# bs/ted2020-1106.xml.gz
# nn/ted2020-1106.xml.gz
(src)="1"> Znam šta mislite .
(trg)="1"> Eg veit kva de tenkjer .
(src)="2"> Mislite da sam se izgubila , i da će neko uskoro doći na binu i otpratiti me nazad do sjedišta .
(trg)="2"> De trur eg har gått feil , og at nokon skal koma på scena om eit minutt og visa meg vegen tilbake til setet mitt .
(src)="3"> ( Aplauz ) To mi se stalno dešava u Dubajiu .
(trg)="3"> ( Applaus ) Eg får høyra det heile tida i Dubai .
(src)="4"> " Jeste li ovdje na odmoru ? "
(trg)="4"> " Er du her på ferie ? "
(src)="5"> ( Smijeh ) " Došli ste posjetiti djecu ?
(trg)="5"> ( Latter ) " Kome her på besøk til barna dine ? "
(src)="6"> Koliko dugo ostajete ? "
(trg)="6"> " Kor lenge skal du vera her ? "
(src)="7"> Zapravo , nadam se da ću još biti tu .
(trg)="7"> Vel , eg håpar det blir ei stund til .
(src)="8"> U Zaljevu živim i podučavam preko 30 godina .
(trg)="8"> Eg har budd og vore lærar i Golfen i over 30 år .
(src)="9"> ( Aplauz ) I za to vrijeme sam vidjela mnoge promjene .
(trg)="9"> ( Applaus ) Og i løpet av den tida , har eg sett mange endringar .
(src)="10"> Statistički podaci tih promjena su prilično šokantni .
(trg)="10"> Den statistikken er ganske sjokkerande .
(src)="11"> Danas vam želim pričati o gubitku jezika i globalizaciji engleskog jezika .
(trg)="11"> Og eg vil snakka til dykk i dag om tap av språk og globaliseringa av engelsk .
(src)="12"> Ispričati ću vam o mom prijatelju koji je u Abu Dhabiju podučavao engleski odraslim osobama .
(trg)="12"> Eg vil fortelja dykk om vennen min som var engelsklærar for vaksne i Abu Dhabi .
(src)="13"> Jednog lijepog dana je odlučila da ih izvede u baštu da ih nauči nešto vokabulara iz prirodnog svijeta .
(trg)="13"> Og ein fin dag bestemte ho seg for å ta dei med ut i hagen og læra dei vokabular frå hagen .
(src)="14"> Ali je na kraju ona naučila sve arapske riječi za domaće biljke , kao i upotrebu -- u medicini , kozmetici , kuhanju , uzgoju .
(trg)="14"> Men ho enda sjølv opp med å læra alle dei arabiske orda for lokale planter , og alt dei kunne nyttast til - medisinsk bruk , kosmetikk , matlaging eller urter .
(src)="15"> Kako su ti studenti znali toliko o biljkama ?
(trg)="15"> Korleis fekk desse studentane all denne kunnskapen ?
(src)="16"> Od djedova i baka , naravno čak i od pra-djedova i pra-baka .
(trg)="16"> Sjølvsagt , frå besteforeldra deira og jamvel oldeforeldra deira .
(src)="17"> Nema potrebe da vam govorim koliko je važna komunikacija kroz generacije .
(trg)="17"> Det er ikkje nødvendig å fortelja dykk kor viktig det er å vera i stand til å kommunisere på tvers av generasjonar .
(src)="18"> Ali nažalost , danas , jezici izumiru brzo kao nikad prije .
(trg)="18"> Men sørgjeleg nok , i dag , er fleire språk døyande i ein fart ingen har sett tidlegare .
(src)="19"> Jedan jezik nestaje svakih 14 dana .
(trg)="19"> Eit språk døyr kvar fjortande dag .
(src)="20"> U isto vrijeme engleski je svjetski jezik bez osporavanja .
(trg)="20"> Til same tid er engelsk det udiskutable globale språket .
(src)="21"> Postoji li neka povezanost ?
(trg)="21"> Kan det vera ein samanheng ?
