# bo/ted2020-1044.xml.gz
# en/ted2020-1044.xml.gz
(src)="1"> ངའི ་ བསམ ་ བློ ་ ཆེན ་ པོ ་ འདི ་ ནི ། བསམ ་ བློ ་ ཧ ་ ཅང ་ ཆུང ་ ཆུང ་ ཞིག ་ ཡིན ། བསམ ་ བློ ་ ཆུང ་ ཆུང ་ འདིས ་ བསམ ་ བློ ་ ཆེན ་ པོ ་ ཐེར ་ འབུམ ་ མང ་ པོའི ་ སྒོ ་ འབྱེད ་ ཐུབ ། བསམ ་ བློ ་ ཆེན ་ པོ ་ དེ ་ དག ་ ནི ་ ད ་ ལྟ ་ ང ་ ཚོའི ་ སེམས ་ སུ ་ བག ་ ལ ་ ཉལ ་ ནས ་ ཡོད །
(trg)="1"> My big idea is a very , very small idea that can unlock billions of big ideas that are at the moment dormant inside us .
(src)="2"> དེ ་ ལྟར ་ བྱེད ་ ཐུབ ་ པའི ་ ངའི ་ བསམ ་ བློ ་ ཆུང ་ ཆུང ་ དེ ་ ནི ་ གཉིད ་ ཡིན །
(trg)="2"> And my little idea that will do that is sleep .
(src)="3"> ( དགོད ་ སྒྲ ། ) ( ཐལ ་ མོ ་ རྡེབ ་ སྒྲ ། ) ཁང ་ མིག ་ འདི ་ འི ་ ནང ་ Aརིགས ་ ཀྱི ་ བུད ་ མེད ་ རེད །
(trg)="3"> ( Laughter ) ( Applause ) This is a room of type A women .
(src)="4"> ཁང ་ མིག ་ འདིའི ་ ནང ་ གཉིད ་ ཀྱིས ་ མ ་ འདང ་ བའི ་ བུད ་ མེད ་ ཀྱིས ་ གང ་ ཡོད །
(trg)="4"> This is a room of sleep-deprived women .
(src)="5"> ངས ་ ཐབས ་ ལམ ་ ཁག ་ པོ ་ ཞིག ་ ལ ་ བསྟེན ་ ནས ་ གཉིད ་ ཀྱི ་ རིན ་ ཐང ་ རྟོགས ་ ཡོད །
(trg)="5"> And I learned the hard way the value of sleep .
(src)="6"> ལོ ་ ངོ ་ གཉིས ་ དང ་ ཕྱེད ་ ཀའི ་ སྔོན ་ ལ ། ང ་ རང ་ དཀའ ་ ལས ་ ཁག ་ ནས ་ དྲན ་ པ ་ བརྒྱལ ་ སོང ་ །
(trg)="6"> Two-and-a-half years ago , I fainted from exhaustion .
(src)="7"> ང ་ མདུན ་ ལྕོག ་ ཐོག ་ བརྡབས ་ པས ། ངའི ་ འགྲམ ་ རུས ་ བཅག ་ སོང ་ །
(trg)="7"> I hit my head on my desk .
(src)="8"> ངའི ་ མིག ་ གཡས ་ པར ་ འཚེམ ་ རས ་ ལྔས ་ བཟོས ་ བ ་ ཡིན །
(trg)="8"> I broke my cheekbone , I got five stitches on my right eye .
(src)="9"> དེ ་ ནས ་ ངས ་ གཉིད ་ ཀྱི ་ རིན ་ ཐང ་ བསྐྱར ་ རྙེད ་ བྱེད ་ པའི ་ འགྲུལ ་ བཞུད ་ ཀྱི ་ འགོ ་ བཙུགས ་ པ ་ རེད །
(trg)="9"> And I began the journey of rediscovering the value of sleep .
(src)="10"> བརྒྱུད ་ རིམ ་ དེའི ་ ཁྲོད ་ དུ ། ངས ་ སློབ ་ སྦྱོང ་ བྱས ་ པ ་ དང ་ ། སྨན ་ པ ་ དང ་ ཚན ་ རིག ་ པར ་ ཐུག ་ པ ་ ཡིན ། ངས ་ འདིར ་ བརྗོད ་ རྒྱུར ། མི ་ ཚེ ་ དོན ་ ཕན ་ ལྡན ་ པ ་ ཞིག ་ དང ་ ། སེམས ་ འགུལ ་ ཐེབས ་ པ ། སྤྲོ ་ བ ་ ཆེ ་ བའི ་ ལམ ་ ནི ་ གཉིད ་ འདང ་ ངེས ་ ཤིག ་ ཁུག ་ རྒྱུ ་ དེ ་ རེད །
(trg)="10"> And in the course of that , I studied , I met with medical doctors , scientists , and I 'm here to tell you that the way to a more productive , more inspired , more joyful life is getting enough sleep .
(src)="11"> ( ཐལ ་ མོ ་ རྡེབ ་ སྒྲ ། ) ང ་ ཚོ ་ བུད ་ མེད ་ ཚོས ་ གསར ་ བརྗེ ་ གསར ་ པ ་ འདི ་ དང ་ བུད ་ མེད ་ ཀྱི ་ གནད ་ དོན ་ འདིའི ་ འགོ ་ འཁྲིད ་ ཀྱི ་ ཡིན །
(trg)="11"> ( Applause ) And we women are going to lead the way in this new revolution , this new feminist issue .
(src)="12"> ང ་ ཚོས ་ དངོས ་ ཡོད ་ ཐོག ་ གཉིད ་ ཁུག ་ ཞིང ་ རིམ ་ པ ་ མཐོ ་ ཤོས ་ བར ་ སླེབས ་ རྒྱུ ་ ཡིན ། ( དགོད ་ སྒྲ ། ) ( ཐལ ་ མོ ་ རྡེབ ་ སྒྲ ། ) གང ་ ལགས ་ ཤེ ་ ན ། ཡིད ་ སྐྱོ ་ བ ་ ཞིག ་ ལ ། སྐྱེས ་ པ ་ ཚོར ་ མཚོན ་ ན ། གཉིད ་ མ ་ ཁུག ་ པ ་ བྱེད ་ རྒྱུ ་ ནི ་ སྐྱེས ་ པའི ་ མཚོན ་ རྟགས ་ ལྟ ་ བུ ་ ཞིག ་ ཆགས ་ པ ་ རེད །
(trg)="12"> We are literally going to sleep our way to the top -- literally -- ( Laughter ) ( Applause ) because unfortunately , for men , sleep deprivation has become a virility symbol .
