# bs/ted2020-1050.xml.gz
# gl/ted2020-1050.xml.gz
(src)="1"> Htjela bih vam svima reći da ste svi u stvarnosti kiborzi , ali ne kiborzi na kakve mislite .
(trg)="1"> Gustaríame dicirvos a todos que sodes uns ciborgs pero non do tipo que imaxinades .
(src)="2"> Niste RoboCop , i niste Terminator , ali ste kiborg svaki put kada pogledate kompjuterski ekran ili koristite jedan od vaših mobilnih telefona .
(trg)="2"> Non sodes nin Robocop nin Terminator , pero sodes ciborgs cada vez que mirades un monitor ou usades algún dispositivo móbil .
(src)="3"> Pa šta je onda dobra definicija kiborga ?
(trg)="3"> Cal sería unha boa definición de ciborg ?
(src)="4"> Tradicionalna definicija je organizam " kome su dodane vanjske komponente u svrhu adaptiranja novim okolinama . "
(trg)="4"> A definición tradicional di que é un organismo " ao que se lle engadiron elementos esóxenos co fin de adaptarse a novos medios " .
(src)="5.1"> Ta definicija je iz eseja o putovanju u svemir iz 1960 .
(src)="5.2"> Jer , ako razmislite o tome , svemir je prilično neugodan ;
(trg)="5.1"> O termo xurdiu nun artigo sobre viaxes espaciais en 1966 .
(trg)="5.2"> Porque , se vos parades a pensar , o espazo é bastante incómodo ;
(src)="6"> ljudi ne bi trebali biti tamo .
(trg)="6"> suponse que a xente non debe estar alí .
(src)="7"> Ali ljudska bića su znatiželjna , i vole dodavati stvari svojim tijelima da bi mogli otići na Alpe jedan dan i onda postati riba u moru sljedeći .
(trg)="7"> Pero os humanos son curiosos e gústalles engadir cousas ao corpo para poder ir aos Alpes un día e ser como un peixe no mar ao seguinte .
(src)="8"> Pogledajmo koncept tradicionalne antropologije .
(trg)="8"> Consideremos o concepto da antropoloxía tradicional .
(src)="9"> Neko ode u drugu zemlju , kaže , " Kako su ovi ljudi fascinantni , kako su im alati interesantni , kako im je kultura čudna . "
(trg)="9"> Alguén vai a outro país e di : " Que fascinante é esta xente , que interesantes son as súas ferramentas , que curiosa é a súa cultura " .
(src)="10"> I onda napišu esej , možda ga nekoliko drugih antropologa pročita , i mislimo da je to jako egzotično .
(trg)="10"> E logo escriben un artigo , que se cadra lerán un par de antropólogos , e cremos que é algo moi exótico .
(src)="11"> Pa , ono što se dešava je da smo odjednom otkrili novu vrstu .
(trg)="11"> Ben , o que ocorre é que de repente atopamos unha nova especie .
(src)="12.1"> Ja , kao antropolog kiborga , sam odjednom rekla , " O , vau .
(src)="12.2"> Odjednom smo novi oblik homo sapiensa .
(src)="12.3"> I pogledaj ove fascinirajuće kulture .
(src)="12.4"> I ove začuđujuće rituale koje svi obavljaju oko ove tehnologije .
(trg)="12.1"> Eu , como antropóloga ciborg , díxenme de pronto : " Vaia !
(trg)="12.2"> Somos unha nova forma de homo sapiens .
(trg)="12.3"> Mirade estas culturas fascinantes .
(trg)="12.4"> Mirade estes rituais curiosos de toda esta xente arredor desta tecnoloxía .
(src)="13"> Oni klikaju na stvari i bulje u ekrane . "
(trg)="13"> Clican nunhas cousas e logo miran fixamente as pantallas " .
(src)="14"> Postoji razlog zašto proučavam ovo , umjesto tradicionalne antropologije .
(trg)="14"> Pero hai unha razón pola que estudo isto en lugar da antropoloxía tradicional .
(src)="15"> I razlog je taj što upotreba oruđa , na početku , hiljadama i hiljadama godina posle , sve je bilo fizička modifikacija sebe .
(trg)="15"> E a razón é que o uso de ferramentas nos principios , durante miles e miles de anos , implicou unha modificación física do ser .