(src)="22"> Ne znam .
(trg)="22"> Eg veit ikkje .
(src)="23"> Ali znam da sam svjedočila mnogim promjenama .
(trg)="23"> Men eg veit at eg har sett mange endringar .
(src)="24"> Kada sam prvi put došla u Zaljev , posjetila sam Kuwajt. u vremenu kada je još uvijek bilo mjesto mnogih tegoba .
(trg)="24"> Då eg først kom til Golfen , kom eg til Kuwait i dei dagane det var eit område med motgang .
(src)="25"> Zapravo , to nije bilo tako davno .
(trg)="25"> Faktisk , ikkje så lenge sidan .
(src)="26"> To je prerano .
(trg)="26"> Det er litt for tidleg .
(src)="27"> Međutim , Britanski Savjet me je zaposlio zajedno sa još 25 učitelja .
(trg)="27"> Men likevel , eg blei rekruttert av British Council saman med kring 25 andre lærarar .
(src)="28"> Mi smo bili prvi ne-muslimani koji su podučavali u državnim školama u Kuwajtu .
(trg)="28"> Og me var dei første ikkje-muslimane som fekk undervisa i dei statlege skulane i Kuwait .
(src)="29"> Došli smo tamo da podučavamo engleski jer je vlada htjela da modernizira zemlju i da osnaži građane kroz obrazovanje .
(trg)="29"> Me fekk koma for å undervisa engelsk fordi styresmaktene ønskte å modernisera landet , og styrkja innbyggjarane sine gjennom utdanning .
(src)="30"> Naravno da je Ujedinjeno Kraljevstvo imalo korist od tog divnog naftnog bogastva .
(trg)="30"> Og sjølvsagt , Storbritannia tente på noko av den kjekke oljerikdomen .
(src)="31"> U redu .
(trg)="31"> Ok .
(src)="32"> Ovo je najveća promjena kojoj sam svjedočila -- kako je podučavanje engleskog prešlo iz obostrano korisne prakse u veliki međunarnodni posao što je i danas .
(trg)="32"> Dette er den store endringa eg har sett , korleis engelsk har endra seg frå å vera av gjensidig interesse , til å bli den massive internasjonale verksemda det er i dag .
(src)="33.1"> Više nije strani jezik u nastavnom planu i programu .
(src)="33.2"> I više nije jedini domen majke Engleske .
(src)="33.3"> Postao je cilj svake države iz engleskog govornog područja na zemlji .
(trg)="33.1"> Ikkje berre eit framanspråk på skulepensumet .
(trg)="33.2"> Og ikkje lenger eit domene for mor England åleine .
(trg)="33.3"> Det er blitt noko som alle heng seg på , alle engelsktalande nasjonar på jorda .
(src)="34"> Zašto ne ?
(trg)="34"> Og kvifor ikkje ?
(src)="35"> Na koncu , najbolje obrazovanje -- prema najnovijem rankiranju svjetskih univerziteta -- se nudi na univerzitetima u Ujedinjenom Kraljevstvu i Sjedinjenim Američkim Državama .
(trg)="35"> Trass alt , den beste utdanninga - ifølgje den siste rangeringa over verdas universitet , er å finna ved dei britiske og amerikanske universiteta .
(src)="36"> Stoga je prirodno da svako želi da ima takvo obrazovanje .
(trg)="36"> Så alle ønskjer å ha ei engelsk utdanning , naturlegvis .
(src)="37"> Ali ako vam engleski nije maternji jezik , morate da položite test .
(trg)="37"> Men viss du ikkje har det som morsmål , må du stå på ein test .
(src)="38"> Ali da li je pravilno da se odbije student samo prema lingvističkim sposobnostima ?
(trg)="38"> No , kan det vera rett å avvisa ein student berre på grunnlag av språklege evner ?
(src)="39"> Možda je pred vama kompjuterski inženjer koji je genije .
(trg)="39"> Kanskje har du ein dataspesialist som er eit geni .
