# bs/ted2020-1106.xml.gz
# fil/ted2020-1106.xml.gz
(src)="1"> Znam šta mislite .
(trg)="1"> Alam ko ang iniisip ninyo .
(src)="2"> Mislite da sam se izgubila , i da će neko uskoro doći na binu i otpratiti me nazad do sjedišta .
(trg)="2"> Sa tingin ninyo , nawawala yata ako at maya maya ay may aakyat sa tanghalang ito at magbabalik sa akin sa dapat kong kaupuan .
(src)="3"> ( Aplauz ) To mi se stalno dešava u Dubajiu .
(trg)="3"> ( Palakpakan ) Nangyayari sa akin yan madalas sa Dubai
(src)="4"> " Jeste li ovdje na odmoru ? "
(trg)="4"> Narito ka ba para magbakasyon ?
(src)="5"> ( Smijeh ) " Došli ste posjetiti djecu ?
(trg)="5"> ( Tawanan ) Binibisita mo ba ang mga anak mo ?
(src)="6"> Koliko dugo ostajete ? "
(trg)="6"> Gaano ka katagal dito ?
(src)="7"> Zapravo , nadam se da ću još biti tu .
(trg)="7"> Sa katunayan , ninanais kong magtagal .
(src)="8"> U Zaljevu živim i podučavam preko 30 godina .
(trg)="8"> Nakatira at nagtuturo ako sa lugar ng Gulf nang mahigit 30 taon .
(src)="9"> ( Aplauz ) I za to vrijeme sam vidjela mnoge promjene .
(trg)="9"> ( Palakpakan ) At sa mga panahong iyon , nakita ko ang maraming pagbabago .
(src)="10"> Statistički podaci tih promjena su prilično šokantni .
(trg)="10"> At ang bilang ng mga ito ay nakakapangilabot .
(src)="11"> Danas vam želim pričati o gubitku jezika i globalizaciji engleskog jezika .
(trg)="11"> At nais kong talakayin sa inyo ngayon ay tungkol sa mga wikang namamatay at ang globalisasyon ng Ingles .
(src)="12"> Ispričati ću vam o mom prijatelju koji je u Abu Dhabiju podučavao engleski odraslim osobama .
(trg)="12"> Nais kong isalaysay sa inyo ang tungkol sa aking kaibigan na nagtuturo ng Ingles sa mga matatanda sa Abu Dhabi
(src)="13"> Jednog lijepog dana je odlučila da ih izvede u baštu da ih nauči nešto vokabulara iz prirodnog svijeta .
(trg)="13"> At isang mainam na araw , napagpasyahan nyang dalhin sila sa halamanan para turuan sila ng ilang salita tungkol sa kalikasan .
(src)="14"> Ali je na kraju ona naučila sve arapske riječi za domaće biljke , kao i upotrebu -- u medicini , kozmetici , kuhanju , uzgoju .
(trg)="14"> Ngunit sa huli ay siya ang natuto ng lahat ng salitang Arabo para sa mga halaman ng lugar , at kanilang mga gamit -- gamit sa panggagamot , pagpapaganda , pagluluto , at herbal
(src)="15"> Kako su ti studenti znali toliko o biljkama ?
(trg)="15"> Paano natutunan ng mga mag-aaral ang lahat ng iyon ?
(src)="16"> Od djedova i baka , naravno čak i od pra-djedova i pra-baka .
(trg)="16"> Tiyak , sa kanilang mga ninuno at maging sa ninuno ng kanilang mga ninuno .
(src)="17"> Nema potrebe da vam govorim koliko je važna komunikacija kroz generacije .
(trg)="17"> HIndi na natin kailangang pag-usapan kung gaano kahalaga ang kakayahang nating makipagtalastasan sa iba 't ibang salinlahi .
(src)="18"> Ali nažalost , danas , jezici izumiru brzo kao nikad prije .
(trg)="18"> Ngunit ang nakakalungkot , ngayon , ang mga wika ay nagkakamatayan sa hindi kapanipaniwalang bilis .
(src)="19"> Jedan jezik nestaje svakih 14 dana .
(trg)="19"> May isang wikang namamatay sa loob ng 14 na araw .
(src)="20"> U isto vrijeme engleski je svjetski jezik bez osporavanja .
(trg)="20"> Kasabay nito , ang Ingles ang itinuturing na pandaigdigang wika .
(src)="21"> Postoji li neka povezanost ?
(trg)="21"> Mayroon kaya itong kaugnayan sa isa 't isa ?
(src)="22"> Ne znam .
(trg)="22"> Yan ang hindi ko alam .