(src)="13"> ཉེ ་ ཆར ་ ངས ་ སྐྱེས ་ པ ་ ཞིག ་ དང ་ མཉམ ་ དུ ་ དགོང ་ ཟས ་ བཟས ་ པ ་ ཡིན ། ཁོང ་ གིས ་ འུད ་ ཤོབ ་ ཆེན ་ པོས ་ ཁོང ་ ལ ་ ཆུ ་ ཚོད ་ ༤ ་ རིང ་ གི ་ གཉིད ་ མ ་ གཏོགས ་ རག ་ མ ་ སོང ་ ཟེར །
(trg)="13"> I was recently having dinner with a guy who bragged that he had only gotten four hours sleep the night before .
(src)="14"> ངས ་ ཁོང ་ ལ ་ སྐད ་ ཆ ་ ཞིག ་ བཤད ་ འདོད ་ སྐྱེས ་ ཀྱང ་ བཤད ་ མེད ། ངས ་ བཤད ་ འདོད ་ པ ་ ནི ། " ཁྱེད ་ ནས ་ མཁྱེན ་ ཀྱི ་ ཡོད ་ དམ ། གལ ་ ཏེ ་ ཁྱེད ་ ལ ་ ཆུ ་ ཚོད ་ ལྔའི ་ རིང ་ གི ་ གཉིད ་ ཁུག ་ རྒྱུ ་ བྱུང ་ ཡོད ་ ན ། དགོང ་ ཟས ་ འདི ་ དེ ་ ལས ་ ལྷག ་ པའི ་ སྤྲོ ་ བ ་ འཕེལ ་ བ ་ ཞིག ་ ཡོང ་ བ ་ ཡོད ། "
(trg)="14"> And I felt like saying to him -- but I didn 't say -- I felt like saying , " You know what ? if you had gotten five , this dinner would have been a lot more interesting . "
(src)="15"> ( དགོད ་ སྒྲ ། ) དེང ་ གཉིད ་ ཆག ་ གི ་ རིགས ་ གསར ་ བ ་ ཞིག ་ གིས ་ རང ་ ཉིད ་ གཞན ་ ལས ་ ཁྱད ་ དུ ་ འཕགས ་ པ ་ ཡིན ་ པ ་ སྟོན ་ ཐབས ་ བྱེད ་ རྒྱུ ་ དེ ་ ཡིན །
(trg)="15"> ( Laughter ) There is now a kind of sleep deprivation one-upmanship .
(src)="16"> ལྷག ་ པར ་ དུ ། འདི ་ ག ་ ཝ ་ ཤིང ་ ཊོན ་ དུ ་ ཁྱེད ་ ཀྱིས ་ ཞོགས ་ ཟས ་ བཟའ ་ བའི ་ དུས ་ ཚོད ་ བགོས ་ ཚེ ། ཁྱེད ་ ནས ་ " ཆུ ་ ཚོད ་ ༨ ་ པ ་ གང ་ འདྲ ་ འདུག " ཅེས ་ དྲིས ་ ན །
(trg)="16"> Especially here in Washington , if you try to make a breakfast date , and you say , " How about eight o 'clock ? "
(src)="17"> ཁོང ་ ཚོས ་ ཕལ ་ ཆེར ་ " ཆུ ་ ཚོད ་ ༨ ་ པ ་ ང ་ ལ ་ མཚོན ་ ན ་ འཕྱི ་ དྲགས ་ འདུག ་ ལབ ་ གི ་ རེད ། འོན ་ ཀྱང ་ ། མི ་ འགྲིག ་ མི ་ འདུག ། ངས ་ ཊེ ་ ནས ་ སི ་ བརྩེད ་ མོ ་ ཐེངས ་ གཅིག ་ བརྩིས ་ ཏེ ། ཁ ་ པར ་ བརྒྱུད ་ ཚོགས ་ འདུ ་ ཁག ་ ཅིག ་ བྱས ་ རྗེས ་ ཆུ ་ ཚོད ་ ༨ ་ གྱི ་ ཐོག ་ ཏུ ་ ཐུག ་ ཆོག ། "
(trg)="17"> they 're likely to tell you , " Eight o 'clock is too late for me , but that 's OK , I can get a game of tennis in and do a few conference calls and meet you at eight . "
(src)="18"> ཁོང ་ ཚོས ་ བསམ ་ པར ་ དེས ་ ཁོང ་ ཚོ ་ ནི ་ ཧ ་ ཅང ་ བྲེལ ་ བ ་ ཚ ་ བོ ་ དང ་ ། གྲུབ ་ འབྲས ་ སྟོན ་ མཁན ་ ཡིན ་ པ ་ མཚོན ་ གྱི ་ རེད ་ བསམ ། ཡིན ་ ཡང ་ ། དངོས ་ ཡོད ་ ཐོག ་ དེ ་ འདྲ ་ མིན ། གང ་ ལེགས ་ ཞེ ་ ན ། ད ་ སྐབས ་ ང ་ ཚོར ་ ཚོང ་ ལས ་ དང ་ ། དཔལ ་ འབྱོར ། ཆབ ་ སྲིད ་ བཅས ་ ཀྱི ་ ཐད ་ དུ ་ འགོ ་ ཁྲིད ་ ཁྱད ་ དུ ་ འཕགས ་ པ ་ ཡོད ་ ལ ། ཐག ་ གཅོད ་ ཞེད ་ སྣང ་ ཚ ་ བོ ་ དེ ་ འདྲ ་ བྱེད ་ ཀྱི ་ ཡོད །
(trg)="18"> And they think that means they are so incredibly busy and productive , but the truth is , they 're not , because we , at the moment , have had brilliant leaders in business , in finance , in politics , making terrible decisions .
(src)="19"> རིག ་ པ ་ རྣོ ་ བའི ་ ཚད ་ གཞི ་ མཐོ ་ བ ་ དེས ་ ཁྱེད ་ རང ་ འགོ ་ ཁྲིད ་ ཡག ་ པོ ་ ཞིག ་ ཡིན ་ པ ་ མཚོན ་ མི ་ ཐུབ ། གང ་ ལེགས ་ ཞེ ་ ན ། འགོ ་ ཁྲིད ་ ཀྱི ་ དོན ་ སྙིང ་ པོ ་ ནི ། ཊཡེ ་ ཊ ་ ནིགསི ་ གྲུ ་ གཟིངས ་ བརྡབ ་ སྐྱོན ་ མ ་ བྱུང ་ བའི ་ སྔོན ་ དུ ་ འཁྱགས ་ རོམ ་ མཐོང ་ ཐུབ ་ རྒྱུ ་ དེ ་ རེད །
(trg)="19"> So a high IQ does not mean that you 're a good leader , because the essence of leadership is being able to see the iceberg before it hits the Titanic .
