# bo/ted2020-1448.xml.gz
# ky/ted2020-1448.xml.gz
(src)="1"> གྲངས ་ རིག ་ དེ ་ ཤིན ་ ཏུ ་ ནུས ་ པ ་ ཆེ ་ བའི ་ སྐད ་ བརྡ ་ ཞིག ་ ཡིན །
(trg)="1"> Ошентип , математика – күчтүү тил болгону белгилүү болду .
(src)="2"> དངོས ་ ལུགས ་ དང ་ སྐྱེ ་ དངོས ། དཔལ ་ འབྱོར ་ རིག ་ པའི ་ ཕྱོགས ་ འགྲེལ ་ པའི ་ ཚེ ། དེ ་ ལ ་ རང ་ ཆས ་ སུ ་ གྲུབ ་ པའི ་ མཐུ ་ ཁྱད ་ པར ་ བ ་ ཞིག ་ ཡོད ། འོན ་ ཀྱང ་ ལོ ་ རྒྱུས ་ སོགས ་ མི ་ ཆོས ་ རིག ་ ཚན ་ དག ་ ལ ་ འགྲེལ ་ ཁག ་ པོ ་ ཡོད ་ པ ་ རེད །
(trg)="2"> Ал физика , биология , экономиканын маңызына сиңди , бирок гуманитардык илимдер жана тарыхка анча жайылган жок
(src)="3"> མི ་ ཁ ་ ཤས ་ ཀྱིས ་ མི ་ ཆོས ་ རིག ་ ཚན ་ ཁག ་ ལ ་ གྲངས ་ རིག ་ གིས ་ འགྲེལ ་ རྒྱག ་ མི ་ ཐུབ ་ སྙམ ་ ཡོད ་ དེ ། དེས ་ མིའི ་ བྱ ་ བྱེད ་ དང ་ ལོ ་ རྒྱུས ་ ལ ་ ཚད ་ གཞལ ་ ཐབས ་ མེད ་ པར ་ འདོད ་ ཡོད །
(trg)="3"> Бул мүмкүн эмес , адамзаттын аракеттерин эсептей албайсыз , тарыхты өлчөй албайсыз деген ишеним бар деп ойлойм .
(src)="4"> ཡིན ་ ཡང ་ ། ཁོ ་ བོས ་ དེ ་ འདྲ ་ བསམ ་ གྱི ་ མེད །
(trg)="4"> Бирок бул туура деп ойлобойм .
(src)="5"> ངས ་ ཚང ་ མར ་ ལྡོག ་ ཕྱོགས ་ ཀྱི ་ དཔེ ་ འགའ ་ འདྲེན །
(trg)="5"> Мен сиздерге эмнеге ал андай деген бир нече мисал көрсөткүм келет .
(src)="6"> ངའི ་ མཉམ ་ ལས ་ རོཊ ་ པErezདང ་ ངེད ་ གཉིས ་ ཀྱིས ་ གཤམ ་ གྱི ་ དོན ་ དག ་ ལ ་ བསམ ་ བློ ་ བཏང ་ པ ་ ཡིན ། དོན ་ དག ་ གང ་ ཡིན ་ ཟེར ་ ན ། དུས ་ རབས ་ མི ་ གཅིག ་ པའི ་ རྒྱལ ་ པོ ་ གཉིས ་ ཀྱིས ་ སྐད ་ རིགས ་ མི ་ འདྲ ་ བའི ་ ལམ ་ ནས ་ ཁ ་ བརྡ ་ བྱེད ་ ཅིང ་ །
(trg)="6"> Ошентип , кесиптешим Эрез жана мен төмөнкү фактка кайрылдык : кылымдар менен айрылган эки король таптакыр башка тилде сүйлөшөт .
(src)="7"> འདི ་ ལ ་ ལོ ་ རྒྱུས ་ ཀྱི ་ ནུས ་ མཐུ ་ ཤིན ་ ཏུ ་ ཆེན ་ པོ ་ ཞིག ་ ཡོད །
(trg)="7"> Бул – таасирдүү тарыхый күч .