(src)="40"> Da li će njemu trebati isti jezik kao i advokatu , naprimjer ?
(trg)="40"> Vil han ha trong for det same språket som ein jurist , til dømes ?
(src)="41"> Mislim da neće .
(trg)="41"> Vel , eg trur ikkje det .
(src)="42"> Mi profesori engleskog jezika ih odbijamo konstantno .
(trg)="42"> Me engelsklærarar avviser dei heile tida .
(src)="43"> Stavimo stop znak , i zaustavimo ih na njihovom cilju .
(trg)="43"> Me set opp eit stoppskilt , og me stoppar dei på vegen deira .
(src)="44"> Više ne mogu ostvariti svoje snove , dok ne nauče engleski .
(trg)="44"> Dei får ikkje følgja draumen deira lenger , før dei kan engelsk .
(src)="45"> Recimo ovako , ako ja upoznam nekoga ko zna samo nizozemski ko ima lijek za rak , hoću li ga spriječiti da pohađa moj Britanski Univerzitet ?
(trg)="45"> Og la meg seia det slik , viss eg hadde møtt ein einspråkleg nederlendar , som hadde kuren mot kreft , ville eg stoppa han frå å byrja på det engelske universitetet mitt ?
(src)="46"> Naravno da neću .
(trg)="46"> Eg trur ikkje det .
(src)="47"> Doduše , to mi upravo radimo .
(trg)="47"> Men jau , det er akkurat det me gjer .
(src)="48"> Mi profesori engleskog jezika smo čuvari kapije .
(trg)="48"> Me engelsklærarar er portvaktarane .
(src)="49"> Mi moramo biti zadovoljni sa vašim poznavanjem engleskog jezika .
(trg)="49"> Og du må tilfredsstilla oss først om at engelsken din er god nok .
(src)="50"> Može biti opasno dati veliku ovlast ograničenom segmentu društva .
(trg)="50"> Det kan vera farleg å gi for mykje makt til eit smalt lag av samfunnet .
(src)="51"> Možda bi barijera bila preuniverzalna .
(trg)="51"> Kanskje vil barrieren vera for universell .
(src)="52"> Uredu .
(trg)="52"> Ok .
(src)="53"> " Ali , " vi se pitate , " šta je sa istraživanjem ?
(trg)="53"> " Men " , høyrer eg de seia , " kva med forskinga ? "
(src)="54"> Sve je na engleskom . "
(trg)="54"> " Den er jo alltid på engelsk " .
(src)="55"> Knjige su na engleskom , časopisi su na engleskom , ali to je samoispunjujuće proročanstvo .
(trg)="55"> Ja , bøkene er på engelsk tidsskrifta er laga på engelsk , men det er ein sjølvoppfyllande profeti .
(src)="56"> Tako potvrđuje potrebu za poznavanjem engleskog jezika .
(trg)="56"> Det møter krava til engelsken .
(src)="57"> I tako redom .
(trg)="57"> Og slik går det vidare .
(src)="58"> Šta se desilo za prevođenjem ?
(trg)="58"> Eg spør dykk : kva skjedde med omsetting ?
(src)="59"> Za vrijeme Islamskog Zlatnog doba mnogo se prevodilo .
(trg)="59"> Viss de tenkjer på gullalderen i islam , så var det ein mengde omsetting då .
(src)="60"> Prevodili su sa latinskog i grčkog na arapski i perzijski , a onda se prevodilo dalje na germanske i romanske jezike Evrope .
(trg)="60"> Dei omsette frå latinsk og gresk til arabisk og persisk og det blei omsett vidare til dei germanske språka i Europa og dei romanske språka .
(src)="61"> I tako je Evropa izašla iz mračnog doba .
(trg)="61"> Og slik kom det lys etter dei mørke åra i Europa .
(src)="62"> Nemojte me pogrešno shvatiti ; ja nisam protiv podučavanja engleskog jezika , svi vi profesori engleskog jezika .
(trg)="62"> Ikkje mistyd meg , eg er ikkje mot å undervisa i engelsk , til alle engelsklærarar der ute .