(src)="20"> ང ་ ཚོར ་ ཊཡེ ་ ཊ ་ ནིགསི ་ གྲུ ་ གཟིངས ་ ལ ་ གཞུ ་ མཁན ་ གྱི ་ འཁྱགས ་ རོམ ་ ཧ ་ ཅང ་ མང ་ པོ ་ ཡོད ་ པ ་ རེད །
(trg)="20"> ( Laughter ) And we 've had far too many icebergs hitting our Titanics .
(src)="21"> དངོས ་ ཡོད ་ ཐོག ་ ང ་ ལ ་ འདི ་ འདྲའི ་ ཚོར ་ བ ་ ཞིག ་ ཡོད ་ མྱོང ་ ། གལ ་ ཏེ ་ ལེ ་ མན ་ བུ ་ སྤུན ་ ཚོང ་ ལས ་ དེ ་ ལེ ་ མན ་ མིང ་ སྲིང ་ གཉིས ་ ཀྱི ་ ཚོང ་ ལས ་ ཡིན ་ ཡོད ་ རྒྱུ ་ ན ། ཁོང ་ ཚོ ་ ད ་ དུང ་ འཚོ ་ ནས ་ ཡོད ་ རྒྱུ ་ རེད །
(trg)="21"> In fact , I have a feeling that if Lehman Brothers was Lehman Brothers and Sisters , they might still be around .
(src)="22"> ( ཐལ ་ མོ ་ རྡེབ ་ སྒྲ ། ) བུ ་ སྤུན ་ ཚང ་ མ ་ བྲེལ ་ བའི ་ སྒོ ་ ནས ་ ཉིན ་ མཚན ་ ལྟོས ་ མེད ་ དུ ་ འབྲེལ ་ བ ་ ཉར ་ རྒྱུ ་ ཙམ ་ བྱེད ་ བཞིན ་ ཡོད ་ སྐབས ་ སྲིང ་ མོ ་ ཞིག ་ གིས ་ འཁྱགས ་ རོམ ་ ཡོད ་ པ ་ མཐོང ་ ཡོད ་ སྲིད ་ པ ་ རེད ། གང ་ ལེགས ་ ཞེ ་ ན ། ཁོ ་ མོ ་ ཆུ ་ ཚོད ་ ༧ དང ་ ༣༠ ་ འམ ་ ༨ ་ ཙམ ་ གྱི ་ གཉིད ་ ནས ་ ཡར ་ ལངས ་ ནས ། རི ་ མོ ་ ཆེན ་ པོ ་ ༼ མཐོང ་ རྒྱ ་ ཆེ ་ བ ་ ༽ དེ ་ མཐོང ་ ཐུབ ་ ཡོད ་ རྒྱུ ་ རེད །
(trg)="22"> ( Laughter ) ( Applause ) While all the brothers were busy just being hyper-connected 24 / 7 , maybe a sister would have noticed the iceberg , because she would have woken up from a seven-and-a-half- or eight-hour sleep , and have been able to see the big picture .
(src)="23"> ང ་ ཚོས ་ གདོང ་ གཏད ་ བཞིན ་ པའི ་ དཀའ ་ རྙོག ་ འདྲ ་ མིན ་ སྣ ་ ཚོགས ་ ད ་ ལྟའི ་ འཇིག ་ རྟེན ་ འདིར ་ ཁྱབ ་ ཆེ ་ བས ། མི ་ སྒེར ་ གྱི ་ ཐད ་ ནས ་ ཅི ་ ཞིག ་ བཟང ་ གི ་ རེད ། ཅི ་ ཞིག ་ གིས ་ ང ་ ཚོར ་ སྤྲོ ་ བ ་ དང ་ ། དྲིན ་ ཤེས ། ཕན ་ ཐོགས ་ ལྡན ་ པ ་ ཞིག ་ མི ་ ཚེའི ་ ནང ་ དུ ་ འཁྱེར ་ ཡོང ་ གི ་ རེད ། ང ་ ཚོའི ་ མདུན ་ ལམ ་ ལ ་ བཟང ་ བ ་ དེ ་ ནི ། འཛམ ་ གླིང ་ ལ ་ ཡང ་ བཟང ་ བ ་ རེད །
(trg)="23"> So as we are facing all the multiple crises in our world at the moment , what is good for us on a personal level , what 's going to bring more joy , gratitude , effectiveness in our lives and be the best for our own careers , is also what is best for the world .
(src)="24"> དེར ་ བརྟེན ། ངས ་ ཁྱེད ་ ཚོར ་ རེ ་ སྐུལ ་ ཞུ ་ རྒྱུར ། ཁྱེད ་ རྣམས ་ ནས ་ མིག ་ བཙུམས ་ ཏེ ། རང ་ གི ་ རྒྱུད ་ དུ ་ ཡོད ་ པའི ་ བསམ ་ བློ ་ རླབས ་ ཆེན ་ དེ ་ གསར ་ རྙེད ་ བྱེད ་ ཐབས ་ དང ་ ། རང ་ གི ་ འཕྲུལ ་ འཁོར ་ ཨ ་ མ ་ སྒོ ་ བརྒྱབ ་ ཏེ ། གཉིད ་ ཀྱི ་ སྟོབས ་ ཤུགས ་ ཚོལ །
(trg)="24"> So I urge you to shut your eyes , and discover the great ideas that lie inside us ; to shut your engines and discover the power of sleep .
(src)="25"> བཀའ ་ དྲིན ་ ཆེ །
(trg)="25"> Thank you .
(src)="26"> ༼ ཐལ ་ མོ ་ རྡེབ ་ སྒྲ ། ༽
(trg)="26"> ( Applause )
# bo/ted2020-1150.xml.gz
# en/ted2020-1150.xml.gz
(src)="1"> སྔོན ་ ཆད ་ ངསTEDལ ་ ལྟ ་ མཁན ་ རྣམས ་ ནི ་ མི ་ ལ ་ བག ་ ཆགས ་ ཟབ ་ མོ ་ འཇོག ་ ཅིང ་ ། བློ ་ རིག ་ བཀྲ ་ བ ། འདང ་ རྒྱག ་ ཤེས ་ པ ། གྲུང ་ པོ ། འཇིག ་ རྟེན ་ ལྟ ་ ཚུལ ་ ཡོད ་ ཅིང ་ གསར ་ གཏོད ་ ཀྱི ་ བློ ་ གྲོས ་ ཀྱིས ་ ཕྱུག ་ པ ་ སྐོར ་ ཞིག ་ ཡིན ་ བསམ ་ ཡོད ་ ལ །
(trg)="1"> I 'm used to thinking of the TED audience as a wonderful collection of some of the most effective , intelligent , intellectual , savvy , worldly and innovative people in the world .
(src)="2"> དེ ་ ཡིན ་ ཀྱང ་ ཡིན ་ ངེས ་ མོད །
(trg)="2"> And I think that 's true .
