# az/ted2020-1106.xml.gz
# nn/ted2020-1106.xml.gz
(src)="1"> Mən bilirəm siz nə düşünürsünüz .
(trg)="1"> Eg veit kva de tenkjer .
(src)="2"> Düşünürsünüz ki , yəqin yolumu azmışam və indi kimsə səhnəyə çıxacaq və məni nəzakətlə yerimə oturmağa aparacaq .
(trg)="2"> De trur eg har gått feil , og at nokon skal koma på scena om eit minutt og visa meg vegen tilbake til setet mitt .
(src)="3"> ( Alqışlar ) Mənimlə Dubayda həmişə belə davranırlar .
(trg)="3"> ( Applaus ) Eg får høyra det heile tida i Dubai .
(src)="4"> " Siz bura tətilə gəlmisiz , hə ? "
(trg)="4"> " Er du her på ferie ? "
(src)="5"> ( Gülüş ) " Uşaqlarınıza baş çəkməyə gəlmisiniz ?
(trg)="5"> ( Latter ) " Kome her på besøk til barna dine ? "
(src)="6"> Nə qədər qalacaqsınız ? "
(trg)="6"> " Kor lenge skal du vera her ? "
(src)="7"> Əslində isə mən ümid edirəm ki , hələ uzun müddət burda qalacam .
(trg)="7"> Vel , eg håpar det blir ei stund til .
(src)="8"> Mən körfəzdə 30 ildən çoxdur ki , yaşayıram və dərs deyirəm .
(trg)="8"> Eg har budd og vore lærar i Golfen i over 30 år .
(src)="9"> ( Alqışlar ) Və bu müddət ərzində çox dəyişikliklər görmüşəm .
(trg)="9"> ( Applaus ) Og i løpet av den tida , har eg sett mange endringar .
(src)="10.1"> İndi bu statistika olduqca dəhşətlidir .
(src)="10.2"> ( Yazı : Dünya dilləri = & gt ; Bu gün : 6000 , 90 il sonra : 600 )
(trg)="10"> Den statistikken er ganske sjokkerande .
(src)="11"> Mən də bu gün sizə dilin itirilməsi və İngilis dilinin qloballaşması barədə danışacağam .
(trg)="11"> Og eg vil snakka til dykk i dag om tap av språk og globaliseringa av engelsk .
(src)="12"> Mən sizə Abu Dabidə böyüklərə İngilis dili dərsi keçən bir dostum barədə danışmaq istəyirəm .
(trg)="12"> Eg vil fortelja dykk om vennen min som var engelsklærar for vaksne i Abu Dhabi .
(src)="13"> Günlərin bir günü o , tələbələrinə təbiətlə bağlı sözlər öyrətmək üçün onları bağa aparmaq qərarına gəlir .
(trg)="13"> Og ein fin dag bestemte ho seg for å ta dei med ut i hagen og læra dei vokabular frå hagen .
(src)="14"> Lakin nəticədə o , özü yerli bitkilərin ərəb dilində adlarını , eləcə də onların tibbi , kosmetik , kulinariya , dərman kimi istifadəsini öyrənir .
(trg)="14"> Men ho enda sjølv opp med å læra alle dei arabiske orda for lokale planter , og alt dei kunne nyttast til - medisinsk bruk , kosmetikk , matlaging eller urter .
(src)="15"> Bu tələbələr bütün bu bilikləri hardan alıblar ?
(trg)="15"> Korleis fekk desse studentane all denne kunnskapen ?
(src)="16"> Əlbəttə ki , öz nənə-babaları və onların nənə-babalarından .
(trg)="16"> Sjølvsagt , frå besteforeldra deira og jamvel oldeforeldra deira .
(src)="17"> Nəsillər arası ünsiyyət qurmağın necə əhəmiyyətli olduğunu sizə demək zəruri deyil .
(trg)="17"> Det er ikkje nødvendig å fortelja dykk kor viktig det er å vera i stand til å kommunisere på tvers av generasjonar .
(src)="18"> Lakin , təəssüf edirəm ki , bu gün dillər görünməmiş sürətlə ölürlər .
(trg)="18"> Men sørgjeleg nok , i dag , er fleire språk døyande i ein fart ingen har sett tidlegare .
(src)="19"> Hər 14 gündə bir dil ölür .
(trg)="19"> Eit språk døyr kvar fjortande dag .
(src)="20"> Və eyni zamanda ingilis dili şübhəsiz ki , qlobal dilə çevrilib .
(trg)="20"> Til same tid er engelsk det udiskutable globale språket .
