1"> Nakakapangdiri .
(trg)="13.2"> Hindi naman sa ayaw ko ng isda at kamatis , ngunit ito ay sadyang nakakapangilabot .
(src)="14"> ( Laughter ) The seeds are then planted , then grown .
(trg)="14"> ( Tawanan ) Pagkatapos , ang mga buto ay itinatanim at nagkakabunga .
(src)="15"> The food they produce have been proven to cause cancer and other problems in lab animals , and people have been eating food produced this way since the 1990s .
(trg)="15"> Ang mga produkto nito ay napatunayan nang nagdudulot ng sakit na kanser at iba pang karamdaman sa mga hayop sa laboratoryo , at kinakain na ng mga tao ang mga produktong ito mula pa noong 1990s .
(src)="16"> And most folks don 't even know they exist .
(trg)="16"> Karamihan sa atin ay walang malay na may ganitong isyu .
(src)="17"> Did you know rats that ate genetically engineered corn had developed signs of liver and kidney toxicity ?
(trg)="17"> Alam niyo ba na may mga dagang kumain ng artipisyal na mais at napatunayang nagkasakit sa atay at bato ?
(src)="18"> These include kidney inflammation and lesions and increased kidney weight .
(trg)="18"> Nagkaroon sila ng pamamaga , pagsusugat , at paglaki ng kanilang bato .
(src)="19"> Yet almost all the corn we eat has been altered genetically in some way .
(trg)="19"> Subalit halos lahat ng mais na ating kinakain ay dumaan sa artipisyal na proseso .
(src)="20"> And let me tell you , corn is in everything .
(trg)="20"> Higit pa doon , ang mais ay sangkap sa maraming bagay .
(src)="21"> And don 't even get me started on the Confined Animal Feeding Operations called CAFOS .
(trg)="21"> Dapat pa bang banggitin ang mga sakahan na may ka lunos-lunos na kalagayan , ang tinatawag nilang CAFOS ( Confined Animal Feeding Operations ) .
(src)="22"> ( Laughter ) Conventional farmers use chemical fertilizers made from fossil fuels that they mix with the dirt to make plants grow .
(trg)="22"> ( Tawanan ) Gamit ng mga modernong magsasaka ang mga kemikal mula sa fossil fuels at inihahalo sa lupa upang tumubo ang mga halaman .
(src)="23"> They do this because they 've stripped the soil from all nutrients from growing the same crop over and over again .
(trg)="23"> Ginagawa nila ito dahil naubos na ang sustansya sa lupa dahil sa paulit-ulit na pagtatanim .
(src)="24"> Next , more harmful chemicals are sprayed on fruits and vegetables , like pesticides and herbicides , to kill weeds and bugs .
(trg)="24"> Sunod ay ginagamitan nila ng kemikal ang mga prutas at gulay , tulad ng pesticides at herbicides , upang tanggalin ang mga masamang dahon at peste .
(src)="25"> When it rains , these chemicals seep into the ground , or run off into our waterways , poisoning our water too .
(trg)="25"> Sa tuwing umuulan , ang mga kemikal na ito ay nanunuot sa lupa , at nahahalo sa mga katubigan , at nilalason ang ating tubig .
(src)="26"> Then they irradiate our food , trying to make it last longer , so it can travel thousands of miles from where it 's grown to the supermarkets .
(trg)="26"> Sunod ay ginagamitan nila ng radiation ang pagkain para humaba pa ang buhay nito , at nang maibiyahe pa nila ito ng milya-milya at dinadala sa mga pamilihan .
(src)="27.1"> So I ask myself , how can I change ?
(src)="27.2"> How can I change these things ?
(trg)="27.1"> Natanong ko rin ang aking sarili , paano ako magbabago ?
(trg)="27.2"> Paano ko mababago ang mga ganitong bagay ?
(src)="28"> This is what I found out .
(trg)="28"> Ito ang aking natuklasan .
(src)="29"> I discovered that there 's a movement for a better way .
(trg)="29"> Nadiskubre ko na may kilusan tungo sa mas maayos na pamamaraan .
(src)="30"> Now a while back , I wanted to be an NFL football player .
(trg)="30"> Parang kailan lang ay ninais kong maglaro sa NFL .
(src)="31"> I decided that I 'd rather be an organic farmer instead .