(src)="3"> ཡིན ་ ཡང ་ ། ངས ་ བསམ ་ ན ་ ཁྱེད ་ ཅག ་ ཁྲོད ་ ཀྱི ་ མི ་ མང ་ པོ ་ ཞིག ་ གིས ་ དོན ་ ངོ ་ མར ་ ལྷམ ་ ཐིག ་ སྒྲོག ་ སྟངས ་ ནོར ་ ཡོད ་ པ ་ རེད །
(trg)="3"> However , I also have reason to believe that many , if not most , of you are actually tying your shoes incorrectly .
(src)="4"> ( དགོད ་ སྒྲ ) དེ ་ ཅུང ་ དགོད ་ བྲོ ་ བ ་ ཞིག ་ ཡིན ་ པ ་ ང ་ ཡིས ་ ཧ ་ གོ
(trg)="4"> ( Laughter ) Now I know that seems ludicrous .
(src)="5"> བལྟས ་ ཚོད ་ ཀྱིས ་ དགོད ་ བྲོ ་ བ ་ ཞིག ་ ཡིན ་ ནའང ་ །
(trg)="5"> I know that seems ludicrous .
(src)="6"> ངོ ་ མ ། ངའི ་ འཚོ ་ བའི ་ ནང ་ དུའང ་ རྟག ་ པར ་ ནོར ་ འཁྲུལ ་ འདི ་ བཟོ ་ ཞིང ་ ། ལོ ་ གསུམ ་ གྱི ་ སྔོན ་ བར ་ ལ ་ དེ ་ འདྲ ་ བྱས ་ ཡོང ་ པ ་ ཡིན །
(trg)="6"> And believe me , I lived the same sad life until about three years ago .
(src)="7"> སྐབས ་ དེར ། ངས ་ རང ་ ཉིད ་ ལ ་ ལྷམ ་ གོང ་ ཆེན ་ ཞིག ་ ཉོས ་ པ ་ དང ་ །
(trg)="7"> And what happened to me was I bought , what was for me , a very expensive pair of shoes .
(src)="8"> ཡིན ་ ཡང ་ ལྷམ ་ དེའི ་ ལྷམ ་ ཐིག ་ ཉི ་ ལོང ་ རྟགས ་ ཅན ་ རེད ། ངས ་ ཇི ་ ལྟར ་ སྒྲོག ་ དགོས ་ པ ་ མ ་ ཤེས ་ པས །
(trg)="8"> But those shoes came with round nylon laces , and I couldn 't keep them tied .
(src)="9"> ལྷམ ་ ཁྱེར ་ ནས ་ ཚོང ་ ཁང ་ གི ་ བདག ་ པོ ་ ལ ། “ ང ་ ལྷམ ་ ཆ ་ འདིར ་ དགའ ་ པོ ་ འདུག ཡིན ་ ཡང ་ ལྷམ ་ ཐིག ་ ལ ་ སུན ་ པོ ་ འདུག ” ཅེས ་ ལབ ་ ཡིན །
(trg)="9"> So I went back to the store and said to the owner , " I love the shoes , but I hate the laces . "
(src)="10"> ཚོང ་ བདག ་ གིས ་ ལྟ ་ ཙམ ་ བྱས ་ ཏེ ། “ ཨོ ། ཁྱོད ་ ཀྱི ་ ལྷམ ་ ཐིག ་ མདུད ་ སྟངས ་ ནོར ་ བ ་ རེད ” ཟེར །
(trg)="10"> He took a look and said , " Oh , you 're tying them wrong . "
(src)="11"> སྐབས ་ དེ ་ དུས ་ གཟོད ། ངའི ་ སེམས ་ ལ ་ ལོ ་ ལྔ ་ བཅུ ་ ལོན ་ པའི ་ མི ་ ཞིག ་ འཇོན ་ ཤོས ་ ཀྱི ་ ལག ་ རྩལ ་ དེ ་ ལྷམ ་ ཐིག ་ སྒྲོག ་ སྟངས ་ ལས ་ བརྒལ ་ བ ་ ཞིག ་ སྙམ །
(trg)="11"> Now up until that moment , I would have thought that , by age 50 , one of the life skills that I had really nailed was tying my shoes .
(src)="12"> ཡིན ་ ཡང ་ ། དོན ་ དངོས ་ འདི ་ འདྲ ་ ཞིག ་ མ ་ རེད ། ངས ་ གསལ ་ བཤད ་ ཅིག ་ བྱ །
(trg)="12"> ( Laughter ) But not so -- let me demonstrate .
(src)="13"> ལྷམ ་ ཐིག ་ སྒྲོག ་ སྟངས ་ འདི ་ མི ་ མང ་ ཆེ ་ བའི ་ སྒྲོག ་ སྟངས ་ རེད །
(trg)="13"> This is the way that most of us were taught to tie our shoes .
(src)="14"> འདིའི ་ སྟེང ་ ནས .... ཐུགས ་ རྗེ ་ ཆེ །
(trg)="14"> Now as it turns out -- thank you .
(src)="15"> ཏོག ་ ཙམ ་ སྒུག ད ་ དུང ་ ཚར ་ ཡོད ་ པ ་ མ ་ རེད ་ དཱ །
(trg)="15"> ( Applause ) Wait , there 's more .
(src)="16"> འདི ་ ཡི ་ སྟེང ་ དུ ་ སྒྲོག ་ སྟངས ་ འདི ་ ལ ་ དམ ་ མི ་ དམ ་ གཉིས ་ ཡོད ་ པ ་ རེད ། ང ་ ཚོས ་ སྔོན ་ ཆད ་ བསླབས ་ པ ་ དེ ་ དམ ་ པོ ་ མིན ་ པ ་ ད ་ རེད ། ངས ་ ཁྱེད ་ ཅག ་ ལ ་ སྟོན །
(trg)="16"> As it turns out -- ( Laughter ) there 's a strong form and a weak form of this knot , and we were taught the weak form .
(src)="17"> གལ ་ སྲིད ་ ཁྱོད ་ ཀྱིས ་ འདི ་ ལྟར ་ ལྷམ ་ ཐིག ་ གི ་ གཤམ ་ ནས ་ ཕར ་ ཚུར ་ ལ ་ འཐེན ་ པ ་ ཡིན ་ ན ། ཁྱེད ་ ཀྱིས ་ མཐོང ་ པ ་ ནང ་ བཞིན ་ རང ་ བཞིན ་ གྱིས ་ མདའ ་ རིང ་ གི ་ ཚུགས ་ ཀར ་ འགྱུར ་ གྱི ་ འདུག ་ ལ །
(trg)="18"> If you pull the strands at the base of the knot , you will see that the bow will orient itself down the long axis of the shoe .