(src)="8"> བྱས ་ ཙང ་ ། ཨིན ་ ཇིའི ་ རྒྱལ ་ པོ ་ ཨལ ་ ཧྥོ ་ ཌིར ་ ཡིས ་ བརྡ ་ སྤྲོད ་ དང ་ ཐ ་ སྙད ་ རིགས ་ ཤིག ་ སྤྱོད ་ སྲིད ་ ཅིང ་ ། དེ ་ ནིhip hopཡི ་ རྒྱལ ་ པོJay-Zཡིས ་ སྤྱོད ་ པའི ་ བརྡ ་ སྤྲོད ་ དང ་ ཐ ་ སྙད ་ དང ་ རྦད ་ དེ ་ འདྲ ་ གི ་ མ ་ རེད །
(trg)="8"> Англиянын королу Улуу Алфред колдонгон сөз байлыгы жана грамматикасы хип-хоптун королу Жей Зеттикинен таптакыр айырмаланып турат .
(src)="9"> ༼ དགོད ་ སྒྲ ༽ ངོ ་ མ ་ དེ ་ དེ ་ འདྲ ་ ཞིག ་ རེད །
(trg)="9"> ( Күлүү ) Азыр ушундай .
(src)="10"> སྐད ་ ཆ ་ ནི ་ དུས ་ དང ་ བསྟུན ་ ནས ་ འགྱུར ་ ཅིང ་ ། བྱེད ་ ནུས ་ ཤིན ་ ཏུ ་ ཆེན ་ པོ ་ ཡོད །
(trg)="10"> Убакыт өткөн сайын тил өзгөрөт жана бул таасирдүү күч .
(src)="11"> དེ ་ བསErezདང ་ ངེད ་ གཉིས ་ ཀྱིས ་ སྐད ་ ཆའི ་ ལོ ་ རྒྱུས ་ སྐོར ་ མང ་ ཙམ ་ ཤེས ་ འདོད ་ བྱུང ་ །
(trg)="11"> Ошентип , Эрез жана мен бул тууралуу көбүрөөк билгибиз келди .
(src)="12"> ངེད ་ གཉིས ་ ཀྱིས ་ བྱ ་ ཚིག ་ ལས ་ དུས ་ འདས ་ པའི ་ སྲོལ ་ དེ ་ ལ ་ ཞིབ ་ འཇུག ་ བྱས ་ པ ་ ཡིན །
(trg)="12"> Ошентип , биз грамматиканын өзгөчө жобосу этиштин өткөн чакта жакталышына көнүл бурдук .
(src)="13"> མི ་ ཚོས ་ བྱ ་ ཚིག ་ གི ་ གི ་ རྗེས ་ ལ “ ed ” སྦྱར ་ ནས ་ དུས ་ འདས ་ པ ་ མཚོན ་ གྱི ་ ཡོད ་ པ ་ རེད །
(trg)="13"> Сиз өткөндү белгилөө үчүн болгону этиштин аягына “ ed ” мүчөсүн жалгайсыз .
(src)="14"> ཆགས ་ བཞག ་ ན ། “ Today i walk ” དེ ་ རིང ་ ང ་ ལམ ་ ལ ་ བགྲོད ། “ Yesterday I walked ” ཁ ་ སང ་ ང ་ ལམ ་ ལ ་ ཕྱིན །
(trg)="14.1"> “ Today I walk ” ( " Бүгүн сейилдеп атам " ) .
(trg)="14.2"> “ Yesterday I walked ” ( " Кечээ сеилдедим " ) .
(src)="15"> བྱ ་ ཚིག ་ ལ ་ ཤས ་ ཀྱི ་ གཟུགས ་ འགྱུར ་ བ ་ ལ ་ ཆོས ་ ཉིད ་ མེད ་ པ ་ ཡིན །
(trg)="15"> Бирок кээ бир этиштер – стандарттуу эмес .
(src)="16"> དཔེར ་ ན ། “ Yesterday I thought ” ཁ ་ སང ་ ངས ་ བསམས །
(trg)="16"> “ Yesterday I thought ” ( " Кечээ ойлондум " ) .