(src)="16"> To nam je pomoglo da produžimo fizičku stranu sebe , krećemo se brže , udaramo stvari jače , i postoji granica na tome .
(trg)="16"> Axudounos a estende-lo noso eu físico , a ir máis rápido , a golpear cousas máis forte , e iso tivo un límite .
(src)="17.1"> Ali ovo što posmatramo sada nije produžetak naših fizičkih bića , nego produžetak naše mentalne strane .
(src)="17.2"> Zbog toga , sposobni smo putovati brže , komunicirati drugačije .
(trg)="17.1"> Pero agora o que observamos non é unha estensión física do eu , senón unha estensión do eu mental .
(trg)="17.2"> E por iso podemos viaxar máis rápido e comunicarnos de maneira diferente .
(src)="18"> Druga stvar koja se desi je da svi nosimo sa sobom malu Mary Poppins tehnologiju .
(trg)="18"> E a outra cousa que ocorre é que todos levamos ás costas tecnoloxía do tipo Mary Poppins .
(src)="19"> Možemo staviti što želimo u nju , i ona ne postaje teža , a onda možemo izvaditi što god želimo .
(trg)="19"> Podemos engadirlle o que queiramos e non por iso pesará máis e logo podemos quitarlle o que sexa .
(src)="20"> Kako ustvari izgleda sadržaj vašeg kompjutera ?
(trg)="20"> Como é o interior dunha computadora ?
(src)="21"> Pa , ako ga isprintate , on izgleda kao petsto kilograma materijala koji nosite sa sobom u svako vrijeme .
(trg)="21"> Ben , se se imprimise veríase como uns 450 quilos de material que van convosco todo o tempo .
(src)="22"> I ako izgubite te podatke , to znači da imate taj gubitak u vašem umu , odjednom se osjećate kao da nešto nedostaje , osim što ga ne možete vidjeti , pa se to čini kao vrlo čudna emocija .
(trg)="22"> E se perdedes esa información créase de súpeto un baleiro mental e sentides como que vos falta algo , pero non o podedes ver e entón tedes unha sensación estraña .
(src)="23"> Druga stvar koja se dogodi je da imate drugog sebe .
(trg)="23"> A outra cousa que ocorre é que un tedes un segundo eu .
(src)="24"> Sviđalo vam se ili ne , počinjete se pojavljivati na internetu , i ljudi opće s vašim drugim ja i kad vi niste tamo .
(trg)="24"> Gústevos ou non , estades comezando a aparecer en liña , e a xente está interactuando co voso segundo eu cando non estades alí .
(src)="25"> Zato morate biti pažljivi s ostavljanjem svojih prvih redova otvorenim , što je , u osnovi , vaš Facebook zid , zato da ljudi ne bi pisali po njemu u sred noći -- pošto je to postalo jako slično .
(trg)="25"> Por iso tedes que ser coidadosos ao expor o voso xardín dianteiro que é , basicamente , o muro de Facebook para que as persoas non escriban alí no medio da noite porque o efecto é máis ou menos o mesmo .
(src)="26"> Odjednom moramo održavati naš drugi život .
(trg)="26"> E , de súpeto , temos que empezar a manter o noso segundo eu .
(src)="27"> Morate se predstaviti u svom digitalnom životu na sličan način na koji biste to uradili u vašem analognom životu .
(trg)="27"> Un ten que presentarse na vida dixital de maneira similar a como o faría na vida analóxica .
(src)="28"> Pa , na isti način na koji vi ustanete , otuširate se i obučete , morate naučiti to raditi za svoje digitalno ja .
(trg)="28"> Así que da mesma forma que cada día un se levanta , se ducha e se viste , tedes que aprender a facer iso para o voso eu dixital .
(src)="29"> I problem je u tome da mnogo ljudi sada , posebno adolescenti , moraju proći kroz dva puberteta .
(trg)="29"> E o problema é que moita xente hoxe en día , sobre todo os adolescentes , teñen que atravesar dúas adolescencias .
(src)="30.1"> Moraju proći primarni , i to je već neugodno , a onda moraju proći kroz pubertet svog drugog sebe .