(trg)="31"> Sa halip , nagpasya akong maging magsasaka sa natural na pamamaraan .
(src)="32"> ( Applause ) Thank you .
(trg)="32"> ( Palakpakan ) Salamat .
(src)="33"> And that way I can have a greater impact on the world .
(trg)="33"> Sa gayong paraan , mas magiging kapaki-pakinabang ako .
(src)="34"> This man , Joel Salatin , they call him a lunatic farmer because he grows against the system .
(trg)="34"> Si Joel Salatin , kinukutya siyang isang baliw na magsasaka , dahil hindi siya nagpapadala sa sistema .
(src)="35"> Since I 'm home-schooled , I went to go hear him speak one day .
(trg)="35"> Dahil ako ay home-schooled , nais ko siyang marinig balang araw .
(src)="36"> This man , this " lunatic farmer , " doesn 't use any pesticides , herbicides , or genetically modified seeds .
(trg)="36"> Ang lalaking ito , " ang baliw na magsasaka , " na hindi gumagamit ng mga kemikal na pesticides , herbicides , o mga artipisyal na buto .
(src)="37"> And so for that , he 's called crazy by the system .
(trg)="37"> At dahil doon , siya ay nabansagang " baliw " .
(src)="38"> I want you to know that we can all make a difference by making different choices , by buying our food directly from local farmers , or our neighbors who we know in real life .
(trg)="38"> Nais kong sabihin na kaya nating lahat na gumawa ng pagbabago sa pamamagitan ng mahusay na pagpili , gaya ng pagbili ng ating pagkain diretso sa mga nakalalapit na magsasaka o sa ating mga kapitbahay .
(src)="39"> Some people say organic or local food is more expensive , but is it really ?
(trg)="39"> May mga taong nagsasabi na ang natural at lokal na mga produkto ay mas mahal , pero totoo nga ba ?
(src)="40"> With all these things I 've been learning about the food system , it seems to me that we can either pay the farmer , or we can pay the hospital .
(trg)="40"> Sa lahat ng mga bagay na aking natutunan tungkol sa sistema ng produksyon ng pagkain , 2 bagay lang ang ating pinagpipilian : ang bayaran ang magsasaka , o bayaran ang ospital .
(src)="41"> ( Applause ) Now I know definitely which one I would choose .
(trg)="41"> ( Palakpakan ) Ngayon alam ko na ang aking pipiliin .
(src)="42"> I want you to know that there are farms out there -- like Bill Keener in Sequatchie Cove Farm in Tennessee -- whose cows do eat grass and whose pigs do roll in the mud , just like I thought .
(trg)="42"> Nais kong malaman ninyo na mayroong mga sakahan -- tulad ng kay Bill Keener sa Sequatchie Cove Farm sa Tennessee -- kung saan ang kanyang mga baka ay kumakain ng damo at ang kanyang mga baboy na naglalaro sa putik , gaya ng inisip ko dati .
(src)="43"> Sometimes I go to Bill 's farm and volunteer , so I can see up close and personal where the meat I eat comes from .
(trg)="43"> Minsan , ay nagpupunta ako sa sakahan ni Bill upang tumulong , at makita ko sa personal at malapitan kung saan galing ang kinakain kong karne .
(src)="44"> I want you to know that I believe kids will eat fresh vegetables and good food if they know more about it and where it really comes from .
(trg)="44"> Naniniwala ako na kakain ang mga bata ng mas sariwang gulay at mas masustansiyang pagkain kung alam nila kung saan ito nagmumula .
(src)="45"> I want you to know that there are farmers ' markets in every community popping up .
(trg)="45"> Marami ng mga palengke ang nagsusulputan sa bawat komunidad .
(src)="46"> I want you to know that me , my brother and sister actually like eating baked kale chips .
(trg)="46"> Nais kong malaman ninyo na mahilig ako at ang aking mga kapatid ng masustansyang baked kale chips .
(src)="47"> I try to share this everywhere I go .
(trg)="47"> Ibinabahagi ko ito saan man ako magpunta .
(src)="48"> Not too long ago , my uncle said that he offered my six-year-old cousin cereal .
(trg)="48"> Kamakailan lang , ikinuwento ng tiyuhin ko na binigyan niya ng cereal ang 6 na taong gulang kong pinsan .
(src)="49"> He asked him if he wanted organic Toasted O 's or the sugarcoated flakes -- you know , the one with the big striped cartoon character on the front .