(src)="21"> Bu iki hadisə arasında hansısa əlaqə ola bilər ?
(trg)="21"> Kan det vera ein samanheng ?
(src)="22"> Dəqiq deyə bilmərəm .
(trg)="22"> Eg veit ikkje .
(src)="23"> Lakin çox dəyişikliklərin şahidi olduğumdan əminəm .
(trg)="23"> Men eg veit at eg har sett mange endringar .
(src)="24.1"> İlk dəfə körfəzə gələndə mən Küveytə gəldim .
(src)="24.2"> O dövrlərdə bu hələ ağır bir vəzifə idi .
(trg)="24"> Då eg først kom til Golfen , kom eg til Kuwait i dei dagane det var eit område med motgang .
(src)="25"> Əslində çox keçmiş də deyil .
(trg)="25"> Faktisk , ikkje så lenge sidan .
(src)="26"> Elə bir az bundan əvvələ qədər .
(trg)="26"> Det er litt for tidleg .
(src)="27"> Lakin buna baxmayaraq , mən digər 25 müəllimlə birlikdə Britaniya konsulluğu tərəfindən işə qəbul olundum .
(trg)="27"> Men likevel , eg blei rekruttert av British Council saman med kring 25 andre lærarar .
(src)="28"> Və biz Küveytdə dövlət məktəblərində çalışan ilk qeyri-müsəlmanlar idik .
(trg)="28"> Og me var dei første ikkje-muslimane som fekk undervisa i dei statlege skulane i Kuwait .
(src)="29"> Biz İngilis dili öyrətmək üçün gətirilmişdik çünki hökumət ölkəni müasirləşdirmək və vətəndaşları təhsil vasitəsiylə gücləndirmək istəyirdi .
(trg)="29"> Me fekk koma for å undervisa engelsk fordi styresmaktene ønskte å modernisera landet , og styrkja innbyggjarane sine gjennom utdanning .
(src)="30"> Əlbəttə ki , Birləşmiş Krallıq da neft gəlirlərindən xeyir götürürdü .
(trg)="30"> Og sjølvsagt , Storbritannia tente på noko av den kjekke oljerikdomen .
(src)="31"> Yaxşı .
(trg)="31"> Ok .
(src)="32"> Mənim gördüyüm ən böyük dəyişiklik isə - İngilis dilinin necə qarşılıqlı səmərəli işdən bu günkü kütləvi beynəlxalq biznesə çevrilməsidir .
(trg)="32"> Dette er den store endringa eg har sett , korleis engelsk har endra seg frå å vera av gjensidig interesse , til å bli den massive internasjonale verksemda det er i dag .
(src)="33"> Məktəb kurrikulumunda xarici bir dil olmaqdan , vətənim İngiltərənin yeganə dili olmaqdan artıq olmayan ingilis dili dünyadakı bütün ingilis dilində danışan millətlər üçün kütləvi üstünlüyə çevrilib .
(trg)="33.1"> Ikkje berre eit framanspråk på skulepensumet .
(trg)="33.2"> Og ikkje lenger eit domene for mor England åleine .
(trg)="33.3"> Det er blitt noko som alle heng seg på , alle engelsktalande nasjonar på jorda .
(src)="34"> Niyə də yox ?
(trg)="34"> Og kvifor ikkje ?
(src)="35"> Hər şeyə rəğmən , dünya üzrə universitetlərin son reytinqinə görə ən yaxşı təhsil Birləşmiş Krallıq və ABŞ təhsil sisteminlərindədir .
(trg)="35"> Trass alt , den beste utdanninga - ifølgje den siste rangeringa over verdas universitet , er å finna ved dei britiske og amerikanske universiteta .
(src)="36"> Əslində , hamı ingiliscə təhsili almaq istəyir .
(trg)="36"> Så alle ønskjer å ha ei engelsk utdanning , naturlegvis .
(src)="37"> İngilis dili ana dili olmayanlar isə imtahandan keçməlidirlər .
(trg)="37"> Men viss du ikkje har det som morsmål , må du stå på ein test .
(src)="38"> Bəs tələbəni sadəcə dil qabiliyyəti olmadığına görə geri çevirmək düzgündür ?
(trg)="38"> No , kan det vera rett å avvisa ein student berre på grunnlag av språklege evner ?
(src)="39"> Bəlkə də dahi olan bir kompüter aliminiz var .
(trg)="39"> Kanskje har du ein dataspesialist som er eit geni .
(src)="40"> O , misal üçün , bir hüquqşünas ilə eyni dildə danışmalıdır ?
