# de/ted2020-10.xml.gz
# ku/ted2020-10.xml.gz
(src)="1"> Trotz der berechtigten Angst vor AIDS und der Vogelgrippe - und hierüber wird später noch der brilliante Dr. Brilliant sprechen - möchte ich über die andere Pandemie sprechen : Herz-Erkrankungen , Diabetes , Bluthochdruck - alle restlos vermeidbar , bei mindestens 95 % der Menschen , wenn sie Ernährung und Lebensstil ändern würden .
(trg)="1"> لەگەڵ ئەو هەموو گرنگیدانە بە نەخۆشی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە هەندێک زانیاری تر لەو بارەیەوە دەبیستین لە لایەن زانای بلیمەت ، دکتۆر بریلیانت دەمەوێت باس لە چەند نەخۆشی یەکی تریش بکەم ، لەوانە نەخۆشی دڵ و مولولەکانی خوێن ، شەکرە و هەروەها بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن کە هەموو ئەم نەخۆشیانە دەکرێت ڕیگریان لێ بکرێت لانی کەم لە % ٩٥ ی خەڵکی دا تەنها بە گۆڕینی سیستمی خۆراکیان و شیوازی ژیانیان
(src)="2.1"> Und was passiert ist , dass eine Globalisierung von Krankheiten auftaucht , dass Menschen überall anfangen sich wie Amerikaner zu ernähren , so zu leben und so zu sterben .
(src)="2.2"> Die Quote von Herzleiden Übergewichtigkeit und Diabetes stieg in Asien innerhalb einer Generation von einer der niedrigsten zu einer der höchsten .
(src)="2.3"> In den meisten Ländern Afrikas sterben ebenso viele an Herzleiden , wie an AIDS .
(trg)="2"> ئەوەی کە ڕوو دەدات ئەوەیە کە نەخۆشییەکان بە جیهانی بوون ، چونکە خەڵکی وەک ئێمە نان دەخۆن ، وەک ئێمە دەژین ، هەروەها وەک ئێمەش دەمرن بە تایبەتی لە نەوەیەکی دیاری کراودا ، بۆ نمونە ئاسیا لە نزمترین ئاستی ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ و قەڵەوی و شەکرەوە گۆڕدرا بۆ بەرزترین ئاست . لە ئەفریقاش ڕێژەی نەخۆشییەکانی دڵ یەکسانە بە ڕێژەی قوربانیانی ئایدز و ئەنفلۆنزای باڵندە لە زۆربەی وڵاتاندا
(src)="3"> Wir haben nur begrenzt Zeit , um grundlegend etwas zu verändern , das Leben von Millionen von Menschen zu beeinflussen und so Präventivmedizin auf einem weltweiten Level zu praktizieren .
(trg)="3"> کەواتە ئێمە ماوەیەکی کاتی ناسکمان هەیە ، کە پێویستە لەسەرمان گۆڕانکارییەکی گرنگ درووست بکەین کە بتوانێت کاریگەری لەسەر ژیانی ملیۆنەها کەس درووست بکات هەروەها کار بکەین لەسەر شیوازێکی پزیشکی لە پێوەرێکی جیهانی دا
(src)="4.1"> Herzkrankheiten bringen immer noch mehr Menschen um - nicht nur in Amerika , sondern auf der ganzen Welt - als alles andere zusammen .
(src)="4.2"> Dabei sind sie bei fast allen Menschen vermeidbar .
(trg)="4"> نەخۆشییەکانی دڵ و خوێن ، تا ئێستاش زیاتر و زیاتر خەڵک دەکوژن نەک بەتەنها لەم وڵاتەدا ، بەڵکو لە سەر تا سەری جیهاندا -- لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا دەتوانرێت ڕێگری لە تووشبوونی خەڵکی بەم نەخۆشیانە بکرێت
(src)="5.1"> Nicht nur das .
(src)="5.2"> Man kann sie sogar heilen .
(src)="5.3"> In den letzten fast 29 Jahren haben wir das durch Änderung der Ernährung und des Lebensstils zeigen können .
(src)="5.4"> Mit teuren , modernen High-Tech Geräten haben wir bewiesen wie wirksam diese sehr einfachen und günstigen Eingriffe sein können .
(src)="5.5"> Quantitative Arteriographie , zu Beginn und nach einem Jahr , sowie PET-Scans des Herzen .
(trg)="5"> تەنها هێندە نی یە کە بتوانرێت ڕێگری بکرێن : بەڵکو لە ڕاستیدا دەکرێت پێچەوانەش بکرێنەوە . هەروەها لەم ٢٩ ساڵەی ڕابردوودا توانیمان ئەو ڕاستییە بخەینە ڕوو کە بە گۆڕینی ژەمە خواردنەکان و جۆرێتی ژیانمان دەتوانین ئەو کارە بکەین ، بە بەکارهێنانی ئامێری پێشکەوتووی گران بەها , کە پێوەرێکی تەواوە بۆ سەلماندنی بەهێزی ئەو تاکتیکە ساکارانە ئەو ڕاستیەمان سەلماند ، کە وەک کەمترین بڕی تێچوونی چارەسەر کردن تەماشا دەکرێن -- هەر وەها بە پێوانە کردن و لێکۆڵینەوە لە مولولەکانی خوێن بە ئامێری تایبەت لە ماوەی ساڵێکدا و ڕوانین لە مولولەکانی خوێن بە تیشک
(src)="6.1"> Vor einigen Monaten veröffentlichten wir die erste Studie die zeigt , dass man Prostatakrebs aufhalten oder heilen kann , indem man einfach seine Ernährung und seinen Lebensstil ändert .
(src)="6.2"> In 70 % der Fälle wurde das Wachstum des Tumors gehemmt oder verringert .