(trg)="49"> Tinanong niya kung gusto nito ng natural at organic na Toasted O 's o ang sugarcoated na flakes -- yung mga nakakahon na may cartoon character sa harap .
(src)="50"> My little cousin told his dad that he would rather have the organic Toasted O 's cereal because Birke said he shouldn 't eat sparkly cereal .
(trg)="50"> Sabi ng aking pinsan sa tatay niya na mas pipiliin nito ang organic Toasted O 's cereal kasi daw sabi ni Birke na hindi siya dapat kumain ng makikintab na cereal .
(src)="51"> And that , my friends , is how we can make a difference one kid at a time .
(trg)="51"> At ganoon nga , mga kaibigan ang paraan upang tayo ay maglikha ng pagbabago isang bata bawat pagkakataon .
(src)="52"> So next time you 're at the grocery store , think local , choose organic , know your farmer and know your food .
(trg)="52"> Sa susunod na ikaw ay patungo sa pamilihan , isipin ang produktong lokal , piliin ang natural , magkaroon ng sapat na kaalaman tungkol sa iyong magsasaka at sa produksyon ng pagkain .
(src)="53"> Thank you .
(trg)="53"> Salamat .
(src)="54"> ( Applause )
(trg)="54"> ( Palakpakan )
# en/ted2020-1044.xml.gz
# fil/ted2020-1044.xml.gz
(src)="1"> My big idea is a very , very small idea that can unlock billions of big ideas that are at the moment dormant inside us .
(trg)="1"> Ang aking malaking ideya ay isang napakaliit na ideya na maaaring buksan ang bilyun-bilyong malalaking ideya na hanggang ngayo 'y nakatago sa ating kamalayan .
(src)="2"> And my little idea that will do that is sleep .
(trg)="2"> At ang maliit na ideyang iyon ay ang pagtulog .
(src)="3"> ( Laughter ) ( Applause ) This is a room of type A women .
(trg)="3"> ( Tawanan ) ( Palakpakan ) Ang kwartong ito ay puno ng mga kababaihang type-A .
(src)="4"> This is a room of sleep-deprived women .
(trg)="4"> Ito ay kwarto ng mga babaeng kulang sa tulog .
(src)="5"> And I learned the hard way the value of sleep .
(trg)="5"> Pahirapan ko itong natutunan , ang kahalagahan ng pagtulog .
(src)="6"> Two-and-a-half years ago , I fainted from exhaustion .
(trg)="6"> Dalawa-at-kalahating taon na ang nakakaraan , nahimatay ako sa sobrang pagod .
(src)="7"> I hit my head on my desk .
(trg)="7"> Nauntog ang ulo ko sa mesa .
(src)="8"> I broke my cheekbone , I got five stitches on my right eye .
(trg)="8"> Nadurog ang aking cheekbone , at may limang tahi malapit sa kanang mata .
(src)="9"> And I began the journey of rediscovering the value of sleep .
(trg)="9"> At sinimulan ko ang paglalakbay sa pagtuklas ng kahalagahan ng pagtulog .
(src)="10"> And in the course of that , I studied , I met with medical doctors , scientists , and I 'm here to tell you that the way to a more productive , more inspired , more joyful life is getting enough sleep .
(trg)="10"> At sa lahat ng aking pinagdaanan , nag-aral ako , kinausap ang mga doktor , mga siyentipiko , at andito ako ngayon upang sabihin na ang paraan sa mas produktibo , mas masigla , at mas masayang buhay ay ang magkaroon ng sapat na tulog .
(src)="11"> ( Applause ) And we women are going to lead the way in this new revolution , this new feminist issue .
(trg)="11"> ( Palakpakan ) At tayong mga kababaihan ang mangunguna sa bagong pakikibaka , itong bagong isyung peminista .
(src)="12"> We are literally going to sleep our way to the top -- literally -- ( Laughter ) ( Applause ) because unfortunately , for men , sleep deprivation has become a virility symbol .
(trg)="12.1"> Literal tayong matutulog papuntang tagumpay , literal .
(trg)="12.2"> ( Tawanan ) ( Palakpakan ) Dahil sa kasamaang-palad para sa mga kalalakihan , ang kakulangan sa tulog ay naging sukatan ng pagiging lalaki .