(src)="23"> Ali znam da sam svjedočila mnogim promjenama .
(trg)="23"> Ang alam ko ay nakakita na ako ng maraming pagbabago .
(src)="24"> Kada sam prvi put došla u Zaljev , posjetila sam Kuwajt. u vremenu kada je još uvijek bilo mjesto mnogih tegoba .
(trg)="24"> Nang una akong makarating sa lugar na ito , nagtungo ako sa Kuwait sa panahong wala pa sa kaayusan ang mga bagay .
(src)="25"> Zapravo , to nije bilo tako davno .
(trg)="25"> Sa katunayan , hindi pa ito katagalan .
(src)="26"> To je prerano .
(trg)="26"> Masyado itong maaga .
(src)="27"> Međutim , Britanski Savjet me je zaposlio zajedno sa još 25 učitelja .
(trg)="27"> Gayunpaman , Kinuha ako ng British Council kasama ng humigit-kumulang 25 ibang guro .
(src)="28"> Mi smo bili prvi ne-muslimani koji su podučavali u državnim školama u Kuwajtu .
(trg)="28"> At kami ang mga unang hindi Muslim na nagturo sa mga pampublikong paaralan sa Kuwait .
(src)="29"> Došli smo tamo da podučavamo engleski jer je vlada htjela da modernizira zemlju i da osnaži građane kroz obrazovanje .
(trg)="29"> Pinadala kami para magturo ng Ingles sapagkat nais ng pamahalaan na gawing makabago ang bansang ito at palakasin ang mga mamamayan sa pamamagitan ng edukasyon .
(src)="30"> Naravno da je Ujedinjeno Kraljevstvo imalo korist od tog divnog naftnog bogastva .
(trg)="30"> At tiyak , ang U.K. ay nakinabang mula sa malaking kayamanan nito sa langis .
(src)="31"> U redu .
(trg)="31"> Okay .
(src)="32"> Ovo je najveća promjena kojoj sam svjedočila -- kako je podučavanje engleskog prešlo iz obostrano korisne prakse u veliki međunarnodni posao što je i danas .
(trg)="32"> At ito ang pinakamalaking pagbabago na aking nakita -- paanong ang pagtuturo ng Ingles ay marahas na nagbago mula sa pagiging kapaki-pakinabang na adhikain sa pagiging isang malakihang pandaigdigang negosyo ngayon .
(src)="33.1"> Više nije strani jezik u nastavnom planu i programu .
(src)="33.2"> I više nije jedini domen majke Engleske .
(src)="33.3"> Postao je cilj svake države iz engleskog govornog područja na zemlji .
(trg)="33.1"> Hindi na lamang ito isang banyagang wika sa kurikulum ng mga paaralan .
(trg)="33.2"> At hindi na lamang ito pagmamay-ari ng bansang Inglatera .
(trg)="33.3"> Ito ay nauso sa lahat ng bansang nagsasalita ng Ingles .
(src)="34"> Zašto ne ?
(trg)="34"> At bakit hindi ?
(src)="35"> Na koncu , najbolje obrazovanje -- prema najnovijem rankiranju svjetskih univerziteta -- se nudi na univerzitetima u Ujedinjenom Kraljevstvu i Sjedinjenim Američkim Državama .
(trg)="35"> Sa huli , and pinakamagandang edukasyon -- ayon sa huling Hanay ng Pinakamagagaling na Pandaigdigang Pamantasan -- ay matatagpuan sa mga pamantasan ng U.K at ng U.S.
(src)="36"> Stoga je prirodno da svako želi da ima takvo obrazovanje .
(trg)="36"> Mangyari pa 'y ang lahat ay nag-aasam na magkaroon ng karunugan sa Ingles .
(src)="37"> Ali ako vam engleski nije maternji jezik , morate da položite test .
(trg)="37"> Ngunit kung ikaw ay hindi likas na nagsasalita ng Ingles , kailangan mong pumasa sa pagsusulit .
(src)="38"> Ali da li je pravilno da se odbije student samo prema lingvističkim sposobnostima ?
(trg)="38"> Ngayon , maaari bang tanggihan ang isang mag-aaral ayon sa kakayahan sa pagsasalita lamang ?
(src)="39"> Možda je pred vama kompjuterski inženjer koji je genije .
(trg)="39"> Halimbawa , mayroong isang computer scientist na napakatalino .
(src)="40"> Da li će njemu trebati isti jezik kao i advokatu , naprimjer ?
(trg)="40"> Kailangan ba nyang maging kasinggaling sa pagsasalita kagaya ng isang abogado ?
(src)="41"> Mislim da neće .
(trg)="41.1"> ?