(src)="63"> Volim što imamo globalni jezik .
(trg)="63"> Eg elskar at me har eit globalt språk .
(src)="64"> Danas nam jedan takav treba više nego ikada .
(trg)="64"> Me treng eit slik språk meir enn nokon gong .
(src)="65"> Ali ja sam protiv njegovog korištenja kao barijere .
(trg)="65"> Men eg er i mot å bruka det som ein barriere .
(src)="66"> Zar stvarno želimo da na kraju imamo 600 jezika a da glavni bude engleski , ili kineski ?
(trg)="66"> Ønskjer me verkeleg å enda opp med 600 språk , med engelsk eller kinesisk som hovudspråk ?
(src)="67.1"> Treba nam više od toga .
(src)="67.2"> Gdje ćemo povući granicu ?
(trg)="67.1"> Me treng meir enn det .
(trg)="67.2"> Kvar skal me setja grensa ?
(src)="68"> Ovakav sistem izjednačava inteligenciju sa poznavanjem engleskog jezika a takvo izjednačavanje nema osnove .
(trg)="68"> Dette systemet føretrekk intelligens med kunnskap om engelsk som er heilt tilfeldig .
(src)="69"> ( Aplauz ) Želim vas podsjetiti na to da velikani na čijim ramenima stoji današnja inteligencija nisu morali znati engleski jezik , nisu morali položiti test .
(trg)="69"> ( Applaus ) Og eg vil minna dykk på at gigantane som dagens intelligensia står på skuldrane av ikkje måtte ha engelsk , dei måtte ikkje stå på ein engelsktest .
(src)="70"> Uzmimo za primjer , Einsteina .
(trg)="70"> Ta til dømes Einstein .
(src)="71"> On je pohađao dopunsku nastavu u školi jer je zapravo bio disleksičan .
(trg)="71"> Han var forresten rekna som under middels på skulen fordi han hadde dysleksi .
(src)="72"> Ali na sreću nije morao polagati test o poznavanju engleskog jezika .
(trg)="72"> Men heldigvis for verda , så trong han ikkje stå på ein engelsktest .
(src)="73"> Tek nakon 1964 su počeli sa TOEFL-om ( test o poznavanju engleskog kao stranog jezika ) , američkim testom engleskog jezika .
(trg)="73"> Fordi dei starta ikkje før i 1964 med TOEFL , den amerikanske engelsktesten .
(src)="74"> Danas su se testovi proširili .
(trg)="74"> No har det eksplodert .
(src)="75"> Postoji mnogo testova engleskog jezika .
(trg)="75"> Det er mengder av engelsktestar .
(src)="76"> I milioni studenata polažu ove testove svake godine .
(trg)="76"> Og millionar på millionar av studentar tek desse testane kvart år .
(src)="77"> Mi možda smatramo da cijene testova nisu loše , razumne su , ali sprečavaju milione siromašnih ljudi .
(trg)="77"> No kan det vera de tenkjer , de og meg , at desse avgiftene for å ta ein test , er ok , men dei hindrar så mange millionar av fattige folk .
(src)="78"> Mi ih smjesta odbacujemo .
(trg)="78"> Så me må kvitta oss med dei med ein gong .
(src)="79"> ( Aplauz ) To me podsjeti na novinski naslov koji sam vidjela nedavno : " Obrazovanje : Velika granica . "
(trg)="79"> ( Applaus ) Dette bringer meg til ei overskrift eg såg nettopp : " Utdanning : Det store skiljet "
(src)="80"> Sada shvatam zašto ljudi se fokusiraju na engleski jezik .
(trg)="80"> No forstår eg det , eg forstår kvifor folk vil ha fokus på engelsk .
(src)="81"> Oni žele svojoj djeci pružiti najbolje u životu .
(trg)="81"> Dei vil gje borna sine dei beste sjansane til å lukkast .
(src)="82"> A za to im je potrebno zapadno obrazovanje .
(trg)="82"> For å gje dei dette , har dei bruk for ei vestleg utdanning .
