# bs/ted2020-1017.xml.gz
# sq/ted2020-1017.xml.gz
(src)="1"> Tema teških pregovora podsjeća me na jednu od mojih omiljenih priča sa Bliskog Istoka , o čovjeku koji je trojici svojih sinova ostavio u nasljedstvo 17 kamila .
(trg)="1"> Tema e negociimit të veshtirë me kujton një prej tregimeve të mia më të preferuara nga Lindja e Mesme të një njeriu qe tre djemve të tij u kishte lënë 17 deve .
(src)="2"> Prvom sinu je ostavio pola kamila ; drugom trećinu ; i najmlađem sinu jednu devetinu .
(trg)="2"> Djalit të parë , i la gjysmën e deveve ; djalit të dytë , i la një të tretën e deveve ; dhe djalit të vogel , i la një të nëntën e deveve .
(src)="3.1"> I tako su sinovi počeli pregovarati .
(src)="3.2"> 17 nije djeljivo sa 2 .
(trg)="3.1"> Të tre djemtë hynë në negociata .
(trg)="3.2"> 17 nuk pjesëtohet me dy .
(src)="4"> Nije djeljivo sa 3 .
(trg)="4"> Nuk pjesëtohet me tre .
(src)="5"> I nije djeljivo sa 9 .
(trg)="5"> Nuk pjesëtohet as me nëntë .
(src)="6"> Napetost među braćom je počela da raste .
(trg)="6"> Gjakftohtësia vllazë filloi të tendosej .
(src)="7"> Najzad , u očaju , odlučiše da traže savjet od stare mudre žene .
(trg)="7"> Përfundimisht , të dëshpëruar , ata shkuan dhe konsultuan një plakë të mencur .
(src)="8.1"> Ona je dugo razmišljala o njihovom problemu , i kad se vratila reče : " Ne znam da li vam mogu pomoći , ali bar , ako hoćete , možete uzeti moju kamilu . "
(src)="8.2"> Tako da su sad imali 18 kamila .
(trg)="8.1"> Plaka e mencur mendoi gjatë për problemin e tyre , dhe përfundimisht u kthye dhe tha .
(trg)="8.2"> " Nuk e di nëse mund të ju ndihmoj , por nëse doni , merrni deven time . "
(trg)="8.3"> Kështuqë ata u bënë me18 deve .
(src)="9"> Prvi sin je uzeo svoju polovinu - pola od 18 je 9 .
(trg)="9"> Djali i parë mori gjysmën -- gjysma e 18 është nëntë .
(src)="10"> Drugi sin svoju trećinu - trećina od 18 je 6 .
(trg)="10"> Djali i dytë mori një të tretën -- një e treta e 18 është gjashtë .
(src)="11"> Najmlađi sin uze svoju devetinu - devetina od 18 je 2 .
(trg)="11"> Djali i vogël mori një të nëntën -- një e nënta e 18 është dy .
(src)="12"> Dobijemo 17 .
(trg)="12"> Shuma e tyre 17 .
(src)="13"> Jedna kamila ostade viška .
(trg)="13"> U mbeti dhe një deve .
(src)="14"> Vrate je nazad mudroj ženi .
(trg)="14"> dhe i 'a kthyen atë plakës së mencur .
(src)="15"> ( Smijeh ) Ako razmislite o ovoj priči na trenutak , Ja mislim da podsjeća na dosta teških pregovora u kojim učestvujemo .
(trg)="15"> ( Të qeshura ) Po të mendoni për një çast për ktë histori Mendoj se ngjan shumë me negociatat e vështira në të cilat përfshihemi .
(src)="16"> Počinju sa 17 kamila - nema šanse da to riješe .
(trg)="16"> Ata filluan me 17 deve -- s 'kishte mënyrë për ta zgjidhur atë .
(src)="17"> Ono šta trebamo uraditi je na neki način odstupanje od tih situacija , kao ta mudra žena , i sa svježim pogledom doći do osamnaeste kamile .
(trg)="17"> Në një farë menyre , ajo që duhet bërë është të sprapsemi nga situata të tilla , sikurse plaka e mencur , të shikojmë situatën me sy të freskët dhe të vijmë me deven e 18të .
(src)="18"> Pronalazak te osamnaeste kamile u svijetskim konfliktima je bila i jeste strast mog života .