(src)="30.2"> I to je još neugodnije , pošto postoji stvarna historija stvari kroz koje su prošli na internetu .
(trg)="30.1"> Teñen que pasar pola primeira , e iso xa é algo incómodo , e despois teñen que pasar pola adolescencia do seu segundo eu .
(trg)="30.2"> E iso é aínda máis incómodo porque hai unha historia real da súa actividade dixital .
(src)="31.1"> Neko kome je ta tehnologija nova , je adolescent na internetu , sada .
(src)="31.2"> I zato je vrlo neugodno i vrlo im je teško činiti te stvari .
(trg)="31.1"> Calquera que entra nunha nova tecnoloxía é un adolescente dixitais hoxe en día .
(trg)="31.2"> Por iso é moi incómodo e lle resulta moi difícil facer esas cousas .
(src)="32"> Kada sam bila mala , otac bi me posjeo navečer i rekao , " Naučiti ću te o vremenu i prostoru u budućnosti . "
(trg)="32"> Cando era nena , meu pai adoitaba dicirme pola noite : " Vouche ensinar cousas sobre o tempo e o espazo no futuro " .
(src)="33"> A ja bih rekla , " Odlično . "
(trg)="33"> Eu dicíalle : " Xenial ! "
(src)="34"> Jednog dana me pitao , " Koja je najkraća udaljenost između dvije tačke ? "
(trg)="34"> E un día dixo : " Cal é a distancia máis curta entre dous puntos ? "
(src)="35.1"> Ja sam rekla , " Ravna linija .
(src)="35.2"> Rekao si mi to jučer .
(trg)="35"> Eu respondinlle : " É a liña recta .
(src)="36"> Mislila sam da je to jako pametno . "
(trg)="36.1"> Dixéchesmo onte " .
(trg)="36.2"> Eu pensaba que era moi intelixente .
(src)="37.1"> On je rekao , " Ne , ne , ne .
(src)="37.2"> Evo ti bolji način . "
(trg)="37.1"> El díxome : " Non , non , non .
(trg)="37.2"> Hai unha maneira mellor " .
(src)="38"> Uzeo je komad papira , nacrtao tačke A i B na jednom i drugom kraju i savio papir tako da su se A i B dodirivali .
(trg)="38"> Colleu un anaco de papel , debuxou un A e un B a cada lado , e dobrouno de maneira que A e B se tocasen .
(src)="39"> I rekao je , " To je najkraća udaljenost između dvije tačke . "
(trg)="39"> E dixo : " Esa é a distancia máis curta entre dous puntos " .
(src)="40"> Ja sam rekla , " Tata , tata , kako se to radi ? "
(trg)="40"> Díxenlle : " Papi , papi , papi , como se fai ? "
(src)="41"> On reče , " Pa , samo saviješ vrijeme i prostor , za to je potrebno jako puno energije , i tako se to radi . "
(trg)="41"> Díxome : " Ben , só hai que doblar o tempo e o espazo , iso precisa dunha gran cantidade de enerxía , e así é como se fai " .
(src)="42"> Ja rekoh , " Želim to raditi . "
(trg)="42"> E díxenlle : " Quero facer iso " .
(src)="43"> On reče , " Pa , uredu . "
(trg)="43"> Respondeume : " Está ben " .
(src)="44"> I tako , kad god bih krenula na spavanje sljedećih 10 ili 20 godina , razmišljala sam po noći , " Želim biti prva osoba koja će napraviti crvotočinu , koja će natjerati stvari da ubrzavaju brže .
(trg)="44"> E así , cada noite durante os seguientes 10 ou 20 anos pensaba ao me deitar : " Quero se-la primeira persoa en crear un buraco de verme , para facer que as cousas aceleren máis rápido .
(src)="45"> I želim napraviti vremeplov . "
(trg)="45"> E quero facer unha máquina do tempo " .
(src)="46"> Uvijek sam slala poruke budućoj sebi koristeći diktafone .
(trg)="46"> Sempre estaba a mandar mensaxes ao meu eu futuro usando grabadoras .
(src)="47"> Ali ono što sam shvatila kada sam krenula na fakultet ja da se tehnologija ne usvoji zato što radi ;
(trg)="47"> Pero logo decateime na universidade que a tecnoloxía non se adopta só porque funciona ;
(src)="48"> ona se usvoji jer je ljudi koriste i napravljena je za ljude .