(src)="83"> Jer najbolja radna mjesta se daju ljudima koja su pohađali univerzitete na zapadu , koje sam spomenula ranije .
(trg)="83"> Fordi , sjølvsagt , dei beste jobbane går til folk som går ut frå vestlege universitet , som eg viste tidlegare .
(src)="84"> To je začarani krug .
(trg)="84"> Det er noko som går i sirkel .
(src)="85"> Uredu .
(trg)="85"> Ok .
(src)="86"> Ispričati ću vam priču o dva naučnika , dva engleska naučnika .
(trg)="86.1"> La meg fortelja ei historie om to vitskapsmenn .
(trg)="86.2"> To engelske vitskapsmenn .
(src)="87"> Vršili su eksperiment iz genetike o prednjim i stražnjim udovima životinja .
(trg)="87"> Dei heldt på med eit eksperiment som hadde med genetikk å gjera - om frambeina og bakbeina på dyr .
(src)="88"> Ali nisu dobili željeni rezultat .
(trg)="88"> Men dei fekk ikkje resultata dei ønskte .
(src)="89"> Zaista nisu znali šta da rade , dok nije došao njemački naučnik koji je shvatio da su koristili dvije riječi za prednje i stražnje udove , međutim u genetici nema razlike kao ni u njemačkom jeziku .
(trg)="89"> Dei ana ikkje kva dei skulle gjera til det kom ein tysk vitskapsmann som skjøna at dei brukte to ord for frambein og bakbein , medan genetikken ikkje skilde mellom dei , noko ikkje tysken heller gjorde .
(src)="90"> I eto ga , problem je riješen .
(trg)="90"> Så bingo , problemet var løyst .
(src)="91"> Ako ne možete doći do ideje , nema izlaza .
(trg)="91"> Viss du ikkje kan tenkja ein tanke så sit du fast .
(src)="92"> Ali ako drugi jezik može doći do ideje , onda , uz pomoć suradnje , možemo postići i naučiti mnogo toga .
(trg)="92"> Men viss eit anna språk kan tenkja den tanken , så , ved å samarbeida , kan me oppnå og læra så mykje meir .
(src)="93"> Moja kćerka je došla u Englesku iz Kuvajta .
(trg)="93"> Dottera mi kom til England frå Kuwait .
(src)="94"> Studirala je prirodne nauke i matematiku na arapskom
(trg)="94"> Ho hadde studert naturfag og matte på arabisk .
(src)="95"> u jednoj arapskoj srednjoj školi .
(trg)="95"> Det er ein arabiskspråkleg skule .
(src)="96"> U gimnaziji je to morala prevesti na engleski .
(trg)="96"> Ho måtte omsetja faga til engelsk .
(src)="97"> Bila je najbolja u razredru iz tih predmeta .
(trg)="97"> Og ho var best i klassen i desse faga .
(src)="98"> To nam govori da , kada učenici dođu iz inostranstva , mi im ne dajemo dovoljno priznanja za ono što znaju , a to znaju na svom maternjem jeziku .
(trg)="98"> Dette fortel oss at når studentar kjem utanlandsfrå vil me ikkje alltid gje dei nok ros for kva dei veit , som dei veit på sitt eige språk .
(src)="99"> Kada jezik izumre , mi ne znamo šta gubimo zajedno sa tim jezikom .
(trg)="99"> Når eit språk døyr veit me ikkje kva me mistar med dette språket .
(src)="100"> Ne znam jeste li gledali nedavno na CNN-u -- Nagradu za junaštvo je dobio mladi pastir iz Kenije koji u svom selu nije mogao noću učiti kao druga seoska djeca , jer je petrolejska lampa od dima oštetila njegove oči .
(trg)="100"> Dette er -- eg veit ikkje om de såg det på CNN nyleg -- dei gav Helteprisen til ein ung kenyansk gjetargut som ikkje kunne gjera lekser om kvelden i landsbyen sin som dei andre landsbyborna fordi parafinlampa hans hadde for mykje røyk og ho øydela augo hans .