(trg)="40"> Vil han ha trong for det same språket som ein jurist , til dømes ?
(src)="41"> Mən belə düşünmürəm .
(trg)="41"> Vel , eg trur ikkje det .
(src)="42"> Biz ingilis dili müəllimləri onlardan həmişə imtina edirik .
(trg)="42"> Me engelsklærarar avviser dei heile tida .
(src)="43"> Biz nöqtə qoyuruq və biz onları getdikləri yolda dayandırırıq .
(trg)="43"> Me set opp eit stoppskilt , og me stoppar dei på vegen deira .
(src)="44"> Onlar ingilis dilini öyrənənə qədər öz arzularını reallaşdıra bilmirlər .
(trg)="44"> Dei får ikkje følgja draumen deira lenger , før dei kan engelsk .
(src)="45"> Gəlin indi məsələyə belə baxaq : əgər mən xərçəng xəstəliyinin müalicəsini bilən yalnız holland dilində danışan biri ilə qarşılaşsaydım , onun mənim Britaniya Universitetimə qəbul olmasını əngəlləməliydim ?
(trg)="45"> Og la meg seia det slik , viss eg hadde møtt ein einspråkleg nederlendar , som hadde kuren mot kreft , ville eg stoppa han frå å byrja på det engelske universitetet mitt ?
(src)="46"> Mən belə düşünmürəm .
(trg)="46"> Eg trur ikkje det .
(src)="47"> Lakin həqiqətdə biz elə məhz bunu edirik .
(trg)="47"> Men jau , det er akkurat det me gjer .
(src)="48"> Biz ingilis dili müəllimləri qapı mühafizəçisiyik .
(trg)="48"> Me engelsklærarar er portvaktarane .
(src)="49"> Və sən ilk növbədə bizi İngilis dilini kifayət qədər yaxşı bilməyin ilə razı salmalısan .
(trg)="49"> Og du må tilfredsstilla oss først om at engelsken din er god nok .
(src)="50"> Cəmiyyətin kiçik hissəsinə çox səlahiyyət vermək təhlükəli ola bilər .
(trg)="50"> Det kan vera farleg å gi for mykje makt til eit smalt lag av samfunnet .
(src)="51"> Bəlkə də maneə çox dünyəvi ola bilərdi .
(trg)="51"> Kanskje vil barrieren vera for universell .
(src)="52"> Davam edək .
(trg)="52"> Ok .
(src)="53"> Lakin mən eşidirəm ki , siz deyirsiz " Bəs araşdırmalar ?
(trg)="53"> " Men " , høyrer eg de seia , " kva med forskinga ? "
(src)="54"> Onlar axı hamısı ingilis dilindədir . "
(trg)="54"> " Den er jo alltid på engelsk " .
(src)="55"> Kitablar da ingilis dilindədir , jurnallar da ingilis dilindədir , lakin bu kiminsə boynuna nəsə qoymaq kimidir .
(trg)="55"> Ja , bøkene er på engelsk tidsskrifta er laga på engelsk , men det er ein sjølvoppfyllande profeti .
(src)="56"> Bu ingilis dilinə olan tələbatdan qidalanır .
(trg)="56"> Det møter krava til engelsken .
(src)="57"> Beləliklə də davam edir .
(trg)="57"> Og slik går det vidare .
(src)="58"> Sizdən soruşuram , tərcüməyə nə olub ?
(trg)="58"> Eg spør dykk : kva skjedde med omsetting ?
(src)="59"> Əgər İslamın Qızıl Dövrü barədə düşünürsünüzsə , o dövrdə çoxlu tərcümələr var idi .
(trg)="59"> Viss de tenkjer på gullalderen i islam , så var det ein mengde omsetting då .
(src)="60"> Onlar Latın , Yunan dillərindən ərəb və fars dillərinə tərcümə edirdilər və sonra da Avropanın German dillərinə və Roman dillərinə tərcümə edilirdi .
(trg)="60"> Dei omsette frå latinsk og gresk til arabisk og persisk og det blei omsett vidare til dei germanske språka i Europa og dei romanske språka .
(src)="61"> Və bu yolla da Avropanın Qaranlıq əsrləri işıqlanmışdı .
(trg)="61"> Og slik kom det lys etter dei mørke åra i Europa .
(src)="62"> Məni səhv başa düşməyin ; əziz ingilis dili müəllimləri , mən ingilis dili öyrədilməsinə qarşı deyiləm .
(trg)="62"> Ikkje mistyd meg , eg er ikkje mot å undervisa i engelsk , til alle engelsklærarar der ute .