(src)="18"> འདི ་ སྒྲོག ་ སྟངས ་ མི ་ དམ ་ པ ་ དེ ་ རེད །
(trg)="19"> That 's the weak form of the knot .
(src)="19"> ཡིན ་ ཡང ་ སེམས ་ ཁྲལ ་ མ ་ བྱེད ་ ཨཱ །
(trg)="20"> But not to worry .
(src)="20"> འུ ་ ཅག ་ གིས ་ ཡང ་ བསྐྱར ་ ཅིག ་ བྱེད ། སྔོན ་ མ ་ ནང ་ བཞིན ་ ལག ་ གཡས ་ འོག ་ ནས ་ ཡོང ་ སྟེ ་ དཀྲིས ་ བརྒྱབ ་ ནས ་ མདུད ་ པ ་ ཡིན ་ ན ། འདི ་ ནི ་ སྒྲོག ་ སྟངས ་ དམ ་ པོ ་ དེའི ་ རིགས ་ ཡིན །
(trg)="21"> If we start over and simply go the other direction around the bow , we get this , the strong form of the knot .
(src)="21"> གལ ་ སྲིད ་ ཁྱོད ་ ཀྱིས ་ འདི ་ ལྟར ་ འཐེན ་ ན ། ཁྱེད ་ ཀྱིས ་ མཐོང ་ ཐུབ ་ པ ་ ལྟར ། འཕྲེད ་ ཀྱི ་ མདའ ་ རིང ་ གི ་ ཚུགས ་ ཀ ་ མི ་ འགྱུར ་ བར ་ འདུག ་ ཐུབ །
(trg)="22"> And if you pull the cords under the knot , you will see that the bow orients itself along the transverse axis of the shoe .
(src)="22"> སྒྲོག ་ སྟངས ་ དམ ་ པོ ་ འདི ་ རེད ། འདི ་ རང ་ གར ་ ལྷོད ་ ཀྱི ་ མ ་ རེད ་ ལ །
(trg)="23"> This is a stronger knot .
(src)="23"> ཁྱེད ་ ལ ་ རྙོག ་ དྲ ་ ཡང ་ ཉུང ་ དུ ་ འགྲོ ་ ངེས །
(trg)="24"> It will come untied less often .
(src)="24"> དེར ་ མ ་ ཟད ། བལྟས ་ ན ་ མིག ་ ལ ་ མཛེས ་ པ ་ ཞིག ་ ཀྱང ་ རེད །
(trg)="25"> It will let you down less , and not only that , it looks better .
(src)="25"> ངས ་ ད ་ དུང ་ ཐེངས ་ ཤིག ་ སྟོན །
(trg)="26"> We 're going to do this one more time .
(src)="26"> ( ཐལ ་ མོ ་ རྡེབ ་ སྒྲ ) རྒྱུན ་ ལྡན ་ ལྟར ་ མགོ ་ བརྩམས ་ རྗེས ། ལྡོག ་ ཕྱོགས ་ ནས ་ དཀྲིས ་ ཤིག ་ རྒྱག ་ དགོས །
(trg)="27"> ( Applause ) Start as usual -- ( Applause ) go the other way around the loop .
(src)="27"> འདི ་ ཕྲུ ་ གུ ་ ཚོར ་ མཚོན ་ ན ་ ཅུང ་ དཀའ ་ ནའང ་ ཐང ་ མོད ། ཡིན ་ ཡང ་ ཁྱེད ་ ཅག ་ གིས ་ འདི ་ ལྟར ་ སྒྲོག ་ ཐུབ ་ པར ་ ཡིད ་ ཆེས ་ ཡོད །
(trg)="28"> This is a little hard for children , but I think you can handle it .
(src)="28"> འདི ་ ལྟར ་ མདུད ་ རྗེས །
(trg)="29"> Pull the knot .
(src)="29"> ད ་ ཚར ་ པ ་ རེད ། ལྷམ ་ ཐིག ་ དམ ་ པོར ་ སྒྲོག ་ ཐབས ་ རེད །
(trg)="30"> There it is : the strong form of the shoe knot .
(src)="30"> ད ་ ནི ་ དེ ་ རིང ་ གི ་ བརྗོད ་ བྱར ་ ཁ ་ འཕྲོད ་ ཆེད ། ངས ་ ཁྱེད ་ ཅག ་ གིས ་ ཤེས ་ པའི ་ ་ ཤེས ་ བྱ ་ ཕྲན ་ ཚེགས ་ རེ ་ བཤད ་ འདོད ་ དེ ། མི ་ ཚེའི ་ གོ ་ རིམ ་ གང ་ ཞིག ་ ལས ་ རང ་ གི ་ དགེ ་ མཚན ་ ཆུང ་ ཆུང ་ རེས ་ ཀྱང ་ ཡུལ ་ གཞན ་ ཞིག ་ ཏུ ་ ཁྱེད ་ ལ ་ བློ ་ ཡུལ ་ འདས ་ པའི ་ འབྲས ་ བཟང ་ སྟེར ་ སྲིད །
(trg)="31"> Now , in keeping with today 's theme , I 'd like to point out -- something you already know -- that sometimes a small advantage someplace in life can yield tremendous results someplace else .
(src)="31"> “ རིག ་ པ ་ ནངས ་ པར ་ འཆི ་ ཡང ་ བསླབ ”
(trg)="32"> ( Laughter ) Live long and prosper .
(src)="32"> ( ཐལ ་ མོ ་ རྡེབ ་ སྒྲ )
(trg)="33"> ( Applause )
# bo/ted2020-1175.xml.gz
# en/ted2020-1175.xml.gz
(src)="1"> ང ་ ཆེད ་ མཁས ་ པ ་ ཞིག ་ ཡིན ། ཡང ་ ན ་ དེ ་ ལས ་ ཀྱང ་ གསལ ་ པོར ་ བཤད ་ ན ། ཀླད ་ རིམ ་ མཐོ ་ ཞིང ་ ། ཁེར ་ རྐྱང ་ གི ་ ནད ་ ཕོག ་ པའི ་ ཆེད ་ མཁས ་ པ ་ ཞིག ་ ཡིན །
(trg)="1"> I 'm a savant , or more precisely , a high-functioning autistic savant .
(src)="2"> སྣང ་ ཚུལ ་ འདི ་ ལྟ ་ བུ ་ མཐོང ་ དཀོན ་ པོ ་ རེད །
(trg)="2"> It 's a rare condition .