(trg)="48"> adóptase porque a xente a usa e porque está feita para humanos .
(src)="49"> I zato sam počela studirati antropologiju .
(trg)="49"> Así que empecei a estudar antropoloxía .
(src)="50"> I kada sam pisala svoju tezu o mobilnim telefonima , shvatila sam da su svi nosili crvotočine u džepovima .
(trg)="50"> E cando estaba escribindo a miña tese sobre teléfonos móbiles decateime de que todo o mundo levaba buracos de verme nos seus petos .
(src)="51"> Nisu se transportirali fizički , oni su se transportirali mentalno .
(trg)="51"> Non os transportaban físicamente pero si que os transportaban mentalmente .
(src)="52"> Pritisnuli bi dugme , i odmah bi bili spojeni kao tačke A i B.
(trg)="52"> Eles cun clic nun botón conectábanse nun intre coma A e B.
(src)="53.1"> Pomislila sam , " O , vau .
(src)="53.2"> Otkrila sam to .
(trg)="53"> E pensei : " Guau , atopeino , isto é xenial ! "
(src)="54.1"> Ovo je super . "
(src)="54.2"> Kako vrijeme prolazi , vrijeme i prostor su se kompresovali zbog ovoga .
(trg)="54"> Co tempo , o tempo e o espazo comprimíronse gracias a isto .
(src)="55"> Možete stajati na jednom kraju svijeta , šapnuti nešto što će se čuti na drugom kraju .
(trg)="55"> Un pode estar nunha punta do mundo murmurar algo e ser escoitado na outra punta .
(src)="56"> Još jedna ideja koja se pojavi je da imate drugu vrstu vremena na svakom uređaju koji koristite .
(trg)="56"> Outra das ideas que andan dando voltas é que un ten distintos tipos de tempo en cada un dos dispositivos que usa .
(src)="57"> Svaki prozor u browseru vam daje drugačije vrijeme .
(trg)="57"> Cada pestana do navegador danos un tipo de tempo diferente .
(src)="58"> Zbog toga počnete roviti u potrazi za vašim eksternim sjećanjima -- gdje ste ih ostavili ?
(trg)="58"> E debido a isto un empeza a escarvar buscando as memorias externas ... onde as deixaches ?
(src)="59"> Sada smo svi paleontolozi koji kopaju u potrazi za stvarima koje smo izgubili na našim eksternim mozgovima koje nosimo u džepu .
(trg)="59"> Así que agora todos somos paleontólogos escarvando en busca de cousas perdidas nos nosos cerebros externos que levamos no peto .
(src)="60.1"> To stvara jednu vrstu arhitekture panike .
(src)="60.2"> O ne , gdje sam ostavio ono ?
(trg)="60.1"> E isto provoca unha especie de arquitectura do pánico .
(trg)="60.2"> Ai Deus !
(trg)="60.3"> Onde o puxen ?
(src)="61"> Svi smo mi " Ja volim Lucy " na velikoj tvorničkoj traci informacija , i nismo sposobni stići sve to .
(trg)="61"> Somos todos como " Eu amo a Lucy " nunha gran liña de producción de información e non podemos mante-lo ritmo .
(src)="62"> Ono što se desi je , kada unesemo sve to u društveni prostor , počnemo konstantno provjeravati svoje telefone .
(trg)="62"> E o que termina pasando cando levamos todo iso ao espazo social é que miramos o teléfono todo o tempo .
(src)="63"> Tako imamo nešto što se zove ambijentalna intima .
(trg)="63"> Temos algo chamado " intimidade ambiente " .
(src)="64"> Nije da smo uvijek povezani sa svima , ali možemo se u bilo koje vrijeme povezati s kim god želimo .
(trg)="64"> Non se trata de estar sempre conectado con todos senón que en calquera momento podemos conectarnos con calquera .
(src)="65"> I da možete isprintati sviju iz vašeg mobitela , u sobi bi bila velika gužva .
(trg)="65"> E se puidesemos imprimir tódolos contactos do teléfono a sala estaría abarrotada de xente .