(src)="17"> འདི ་ ལས ་ མཐོང ་ ཐུབ ་ པའི ་ སྣང ་ ཚུལ ་ མཚར ་ བོ ་ ཞིག ་ ནི ། AlfredདངJay-Zརྣམ ་ གཉིས ་ ཀྱི ་ བར ་ སྐབས ་ སུ ་ གཟུགས ་ འགྱུར ་ བའི ་ བྱ ་ ཚིག ་ དག ་ གཟུགས ་ མི ་ འགྱུར ་ བར ་ གྱུར ་ ཡོད །
(trg)="17"> Кызыктуусу , туура эмес этиштер Алфред менен Жей Зеттин ортосундагы убакта көбүнчө туура болуп калышты .
(src)="18"> དཔེར ་ ན ། འདིར ་ བཀོད ་ ཡོད ་ པའི ་ ་ " to wed " ༼ གཉེན ་ བསྒྲིག ༽ ་ ལྟ ་ བུ ་ གཟུགས ་ མི ་ འགྱུར ་ བར ་ གྱུར ་ ཡོད །
(trg)="18"> Бул жерде көрүп тургандай , “ to wed ” – " үйлөнүү " этиши туура болуп калды .
(src)="19"> དེ ་ བསErezདང ་ ངེད ་ གཉིས ་ ཀྱིས ་ དུས ་ རབས 12 རིང ་ གི ་ ཨིན ་ སྐད ་ ནང ་ གི ་ གཟུཊ ་ འགྱུར ་ བྱ ་ ཚིག 100 ལྷག ་ གི ་ འགྱུར ་ བར ་ ཉམས ་ ཞིབ ་ བྱས ་ པ ་ ཡིན ། ངེད ་ གཉིས ་ ཀྱིས ་ འགྱུར ་ བ ་ དེ ་ དག ་ གི ་ ཁྲོད ་ ཆེས ་ སྟབས ་ བདེ ་ བའི ་ གྲངས ་ རིག ་ གི ་ ཆོས ་ ཉིད ་ ཅིག ་ གིས ་ ཆེས ་ རྙོག ་ འཛིང ་ གི ་ ལོ ་ རྒྱུས ་ ཀྱི ་ འགྱུར ་ བ ་ མངོན ་ ཡོད ་ པ ་ རྟོགས ། ཆོས ་ ཉིད ་ དེ ་ ནི ། བྱ ་ ཚིག ་ ཅིག ་ བྱ ་ ཚིག ་ གཞན ་ ལས ་ ལྡབ 100 ཡིས ་ སྤྱོད ་ སྒོ ་ ཆེ ་ ན ། དེ ་ ཉིད ་ གཟུགས ་ མི ་ འགྱུར ་ བའི ་ བྱ ་ ཚིག ་ ཏུ ་ འགྱུར ་ བའི ་ འགྲོས ་ ལྡབ 10 ཡིས ་ ཇེ ་ དལ ་ དུ ་ འགྲོ
(trg)="19"> Ошентип , Эрез жана мен 100 ашык туура эмес этиштердин англис тилинин 12 кылымындагы тагдырына көз салдык , жана иш жүзүндө бул татаал тарыхый өзгөрүүнү чагылдырган жөнөкөй математикалык модель бар болгонун көрдүк , тактап айтканда , кайсы бир этиш башка этишке караганда 100 эсе көбүрөөк колдонулса , ал туура этишке айланып 10 эсе жай өзгөрөт .
(src)="20"> དེ ་ ནི ་ ལོ ་ རྒྱུས ་ ཀྱི ་ དོན ་ དག ་ ཞིག ་ རེད ། འོན ་ ཀྱང ་ གྲངས ་ རིག ་ གི ་ རྣམ ་ པ ་ ལྟར ་ མངོན ་ འོངས །
(trg)="20"> Бул тарыхтын бөлүмү , бирок ал математикалык формада чагылдырылууда .
(src)="21"> སྐབས ་ ལ ་ ལར ། གྲངས ་ རིག ་ གིས ་ གནད ་ ཅིག ་ འགྲེལ ་ བཤད ་ ལ ་ ལྷག ་ པར ་ རོགས ་ རམ ་ ཐུབ ། ཡང ་ ན ། ལོ ་ རྒྱུས ་ ཀྱི ་ སྒུལ ་ ཤུགས ་ ཤིག ་ ལ ་ སྔར ་ བས ་ གསལ ་ བཤད ་ རྒྱག ་ ཐུབ །
(trg)="21"> Эми математика кээ бир учурларда тарыхый күчтөрдү түшүндүрө алат же түшүндүрүүнү сунуштайт .