(src)="6.3"> In der Kontrollgruppe waren es nur 9 % .
(trg)="6"> چەند مانگێک لەمەوبەر -- هەستاین بە بڵاو کردنەوەی یەکەمین لێکۆڵینەوەمان ، ئەوەی نیشان دەدا کە ئێوە دەتوانن ڕێگری بکەن لە توشبوون بە شیرپەنجەی پڕۆستات بە گۆڕینی جۆرێتی ژیان و ژەمە خواردنەکەکان ، هەروەها لە سەدا ٧٠ ی قەبارەی خانە شێر پەنجەییەکان کەمدەکاتەوە ، یاخود گەشەکردنیان دەوەستێنێت ، بە بەراورد کردنیان لەگەڵ % ٩ ی خانەکانی تر
(src)="7"> Und bei dieser Kernspintomographie - der Tumor ist rot - sehen Sie , dass er nach einem Jahr kleiner wird .
(trg)="7"> هەروەها لەم ( ئێم - ئاڕ-ئای ) یەدا دەبینن کە خانە توشبووەکان بە شێرپەنجە ڕەنگیان سورە -- دەتوانن ببینن کە چۆن پاش ساڵێک کەمبوونەتەوە
(src)="8.1"> Wir erleben eine Fettleibigkeits-Epidemie .
(src)="8.2"> 2 / 3 aller Erwachsenen und 15 % aller Kinder .
(src)="8.3"> Was mich wirklich beunruhigt ist , dass Diabetes in den letzten 10 Jahren um 70 % anstieg .
(src)="8.4"> Unsere Kinder sind wohlmöglich die erste Generation , die kürzer lebt als ihre Eltern .
(src)="8.5"> Das ist traurig und vermeidbar .
(trg)="8"> ئێستا نەخۆشی قەڵەوی لە ئارادایە : دوو لەسەر سێی لاوان و لەسەدا پانزەی منداڵان ئەم نەخۆشیەیان هەیە ، ئەوەی کە زۆر گرنگە بەلای منەوە ئەوەیە کە ڕێژەی نەخۆشی شەکرە بە ڕێژەی % ٧٠ زیادی کردووە لەم ١٠ ساڵەی ڕابردوودا ، کە پێدەچێت ئەمان ببنە یەکەمین جیل کە تێیدا منداڵەکانمان ژیانێکی کورتتریان هەبێت وەک لە ئێمە ، ئەمە جێگەی داخە ، هەروەها ئەمە دەتوانرێت ڕێگری لێ بکرێت
(src)="9.1"> Dies hier sind keine Wahlergebnisse , sondern die Anzahl von Fettleibigen Menschen pro US-Bundesstaat .
(src)="9.2"> Wir beginnen 1985 , ' 86 , ' 87 , die Zahlen kommen von der Gesundheitsbehörde .
(src)="9.3"> ' 88 , bis ' 91 - wir brauchen eine neue Kategorie - ' 92 , bis ' 96 ' 97 bis 2001 - es wird immer schlimmer .
(src)="9.4"> Wir entwickeln uns zurück .
(src)="9.5"> Was können wir dagegen tun ?
(src)="9.6"> Wir haben herausgefunden , dass asiatische Ernährung Herzkrankheiten und Krebs heilen kann .
(trg)="9"> ئەوان تەنها ئەنجامی هەڵبژاردنەکان نین ، بەڵکو ئەوان مرۆڤن -- ژمارەی تووشبوان بە قەڵەوی لە ویلایەتەکەماندا لە ٨٥ ، ٨٦ ، ، ٨٧-ەوە دەستی پێکردووە ، ئەمانە بە گوێرەی وێب سایتی کۆنترۆڵ کردنی نەخۆشییەکان ، ٨٨ ، ٨٩ ، ٩٠ ، ٩١ --- ئێوە ڕیکخستنێکی نوێ دەبینن -- ٩٢ ، ٩٣ ، ٩٤ . ٩٥ ، ٩٦ ، ٩٧ ، ٩٨ ، ٩٩ ، ٢٠٠٠ ، ٢٠٠١ -- تا بێت خراپتر دەبێت ، ئێمە ( بە سێوەیەک لە شێوەکان گەشە دەکەین ( پێکەنین ئێستا ، ئێما دەتوانین لەو بارەیەوە چی بکەین ؟ لە ڕاستیدا . ئێوە دەزانن کە ئەو شیوازە خواردنەی کە ئێمە بۆمان دەرکەوتووە کە دەتوانێت نەخۆشییەکانی دڵ ە شێرپەنجە پێچەوانە بکاتەوە ، شێوازی خواردنی ئاسیاییە
(src)="10"> Doch die Menschen in Asien beginnen sich wie Amerikaner zu ernähren und werden genau so krank .
(trg)="10"> بەڵام خەڵکی ئاسیاش ئێستا وەک ئێمە نان دەخۆن ئەمەش هۆکاری ئەوەیە کە ئەوانیش نەخۆش دەکەون وەک ئێمە
(src)="11.1"> Ich habe mit großen Lebensmittelkonzernen zusammen gearbeitet .
(src)="11.2"> Die können gesunde Ernährung hip , sexy , günstig und bequem machen .
(src)="11.3"> Ich bin z.B. im Aufsichtsrat bei McDonalds , Pepsi , ConAgra , Safeway und bald auch bei Del Monte .
(src)="11.4"> Und die sehen , dass es sich es sich lohnt .