(src)="3"> དེ ་ ལས ་ ཀྱང ་ དཀོན ་ པ ་ ཞིག ་ ནི ། ང ་ ཡི ་ གནས ་ ཚུལ ་ འདི ་ ལྟ ་ བུ ་ སྟེ ། རང ་ ཉིད ་ རྟོགས ་ པའི ་ འདུ ་ ཤེས ་ ཡོད ་ པ ་ མ ་ ཟད ། སྐད ་ རིགས ་ ལའང ་ བྱང ་ ཆ ་ ཆེ ་ བ ་ དེ ་ རེད །
(trg)="3"> And rarer still when accompanied , as in my case , by self-awareness and a mastery of language .
(src)="4"> རྟག ་ པར ་ ང ་ མི ་ རྣམས ་ དང ་ ངོ ་ ཐུག ་ སྐབས ། ཁོ ་ ཚོས ་ ངའི ་ གནས ་ ཚུལ ་ འདི ་ དག ་ ཤེས ་ དུས ། དོགས ་ མི ་ བདེ ་ བ ་ བཟོས ་ ཡོང ་ གི ་ འདུག
(trg)="4"> Very often when I meet someone and they learn this about me , there 's a certain kind of awkwardness .
(src)="5"> ངས ་ ཁོ ་ ཚོའི ་ མིག ་ ནང ་ ནས ་
(trg)="5"> I can see it in their eyes .
(src)="6"> ང ་ ལ ་ སྐད ་ ཆ ་ ཁ ་ ཤས ་ འདྲི ་ འདོད ་ པ ་ ཤེས ་ ཡོང ་ གི ་ འདུག
(trg)="6"> They want to ask me something .
(src)="7"> སྤྱིར ་ བཏང ་ དུ ་ མཇུག ་ མཇུག ་ དེ ་ ལ ། ཁོ ་ ཚོས ་ གཞི ་ ནས ་ བཟོད ་ མ ་ ཐུབ ་ པར ་ ཐོལ ་ གྱིས ་ འདི ་ འདྲ ་ དྲིས ་ ཡོང ་ ། “ གལ ་ ཏེ ་ ངས ་ ཁྱོད ་ ལ ་ ངའི ་ སྐྱེས ་ སྐར ་ བཤད ་ ན ་ ཁྱོད ་ ཀྱིས ་ ང ་ རེས ་ གཟའ ་ གང ་ ཞིག ་ ལ ་ སྐྱེས ་ པ ་ བཤད ་ ཐུབ ་ བམ ”
(trg)="7"> And in the end , quite often , the urge is stronger than they are and they blurt it out : " If I give you my date of birth , can you tell me what day of the week I was born on ? "
(src)="8"> [ དགོད ་ སྒྲ ] ཡང ་ མིན ་ ན ་ ཁོ ་ ཚོས ་ རང ་ སུམ ་ སྒྱུར ་ གྱི ་ རྩིས ་ གཞི ་ སྐོར ་ ལབ ་ པའམ ། ཡང ་ ན ་ ང ་ ལ ་ ཨང ་ ཀིའམ ་ རྩོམ ་ ཡིག ་ རིང ་ པོ ་ ཞིག ་ བློར ་ འཛིན ་ དུ ་ འཇུག ་ གི ་ རེད །
(trg)="8"> ( Laughter ) Or they mention cube roots or ask me to recite a long number or long text .
(src)="9"> ཁྱེད ་ རྣམས ་ དགོངས ་ པ ་ མ ་ ཚོམས ་ ཞུ ་ རྒྱུ ་ ཞིག ་ ལ ། གལ ་ སྲིད ། དེ ་ རིང ་ ངས ་ འདི ་ ནས ་ “ ཆེད ་ མཁས ་ པའི ་ འཁྲབ ་ སྟོན ” དེ ་ རིགས ་ མ ་ བསྟན ་ ན ་ གུ ་ ཡངས ་ གནང ་ རོགས །
(trg)="9"> I hope you 'll forgive me if I don 't perform a kind of one-man savant show for you today .
(src)="10"> དེ ་ ལས ། ང ་ ཡིས ་ གཞན ་ ཞིག ་ ལབ ་ རྩིས ་ ཡིན ། སྐྱེས ་ སྐར ་ དང ་ རང ་ སུམ ་ སྒྱུར ་ དང ་ བསྡུར ་ ན ་ སྤྲོ ་ བ ་ ཡོད ་ པ ་ ཞིག ་ ལབ ་ རྒྱུ ་ ཡིན ། ཅུང ་ གཏིང ་ ཟབ ་ པ ་ ཞིག ང ་ ཡི ་ བསམ ་ བློ ་ དང ་ བར ་ ཐག ་ ཤིན ་ ཏུ ་ ཉེ ་ བ ་ འདྲ ་ ཡིན །
(trg)="10"> I 'm going to talk instead about something far more interesting than dates of birth or cube roots -- a little deeper and a lot closer , to my mind , than work .
(src)="11"> ང ་ ཡིས ་ ཁྱེད ་ ཅག ་ རགས ་ ཙམ ་ བཤད ་ འདོད ་ པ ་ ནི ་ ཤེས ་ ཚོར ་ ( perception ) ཟེར ་ བ ་ དེའི ་ སྐོར ་ ཡིན །
(trg)="11"> I want to talk to you briefly about perception .
(src)="12"> ཆི ་ ཁོ ་ ཧྥུས ་ ཁོའི ་ མཚན ་ སྙན ་ འབར ་ བྱེད ་ ཀྱི ་ འཁྲབ ་ གཞུང ་ དང ་ སྒྲུང ་ ཐུང ་ དག ་ འབྲི ་ བའི ་ ཚེ ། ཁོས ་ རྟག ་ པར ་ ཟིན ་ ཐོ ་ འབྲི ་ དེབ ་ ཅིག ་ ཁྱེར ་ ཏེ ་ འགྲོ ་ ཞིང ་ ། དེ ་ རུ ་ ཁོའི ་ ཉེ ་ འཁོར ་ གྱི ་ མཐོང ་ ཐོས ་ མྱོང ་ གསུམ ་ དག ་ ཟིན ་ ཐོ ་ ལ ་ འགོད ་ ཀྱི ་ ཡོད ་ པ ་ རེད ། ཞིབ ་ ཆ ་ ཆུང ་ ཆུང ་ དེ ་ ཚོར ་ མི ་ གཞན ་ པས ་ དོ ་ སྣང ་ བྱེད ་ ཀྱི ་ མ ་ རེད །
(trg)="12"> When he was writing the plays and the short stories that would make his name , Anton Chekhov kept a notebook in which he noted down his observations of the world around him -- little details that other people seem to miss .