(trg)="41.2"> Hindi sa tingin ko .
(src)="42"> Mi profesori engleskog jezika ih odbijamo konstantno .
(trg)="42"> HIndi natin tanggap ang mga tulad nila .
(src)="43"> Stavimo stop znak , i zaustavimo ih na njihovom cilju .
(trg)="43"> NIlalagyan natin ng sagabal ang kanilang daanan para sila ay pigilan .
(src)="44"> Više ne mogu ostvariti svoje snove , dok ne nauče engleski .
(trg)="44"> Hindi nila maaaring makamit ang kanilang mga minimithi hangga 't hindi sila natututo ng Ingles .
(src)="45"> Recimo ovako , ako ja upoznam nekoga ko zna samo nizozemski ko ima lijek za rak , hoću li ga spriječiti da pohađa moj Britanski Univerzitet ?
(trg)="45"> Hayaan ninyo akong ipaliwanag ito sa ganitong paraan , kung ako ay makakilala ng isang Olandes na ito lamang ang alam na salita , na mayroon siyang alam na gamot sa kanser , dapat ko ba siyang pigilan sa pagpasok sa aking British University ?
(src)="46"> Naravno da neću .
(trg)="46"> Hindi sa tingin ko .
(src)="47"> Doduše , to mi upravo radimo .
(trg)="47"> Ngunit sa katunayan , ito ang ating ginagawa sa kasalukuyan .
(src)="48"> Mi profesori engleskog jezika smo čuvari kapije .
(trg)="48"> Tayong mga guro ng Ingles ay nagiging tanod .
(src)="49"> Mi moramo biti zadovoljni sa vašim poznavanjem engleskog jezika .
(trg)="49"> At kailangan muna tayong mapaniwala na ang kanilang kakayahan magsalita ng Ingles ay sapat .
(src)="50"> Može biti opasno dati veliku ovlast ograničenom segmentu društva .
(trg)="50"> Maaaring maging mapanganib ang pagbibigay ng lubos na kapangyarihan sa isang maliit na bahagi ng lipunan .
(src)="51"> Možda bi barijera bila preuniverzalna .
(trg)="51"> Marahil ang sagabal ay magiging pandaigdigan .
(src)="52"> Uredu .
(trg)="52"> Okay .
(src)="53"> " Ali , " vi se pitate , " šta je sa istraživanjem ?
(trg)="53"> " Ngunit , " ang sabi ninyo , " paano naman ang mga pananaliksik ?
(src)="54"> Sve je na engleskom . "
(trg)="54"> Lahat ng ito 'y nasa Ingles . "
(src)="55"> Knjige su na engleskom , časopisi su na engleskom , ali to je samoispunjujuće proročanstvo .
(trg)="55"> Ang mga aklat ay nasa Ingles , ang mga pahayagan ay nasa Ingles , ngunit lahat ng ito 'y katuparan ng kanilang mga pangarap .
(src)="56"> Tako potvrđuje potrebu za poznavanjem engleskog jezika .
(trg)="56"> Ito ay katupdan ng kailanganing Ingles .
(src)="57"> I tako redom .
(trg)="57"> At ngayon ito 'y nagpapatuloy .
(src)="58"> Šta se desilo za prevođenjem ?
(trg)="58"> Ang aking tanong , ano ang nagyari sa pagsasaling-wika ?
(src)="59"> Za vrijeme Islamskog Zlatnog doba mnogo se prevodilo .
(trg)="59"> Kung inyong iisipin ang Islamic Golden Age , nagkaroon noon ng malawakang pagsasaling-wka .
(src)="60"> Prevodili su sa latinskog i grčkog na arapski i perzijski , a onda se prevodilo dalje na germanske i romanske jezike Evrope .
(trg)="60"> Nagsaling-wika sila mula sa Latin at Griyego patungo sa Arabe , sa Persyano , at ang mga ito 'y isinaling-wika maging sa wikang Aleman ng Europa , at maging sa wikang Romano .
(src)="61"> I tako je Evropa izašla iz mračnog doba .
(trg)="61"> At dahil dito , nagliwanag ang Panahon ng Kadiliman sa Europa .
(src)="62"> Nemojte me pogrešno shvatiti ; ja nisam protiv podučavanja engleskog jezika , svi vi profesori engleskog jezika .
(trg)="62"> Ngayon , huwag ninyo sana akong masamain ; Hindi ako salungat sa pagtuturo ng wikang Ingles , ng lahat ng mga gurong naririto ngayon .
(src)="63"> Volim što imamo globalni jezik .
(trg)="63"> Sang-ayon ako na mayroon tayong isang pandaigdigang wika .