(trg)="11"> من لەگەڵ چەندین کۆمپانیای گەورەی خواردەمەنیدا کارم کردووە . دەتوانن خۆراکی خۆش و بە تام و هەروەها گونجاو لە ڕووی تەندروستییەوە ئامادە بکەن ، بۆ نمونە ، من بەڕێوبەرایەتی " ماکدۆناڵد و پیپسی و کۆناگرا و سەیف وەی " و هەروەها بەم زووانەش بەڕیوبەرایەتی " دێڵ مۆنت " دەکەم ، ئەوان دەڵێن ئەمە بازرگانییەکی باشە
(src)="12.1"> Die Salate bei McDonalds stammen aus dieser Arbeit .
(src)="12.2"> Sie werden bald einen asiatischen Salat anbieten .
(src)="12.3"> 2 / 3 der Gewinne von Pepsi stammen von ihren gesunden Lebensmitteln .
(trg)="12"> ئەو زەڵاتانەی کە لە ماکدۆناڵد پێشکەش دەکرێن بەرهەمی کار کردنن -- بە نیازن زەڵاتەی ئاسیاییش بهێنن . لە کۆمپانیای پیپسیش ، دوو لەسەر سێی هۆکاری گەشەکردنیان خواردنە باشەکانیانە
(src)="13.1"> Wenn wir das also schaffen , dann können wir das gesparte Geld in Medikamente gegen AIDS , HIV und Malaria oder auch die Vogelgrippe investieren .
(src)="13.2"> Vielen Dank .
(trg)="13"> کەواتە ئەگەر بتوانین بەم شێوەیە کار بکەین ، ئەوکاتە دەتوانین ئەو داهاتانە بپارێزین کە بەکاریان دەهێنین بۆ کڕینی دەرمانی پێویست بۆ چارەسەرکردنی ئایدز و مەلاریا وە هەروەها ئەنفلۆنزای باڵندە . سوپاس
# de/ted2020-1006.xml.gz
# ku/ted2020-1006.xml.gz
(src)="1"> Fühlen Sie sich auch manchmal völlig verwirrt , wenn Sie mit einem komplexen Problem zu tun haben ?
(trg)="1"> ئایا هەرگیز هەستت کردووە نقوم بویت کاتێ روبەڕوی کێشەیەکی ئاڵۆز بویتەوە ؟
(src)="2"> Nun , ich werde versuchen , das in weniger als drei Minuten zu ändern .
(trg)="2"> باشە ، هیوام وایە لە ماوەی کەمتر لە سێ خۆلەکدا ئەمە بگۆڕین
(src)="3"> Ich hoffe , Sie davon überzeugen zu können , dass komplex und kompliziert nicht immer dasselbe sind .
(trg)="3"> هیوادارم قایلت بکەم بەوەی ئاڵۆز هەمیشە مانای ئاڵۆسکاو ناگەیەنێت
(src)="4.1"> Für mich ist z.B. ein gut gemachtes Baguette , frisch aus dem Backofen , eine komplexe Sache .
(src)="4.2"> Ein Curry-Zwiebel-Oliven-Mohn-Käse-Brot dagegen ist für mich kompliziert .
(trg)="4"> بە لای منەوە ، نانێکی باگێتی باش کە تازە لە فڕن دەرهێنرابێت شتێکی ئاڵۆزە بەڵام نانێکی کاری و پیاز و زەیتونی سەوز و پەنیر شتێکی ئاڵۆسکاوە .
(src)="5"> Ich bin Ökologe und untersuche Komplexität .
(trg)="5"> من کەسێکی ژینگەناسم و ئاڵۆزی دەخوێنم .
(src)="6.1"> Ich mag Komplexität .
(src)="6.2"> Ich untersuche sie in unsrerer natürlichen Welt , in der Vernetzung der verschiedenen Spezies .
(trg)="6"> من حەزم لە ئاڵۆزییە . و لێکۆڵینەوە لە ئاڵۆزییەکانی جیهانی سروشتیدا و لە پەیوەندییەکانی نێوان توخمەکاندا دەکەم .
(src)="7"> Hier ist ein Nahrungsnetz , ein Karte , die die Nahrungsverkettung zwischen den Spezies darstellt , die in den Bergseen der Gebirge von Kalifornien leben .
(trg)="7"> ئەمە تۆڕی خۆراکە یاخود نەخشەی خۆراکی نێوان توخمەکان کە لە دەریاچەکانی ئەلپاینی ناو چیاکانی کالیفۆرنیا دەژین .
(src)="8"> Und dies hier passiert mit dem Nahrungsnetz , sobald es mit fremden Fischen angereichert wird , die dort nie zuvor gelebt haben :
(trg)="8"> ئەو تۆڕی خۆراکەش بەم جۆرە دەگۆڕێت کاتێ ماسییەکی بۆ زیاد بکرێ کە پێشتر لەو ژینگەیەدا نەبوبێت
(src)="9"> All die grau eingefärbten Arten verschwinden .
(trg)="9"> ئەو هەمو توخمە خۆڵەمێشییانە لەناودەچن
(src)="10"> Einige sind tatsächlich kurz vor dem Aussterben .
(trg)="10"> هەندێکیان لە راستیدا لەسەر لێواری لەناوچونن .
(src)="11"> Seen mit Fischen haben mehr Mücken , obwohl die von ihnen gefressen werden .
(trg)="11"> ئەو دەریاچانەی کە ماسییان هەیە مێشولەیان زۆرترە ، هەرچەندە ماسییەکان دەیانخۆن .
(src)="12"> All diese Folgen hat man nicht vorausgesehen , und doch entdecken wir gerade , dass sie voraussagbar sind .
(trg)="12"> ئەم کاریگەرییانە هەمویان نەزانراو بون . بەڵام ئێستا بۆمان دەرکەوتووە کە پێشبینیکراون .
(src)="13"> Ich möchte Ihnen von einigen wesentlichen Einsichten erzählen , die wir bei der Erforschung der Natur über Komplexität gewonnen haben und die vielleicht auf andere Probleme übertragen werden können .