(src)="22"> དེ ་ བས ་ Steve Pinkerདང ་ ངེད ་ གཉིས ་ ཀྱིས ་ འདས ་ ཟིན ་ པའི ་ དུས ་ རབས ་ གཉིས ་ རིང ་ གི ་ དམག ་ འཁྲུག ་ གི ་ ཡ ་ ང ་ བའི ་ ཚད ་ ལ ་ བསམ ་ གཞིགས ་ བྱས ་ པ ་ ཡིན །
(trg)="22"> Ошентип , бул жерде Стив Пинкер жана мен өткөн эки кылымдагы согуштардын өлчөмүнө кайрылдык .
(src)="23"> དོན ་ དངོས ་ སུ ། དེ ་ ལའང ་ ཚང ་ མས ་ ཤེས ་ པའི ་ ཆོས ་ ཉིད ་ ཅིག ་ ཡོད ། དེ ་ ནི ་ བསད ་ རྨས ་ ཐེབས ་ པ ་ ལྡབ ་ 100 ཡིས ་ མང ་ བའི ་ དམག ་ འཁྲུག ་ དེ ་ བསད ་ རྨས ་ ཐེབས ་ པ ་ དེ ་ ལས ་ ཉུང ་ བའི ་ དམག ་ འཁྲུག ་ ལས ་ བཅུ ་ ཆ ་ གཅིག ་ རེད །
(trg)="23"> Иш жүзүндө белгилүү мыйзам ченемдүүлүк бар , ага ылайык өлүм эсеби 100 эсе көп болгон согуштардын саны 10 эсе аз .
(src)="24"> དེས ་ ན ་ ༼ ཨ ་ རབ ་ དང ་ ཨི ་ སི ་ རེལ ་ གྱི ་ ཉིན ་ དྲུག ་ གི ་ དམག ་ འཁྲུག ༽ ཁྲོད ་ བསད ་ རྨས ་ ཐེབས ་ པའི ་ གྲངས ་ ་ དེ ་ དམག ་ འཁྲུག ་ གཞན ་ 30 དང ་ འདྲ ་ བོ ་ ཡོད ། འོན ་ ཀྱང ་ བསད ་ རྨས ་ ཐེབས ་ པ ་ ལྡབ 100 ལས ་ མང ་ བའི ་ དམག ་ འཁྲུག ་ ཐེངས ་ བཞི ་ མ ་ གཏོགས ་ བྱུང ་ མྱོང ་ མེད ། དཔེར ་ ན ། འཛམ ་ གླིང ་ འཁྲུག ་ ཆེན ་ དང ་ པོ ་ རེད །
(trg)="24"> Ошентип , 30 согуштун өлүмдөрүнүн саны Алты күндүк согушундагыдай болгон , бирок Биринчи дүйнөлүк согушундагыдай 100 эсе көп өлүмгө алып келген 4 согуш болгон .
(src)="25"> འཁྲུག ་ ཆེན ་ འདི ་ དག ་ གནས ་ ཚུལ ་ ཇི ་ འདྲ ་ ཞིག ་ ལ ་ རྐྱེན ་ བྱས ་ ནས ་ བྱུང ་ བ ་ ཡིན ་ ནམ །
(trg)="25"> Муну кандай тарыхый механизм жаратууда ?
(src)="26"> དེའི ་ གདོད ་ མའི ་ འབྱུང ་ རྐྱེན ་ དེ ་ ཅི ་ ཞིག ་ རེད །
(trg)="26"> Мунун себеби эмнеде ?
(src)="27"> གྲོགསSteveདང ་ ངེད ་ གཉིས ་ ནས ་ གྲངས ་ རིག ་ གི ་ དབྱེ ་ ཞིབ ་ བྱས ་ པ ་ བརྒྱུད ། དོན ་ དམ ་ པར ་ དེ ་ དག ་ བྱུང ་ བར ་ ཆེས ་ སླ ་ བའི ་ སྣང ་ ཚུལ ་ ཞིག ་ གིས ་ རྐྱེན ་ བྱས ་ འདུག ་ ཏེ ། སྣང ་ ཚུལ ་ དེ ་ ནི ་ ང ་ ཚོའི ་ བསམ ་ པར ་ རག ་ ལས ་ འདུག
(trg)="27"> Ошентип , Стив жана мен , математикалык анализ жолу менен , иш жүзүндө мунун түбүндө жөнөкөй кубулуш жатат деп ой жорудук , ал мээбиздин ичинде .