(src)="64"> Danas nam jedan takav treba više nego ikada .
(trg)="64"> Kailngan natin ito ngayon higit kailanman .
(src)="65"> Ali ja sam protiv njegovog korištenja kao barijere .
(trg)="65"> Ngunit salungat ako sa paggamit nito bilang isang hadlang .
(src)="66"> Zar stvarno želimo da na kraju imamo 600 jezika a da glavni bude engleski , ili kineski ?
(trg)="66"> Nais ba talaga natin na mauwi sa 600 na wika lamang at may isang pangunahing wika tulad ng Ingles , o Tsino ?
(src)="67.1"> Treba nam više od toga .
(src)="67.2"> Gdje ćemo povući granicu ?
(trg)="67.1"> Higit ang kailangan natin .
(trg)="67.2"> Hanggang saan ang magiging hangganan ?
(src)="68"> Ovakav sistem izjednačava inteligenciju sa poznavanjem engleskog jezika a takvo izjednačavanje nema osnove .
(trg)="68"> Ang sistemang ito ay tumutumbas sa karunugan sa kaalaman sa wikang Ingles na hindi na makatwiran .
(src)="69"> ( Aplauz ) Želim vas podsjetiti na to da velikani na čijim ramenima stoji današnja inteligencija nisu morali znati engleski jezik , nisu morali položiti test .
(trg)="69"> ( Palakpakan ) At nais kong ipaalala sa inyo na ang mga naglalakihang pangalan na nagdala ng mga karunungan sa kasalukuyang panahon ay hindi kinailangang magkaroon ng kaalaman sa wikang Ingles , hindi nila kinailangang makapasa sa isang Ingles na pagsusulit .
(src)="70"> Uzmimo za primjer , Einsteina .
(trg)="70"> Isang halimbawa , si Einstein .
(src)="71"> On je pohađao dopunsku nastavu u školi jer je zapravo bio disleksičan .
(trg)="71"> Siya , maiba ako , ay itinuring na kakaiba sa kanyang paaralan sapagkat siya , sa katotohanan , ay isang dyslexic .
(src)="72"> Ali na sreću nije morao polagati test o poznavanju engleskog jezika .
(trg)="72"> Ngunit kabutihang-palad para sa mundo , hindi niya kinailangang pumasa sa isang pagsusulit sa Ingles .
(src)="73"> Tek nakon 1964 su počeli sa TOEFL-om ( test o poznavanju engleskog kao stranog jezika ) , američkim testom engleskog jezika .
(trg)="73"> Sapagkat ito ay nagsimula lamang noong 1964 sa pamamagitan ng TOEFL , ang pagsusulit sa Amerikanong Ingles .
(src)="74"> Danas su se testovi proširili .
(trg)="74"> Ngayon ito ay lumawak na .
(src)="75"> Postoji mnogo testova engleskog jezika .
(trg)="75"> Laganap na ngayon ang napakaraming uri ng pagsusulit sa Ingles .
(src)="76"> I milioni studenata polažu ove testove svake godine .
(trg)="76"> At milyon milyong mag-aaral ang kumukuha nito bawat taon .
(src)="77"> Mi možda smatramo da cijene testova nisu loše , razumne su , ali sprečavaju milione siromašnih ljudi .
(trg)="77"> At ngayon , maaari mong isipin , ikaw at ako , ang halaga ng mga ito ay hindi masama , sila at nararapat lamang ngunit ito ay nagiging hadlang para sa napakaraming mahihirap na tao .
(src)="78"> Mi ih smjesta odbacujemo .
(trg)="78"> Kaya sa pamamagitan nito , agad nating silang tinatanggihan .
(src)="79"> ( Aplauz ) To me podsjeti na novinski naslov koji sam vidjela nedavno : " Obrazovanje : Velika granica . "
(trg)="79"> ( Palakpakan ) Naalala ko ang isang ulo ng balita kamakailan lamang : " Edukasyon : Isang Dakilang Tagapaghati . "
(src)="80"> Sada shvatam zašto ljudi se fokusiraju na engleski jezik .
(trg)="80"> Ngayon naintindihan ko ito , Naunawaan ko kung bakit ang mga tao ay nakapokus sa Ingles .
(src)="81"> Oni žele svojoj djeci pružiti najbolje u životu .
(trg)="81"> Nais nilang ibigay sa kanilang mga anak ang kaginhawahan sa buhay .
(src)="82"> A za to im je potrebno zapadno obrazovanje .
(trg)="82"> Para makamit ito , kailangan nila ng isang Kanluraning karunugan .
(src)="83"> Jer najbolja radna mjesta se daju ljudima koja su pohađali univerzitete na zapadu , koje sam spomenula ranije .