(trg)="13"> ئێستا دەمەوێ چەند تێگەیشتنێکی گرنگتان بدەمێ سەبارەت بەو ئاڵۆزییەی لە ئێمە لە لێکۆڵینەوەی ژینگەدا فێری بوین کە رەنگە بە سەر کێشەکانی تریش دا بچەسپێت .
(src)="14"> An erster Stelle steht die simple Überzeugungskraft guter Visualisierungsmittel , die uns helfen , Komplexes zu entwirren , und uns ermutigen , Fragen zu stellen , an die wir zuvor gar nicht gedacht hatten .
(trg)="14"> یەکەمیان بریتییە کە توانا سادەکەی ئامێرە باشەکانی بینین کە یارمەتیمان دەدەن ئاڵۆزییەکە رون بکەینەوە و هانت دەدەن ئەو پرسیارانە بکەیت کە پێشتر نەتکردون
(src)="15"> Aufzeichen könnte man zum Beispiel den Durchfluss von Kohlenstoff durch verbundene Versorgungsketten in einem geschlossenen Ökosystem oder die Querverbindungen zwischen Kleinstbiotopen für die vom Aussterben bedrohten Arten im Yosemite Nationalpark .
(trg)="15"> بۆ نمونە ، دەتوانیت بەرنامەی زیادکردنی کاربۆن دابنێیت لە رێگەی زنجیرەی دابینکردنەکانی ناو ژینگەکەوە یاخود پەیوەندیییە ناوەکییەکانی ناو یەکەی ژینگەکانی ئەو رەگەزانەی لەژێر مەترسی لەناوچوندان لە پارکی نەتەوەیی یۆسمیت دا .
(src)="16.1"> Wenn man die Auswirkung der einen Spezies auf die andere vorhersagen möchte , konzentriert man sich zunächst ausschließlich auf diese Verbindung , und ignoriert den Rest .
(src)="16.2"> Denn sonst ist es in der Tat weniger voraussagbar , als wenn man einen Schritt zurücktritt , das gesamte System betrachtet - alle Arten mit allen Verbindungen - und von dort aus den Blick verfeinert auf den Einflussbereich , auf den es am meisten ankommt .
(trg)="16"> دوای ئەوە ئەگەر بتەوێت پێشبینی ئەوە بکەیت کە کاریگەریی رەگەزێک چیە لەسەر رەگەزێکی تر تەنیا ئەگەر تەرکیز بکەیتە سەر ئەو پەیوەندییە و پاشان هەمو ئەوانی تر بشاریتەوە ئەوە لە راستیدا کەمتر پێشبینیکراوە وەک لەوەی بگەڕێیتەوە بۆ دواوە ، و هەمو سیستمەکە لەبەرچاو بگریت - واتە هەمو رەگەزەکان و هەمو پەیوەندییەکان و لەو جێگایەوە بایەخەکە لەسەر ئەو بازنەی کاریگەرییە دەبێت کە لە هەموی گرنگترە .
(src)="17"> Wir haben bei unseren Untersuchungen herausgefunden , dass das oft den zu untersuchenden Verbindungspunkt bis auf ein , zwei Stufengrade eingrenzt .
(trg)="17"> ئێمەش لە رێگەی لێکۆڵینەوەکانمان بۆمان دەرکەوتووە کە زۆر جار نزیک لەو خاڵەوە کە بایەخی پێ دەدەیت لە ماوەی نێوان یەک یان دو پلە .
(src)="18"> Je mehr man also zurücktritt und die ganze Komplexität erfasst , desto größer die Chance , einfache Lösungen zu entdecken , die oft ganz anders ausfallen , als die einfachen Antworten , mit denen man begonnen hatte .
(trg)="18"> کەواتە تا زیاتر بگەڕێیتەوە دواوە ، ئاڵۆزی لە ئامێز بگریت هەلی زیاتر هەیە کە وەڵامە سادەکان بدۆزیتەوە کە هەمیشە لەو وەڵامە سادەیە جیاوازە کە بەوە دەستت پێ کردبو .
(src)="19"> Lassen Sie mich noch einen Schritt weiter gehen und - mit Erlaubnis der US-Regierung - ein wirklich komplexes Problem betrachten .
(trg)="19"> با تەماشای کێشەیەکی زۆر ئاڵۆز بکەین لە رێگەی حکومەتی ئەمریکاوە
(src)="20"> Dies hier ist ein Diagramm der US-Strategie gegen die Aufständischen in Afghanistan .
(trg)="20"> ئەمە نەخشەی ستراتیجی روبەڕوبەنەوەی یاخیبونی ئەمریکایە لە ئەفغانستان
(src)="21"> Es war vor ein paar Monaten die Titelseite der New York Times
(trg)="21"> ئەمە چەند مانگێک لەمەوبەر لە لاپەڕەی یەکەمی نیویۆرک تایمزدا بو
(src)="22"> und wurde sofort von den Medien lächerlich gemacht , weil es auf eine so verrückte Weise kompliziert war .
(trg)="22"> دەستبەجێ راگەیاندنەکان گاڵتەیان پێ کرد بەوەی کە بە شێوەیەکی شێتانە ئاڵۆزە .
(src)="23"> Das angestrebte Ziel war , die öffentliche Unterstützung der afghanischen Regierung zu fördern .
(trg)="23"> و ئامانجەکە وەک باسکرابو بریتی بو لە زیادکردنی پشتگیری جەماوەری بۆ حکومەتی ئەفغانستان .
(src)="24"> Ganz klar ein komplexes Problem , aber ist es auch kompliziert ?
(trg)="24"> ئاشکرایە کە کێشەیەکی ئاڵۆزە بەڵام ئایا ئالۆسکاوە ؟
(src)="25.1"> Als ich dies auf der Titelseite der Times sah , dachte ich : " Super .