(trg)="18"> Tani , të gjeja atë deven e 18 në konfliktet botërore ka qenë pasioni i jetës time .
(src)="19"> Ja u suštini vidim čovječanstvo pomalo kao ona 3 brata ;
(trg)="19"> Unë e shoh njerëzimin , pak a shumë njësoj sikur ata tre vëllezërit ;
(src)="20"> svi smo jedna porodica .
(trg)="20"> të gjithë jemi një familje .
(src)="21"> Mi to naučno znamo , zahvaljujući revoluciji u komunikacijama , sva plemena na planeti , svih 15 hiljada , su u kontaktu jedno s drugim .
(trg)="21"> E dimë që shkencërisht , në saje të revolucionit të komunikimit , të gjitha fiset tribale në planet , të gjitha 15,000 fiset , janë në kontakt me njëri tjetrin .
(src)="22"> I to je jedno veliko porodično okupljanje .
(trg)="22"> është një ribashkim i madh familjar .
(src)="23"> Ali opet , kao dosta porodičnih okupljanja , nije sve veselo .
(trg)="23"> Dhe ende , si cdo ribashkim familjar , nuk është gjithcka paqe dhe dritë .
(src)="24.1"> Nađe se dosta sukoba .
(src)="24.2"> I pitanje je , kako se nositi sa našim različitostima ?
(trg)="24.1"> Ka shumë konflikte .
(trg)="24.2"> Dhe pyetja është , si të sillemi me dallimet tona ?
(src)="25"> Kako se nositi prema onom u čemu se duboko razlikujemo , znajući ljudsku sklonost ka sukobu i ljudskog genija za osmišljavanje oružja ogromnog uništavanja ?
(trg)="25"> si i të sillemi me dallimet më të thella , duke pasë parasysh tendencën njerëzore për konflikt dhe gjenitë njerëzor tek shpikin armë të shkatërrimit masiv ?
(src)="26"> To je pitanje .
(trg)="26"> Kjo është pyetja .
(src)="27"> Provodeći veći dio zadnje 3 decenije - i skoro 4 - putujući svijetom , pokušavajući raditi na konfliktima od Jugoslavije do Bliskog Istoka od Čečenije do Venecuele , na nekim od najtežih sukoba na planeti Zemlji , pitao sam se to isto pitanje .
(trg)="27"> Ndersa kalova nje pjesë të mirë të tri dekadave të kaluara -- pothuajse katër -- duke udhëtuar nëpër botë , duke tentuar të punoj , duke u përfshirë në konflikte që prej Jugosllavisë deri në Lindje të Mesme prej Ceçenisë deri në Venezuelë disa nga konfliktet më të vështira në këtë planet , Gjithmonë e kam pyetur veten .
(src)="28"> I mislim da sam otkrion , na neki način , šta je tajna Mira .
(trg)="28"> Dhe mendoj e kam gjetur , në një menyrë , cili është sekreti i paqes .
(src)="29"> U stvari je jako jednostavno .
(trg)="29"> është në fakt , befasisht i thjeshtë .
(src)="30"> Nije lako , ali je jednostavno .
(trg)="30"> Nuk është i lehtë , por i thjeshtë .
(src)="31"> Nije čak ni nešto novo .
(trg)="31"> Nuk është as i ri .
(src)="32"> Može biti da čak dolazi od naše drevne ljudske baštine .
(trg)="32"> Mund të jetë një prej trashëgimive njerëzore më të lashta .
(src)="33"> Tajna Mira smo Mi .
(trg)="33"> Sekreti i paqes jemi ne .
(src)="34"> To smo Mi , kao predstavnici zajednice koja okružuje bilo koji konflikt , koji možemo da imamo konstruktivnu ulogu .
(trg)="34"> Jemi ne që veprojmë si komuniteti rrethues rreth cdo konflikti , i cili mund të luajë rol konstruktiv .
(src)="35"> Evo jedne priče , kao primjer ovoga .
(trg)="35"> Me lejoni t 'ju ofroj vetëm një tregim , një shembull .
(src)="36"> Otprilike prije 20 godina bio sam u Južnoj Africi radeći sa stranama u tom sukobu , i imao sam slobodnih mjesec dana , tako da sam ih proveo živjeći sa nekoliko grupa San Bušmana .