(src)="13"> I was recently having dinner with a guy who bragged that he had only gotten four hours sleep the night before .
(trg)="13"> Kamakailan , nakasama ko sa hapunan ang isang lalaki na ipinagmayabang na apat na oras lang ang tulog niya nung isang gabi .
(src)="14"> And I felt like saying to him -- but I didn 't say -- I felt like saying , " You know what ? if you had gotten five , this dinner would have been a lot more interesting . "
(trg)="14.1"> At gusto ko sanang sabihin na -- pero hindi ko ginawa -- sasabihin ko na sana , " Alam mo ?
(trg)="14.2"> Kung limang oras sana ' yun , mas interesante sana ang hapunang ito . "
(src)="15"> ( Laughter ) There is now a kind of sleep deprivation one-upmanship .
(trg)="15"> ( Tawanan ) Sa kasalukuyan , ang kakulangan sa pagtulog ay nagiging isang kompetisyon .
(src)="16"> Especially here in Washington , if you try to make a breakfast date , and you say , " How about eight o 'clock ? "
(trg)="16"> Tulad dito sa Washington , na kung makikipag-breakfast date ka , at tatanungin mo , " Pwede ba ang 8 : 00 ? "
(src)="17"> they 're likely to tell you , " Eight o 'clock is too late for me , but that 's OK , I can get a game of tennis in and do a few conference calls and meet you at eight . "
(trg)="17"> sasabihin nila sa 'yo , " Late na ' yang alas-otso , pero okay lang , makakapag-tennis pa ako at aasikasuhin ang ilang conference calls , bago tayo magkita ng 8 . "
(src)="18"> And they think that means they are so incredibly busy and productive , but the truth is , they 're not , because we , at the moment , have had brilliant leaders in business , in finance , in politics , making terrible decisions .
(trg)="18"> At paniwala nila ay napakaproduktibo nito at ang dami ng natatapos , ngunit sa totoo lang ay hindi talaga , dahil sa ngayon , marami tayong matatalinong lider sa negosyo , sa pananalapi , sa pulitika , na gumagawa ng mga maling pagpapasiya .
(src)="19"> So a high IQ does not mean that you 're a good leader , because the essence of leadership is being able to see the iceberg before it hits the Titanic .
(trg)="19"> Kaya ang mataas na I.Q. ay hindi sukatan ng pagiging magaling na lider , dahil ang tunay na kahulugan ng pamumuno ay ang kakayahang makita ang tipak ng yelo bago pa nito banggain ang Titanic .
(src)="20"> ( Laughter ) And we 've had far too many icebergs hitting our Titanics .
(trg)="20"> Napakarami na ng mga yelong tumama sa ating mga Titanic .
(src)="21"> In fact , I have a feeling that if Lehman Brothers was Lehman Brothers and Sisters , they might still be around .
(trg)="21"> Katunayan , tingin ko na kung ang Lehman Brothers ay naging Lehman Brothers at Sisters , baka andito pa sila ngayon .
(src)="22"> ( Laughter ) ( Applause ) While all the brothers were busy just being hyper-connected 24 / 7 , maybe a sister would have noticed the iceberg , because she would have woken up from a seven-and-a-half- or eight-hour sleep , and have been able to see the big picture .
(trg)="22"> ( Palakpakan ) Habang ang lahat ng lalaki ay abala sa pagiging hyper-connected 24 / 7 , baka naman mapapansin ng babae ang tipak ng yelo , dahil nanggaling siya sa pito-at-kalahati o walong oras na tulog at makikita niya ang buong larawan .
(src)="23"> So as we are facing all the multiple crises in our world at the moment , what is good for us on a personal level , what 's going to bring more joy , gratitude , effectiveness in our lives and be the best for our own careers , is also what is best for the world .
(trg)="23"> Kaya habang tayo 'y nahaharap sa napakaraming krisis sa ating mundo sa kasalukuyan , ang bagay na makakabuti sa 'tin sa personal na aspeto , ang bagay na magdudulot ng galak , pasasalamat , kahusayan sa ating buhay upang maging pinakamagaling sa kanya-kanyang karera ay siya ring makakabuti para sa mundo .
(src)="24"> So I urge you to shut your eyes , and discover the great ideas that lie inside us ; to shut your engines and discover the power of sleep .