(src)="25.2"> Endlich etwas , auf das ich mich beziehen kann .
(trg)="25"> کاتێ کە ئەمەم لەسەر لاپەڕەی یەکەمی تایمز بینی وتم " زۆر باشە ، دواجار شتێکم بینی کە بتوانم پەیوەندی پێوە ببەستم
(src)="26"> Das ist doch mal eine echte Aufgabe für mich . "
(trg)="26"> دەتوانم خۆمی پێوە سەرقاڵ بکەم . "
(src)="27.1"> Also los .
(src)="27.2"> Lassen Sie uns den weltweit ersten Versuch unternehmen , die Weltpremiere , dieses Spaghetti-Diagramm als geordnetes Netzwerk darzustellen .
(trg)="27"> باشە با دەست پێ بکەین . کەواتە بۆ یەکەمجار با دەستپێبکەین یەکەم تێگەیشتنی جیهان لەسەر نەخشەی سپاگێتی وەک تۆڕێکی رێکخراو
(src)="28"> Der eingekreiste Knotenpunkt ist derjenige , den wir beeinflussen wollen - die öffentliche Unterstützung für die Regierung .
(trg)="28"> ئەو خاڵەی بازنەی بە دەوردا کێشراوە ئەوەیە کە ئێمە هەوڵ دەدەین کاری تێ بکەین - واتە پشتگیری جەماوەری بۆ حکومەت .
(src)="29"> Und jetzt nehmen wir ein , zwei , drei Stufen weiter weg von diesem Punkt ins Blickfeld und blenden drei Viertel des Diagramms außerhalb jenes Einflussbereichs aus .
(trg)="29"> ئێستاش دەتوانین تەماشای بکەین ، پلەیەک ، دو پلە و تا سێ پلە لە خاڵەکە دور بکەوینەوە و سێ بەشی نەخشەکە دەسڕینەوە کە دەکەوێتە دەرەوەی بازنەی کاریگەرییەکەوە
(src)="30"> Innerhalb jenes Bereichs lassen sich die meisten dieser Punkte , z.B. die Unwirtlichkeit des Geländes , nicht verfolgen , und eine sehr kleine Anzahl davon sind militärische Schritte .
(trg)="30"> لەناو ئەو بازنەیەدا زۆربەی ئەو خاڵانە کاریان لەسەر ناکرێت ، بۆ نمونە نەگونجاوی زەوی ناوچەکە و تەنیا بەشێکی زۆر کەمی لە کردەوەی سەربازی پێکهاتووە .
(src)="31"> Die meisten sind gewaltlos und lassen sich in zwei Hauptkategorien unterteilen : einerseits die aktive Beschäftigung mit ethnischen Rivalitäten und religiösen Überzeugungen , andererseits die gerechte , durchschaubare ökonomische Entwicklung und Versorgung der Dienstleistungen .
(trg)="31"> زۆربەیان ناتوندوتیژن و بە گشتی دابەش دەکرێن بۆ دو جۆر : بەشداری چالاکانە لە کێبڕکێی رەگەزی و بیروباوەڕی ئایینی و گەشەیەکی رەوا و ئاشکرای ئابوری و دابینکردنی خزمەتگوزارییەکان
(src)="32"> Ich verstehe nichts davon , aber das ist es , was ich in 24 Sekunden aus diesem Diagramm entziffern kann .
(trg)="32"> من نازانم ئەمە چیە ، بەڵام دەتوانم ئەمە لە نەخشەکە تێ بگەم لە ماوەی ٢٤ چرکەدا .
(src)="33"> Ich möchte , dass Sie keine Angst bekommen , wenn Sie so ein Diagramm wie dies hier sehen .
(trg)="33"> کاتێ تۆ نەخشەیەکی لەم جۆرە دەبینیت ، دەمەوێت نەترسیت
(src)="34.1"> Ich möchte , dass Sie gespannt sind .
(src)="34.2"> Ich möchte , dass Sie erleichtert sind .
(trg)="34"> دەمەوێت خۆشحاڵ بیت . دەمەوێت ئاسودە بیت .
(src)="35"> Denn es könnten einfache Antworten dabei herauskommen .
(trg)="35"> چونکە رەنگە وەڵامی سادە دەربکەون .
(src)="36"> In der Natur entdecken wir gerade , dass Einfachheit oft nur die Kehrseite der Komplexität ist .
(trg)="36"> ئێمە لە سروشتەوە فێری ئەوە بوین کە زۆر جار سادەیی دیوەکەی تری ئاڵۆزی پێکدەهێنێت .
(src)="37"> Für jedes Problem gilt : Je weiter Sie zurückzoomen und die Komplexität erfassen , desto größer die Chance , sich auf die einfachen Details draufzoomen zu können , auf die es ankommt .
(trg)="37"> کەواتە بۆ هەمو کێشەیەک ، تا زیاتر بگەڕێیتەوە بۆ دواوە و ئاڵۆزی قبوڵ بکەیت هەلێکی باشترت دەبێت بۆ دوبارە نزیکبونەوە بۆ ناو ئەو وردەکارییە سادانە کە زۆرترین گرنگییان هەیە .
(src)="38"> Vielen Dank .
(trg)="38"> سوپاس
(src)="39"> ( Applaus )
(trg)="39"> -چەپڵە
# de/ted2020-101.xml.gz
# ku/ted2020-101.xml.gz
(src)="1"> Vielen Dank .
(trg)="1"> .زۆر سوپاس
(src)="2"> Ich muss Ihnen eine Geschichte erzählen .
(trg)="2"> .ئێستا ، چیرۆکێکتان بۆ دەگێڕمەوە
(src)="3.1"> Als ich nach einem sehr langen Flug von Westengland hier auf dem Flugplatz ankam , spielte mein Computer , mein heiß geliebtes Laptop , verrückt und hatte - Huch !