(src)="28"> འདི ་ ནི ་ ཀུན ་ གྱིས ་ ཤེས ་ པའི ་ ཁྱད ་ ཆོས ་ ཤིག ་ རེད ། གྲངས ་ འབོར ་ དག ་ ནི ་ ལྟོས ་ བཅས ་ སུ ་ གྲུབ ་ པ ་ སྟེ ། འོད ་ ཀྱི ་ བཀྲག ་ ཚད ་ དང ་ སྒྲ ་ ཡི ་ མཐོ ་ དམའ ་ ལྟར ་ ལྟོས ་ བཅས ་ རེད །
(trg)="28"> Бул – абдан белгилүү өзгөчөлүк , ага ылайык биз санды салыштырмалуу ыкмалар менен сезе билебиз -- жарыктын интенсивдүүлүгү же үндүн катуулугу сыяктуу сандар .
(src)="29"> དཔེར ་ ན ། དམག ་ མི ་ ཁྲི ་ གཅིག ་ གཡུལ ་ འཁྲུག ་ ཞིག ་ ཏུ ་ གཏོང ་ བ ་ ནི ་ ཤིན ་ ཏུ ་ མང ་ བར ་ བསམ །
(trg)="29"> Мисалы , салгылашууга 10.000 жоокер жиберүү көптөй угулат .
(src)="30"> ལྷག ་ པར ་ ཐེངས ་ སྔོན ་ མར ་ དམག ་ མི ་ སྟོང ་ གཅིག ་ ལས ་ མངགས ་ མེད ་ པ ་ ཡིན ་ ན །
(trg)="30"> Бул салыштырмалуу көп , эгер мурун 1.000 жоокер жиберсеңиз .
(src)="31"> འོན ་ ཀྱང ་ ། གྲངས ་ འབོར ་ དེ ་ ཡང ་ མང ་ པོ ་ ཞིག ་ ཏུ ་ སྙམ ་ པར ་ མི ་ བྱེད ་ པར ། དེས ་ མི ་ འདང ་ བ ་ དང ་ འགྱུར ་ བ ་ ཞིག ་ ཐོན ་ མི ་ སྲིད ་ པར ་ སྙམ ་ སྲིད ། གལ ་ ཏེ ། དམག ་ མི ་ ཁྲི ་ བཅུ ་ སྔོན ་ མ ་ ནས ་ གཡུལ ་ སར ་ མངགས ་ ཡོད ་ པ ་ ཡིན ་ ན །
(trg)="31"> Бирок ал андай угулбайт , ал салыштырмалуу жетишээрлик эмес , бул көп айырма жаратпайт , эгер мурун 100.000 жоокер жиберсеңиз .
(src)="32"> ལྟོས ་ དང ་ ། ང ་ ཚོས ་ གྲངས ་ འབོར ་ མཚུངས ་ པ ་ ཞིག ་ ལ ་ བལྟ ་ སྟངས ་ འདྲ ་ ཡི ་ མི ་ འདུག གཡུལ ་ འཁྲུག ་ རྒྱུན ་ བསྐྱངས ་ པ ་ དང ་ དུས ་ མཚུངས ་ སུ ་ དམག ་ མི ་ གཡུལ ་ ལ ་ ཞུགས ་ པ ་ དང ་ ཤི ་ རྨས ་ ཐེབས ་ གྲངས ་ དེ ་ དལ ་ འགྲོས ་ ཀྱིས ་ ཇེ ་ མཐོར ་ འགྲོ ་ བ ་ མིན ་ པར ། དཔེར ་ ན ། 10000 ནས 11000 དང ་ ། དེ ་ ནས 12000 ལྟར ་ འགྲོ ་ བ ་ མིན ་ པར ། མྱུར ་ འགྲོས ་ ཀྱིས 10000 ནས 20000 དང ་ ། དེ ་ ནས ་ ཡང ་ 40000 ལྟར ་ སྟོད ་ པར ་ བྱེད །
(trg)="32"> Ошентип , санды кабыл алган ыкмабызга жараша , согуш созулса жиберилген жоокерлердин жана курмандардын саны арифметикалык прогрессия менен эмес -- 10.000 , 11.000 , 12.000 -- геометриялык прогрессия менен – 10.000 , анан 20.000 , анан 40.000 болуп өсөт .