(trg)="83"> Sapagkat , syempre , ang pinakamagagandang hanap-buhay ay napupunta sa mga taong galing sa Kanluraning Pamantasan , na akin nang nabanggit kanina .
(src)="84"> To je začarani krug .
(trg)="84"> Ito ay paikot-ikot lamang .
(src)="85"> Uredu .
(trg)="85"> Okay .
(src)="86"> Ispričati ću vam priču o dva naučnika , dva engleska naučnika .
(trg)="86"> Hayaan ninyo akong isalaysay ang isang kwento tungkol sa dalawang siyentipiko , dalawang siyentipikong Ingles .
(src)="87"> Vršili su eksperiment iz genetike o prednjim i stražnjim udovima životinja .
(trg)="87"> Mayroon silang isang ekperimento sa may kinalaman sa genetika at sa unahan at likurang biyas ng mga hayop .
(src)="88"> Ali nisu dobili željeni rezultat .
(trg)="88"> Ngunit hindi nila makuha ang nais nilang kahantungan .
(src)="89"> Zaista nisu znali šta da rade , dok nije došao njemački naučnik koji je shvatio da su koristili dvije riječi za prednje i stražnje udove , međutim u genetici nema razlike kao ni u njemačkom jeziku .
(trg)="89"> Hindi na nila alam ang dapat gawin , hanggang dumating ang isang siyentipikong Aleman na nakapagtanto na sila ay gumagamit ng dalawang magkaibang salita para sa unahan at likurang biyas ng hayop , samantalang sa genetika ay walang pagkakaiba at maging sa wikang Aleman .
(src)="90"> I eto ga , problem je riješen .
(trg)="90"> Kaya ayun , nagkaroon ng kasagutan ang kanilang suliranin .
(src)="91"> Ako ne možete doći do ideje , nema izlaza .
(trg)="91"> Kung ikaw ay hindi makapag-iisip , ikaw ay hindi na makakagalaw .
(src)="92"> Ali ako drugi jezik može doći do ideje , onda , uz pomoć suradnje , možemo postići i naučiti mnogo toga .
(trg)="92"> Ngunit kapag ang ibang wika ay maykakayahang maisip ang kaisipang ito , at , sa pagtutulungan , maaaring malawak ang ating makamit at matutuhan .
(src)="93"> Moja kćerka je došla u Englesku iz Kuvajta .
(trg)="93"> Ang aking anak na babae , ay nagpunta mula Inglatera patungo sa Kuwait
(src)="94"> Studirala je prirodne nauke i matematiku na arapskom
(trg)="94"> Nag-aral siya ng agham at aghambilang sa salitang Arabe .
(src)="95"> u jednoj arapskoj srednjoj školi .
(trg)="95"> Ito ay isang paaralang Arabe .
(src)="96"> U gimnaziji je to morala prevesti na engleski .
(trg)="96"> Kinailangan niya itong isalin sa Ingles sa kanyang paaralang panggramatika .
(src)="97"> Bila je najbolja u razredru iz tih predmeta .
(trg)="97"> At siya ang pinakamagaling sa kanyang klase at sa kaniyang mga asignatura .
(src)="98"> To nam govori da , kada učenici dođu iz inostranstva , mi im ne dajemo dovoljno priznanja za ono što znaju , a to znaju na svom maternjem jeziku .
(trg)="98"> Na nagsasabi sa atin na , kapag ang isang mag-aaral ang nagtungo sa atin mula sa ibang bansa , maaaring hindi natin sila nabibigyang halaga at ang kanilang mga nalalaman , at ang kaalaman nilang ito ay nasa kanilang sariling wika .
(src)="99"> Kada jezik izumre , mi ne znamo šta gubimo zajedno sa tim jezikom .
(trg)="99"> Kapag ang isang wika ay namatay , hindi natin malalaman kung ano ang nawala kasama ng wikang ito .
(src)="100"> Ne znam jeste li gledali nedavno na CNN-u -- Nagradu za junaštvo je dobio mladi pastir iz Kenije koji u svom selu nije mogao noću učiti kao druga seoska djeca , jer je petrolejska lampa od dima oštetila njegove oči .
(trg)="100"> Ito ay -- Hindi ko alam kung ito ay napanood ninyo sa CNN kamakailan lamang -- ibinigay nila ang Heroes Award sa isang pastol na batang Kenyan na hindi makapag-aral sa gabi sa kanyang pamayanan tulad ng lahat ng ibang bata , sapagkat ang lamparang de gaas kapag ito ay umuusok ay nakakasakit sa kanyang mata .