(src)="3.2"> Ja , so ähnlich - und sein Display - naja , auf jeden Fall war das Ding kaputt .
(trg)="3"> ، کاتێک ، بە فڕۆکەکە گەشتم کرد و گەیشتم ، دوای گەشتێکی درێژ لە ڕۆژئاوای ئینگلاند ، کۆمپیتەرەکەم ، لاپتۆپە خۆشەوستەکەم ، تێکچوو .. وەها بوو .. ئۆه .. کەمێک لەوە ئەچوو .. ئەو لە ئەنجامدا .بەهەرحاڵ ، هەموو شتەکان تەقینەوە
(src)="4"> Und ich ging zu den IT-Leuten hier , und einer von den Herren reparierte meinen Computer und fragte mich dann : " Was haben Sie denn hier vor ? "
(trg)="4"> من لێرە چوومە لای پسپۆرانی ئایتی .بەڕێزێک کۆمپیتەرەکەی بۆ چاکردمەوە " گوتیشی ، " تۆ چیدەکەی لێرە ؟
(src)="5.1"> Ich sagte : " Ich spiele Cello und singe ein bisschen . "
(src)="5.2"> Und er sagte : " Oh , Cello spiele ich auch . "
(trg)="5"> " ، گوتم " چەلۆ دەژەنم و کەمێکیش گۆرانی دەڵێم " .گوتی ، " ئۆە ، منیش لەو جۆرە چەلۆیە دەژەنم
(src)="6"> Und ich : " Wirklich ? "
(trg)="6"> " منیش گوتم ، " بەڕاست تۆش ؟
(src)="7"> Jedenfalls kann ich Sie jetzt zu einem Leckerbissen einladen , denn er ist fantastisch , und sein Name ist Mark .
(trg)="7"> ، بەهەرحاڵ ، کەواتە بۆ مەشقکردن لێرەی .لەبەرئەوەی ئەو مەزنەوە ، ئەو ناوی مارکە
(src)="8"> ( Applaus ) Außerdem werde ich von meinem Partner , Thomas Dolby , begleitet .
(trg)="8"> ( چەپڵە ) هەروەها منیش بەهۆی هاوڕێکەمەوە .ثوماس دولبی خراومەتە ناو ئەو کارەوە
(src)="9"> ( Applaus ) Dies Lied heißt " Farther than the Sun " ( " Weiter als die Sonne " ) .
(trg)="9"> ( چەپڵە ) ئەم گۆرانیە بە ناوی " .دوورتر لە خۆر "
(src)="10"> ( Musik ) ♫ Wie eine im Wind erklingende Saite rief ich dich , ♫ ♫ aber du hast mich nicht gehört ... ♫ ♫ Du bist eine Pflanze , die mageren Boden braucht , ♫ ♫ doch ich hab dich zu gut behandelt , ♫ ♫ um auf Blumen zu verzichten ... ♫ ♫ Oh , ich war zu ergiebig für dich ... ♫ ♫ Weiter weg von mir als die Sonne . ♫ ♫ Weiter weg als ich dich gern hätte . ♫ ♫ Wenn ich nach Norden gehen , wird mir so kalt . ♫ ♫ Mein Herz ist wie Lava unterm Gestein . ♫ ♫ Du bist es nicht wert . ♫ ♫ Du bist es nicht wert ... ♫ ♫ Mit deinen berechnenden , ♫ ♫ Zahlen drehenden Augen ♫ ♫ kannst du mich nicht sehen . ♫ ♫ Du kannst mich nicht sehen ... ♫ ♫ Und wenn ich es mir oft genug sage , ♫ ♫ dann glaube ich es auch . ♫ ♫ Du bist es nicht wert . ♫ ♫ Die See friert zu ... ♫ ♫ um das Licht einzufangen . ♫ ♫ Ich bin verliebt ins Verliebtsein , ♫ ♫ und du warst nie ganz der Richtige . ♫ ♫ in Gerdas Augen . ♫ ♫ Nur Bruchstücke dessen , was du geworden bist . ♫ ♫ Und all die Motten , die nachts umherschwirren , ♫ ♫ glauben , elektrisches Licht sei freundlich . ♫ ♫ Du bist es nicht wert . ♫ ♫ Du bist es nicht wert . ♫ ♫ Mit deinen berechnenden , ♫ ♫ Zahlen drehenden Augen , ♫ ♫ kannst du mich nicht sehen , nein . ♫ ♫ Und wenn ich es mir oft genug sage , ♫ ♫ dann glaube ich es auch . ♫ ♫ Du bist es nicht wert . ♫ ♫ Weiter entfernt von mir als die Sonne . ♫ ♫ Weiter weg , als ich dich gern hätte . ♫ ♫ Wenn ich nach Norden gehe , wird mir kalt . ♫ ♫ Mein Herz ist Lava unterm Gestein . ♫ ♫ Du bist es nicht wert . ♫ ♫ Du bist es nicht wert . ♫ ♫ Mit deinen berechnenden , ♫ ♫ die sich wie Zahlen drehen , ♫ ♫ kannst du mich nicht sehen , nein ... ♫ ♫ Und wenn ich es mir oft genug sage , glaube ich es auch . ♫ ( Applaus ) Vielen Dank .