(src)="33"> འདིས ་ ཏག ་ ཏག ་ ང ་ ཚོས ་ ད ་ སྔོན ་ མཐོང ་ བའི ་ ཆོས ་ ཉིད ་ དེ ་ འགྲེལ ་ བཤད ་ བྱས ་ ཡོད །
(trg)="33"> Жана биз мурун көргөн моделди мына бул түшүндүрөт .
(src)="34"> དེས ་ ན ་ གྲངས ་ རིག ་ གིས ་ སྒེར ་ གྱི ་ རང ་ རིག ་ གི ་ ཁྱད ་ ཆོས ་ ཀུན ་ གྱིས ་ རྟོགས ་ པ ་ གང ་ དེ ་ རྒྱུན ་ རིང ་ བའི ་ ལོ ་ རྒྱུས ་ ཀྱི ་ ཆོས ་ ཉིད ་ དུས ་ རབས ་ འགའ ་ དང ་ གླིང ་ ཆེན ་ དག ་ གི ་ ཁྲོད ་ མ ་ ཤེས ་ པ ་ གང ་ ཞིག ་ དང ་ སྦྲེལ ་ བར ་ བྱེད །
(trg)="34"> Ошентип , математика жеке акылдын белгилүү өзгөчөлүгүн кылымдар жана жер жүзү бою өнүккөн узак мөөнөттүү тарыхый модель менен байланыштыра алат .
(src)="35"> མིག ་ སྔར ། དཔེར ་ བརྗོད ་ འདི ་ དག ་ ལས ་ མེད ་ ན ་ ཡང ་ ། ( གྲངས ་ རྩིས ་ ཀྱི ་ ལོ ་ རྒྱུས ་ འགྲེལ ་ བའི ) ཁོ ་ བོས ་ བསམ ་ ན ། མ ་ འོངས ་ པའི ་ བགྲང ་ བྱ ་ བཅུ ་ ལྷག ་ རིང ་ འདི ་ དག ་ འཐུས ་ ཚང ་ བར ་ འགྱུར ་ ངེས །
(trg)="35"> Ошентип бүгүн бул типтеги мисалдардын бир канчасы гана болсо , кийинки оң жылдыкта алар көнүмүш болуп калат деп ойлойм .
(src)="36"> འདིའི ་ རྒྱུ ་ མཚན ་ ནི ། ལོ ་ རྒྱུས ་ ཀྱི ་ བྱུང ་ བ ་ བཀོད ་ པ ་ དག ་ ད ་ ནི ་ ཆེས ་ མྱུར ་ མོས ་ ངང ་ གྲངས ་ རྩིས ་ ཅན ་ ཏུ ་ འགྱུར ་ གྱིན ་ ཡོད །
(trg)="36"> Анын себеби – тарыхый жазуулар санарип калыбына абдан тез темпте өткөрүлүп жатат .
(src)="37"> སྔ ་ མོ ་ དཔལ ་ ཡོན ་ དར ་ བ ་ ནས ་ བཟུང ་ སྟེ ་ ཡི ་ གེ ་ བྲིས ་ པ ་ ལ ་ ད ་ ལྟ ་ མིའི ་ རིགས ་ ཀྱིས ་ དེབ ་ ཐེར ་ དུང ་ ཕྱུར ་ 13 ཙམ ་ ཞིག ་ བྲིས ་ ཚར ་ ཡོད ་ ཅིང ་ །
(trg)="37"> Илгертен бери жазылган 130 миллиндой китеп бар .
(src)="38"> དེ ་ ལས ་ མང ་ པོ ་ ཞིགGoogleལྟ ་ བུའི ་ བཟོ ་ གྲྭས ་ གྲངས ་ རྩིས ་ ཅན ་ ཏུ ་ བསྒྱུར ་ ཚར ་ ཡོད ་ པ ་ ལྟ ་ བུ ་ རེད ། ཧ ་ ལམ ་ དུང ་ ཕྱུར 2 ཙམ ་ བསྒྱུར ་ ཚར ་ ཡོད ་ པ ་ རེད །
(trg)="38"> Google сыяктуу компаниялар 20 миллиондон ашык китепти санарип калыбына өткөрүштү .