(trg)="36"> Rreth 20 vjet më parë isha në Afrikën e Jugut duke punuar me palët në atë konflikt , dhe kisha një muaj shtesë , kështuqe kalova ca kohë duke jetuar me disa grupe në San Bushmen .
(src)="37"> Bio sam zainteresiran o njima i načinu na koji oni rješavaju sukobe .
(trg)="37"> Isha kurioz në lidhje me ta dhe mënyrën se si i zgjidhnin konfliktet .
(src)="38"> Jer ipak , od kad znaju za sebe , bili su lovci i skupljači , živjeći manje ili više kao naši preci za skoro 99 posto ljudskog postojanja .
(trg)="38"> Sepse , pas të gjithave , brenda kujtesës jetësore , ata ishin gjahtarë dhe mbledhës , që jetonin afërsisht njësoj sikurse paraardhësit tanë te ndoshta 99 perqind të historise njerëzore .
(src)="39"> I svi muškarci imaju te otrovne strele koje koriste za lov - potpuno smrtonosne .
(trg)="39"> Dhe të gjithë burrat kishin shigjetat helmuese të cilat i përdornin për gjah -- absolutisht fatale .
(src)="40"> I kako se oni nose sa svojim razlikama ?
(trg)="40"> Si i tejkalojnë ata dallimet e tyre ?
(src)="41"> Saznao sam da svaki put kad napetost počne rasti u tim zajednicama , neko ode i sakrije otrovne strele vani u grmlje , i onda svi sjednu u krugu kao što je ovaj , i tu sjede , i pričaju , i pričaju .
(trg)="41"> Ajo që mësova është që sa herë gjaknxehtësia rritet në ato komunitete , dikush i merr dhe i fsheh shigjetat helmuese nëpër shkurre , dhe atëherë gjithsecili ulet në një rreth si ky , ulen , edhe flasin , e flasin .
(src)="42"> Može trajati dva dana , tri , četiri , ali oni ne odmaraju dok ne dođu do rješenja , ili bolje rečeno , pomirenja .
(trg)="42"> Mund t 'i zgjase dy ditë , tri ditë , katër ditë , por ata nuk pushojnë derisa e gjejnë një zgjidhje , ose edhe më mirë , një pajtim .
(src)="43"> A ako je situacija još uvijek napeta , tada nekog pošalju da ode posjetiti rođake da se malo ohladi .
(trg)="43"> Dhe nëse gjaknxëhtësia është ende shumë e lartë , atëherë dërgojnë dikë të vizitoje të afërmit si një periudhë qetësimi .
(src)="44"> Ovaj njihov sistem je , mislim , sistem koji nas je održao u životu do sada , ako uzmemo u obzir naše ljudske tendencije .
(trg)="44"> Ky sistem është , mendoj unë , ndoshta sistemi që na ka mbajtur ende gjallë deri në këtë pikë , duke marrë për bazë tendencat tona njerëzore .
(src)="45"> Taj sistem ja zovem Treća Strana .
(trg)="45"> Këtë sistem , unë e quaj ana e tretë .
(src)="46.1"> Jer ako razmislite , obično kad mislimo o konfliktu , kad ga opisujemo , tu su uvijek dvije strane .
(src)="46.2"> Tu su Arapi protiv Izraelaca , radnici protiv rukovodstva , muž protiv žene , Republikanci protiv Demokrata ,
(trg)="46.1"> Sepse nëse mendoni në lidhje me të , normalisht kur mendojmë dhe përshkruajmë konfliktin , kemi gjithmonë dy anë .
(trg)="46.2"> Janë Arabët kundër Izraelitëve , punëtorët kundër menaxhimit , burri kundër gruas , Republikanët kundër Demokratëve ,
(src)="47.1"> ali šta mi obično ne vidimo je to da je uvijek tu treća strana .
(src)="47.2"> I ta treća strana konflikta smo mi , ta okružujuća zajednica , to su prijatelji , saveznici , članovi familije , komšije .
(trg)="47.1"> por cka nuk shohim shpesh është fakti që gjithmonë kemi një anë të tretë .
(trg)="47.2"> Dhe ana e tretë e konfliktit jemi ne , është komuniteti rrethues , janë miqtë , aleatët , anëtarët e familjes , fqinjët .