(trg)="24"> Kaya hinihikayat ko kayo na ipikit ang inyong mga mata at tuklasin ang mahuhusay na mga ideya na nakatago sa kaloob-looban natin , ihinto ang mga makina at tuklasin ang bisa ng pagtulog .
(src)="25"> Thank you .
(trg)="25"> Salamat .
(src)="26"> ( Applause )
(trg)="26"> ( Palakpakan )
# en/ted2020-1106.xml.gz
# fil/ted2020-1106.xml.gz
(src)="1"> I know what you 're thinking .
(trg)="1"> Alam ko ang iniisip ninyo .
(src)="2"> You think I 've lost my way , and somebody 's going to come on the stage in a minute and guide me gently back to my seat .
(trg)="2"> Sa tingin ninyo , nawawala yata ako at maya maya ay may aakyat sa tanghalang ito at magbabalik sa akin sa dapat kong kaupuan .
(src)="3"> ( Applause ) I get that all the time in Dubai .
(trg)="3"> ( Palakpakan ) Nangyayari sa akin yan madalas sa Dubai
(src)="4"> " Here on holiday are you , dear ? "
(trg)="4"> Narito ka ba para magbakasyon ?
(src)="5"> ( Laughter ) " Come to visit the children ?
(trg)="5"> ( Tawanan ) Binibisita mo ba ang mga anak mo ?
(src)="6"> How long are you staying ? "
(trg)="6"> Gaano ka katagal dito ?
(src)="7"> Well actually , I hope for a while longer yet .
(trg)="7"> Sa katunayan , ninanais kong magtagal .
(src)="8"> I have been living and teaching in the Gulf for over 30 years .
(trg)="8"> Nakatira at nagtuturo ako sa lugar ng Gulf nang mahigit 30 taon .
(src)="9"> ( Applause ) And in that time , I have seen a lot of changes .
(trg)="9"> ( Palakpakan ) At sa mga panahong iyon , nakita ko ang maraming pagbabago .
(src)="10"> Now that statistic is quite shocking .
(trg)="10"> At ang bilang ng mga ito ay nakakapangilabot .
(src)="11"> And I want to talk to you today about language loss and the globalization of English .
(trg)="11"> At nais kong talakayin sa inyo ngayon ay tungkol sa mga wikang namamatay at ang globalisasyon ng Ingles .
(src)="12"> I want to tell you about my friend who was teaching English to adults in Abu Dhabi .
(trg)="12"> Nais kong isalaysay sa inyo ang tungkol sa aking kaibigan na nagtuturo ng Ingles sa mga matatanda sa Abu Dhabi
(src)="13"> And one fine day , she decided to take them into the garden to teach them some nature vocabulary .
(trg)="13"> At isang mainam na araw , napagpasyahan nyang dalhin sila sa halamanan para turuan sila ng ilang salita tungkol sa kalikasan .
(src)="14"> But it was she who ended up learning all the Arabic words for the local plants , as well as their uses -- medicinal uses , cosmetics , cooking , herbal .
(trg)="14"> Ngunit sa huli ay siya ang natuto ng lahat ng salitang Arabo para sa mga halaman ng lugar , at kanilang mga gamit -- gamit sa panggagamot , pagpapaganda , pagluluto , at herbal
(src)="15"> How did those students get all that knowledge ?
(trg)="15"> Paano natutunan ng mga mag-aaral ang lahat ng iyon ?
(src)="16"> Of course , from their grandparents and even their great-grandparents .
(trg)="16"> Tiyak , sa kanilang mga ninuno at maging sa ninuno ng kanilang mga ninuno .
(src)="17"> It 's not necessary to tell you how important it is to be able to communicate across generations .
(trg)="17"> HIndi na natin kailangang pag-usapan kung gaano kahalaga ang kakayahang nating makipagtalastasan sa iba 't ibang salinlahi .
(src)="18"> But sadly , today , languages are dying at an unprecedented rate .
(trg)="18"> Ngunit ang nakakalungkot , ngayon , ang mga wika ay nagkakamatayan sa hindi kapanipaniwalang bilis .
(src)="19"> A language dies every 14 days .
(trg)="19"> May isang wikang namamatay sa loob ng 14 na araw .
(src)="20"> Now , at the same time , English is the undisputed global language .
(trg)="20"> Kasabay nito , ang Ingles ang itinuturing na pandaigdigang wika .