(src)="63"> Mən sevinirəm ki , bizim qlobal olan bir dilimiz var .
(trg)="63"> Eg elskar at me har eit globalt språk .
(src)="64"> Bizim buna həmişəkindən çox ehtiyacımız var .
(trg)="64"> Me treng eit slik språk meir enn nokon gong .
(src)="65"> Lakin mən onun sərhəd kimi istifadə olunmasına qarşıyam .
(trg)="65"> Men eg er i mot å bruka det som ein barriere .
(src)="66"> Biz həqiqətən də istəyirikmi ki , başda ingilis və çin dili olmaqla , cəmi 600 dil qalsın ?
(trg)="66"> Ønskjer me verkeleg å enda opp med 600 språk , med engelsk eller kinesisk som hovudspråk ?
(src)="67"> Bizim bundan daha artığına ehtiyacımız var .
(trg)="67.1"> Me treng meir enn det .
(trg)="67.2"> Kvar skal me setja grensa ?
(src)="68.1"> Biz sərhədi harada çəkirik ?
(src)="68.2"> Bu sistem biliyi tamamilə təsadüfi dil olan İngilis dili bilmək ilə bərabər edir .
(trg)="68"> Dette systemet føretrekk intelligens med kunnskap om engelsk som er heilt tilfeldig .
(src)="69.1"> ( Alqışlar ) Mən sizə xatırlatmaq istəyirəm ki , bugünkü elmin daşıyıcısı olan böyük alimlərin İngilis dilini bilməyə ehtiyacı yox idi .
(src)="69.2"> Onlar İngilis dili testindən keçməli deyildilər .
(trg)="69"> ( Applaus ) Og eg vil minna dykk på at gigantane som dagens intelligensia står på skuldrane av ikkje måtte ha engelsk , dei måtte ikkje stå på ein engelsktest .
(src)="70"> Məsəl üçün , Eynşteyn .
(trg)="70"> Ta til dømes Einstein .
(src)="71"> Yeri gəlmişkən , o , məktəbdə müalicə olunan uşaq hesab olunurdu , çünki o disleksik idi ( oxumağı bacarmırdı ) .
(trg)="71"> Han var forresten rekna som under middels på skulen fordi han hadde dysleksi .
(src)="72"> Lakin dünyanın bəxti gətirib ki , o , ingilis dili imtahanından keçməli olmayıb .
(trg)="72"> Men heldigvis for verda , så trong han ikkje stå på ein engelsktest .
(src)="73"> Çünki onlar 1964-cü ilə qədər Amerikanın İngilis dili imtahanı olan TOEFL-u hələ təşkil etmirdilər .
(trg)="73"> Fordi dei starta ikkje før i 1964 med TOEFL , den amerikanske engelsktesten .
(src)="74"> İndi isə doludur .
(trg)="74"> No har det eksplodert .
(src)="75"> Çoxsaylı İngilis dili imtahanları var .
(trg)="75"> Det er mengder av engelsktestar .
(src)="76"> Və milyonlarla tələbə hər il bu imtahanlardan keçir .
(trg)="76"> Og millionar på millionar av studentar tek desse testane kvart år .
(src)="77"> İndi siz düşünə bilərsiniz ki , " Qiymətlər elə də baha deyil " amma bu testlər milyonlarla kasıb insana qadağalar qoyur .
(trg)="77"> No kan det vera de tenkjer , de og meg , at desse avgiftene for å ta ein test , er ok , men dei hindrar så mange millionar av fattige folk .
(src)="78"> Buna görə də biz onlardan imtina edirik .
(trg)="78"> Så me må kvitta oss med dei med ein gong .
(src)="79"> ( Alqışlar ) Mənim yadıma bu yaxınlarda gördüyüm bir sərlövhə düşür : " Təhsil : Böyük Tanrıdır "
(trg)="79"> ( Applaus ) Dette bringer meg til ei overskrift eg såg nettopp : " Utdanning : Det store skiljet "
(src)="80"> İndi başa düşürəm ki , niyə insanlar İngilis dilinə bu qədər meyl edirlər .
(trg)="80"> No forstår eg det , eg forstår kvifor folk vil ha fokus på engelsk .
(src)="81"> Onlar öz övladlarına həyatda ən yaxşı şansları vermək istəyirlər .
(trg)="81"> Dei vil gje borna sine dei beste sjansane til å lukkast .
(src)="82"> Bunu etmək üçün də onların Qərb təhsilinə ehtiyacı var .
(trg)="82"> For å gje dei dette , har dei bruk for ei vestleg utdanning .