(src)="39"> དེས ་ ན ་ ལོ ་ རྒྱུས ་ ཀྱི ་ བྱུང ་ བ ་ མཐའ ་ དག ་ གྲངས ་ རྩིས ་ ཀྱི ་ རྣམ ་ པས ་ བཀོད ་ ཚར ་ ཡོད ་ དུས ་ སུ ། གྲངས ་ རིག ་ གིས ་ དབྱེ ་ ཞིབ ་ བྱེད ་ པར ་ མཐུན ་ རྐྱེན ་ བཟོས ་ ཡོད ་ པ ་ ཡིན ། ཆེས ་ མྱུར ་ མོ ་ དང ་ སྟབས ་ བདེ ་ མོས ་ ངང ་ ང ་ ཚོའི ་ ལོ ་ རྒྱུས ་ དང ་ རིག ་ གནས ་ ཁྲོད ་ ཀྱི ་ འཕེལ ་ རིམ ་ ལ ་ བལྟས ་ ཆོག ་ པ ་ ཡིན །
(trg)="39"> Жана тарыхый материал санарип калыпта жеткиликтүү болгондо , бул математикалык анализ менен абдан тез жана оңой тарых жана маданиятыбыздын тенденцияларын кароого мүмкүн кылат .
(src)="40"> དེ ་ བས ་ ཁོ ་ བོའི ་ བསམ ་ པར ། མ ་ འོངས ་ པའི ་ ལོ ་ བཅུ ་ ལྷག ་ གི ་ ནང ་ ། ཚན ་ རིག ་ དང ་ མིའི ་ རིགས ་ སྔར ་ བས ་ དམ ་ ཟབ ་ ཏུ ་ ཕྱིན ་ ཏེ ། འགྲོ ་ བ ་ མིའི ་ སྐོར ་ གྱི ་ ཟབ ་ ཅིང ་ དཀའ ་ བའི ་ དྲི ་ བ ་ དག ་ ལ ་ ལན ་ གདབ ་ ཐུབ ་ པར ་ བསམ ་ ཞིང ་
(trg)="40"> Ошентип , менимче , кийинки оң жылдыкта табигый жана гуманитардык илимдер жакындашып биригип адамзат тууралуу терең суроолорго жооп бере алышат .
(src)="41"> དེ ་ ལྟར ་ འགྲེལ ་ རྒྱག ་ པར ་ ཨང ་ རྩིས ་ ནི ་ ཆེས ་ ཤིན ་ ཏུ ་ ནུས ་ པ ་ ལྡན ་ པའི ་ སྐད ་ རིགས ་ ཤིག ་ རེད ་ འདོད །
(trg)="41"> Жана менимче , муну жасоо үчүн математика абдан таасирдүү күч болот .
(src)="42"> དེས ་ ང ་ ཚོའི ་ ལོ ་ རྒྱུས ་ ཁྲོད ་ ཀྱི ་ འཕེལ ་ རིམ ་ གསར ་ བ ་ སྟོན ་ པར ་ བྱེད ་ སྲིད ་ ལ ། ལན ་ རེར ་ དེ ་ དག ་ ལ ་ འགྲེལ ་ བཤད ་ དང ་ ། ཐ ་ ན ་ མ ་ འོངས ་ པར ་ ཅི ་ ཞིག ་ འབྱུང ་ སྲིད ་ པའི ་ སྔོན ་ དཔག ་ ཀྱང ་ བྱེད ་ ཐུབ ་ སྲིད །
(trg)="42"> Тарыхыбыздын жаңы тенденцияларын көрсөтүү , кээде аларды түшүндүрүү , жана балким келечекте боло турганды алдын ала айтууга мүмкүн болот .
(src)="43"> ཐུགས ་ རྗེ ་ ཆེ ། །
(trg)="43"> Чоң ыракмат !
(src)="44"> ༼ ཐལ ་ མོ ་ རྡེབ ་ སྒྲ ༽
(trg)="44"> ( Кол чабуулар )