(src)="48"> I , mi možemo imati nevjerojatno konstruktivnu ulogu .
(trg)="48"> Ne mund të luajmë një rol jashtëzakonisht konstruktiv .
(src)="49"> Možda najosnovniji način na koji treća strana može pomoći je da podsjeti strane šta je ovdje stvarno u pitanju .
(trg)="49"> Ndoshta , mënyra më fondamentale në të cilën ana e tretë ndihmon është t 'ju kujtojë palëve cka në të vërtetë ka rëndësi .
(src)="50"> Radi djece , radi familije , radi društva , radi budućnosti , prestanimo se boriti za trenutak i počnimo razgovarati .
(trg)="50"> Për hir të fëmijëve , për hir të familjes , për hir të bashkësisë , për hir të së ardhmes , le të ndalojmë së luftuari për një moment dhe të fillojmë të flasim .
(src)="51"> Stvar je u tome , da kada smo u konfliktu , jako je lako izgubiti perspektivu .
(trg)="51"> Sepse , cështja është se , kur jemi të përfshirë në konflikt. është shumë lehtë të humbim perspektiven .
(src)="52"> Jako je lako reagirati .
(trg)="52"> është shumë lehtë të reagojmë .
(src)="53"> Ljudska bića : mi smo mašine za reakciju .
(trg)="53"> Qeniet njerëzore : ne jemi makina reaguese .
(src)="54"> I kako ona poslovica ide , kad si ljut , daćeš najbolji govor koji ćeš ikad zažaliti .
(trg)="54"> Dhe sipas shprehjes , i nevrikosur , do të mbash fjalimin më të mirë per te cilin gjithmone do të pendohesh .
(src)="55"> Tako da nas treća strana podsjeća na to .
(trg)="55"> Dhe kështu ana e tretë na kujton atë .
(src)="56"> Treća strana nam pomaže da izađemo na balkon , što je metafora perspektivnoga mjesta , gdje možemo zadržati oči na meti .
(trg)="56"> Ana e tretë na ndihmon të dalim në ballkon , që është një metaforë për një vend të perspektivës , ku ne mund të mbajmë sytë në shpërblimin .
(src)="57"> Ispričaću vam malu priču iz mog pregovaračkog iskustva .
(trg)="57"> Më lejoni t 'ju tregoj një tregim nga pervoja ime e negociimit .
(src)="58"> Prije nekoliko godina , bio sam uključen kao posrednik u jako teške pregovore između lidera iz Rusije i lidera iz Čečenije .
(trg)="58"> Disa vite më parë , ndersa isha i përfshirë si lehtesues në disa biseda vërtetë të vështira ndërmjet liderëve të Rusisë dhe liderëve të Ceçenisë .
(src)="59"> Rat se dešavao , kao što znate .
(trg)="59"> Aty po zhvillohej një luftë , sic e dini .
(src)="60"> I susreli smo se u Hagu , u Palači Mira , u istoj sobi gdje se Jugoslovenski sud za ratne zločine također održavao .
(trg)="60"> U takuam në Hagë , në Pallatin e Paqes , në të njejtën dhomë ku po zhvillohej gjyqi për krimet në Jugosllavi .
(src)="61"> Pregovori su loše počeli kad je potpredsjednik Čečenije počeo upirati prstom na Ruse i rekao , " Vi možete slobodno ostati sjediti tu u vašim stolicama , jer će te ionako biti na sudu za ratne zločine . "
(trg)="61"> Bisedimet patën një fillim të vështirë kur zëvendëspresidenti i Cecenisë filloi duke u drejtuar kah Rusët dhe tha , " Ju duhet të qendroni pikërisht këtu , në keto karrige , sepse do të gjykoheni për krime lufte . "
(src)="62"> I onda je nastavio , okrenuo se prema meni i rekao , " Ti si Amerikanac .
(trg)="62"> Pastaj vazhdoi , u drejtua nga unë dhe tha , " Ti je amerikan .
(src)="63"> Pogledajte šta vi Amerikanci radite u Porto Riku . "
(trg)="63"> Shih c 'po bëni ju amerikanët në Porto Riko . "
(src)="64.1"> I počeo sam brzo da razmišljam , " Porto Riko ?