(src)="66"> To su ljudi kojima imate pristup baš sada , općenito -- svi ti ljudi , svi vaši prijatelji i porodica s kojima možete biti povezani .
(trg)="66"> Estas son as persoas ás que tedes acceso agora mesmo , en xeral , todas estas persoas , tódolos amigos e familiares cos que podedes contactar .
(src)="67"> Postoje neki psihološki efekti koji se dese s ovim .
(trg)="67"> Hai algúns efectos psicolóxicos derivados disto .
(src)="68"> Jedan koji me ozbiljno zabrinjava je da ljudi više ne uzimaju vrijeme za razmišljanje , i ne usporavaju i ne prestaju , biti pored svih tih ljudi koji su u sobi stalno , koji se takmiče za njihovu pažnju na simultanim vremenskim sučeljima , paleontologija i arhitektura panike .
(trg)="68"> Un que me preocupa moito é que as persoas xa non dedican tempo ningún a reflexionar e que non desaceleran nin paran , ao estar preto de todas esas persoas da sala todo o tempo que tratan de competir pola súa atención nas distintas interfaces concurrentes ; paleontoloxía e arquitectura do pánico .
(src)="69"> Oni nikad samo ne sjede .
(trg)="69"> Non só están sentados alí .
(src)="70"> U stvarnosti , kad nemate eksternih ulaza podataka , to je vrijeme kada stvarate sebe , kada možete dugoročno planirati , kada možete pokušati shvatiti ko ste vi zaista .
(trg)="70"> E , realmente , cando un non ten impulsos externos ; nese momento é cando se produce a creación do eu , cando podedes facer plans a longo prazo , cando podedes tratar de descubrir quen sodes en realidade .
(src)="71"> I onda , kada to uradite , možete smisliti kako da predstavite svoje drugo ja na legitiman način , umjesto da se samo nosite sa svime kako se pojavljuje -- i o , moram uraditi ovo , i moram uraditi ovo , i moram uraditi ovo .
(trg)="71"> E logo , unha vez que o facedes , podedes pensar como presentar o segundo eu de maneira lexítima , no canto de enfrontarse a todo tal e como vén e estar : " oh , teño que facer isto , e isto , e isto outro " .
(src)="72"> Zato je ovo jako bitno .
(trg)="72"> Por iso isto é moi importante .
(src)="73"> Zaista sam zabrinuta da , pogotovo današnja djeca , neće imati to slobodno vrijeme , da imaju instant kulturu klikanja na dugmiće , i da sve dođe njima , i onda postaju jako uzbuđeni oko toga i jako ovisni o tome .
(trg)="73"> Preocúpame moito que , sobre todo os nenos de hoxe , non van experimentar este tempo de inactividade xa que teñen unha cultura do clic instantáneo e que todo vén a eles ; iso entusiásmalles moito e xéralles dependencia .
(src)="74"> Ako razmislite , ni svijet nije stao .
(trg)="74"> Así que , se o pensan ben , o mundo tampouco se detivo .
(src)="75"> Svijet ima svoje eksterne proteze , i ti uređaji nam svima pomažu da komuniciramo i općimo jedni s drugima .
(trg)="75"> Ten as súas propias próteses externas e estes dispositivos axúdannos a todos a comunicarnos e interactuar uns con outros .
(src)="76"> Ali kad to vizualizirate , sve veze koje stvaramo sada -- ovo je slika mape interneta -- ona ne izgleda tehnološki ;
(trg)="76"> Pero cando o visualizamos realmente , tódalas conexións que temos agora mesmo -esta é unha imaxe da interconxión de Internet- non parece moi tecnolóxico ;
(src)="77"> čak izgleda vrlo organski .
(trg)="77"> parece máis ben algo orgánico .
(src)="78"> Ovo je prvi put u cijeloj istoriji čovječanstva da smo povezani ovako .
(trg)="78"> Esta é a primeira vez en toda a historia da Humanidade que nos conectamos desta forma .
(src)="79"> Nije stvar u tome da mašine preuzimaju ;
(trg)="79"> E non é que as máquinas estean a toma-lo control ;
(src)="80"> stvar je u tome da nam pomažu da budemo više ljudski , pomažu nam da se povežemo jedni s drugima .