(src)="13"> ངས ་ ཆི ་ ཁོ ་ ཧྥུ ་ ( Chekhov ) ཡི ་ བརྩམས ་ ཆོས ་ ཀློག ་ ཐེངས ་ རེ ་ དང ་ ། ཁོས ་ མིའི ་ འཚོ ་ བར ་ འཛིན ་ པའི ་ ལྟ ་ བ ་ ཐུན ་ མོང ་ མ ་ ཡིན ་ པ ་ མྱོང ་ ཐེངས ་ རེར ། ང ་ རང ་ ཉིད ་ ཀྱང ་ རྩོམ ་ པ ་ པོ ་ ཞིག ་ ཏུ ་ གྱུར ་ དོན ་ ལ ་ ངེས ་ ཤེས ་ སྐྱེ ་ གི ་ འདུག
(trg)="13"> Every time I read Chekhov and his unique vision of human life , I 'm reminded of why I too became a writer .
(src)="14"> ངའི ་ དེབ ་ དག ་ གི ་ ནང ་ དུ ། ངས ་ ཤེས ་ ཚོར ་ ཀྱི ་ རང ་ བཞིན ་ སྐོར ་ འཚོལ ་ ཞིབ ་ དང ་ ། ཤེས ་ ཚོར ་ མི ་ འདྲ ་ བ ་ ཡིས ། ཇི ་ ལྟར ་ ཤེས ་ པ ( knowing ) མི ་ འདྲ ་ བ ་ དང ་ གོ ་ བ ་ མི ་ འདྲ ་ བ ་ བསྐྱེད ་ པའི ་ སྐོར ་ བྲིས ་ ཡོད །
(trg)="14"> In my books , I explore the nature of perception and how different kinds of perceiving create different kinds of knowing and understanding .
(src)="15"> འདི ་ རུ ་ དྲི ་ ཚིག ་ གསུམ ་ ཡོད ། ངའི ་ ཞིབ ་ འཇུག ་ ལས ་ དྲངས ་ པ ་ ཡིན །
(trg)="15"> Here are three questions drawn from my work .
(src)="16"> འདི ་ དག ་ གི ་ དྲིས ་ ལན ་ རྙེད ་ མི ་ རྙེད ་ ལ ་ མ ་ ལྟ ་ བར ། ཁྱེད ་ ཅག ་ གིས ་ བསམ ་ བློ ་ ཡུད ་ ཙམ ་ ལ ་ ཐོངས ་ དང ་ ། ཐད ་ ཚོར ( intuitions ) དང ་ རང ་ ཆས ་ ཀྱི ་ ཤེས ་ པ ་ ( gut instincts ) ནི ་ ཁྱེད ་ ཀྱིས ་ འདྲི ་ གཞི ་ འདི ་ མཐོང ་ མ ་ ཐག ་ ཀླད ་ པ ་ དང ་ སེམས ་ ནང ་ ལ ་ ཡོང ་ བའི ་ ཤེས ་ པ ་ དེ ་ ག ་ རེད །
(trg)="16"> Rather than try to figure them out , I 'm going to ask you to consider for a moment the intuitions and the gut instincts that are going through your head and your heart as you look at them .
(src)="17"> དཔེར ་ ན ། རྩི ་ གཞི ་ འདི ་ ལ ་ མཚོན ་ ན ། ཁྱེད ་ ཀྱིས ་ ཨང ་ ཀི ་ འདིའི ་ རྩིས ་ འབྲས ་ ཧ ་ ལམ ་ གང ་ ཡིན ་ པ ་ ཚོད ་ དཔག ་ བྱེད ་ ཐུབ ་ ཀྱི ་ འདུག ་ གམ །
(trg)="17"> For example , the calculation : can you feel where on the number line the solution is likely to fall ?
(src)="18"> ཡང ་ ན ་ ཕྱི ་ ཡིག ་ གི ་ ཐ ་ སྙད ་ འདི ་ དང ་ ཀློག ་ སྟངས ་ ལས ་ ཁྱེད ་ ཀྱིས ་ འདིའི ་ དོན ་ ཕལ ་ ཆེར ་ གང ་ ཐད ་ ཡིན ་ སྲིད ་ པའི ་ ཚོར ་ བ ་ ཞིག ་ ཡོང ་ གི ་ འདུག ་ གམ །
(trg)="18"> Or look at the foreign word and the sounds : can you get a sense of the range of meanings that it 's pointing you towards ?
(src)="19"> སྙན ་ ཚིག ་ འདི ་ རུ ། རྩོམ ་ པ ་ པོསhare ( རི ་ བོང ) ཞེས ་ པའི ་ ཐ ་ སྙད ་ སྤྱད ་ པ ་ ལས ། rabbitམི ་ སྤྱོད ་ དོན ་ ཅི ་ རེད །
(trg)="19"> And in terms of the line of poetry , why does the poet use the word hare rather than rabbit ?
(src)="20"> ཁྱེད ་ ཅག ་ ལ ་ འདི ་ ཚོར ་ འདང ་ རྒྱག ་ ཏུ ་ འཇུག ་ དོན ་ ནི ། ངས ་ བསམ ་ ན ་ མི ་ སྒེར ་ གྱི ་ ཤེས ་ ཚོར ་ དེ ་ ང ་ ཚོར ་ ཤེས ་ བྱ ་ ཐོབ ་ ཐབས ་ གཙོ ་ ཆེ ་ ཤོས ་ དེ ་ རེད །
(trg)="20"> I 'm asking you to do this because I believe our personal perceptions , you see , are at the heart of how we acquire knowledge .
(src)="21"> ང ་ ཚོས ་ ཤེས ་ བྱ ་ ཚུར ་ ལེན ་ བྱེད ་ སྐབས ་ ལམ ་ སྟོན ་ མཁན ་ དང ་ ནུས ་ པ ་ འདོན ་ མཁན ་ ནི ་ དབང ་ ཤེས ་ ཀྱི ་ དཔྱད ་ པ ་ ( aesthetic judgments ) ཡིན ་ པ ་ ལས ་ སྤྱི ་ མཚན ་ གྱི ་ རྩོད ་ པ ( abstract reasoning ) མ ་ ཡིན །
(trg)="21"> Aesthetic judgments , rather than abstract reasoning , guide and shape the process by which we all come to know what we know .
(src)="22"> ང ་ དེའི ་ དཔེ ་ མཚོན ་ ཡག ་ ཤོས ་ རེད ་ བཞག
(trg)="22"> I 'm an extreme example of this .
(src)="23"> ངའི ་ འཇིག ་ རྟེན ་ དུ ། ཡི ་ གེ ་ དང ་ ཨང ་ ཀི ་ ལ ་ ཁ ་ དོག ་ དང ་ སེམས ་ ཚོར ་ འདྲེས ་ ཡོད ་ པ ་ རེད ། ད ་ དུང ་ སྒེར ་ གཤིས ་ ཀྱང ་ ཡོད །
(trg)="23"> My worlds of words and numbers blur with color , emotion and personality .