(src)="64.2"> Šta ja znam o Porto Riku ? "
(trg)="64"> Mendja ime filloi të punoje , " Porto Riko ? c 'di unë për Porto Riko-n ? "
(src)="65"> I počeo sam reagirati ,
(trg)="65"> Fillova të reagoj ,
(src)="66"> ali tada sam se pokušao sjetiti da odem na " Balkon " .
(trg)="66"> por më pas mu kujtua të dal në ballkon .
(src)="67"> Kad je on zastao , i kad su se svi okrenuli prema meni očekujući moj odgovor , sa perspektive " Balkona " , bio sam u stanju da mu zahvalim za njegove komentare i kažem , " Cjenim vaše kritikovanje moje države , i uzeću to kao znak da smo među prijateljima i da možemo otvoreno razgovarati .
(trg)="67"> Ai beri nje pauze , të gjithë shikonin nga unë për një përgjigje , nga perspektiva e ballkonit , unë isha në gjendje ta falenderoja për qendrimin e tij dhe të them , " Unë e respektoj kriticizmin tënd për vendin tim , dhe e marrë këtë si shenjë që jemi në mes miqësh dhe që mund të flasim ndershëm me njëri tjetrin .
(src)="68"> Razlog zbog kojeg smo mi ovdje nije da pričamo o Porto Riku ili o prošlosti .
(trg)="68"> Por , ne jemi këtu , jo për të folur për Porto Rikon ose të kaluarën .
(src)="69"> Mi smo ovdje da vidimo da li možemo naći način da zaustavimo muku i krvoproliće u Čečeniji . "
(trg)="69"> Jemi këtu për të parë nëse mund të gjejmë një mënyrë për të ndaluar vuajtjet dhe gjakderdhjen në Ceceni . "
(src)="70"> Stim smo se vratili na temu razgovora .
(trg)="70"> Biseda u kthye në binarë .
(src)="71"> To je uloga treće strane , da pomogne stranama da odu na " Balkon " .
(trg)="71"> Ky është roli i anës së tretë , është që t 'i ndihmoje palët të dalin në ballkon .
(src)="72"> A sada vas dovodim do , što je šire poznato , najtežeg svjetskog konflikta , ili nemogućeg za riješiti , a to je Bliski Istok .
(trg)="72"> Tani më lejoni t 'ju dërgoj për një moment në atë që botërisht njihet si konflikti më i vështirë botëror , ose konflikti më i pamundur , është Lindja e Mesme .
(src)="73"> Pitanje je : gdje je tu treća strana ?
(trg)="73"> Pyetja është : cila është ana e tretë atje ?
(src)="74"> Da li je moguće tu doći do " Balkona " ?
(trg)="74"> Si ka mundësi që të dalim në ballkon ?
(src)="75"> Ja se ne pretvaram da imam rješenje za konflikt na Bliskom Istoku , ali mislim da sam došao do prvog koraka , bukvalno prvog koraka , nešto što bilo ko od nas može da uradi kao pripadnk treće strane .
(trg)="75"> Nuk pretendoj se kam ndonjë përgjigje për konfliktin e Lindjes së Mesme , por mendoj se kam një hap të parë , praktikisht një hap të parë , dicka që cdonjëri prej nesh mund të bëjë si anë e tretë .
(src)="76"> Ali da vas prvo upitam jedno pitanje .
(trg)="76"> Mirëpo më lejoni t 'ju pyes njëherë .
(src)="77"> Koliko vas je u poslednjih par godina uhvatilo sebe da se brine za Bliski Istok i da se pitate šta tu bilo ko može da uradi ?
(trg)="77"> Sa prej jush në vitet e fundit jeni gjetur te brengosur per Lindjen e Mesme dhe keni menduar c 'mund te behet ?
(src)="78"> Samo iz znatiželje , koliko vas ?
(trg)="78"> Vetem prej kuriozitetit , sa prej jush ?
(src)="79"> U redu , znači većina nas .
(trg)="79"> Ne rregull , pra shumica prej nesh .
(src)="80"> Iako je tako daleko .
(trg)="80"> Dhe prape , eshte aq larg prej ketu .
(src)="81"> Zašto dajemo toliko pažnje ovom konfliktu ?