(trg)="10"> ( مۆسیقا ) ♫ بە زنجیرە بایەکدا بانگم کردیت ♫ ♫ ... بەڵام تۆ نەتبیست ♫ ♫ تۆ ئەو ڕووەکەی کە پێویستت بە خاکی هەژارە ♫ ♫ من زۆر باش مامەڵەم لەگەڵ کردوویت ♫ ♫ تا دەستبەرداری گوڵەکان ببم ... ♫ ♫ ئۆهـ من زۆر شت بووم بۆ تۆ ... ♫ ♫ لە من دووریت وەک دووری خۆر ♫ ♫ لەوە دوورتریت کە من دەمویست ♫ ♫ دەمەوێت بچم بۆ باکور تا زۆرم سەرمابێ ♫ ♫ دڵم پشکۆی ژێر بەردە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوە دیمەنەکان ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ گەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەر بە خۆم دەکەم ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ دەریاکە لە سەرەوە دەیبەستێ ♫ ♫ تا بەر بە ڕوناکی بگرێت ♫ من لەگەڵ خۆشەویستیدا ♫ ♫ لە خۆشەویستیدام ♫ تۆ هەرگیز ئەو کەسە گونجاوە نیت ♫ لە چاوەکانی گێردا دا ♫ ♫ ( گێردا ناوی کسێکە ) ♫ پریشنگەکانی ئەو شتەی تۆی لێوە هاتیت ♫ ♫ هەموو ئەو پەپوولە بچوکانە شەوان دەفڕن ♫ ♫ تروسکەی ڕووناکی باوەڕ دەدرەوشێتەوە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوەی دیمەنەکان ♫ ♫ تۆ ناتوانی بمبینی ♫ ♫ گەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەر بە خۆم دەکەم ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لە من دووریت وەک دووریی خۆر ♫ ♫ لەوە دوورتریت کە من دەمویست ♫ ♫ دەمەوێت بچمە باکور ، زۆرم سەرمام دەبێ ♫ ♫ دڵم پشکۆی ژێر بەردە ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ تۆ شایەنی ئەوە نیت ♫ ♫ لەگەڵ هەژمارکردنی چاوەکانت ♫ ♫ خولانەوەی دیمەنەکان ♫ ♫ ... تۆ ناتوانی بمبینی ، نا ♫ ئەگەر بە خۆم بڵێم بەسە ♫ ♫ باوەڕ دەکەم ( چەپڵە ) .زۆر سوپاس
# de/ted2020-1012.xml.gz
# ku/ted2020-1012.xml.gz
(src)="1.1"> Auf dem Weg , eine brilliante Weltklasse-Neuropsychologin zu werden , ist mir etwas Lustiges passiert : Ich bekam ein Baby .
(src)="1.2"> Und das soll nicht heißen ,
(trg)="1"> شتێکی خۆش ڕوویدا له ڕێگه‌مدا بۆ ئه‌وه‌ی زیره‌ک بم له‌ناو باشترین ده‌رونناسه‌کان منداڵێکم هه‌بوو ئه‌وه ئەوە نیه کە ده‌مه‌وێت بیڵێم
(src)="2"> dass ich je damit weitermachte , eine brilliante Weltklasse-Neuropsychologin zu werden .
(trg)="2"> هه‌تا ئێستا من هه‌وڵم نه‌داوه زیره‌ک ببم ، له‌ناو باشترین ده‌رونناسه‌کان
(src)="3"> Tut mir leid , TED .
(trg)="3"> ببوره ، تێد
(src)="4"> Aber ich fuhr fort , einigermaßen scharfsinnig zu sein , wohl Weltklasse darin , mir Sorgen zu machen .
(trg)="4"> به‌ڵام ، هه‌وڵمدا تازیره‌ک بم شه‌ڕ که‌رێک ( هه‌وڵ ده‌رێک ) له‌ناو باشترینه‌کان
(src)="5"> Eine meiner Freundinnen an der Universität , Marie , sagte : " Kim , ich habe es rausgefunden .
(trg)="5"> یه‌کێک له هاوڕێ کچه‌کانم له خوێندنگای ماسته‌ردا ، ماری وتی ، کیم من دۆزیمه‌وه
(src)="6"> Du bist nicht neurotischer als alle anderen , du bist nur ehrlicher darüber , wie neurotisch du bist . "
(trg)="6"> ئه‌وه نیه که تۆ ده‌ترسی زیاتر له که‌سانی تر ئه‌وه‌یه که تۆ زیاتر ڕاستگۆیت له‌باره‌ی که تۆ چه‌ند ده‌ترسی
(src)="7"> Im Sinne einer kompletten Offenlegung habe ich einige Bilder für Sie mitgebracht .
(trg)="7"> زۆر به‌نهێنی هه‌ندێک وێنه‌م هێناوه تا نیشانی ئێوه‌ی بده‌م
(src)="8"> Oooooh .
(trg)="8"> واوووو
(src)="9"> Ich sage nur , Juli .
(trg)="9"> من ته‌نها ده‌ڵێم ، ته‌مموز
(src)="10"> ( Gelächter ) Zzzzzzip
(trg)="10"> پێکه‌نین بێ ده‌نگی
(src)="11"> für die Sicherheit .
(trg)="11"> بۆ دڵنیایی
(src)="12"> Schwimmflügel – ein paar Zentimeter Wasser .
(trg)="12"> به‌ڵاکانی ئاو ئینجێک ئاو
(src)="13"> Und dann , komplett eingepackt für die 90-minütige Fahrt nach Copper Mountain .
(trg)="13"> دواتر ، له‌کۆتایدا هه‌موویان خۆیان کۆکرده‌وه بۆ ( ٩٠ ) خوله‌که‌که‌ی ڕۆشتن بۆ شاخه‌کانی کۆپێر
(src)="14"> Sie sehen ungefähr , was ich meine .
(trg)="14"> ئێوه تۆزێک هه‌ست به‌وه ده‌که‌ن
(src)="15"> Mein Baby , Vander , ist jetzt acht Jahre alt .
(trg)="15"> منداڵه‌که‌م ، ڤاندێر ئێستا ( ٨ ) ساڵانه
(src)="16"> Und obwohl er mit meiner athletischen Unfähigkeit geschlagen ist , spielt er Fußball .