(trg)="80"> senón que nos están axudando a ser máis humanos , nos están axudando a conectarnos mutuamente .
(src)="81"> Najuspješnija tehnologija nam se skloni s puta i pomaže nam da živimo svoje živote .
(trg)="81"> A tecnoloxía máis exitosa faise á un lado e axúdanos a vivi-las nosas vidas .
(src)="82"> U stvarnosti , na kraju ona postane više ljudska nego tehnološka , jer svi zajednički stvaramo jedni druge sve vrijeme .
(trg)="82"> E , en realidade , acaba sendo algo máis humano que tecnolóxico porque estamos co-creándonos uns aos outros todo o tempo .
(src)="83"> Ovo je bitna tačka koju volim proučavati : da su stvari prelijepe , da je sve to još uvijek ljudska povezanost ; samo na drugi način .
(trg)="83"> E este é o punto importante que me gustaría estudar : que as cousas son hermosas , que todavía existe unha conexión humana ; só que se realiza dun modo diferente .
(src)="84"> Samo povećavamo svoju ljudskost i svoju sposobnost da se povežemo jedni s drugima , neovisno o geografiji .
(trg)="84"> Estamos aumentando a nosa humanidade e a nosa capacidade de conectarnos uns cos outros malia a xeografía .
(src)="85"> I zato ja proučavam antropologiju kiborga .
(trg)="85"> É por iso que estudo antropoloxía ciborg .
(src)="86"> Hvala vam .
(trg)="86"> Grazas .
(src)="87"> ( Aplauz )
(trg)="87"> ( Aplausos )
# bs/ted2020-1075.xml.gz
# gl/ted2020-1075.xml.gz
(src)="1"> Pogledajte ovu bebu
(trg)="1"> Quero que ollen para este bebé .
(src)="2"> Privlače vas njene oči i koža koju volite dodirivati .
(trg)="2"> Séntense atraídos polos seus ollos e pola pel que lles gustaría tocar .
(src)="3"> Ali danas ću vam govoriti o nečemu što se ne vidi ,
(trg)="3"> Pero hoxe vou falar de algo que non poden ver ,
(src)="4"> a događa se u njenom malom mozgu .
(trg)="4"> algo que ocorre no seu pequeno cerebro .
(src)="5"> Savremeni alati neuroznanosti nam pokazuju da ono što se dešava u mozgu nije naučna fantastika .
(trg)="5"> As ferramentas modernas da neurociencia están a amosarnos que o que ocorre no seu cerebro é un proceso moi complexo .
(src)="6"> Ono što saznajemo će nam pružiti uvid u ono što su romantični pisci i pjesnici opisali kao " božansku otvorenost " dječijeg uma .
(trg)="6"> O que estamos aprendendo vai esclarecer en parte o que os poetas e escritores románticos describían como " apertura celestial " da mente infantil .
(src)="7"> Ovdje vidimo jednu majku u Indiji , koja govori Koro , novootkriveni jezik .
(trg)="7"> O que vemos aquí é unha nai da India que está a falar koro , unha lingua descuberta hai pouco .
(src)="8.1"> Ona se obraća svojoj bebi na ovom jeziku .
(src)="8.2"> Ova majka -
(trg)="8.1"> Está a falarlle ao seu bebé .
(trg)="8.2"> O que esta nai sabe ,
(src)="9"> kao i ostalih 800 ljudi u svijetu koji govore Koro - razumije sljedeće , da bi se jezik očuvao , moramo ga koristiti kada se obraćamo bebama .
(trg)="9"> así como os 800 falantes de koro do mundo , é que se quere conservar esa lingua ten que falárllela aos seus bebés .
(src)="10"> Tu se krije važna zagonetka .
(trg)="10"> E aquí xorde unha incógnita crucial :
(src)="11"> Zašto se jezik ne može očuvati kroz komunikaciju između nas odraslih ?
(trg)="11"> Por que non se pode conservar unha lingua falando con vostedes e comigo , cos adultos ?
(src)="12"> Pa , to ima veze sa mozgom .
(trg)="12"> A resposta está no cerebro .
(src)="13"> Ovdje vidimo da jezik ima kritični preirod za učenje .
(trg)="13"> O que vemos aquí é que hai un período crítico para a aprendizaxe dunha lingua .