(trg)="81"> Pse i kushtojme kaq shume rendesi ketij konflikti ?
(src)="82"> Da li je zbog broja mrtvih ?
(trg)="82"> A eshte numri i te vrareve ?
(src)="83.1"> Stotinu puta više ljudi pogine u konfliktima u Africi nego na Bliskom Istoku .
(src)="83.2"> Znači ne , razlog je u priči ,
(trg)="83.1"> Ka me qindra njerez me shume qe vdesin ne nje konflikt ne Afrike sesa ne Lindje te Mesme .
(trg)="83.2"> Jo , eshte per shkak te tregimit ,
(src)="84"> zato što osjećamo da lično učestvujemo u toj priči .
(trg)="84"> sepse ne ndihemi personalisht te perfshire ne ate tregim .
(src)="85"> Bili mi Kršćani , Muslimani ili Jevreji , religiozni ili ne , osjećamo da tu imamo ličnog udjela .
(trg)="85"> Edhe nese jemi te Krishtere , Muslimane ose Hebrej , fetar ose jo-fetar , ne ndihemi sikur kemi nje pjese tonen ne te .
(src)="86.1"> Priče su važne .
(src)="86.2"> Kao antropolog , ja to znam .
(trg)="86.1"> Tregimet kane rendesi .
(trg)="86.2"> Si nje antropolog e di kete .
(src)="87"> Sa pričama mi prenosimo znanje .
(trg)="87"> I perdorim tregimet per te trasnmetuar njohuri .
(src)="88"> One daju značenje našim životima .
(trg)="88"> Ato i japin kuptim jetes tone .
(src)="89"> To je ono što mi radimo ovdje na TED-u , pričamo priče .
(trg)="89"> Dhe kete tregojme ketu ne TED , tregime .
(src)="90"> Priče su ključne .
(trg)="90"> Tregimet jane celesi .
(src)="91"> I moje pitanje je , da , hajde da probamo riješiti politička pitanja na Bliskom Istoku , ali isto tako pogledajmo priču .
(trg)="91"> Keshtuqe pyetja ime eshte , po , le te provojme te zgjidhim politiken atje ne Lindje te mesme , por gjithashtu te shikojme pak dhe tregimin .
(src)="92"> Pokušajmo da dođemo do korijena čitave situacije .
(trg)="92"> Le te provojme te arrijme ne rrenje te te gjithe kesaj .
(src)="93.1"> Da vidimo možemo li tu primijeniti treću stranu .
(src)="93.2"> Šta bi to značilo ?
(trg)="93.1"> Le te shohim nese mund te aplikojme anen e trete ne te .
(trg)="93.2"> Cka do te thoshte kjo ?
(src)="94"> O čemu se ovdje radi ?
(trg)="94"> Si eshte historia atje ?
(src)="95"> Kao antropolozi znamo da svaka kultura ima svoje porijeklo .
(trg)="95"> Si antropologe , ne e dime se cdo kulture ka nje tregim origjine .
(src)="96"> Šta je porijeklo Bliskog Istoka ?
(trg)="96"> Cili eshte tregimi i origjines per Lindjen e Mesme ?
(src)="97"> Ide nešto kao : Prije 4 hiljade godina , čovjek i njegova familija je hodajući prešla preko Bliskog Istoka , i od tad svijet više nije bio isti .
(trg)="97"> Ne nje fraze , eshte : 4,000 vite me pare , nje njeri dhe familja e tij kaluan neper Lindje te Mesme , dhe qe prej atehere bota nuk ka qene me e njejte .
(src)="98"> Taj čovjek , naravno , je bio Ibrahim ( Abraham ) .
(trg)="98"> Njeriu , sigurisht , ishte Abrahami .
(src)="99.1"> I on je bio za jedinstvo , familijarno jedinstvo .
(src)="99.2"> On je otac od nas sviju .
(trg)="99.1"> Dhe ajo per cka ai qendronte , ishte bashkimi , bashkimi i familjes .
(trg)="99.2"> Ai eshte babai i te gjithe neve .
(src)="100"> Ali ne samo da je bio za jedinstvo , njegova poruka je važna .
(trg)="100"> Por nuk eshte kjo vetem ajo per cka ai qendronte , por dhe porosia e tij .