(src)="24"> དེJuanགིས ་ གསུངས ་ པ ་ ལྟར ། ཚན ་ རིག ་ པས ་ འདི ་ ལ “ ཚོར ་ བསྣོལ ” གྱི ་ ནད ་ ཟེར ་ ཞིང ་ ། ཚོར ་ མི ་ འདྲ ་ བ ་ འདྲེས ་ པའི ་ གནས ་ སྟངས ་ ཁྱད ་ མཚར ་ ཞིག ་ རེད །
(trg)="24"> As Juan said , it 's the condition that scientists call synesthesia , an unusual cross-talk between the senses .
(src)="25"> འདི ་ རུ ་ ཨང ་ ཀི 1 ནས 12 བར ་ ཡོད ། ཡིན ་ ཡང ་ ངའི ་ མིག ་ ལམ ་ དུ ་ ཨང ་ ཀི ་ རེ ་ རེར ་ སོ ་ སོའི ་ དབྱིབས ་ དང ་ ཁྱད ་ ཆོས ་ ཡོད ་ པ ་ རེད །
(trg)="25"> Here are the numbers one to 12 as I see them -- every number with its own shape and character .
(src)="26"> 1 འོད ་ ཀྱི ་ ཕྲེང ་ བ ་ ཞིག ་ དང ་ །
(trg)="26"> One is a flash of white light .
(src)="27"> 6 ཆུང ་ ལ ་ སྐྱོ ་ བའི ་ ནག ་ ཁུང ་ ཞིག
(trg)="27"> Six is a tiny and very sad black hole .
(src)="28"> ཁྱེད ་ ཅག ་ གི ་ མིག ་ ལམ ་ དུ ་ ཁ ་ དོག ་ དཀར ་ ནག ་ གཉིས ་ ལས ་ མེད ་ ཀྱང ་ ། ངའི ་ མིག ་ ལམ ་ དུ ་ འདི ་ ཚོར ་ ཚོན ་ མདངས ་ ཡོད ་ པ ་ རེད །
(trg)="28"> The sketches are in black and white here , but in my mind they have colors .
(src)="29"> 3 ལྗང ་ ཁུ ་ དང ་ །
(trg)="29"> Three is green .
(src)="30"> 4 སྔོན ་ པོ །
(trg)="30"> Four is blue .
(src)="31"> 5 སེར ་ པོ །
(trg)="31"> Five is yellow .
(src)="32"> ངས ་ རི ་ མོ ་ ཡང ་ འབྲི ་ གི ་ ཡོད །
(trg)="32"> I paint as well .
(src)="33"> འདི ་ ངའི ་ རི ་ མོ ་ ཞིག ་ ཡིན །
(trg)="33"> And here is one of my paintings .
(src)="34"> འདི ་ ཚུགས ་ ཐུབ ་ གྲངས ་ ( prime number ) གཉིས ་ ཀྱི ་ སྒྱུར ་ ཐབས ་ རེད །
(trg)="34"> It 's a multiplication of two prime numbers .
(src)="35"> རྩ ་ གསུམ ( 3D ) གྱི ་ དབྱིབས ་ ཆགས ་ འདུག ་ ལ ། དཀྱིལ ་ གྱི ་ བར ་ སྟོང ་ དེ ་ ནས ་ ཡང ་ དབྱིབས ་ གསར ་ པ ་ ཞིག ་ གྲུབ ་ འདུག ་ པ ་ དེ ་ འདི ་ གཉིས ་ ཀྱི ་ བསྒྱུར ་ ཐོབ ་ རེད །
(trg)="35"> Three-dimensional shapes and the space they create in the middle creates a new shape , the answer to the sum .
(src)="36"> གྲངས ་ ཀ ་ འདི ་ ལས ་ ཆེ ་ ན ་ ག ་ རེ ་ བྱ ་ ཟེར ་ ན །
(trg)="36"> What about bigger numbers ?
(src)="37"> ཁྱེད ་ ཀྱིས ་ πལས “ ཆེ ” བའི ་ གྲངས ་ ཀ ་ ཞིག ་ རྙེད ་ མི ་ སྲིད ། འདི ་ གྲངས ་ རིག ་ གི ་ རྒྱུན ་ གྲངས ་ ཤིག ་ རེད །
(trg)="37"> Well you can 't get much bigger than Pi , the mathematical constant .
(src)="38"> ཚད ་ མེད ་ གྲངས ་ ( infinite number ) ཤིག ་ རེད ། གཞུང ་ ལུགས ་ ཀྱི ་ སྟེང ་ ནས ་ གྲངས ་ ཀ ་ དེ ་ ལ ་ མཐའ ་ ཡོད ་ པ ་ མ ་ རེད །
(trg)="38"> It 's an infinite number -- literally goes on forever .
(src)="39"> རི ་ མོ ་ འདིའི ་ ནང ་ དུ ་ πགྱི ་ ཚེག ་ རྗེས ་ ཀྱི ་ ཨང ་ ཀི 20 བར ་ བརྩིས ་ ཡོད ། ངས ་ ཚོན ་ མདངས ་ སྤྱད ་ ཡོད ། སེམས ་ ཚོར ་ དང ་ ཐིག ་ རིས ། ངས ་ འདི ་ ཚོ ་ ཕྱོགས ་ གཅིག ་ ཏུ ་ བསྒྲིལ ་ ནས ་ ཁོད ་ མི ་ སྙོམས ་ པའི ་ ཨང ་ ཀིའི ་ ཡུལ ་ ལྗོངས ་ ཤིག ་ བཟོས ་ ཡོད །
(trg)="39"> In this painting that I made of the first 20 decimals of Pi , I take the colors and the emotions and the textures and I pull them all together into a kind of rolling numerical landscape .
(src)="40"> ངའི ་ མིག ་ ལམ ་ དུ ། ཨང ་ ཀི ་ གཅིག ་ པུ ་ ལ ་ ཁ ་ དོག ་ ཡོད ་ པ ་ ཙམ ་ མ ་ རེད །
(trg)="40"> But it 's not only numbers that I see in colors .
(src)="41"> ང ་ ལ ་ མཚོན ་ ན ། ཡི ་ གེའང ་ དེ ་ བཞིན ་ རེད ། ཁ ་ དོག ་ དང ་ སེམས ་ ཚོར ་ ཡོད ་ པ ་ མ ་ ཟད ། ཐིག ་ རིས ་ ཀྱང ་ ཡོད །
(trg)="41"> Words too , for me , have colors and emotions and textures .
(src)="42"> འདི ་ སྒྲུང ་ གཏམ & lt ; ལོ ་ ལི ་ ཐཱ & gt ; ( Lolita ) ཡི ་ ཚིག ་ རྐང ་ ཐོག ་ མ ་ རེད །
(trg)="42"> And this is an opening phrase from the novel " Lolita . "