(trg)="16"> له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی نه‌فره‌تی لێکراوه له‌گه‌ڵ تواناکانی یاری کردنم ئه‌و یاری تۆپی پێ ده‌کات
(src)="17"> Er interessiert sich für Football .
(trg)="17"> ئه‌و حه‌زی له‌یاری تۆپی پێ بوو
(src)="18"> Er möchte Einrad fahren lernen .
(trg)="18"> ده‌یه‌وێت بزانێت چۆن یه‌ک چه‌رخه‌یه‌ک لێ بخوڕێت
(src)="19"> Warum sollte ich mich sorgen ?
(trg)="19"> که‌واته بۆچی من خه‌م ده‌خۆم ؟
(src)="20.1"> Weil es das ist , was ich tue .
(src)="20.2"> Das , was ich lehre .
(trg)="20"> چونکه ئه‌مه ئه‌وه‌یه که من ده‌مویست بیکه‌م ، ئه‌مه‌یه که من ده‌یڵێمه‌وه
(src)="21"> Es ist das , was ich studiere , was ich behandle .
(trg)="21"> ئه‌وه‌یه که ده‌یخوێنم ، ئه‌وه که هه‌ڵسوکه‌وتی له‌گه‌ڵ ده‌که‌م
(src)="22"> Und ich weiß , dass Kinder jedes Jahr Gehirnerschütterungen erleiden .
(trg)="22"> وه ده‌زانم که منداڵان هه‌موو ساڵێک نه‌خۆش ده‌که‌ون
(src)="23"> Tatsächlich trifft es mehr als vier Millionen Menschen jährlich , und diese Daten beziehen sich nur auf Kinder unter vierzehn Jahren , die in Notaufnahmen gebracht werden .
(trg)="23"> له‌ڕاستیدا ، هه‌موساڵێک زیاتر له ( ٤ ) ملیۆن که‌س نه‌خۆش ده‌که‌ون و به بوراوه‌یی ده‌مێننه‌وه ئه‌و داتایانه له‌ناو منداڵانی خوار ( ١٤ ) ساڵن له‌ژووری فریاگوزاریه‌کاندا ده‌بینرێ
(src)="24"> Wenn Kinder eine Gehirnerschütterung haben , sagen wir , dass sie ramponiert sind oder die Glocken läuten hören , aber was ist es , wovon wir wirklich sprechen ?
(trg)="24"> کاتێک منداڵان به بوراوه‌یی ده‌مێننه‌وه ئێمه باسی ئه‌وان ده‌که‌ین کاتێک زه‌نگه‌کان لێده‌دات به‌ڵام ئێمه به‌ڕاستی باسی چی ده‌که‌ین ؟
(src)="25"> Lassen Sie uns einen Blick darauf werfen .
(trg)="25"> با ته‌ماشا بکه‌ین
(src)="26.1"> Ok .
(src)="26.2"> Wohl " Starsky and Hutch " .
(src)="26.3"> Ja .
(src)="26.4"> Ein Autounfall .
(trg)="26"> باشه ، " ستارسکی و هوتچ " به‌بێ هیچ شتێک ، به‌ڵێ که‌واته ، ڕووداوێکی ئوتومبێل
(src)="27"> Mit 40 Meilen pro Stunde in eine feste Absperrung –
(trg)="27"> ٤٠ میل له کاتژمێرێکدا بۆ گه‌شتن به به‌ربسته جێگیره‌که
(src)="28"> 35 G.
(trg)="28"> ٣٥ جی ئێس
(src)="29"> Ein Schwergewichtsboxer , der einem direkt ins Gesicht schlägt – 58 G.
(trg)="29"> مشته کۆڵێکی به‌رزکردنه‌وه‌ی قورسایی بۆکسێک له ده‌موو چاوت بدات ٥٨ جی ئێس
(src)="30"> Falls Sie es verpasst haben , wir kommen darauf zurück .
(trg)="30"> ئه‌گه‌ر تێنه‌گه‌یشتویت ، جارێکی تر باسی ده‌که‌ینه‌وه
(src)="31"> Schauen Sie auf die rechte Seite der Leinwand .
(trg)="31"> ته‌ماشای لای ڕاستی شاشه‌که‌وه بکه
(src)="32"> Was würden Sie sagen ?
(trg)="32"> چی ده‌ڵێیت ؟
(src)="33"> Wieviele G ?
(trg)="33"> چه‌ند ( جی ئێس ) هه‌یه ؟
(src)="34.1"> Nah dran .
(src)="34.2"> 72 .
(trg)="34"> نزیک ٧٢
(src)="35"> Es wäre verrückt , es zu wissen , 103 G.
(trg)="35"> شێتانه ده‌بێت ئه‌گه‌ر بزانیت ١٠٣ جی ئێس
(src)="36"> Der durchschnittliche Erschütterungseinfluss liegt bei 95 G.
(trg)="36"> تێکڕای کاریگه‌ری بورانه‌وه‌که ٩٥ جی ئێسه
(src)="37.1"> Wenn das Kind rechts nicht aufsteht , wissen wir , dass es eine Erschütterung hat .
(src)="37.2"> Aber was ist mit dem Kind links
(trg)="37"> ئێستا ، کاتێک منداڵه‌که‌ی لای ڕاست هه‌ڵناستێت ده‌زانی که بورانه‌وه‌که ، له‌هۆش چوونە به‌ڵام ، ئه‌ی منداڵه‌که‌ی لای چه‌پ
(src)="38"> oder dem Athleten , der das Spielfeld verlässt ?
(trg)="38"> یان ئه‌و یاریزانه‌ی یاریگا به‌جێ ده‌هێڵێت ؟