(src)="83"> Çünki əlbəttə ki , ən yaxşı işlər mənim əvvəl də qeyd etdiyim kimi , Qərb Universitetlərində oxuyan insanlara verilir .
(trg)="83"> Fordi , sjølvsagt , dei beste jobbane går til folk som går ut frå vestlege universitet , som eg viste tidlegare .
(src)="84"> Bu dövri bir şeydir .
(trg)="84"> Det er noko som går i sirkel .
(src)="85"> Yaxşı .
(trg)="85"> Ok .
(src)="86"> Gəlin mən sizə iki alimdən , iki ingilis alimindən söz açım .
(trg)="86.1"> La meg fortelja ei historie om to vitskapsmenn .
(trg)="86.2"> To engelske vitskapsmenn .
(src)="87"> Onlar genetika ilə və heyvanların ön və arxa ayaqları ilə bağlı təcrübə aparırdılar .
(trg)="87"> Dei heldt på med eit eksperiment som hadde med genetikk å gjera - om frambeina og bakbeina på dyr .
(src)="88"> Lakin onlar istədikləri nəticəni əldə edə bilmədilər .
(trg)="88"> Men dei fekk ikkje resultata dei ønskte .
(src)="89.1"> Onlar həqiqətən də bir alman alimi gələnə qədər bilmirdilər ki , nə etsinlər .
(src)="89.2"> Lakin alman alimi başa düşdü ki , onlar ön və arxa ayaqlar üçün iki ayrı sözdən istifadə edirlər , genetikada isə alman dilində olduğu kimi eyni sözdən istifadə edilir .
(trg)="89"> Dei ana ikkje kva dei skulle gjera til det kom ein tysk vitskapsmann som skjøna at dei brukte to ord for frambein og bakbein , medan genetikken ikkje skilde mellom dei , noko ikkje tysken heller gjorde .
(src)="90.1"> Vəssalam .
(src)="90.2"> Problem həll olundu .
(trg)="90"> Så bingo , problemet var løyst .
(src)="91"> Ağlına bir fikir gəlmirsə , sən batmısan .
(trg)="91"> Viss du ikkje kan tenkja ein tanke så sit du fast .
(src)="92"> Əgər başqa bir dil bunu fikirləşirsə , onda əməkdaşlıq edərək biz daha artığına nail ola bilər və öyrənərik .
(trg)="92"> Men viss eit anna språk kan tenkja den tanken , så , ved å samarbeida , kan me oppnå og læra så mykje meir .
(src)="93"> Mənim qızım Küveytdən İngiltərəyə gəldi .
(trg)="93"> Dottera mi kom til England frå Kuwait .
(src)="94"> O təbiət elmləri və riyaziyyatı ərəb dilində öyrənib .
(trg)="94"> Ho hadde studert naturfag og matte på arabisk .
(src)="95"> Bu bir ərəb orta məktəbidir .
(trg)="95"> Det er ein arabiskspråkleg skule .
(src)="96"> O , öz qrammatka məktəbində bunları ingilis dilinə tərcümə etməli olub
(trg)="96"> Ho måtte omsetja faga til engelsk .
(src)="97"> və sinifdə həmin dərslər üzrə ən yaxşı şagird seçildi .
(trg)="97"> Og ho var best i klassen i desse faga .
(src)="98"> Bu bizə deyir ki , bizə xaricdən tələbələr gələndə biz onlara onların bildiklərinin - öz dillərində bildiklərinin layiqli qiymətini verə bilmirik .
(trg)="98"> Dette fortel oss at når studentar kjem utanlandsfrå vil me ikkje alltid gje dei nok ros for kva dei veit , som dei veit på sitt eige språk .
(src)="99"> Dil öləndə biz həmin dillə birlikdə nələri itirdiyimizdən xəbərimiz yoxdu .
(trg)="99"> Når eit språk døyr veit me ikkje kva me mistar med dette språket .
(src)="100.1"> Bilmirəm siz bu yaxınlarda CNN-də görmüsünüz ya yox , gənc Kenyalı çoban oğlana Heroes ( Qəhrəmanlar ) mükafatı verildi .
(src)="100.2"> O , öz kəndlərində bütün digər kənd uşaqları kimi gecələr oxuya bilmirdi , çünki kerosin lampası tüstü verirdi və onun gözlərini zəiflədirdi .
(trg)="100"> Dette er -- eg veit ikkje om de såg det på CNN nyleg -- dei gav Helteprisen til ein ung kenyansk gjetargut som ikkje kunne gjera lekser om kvelden i landsbyen sin som dei andre landsbyborna fordi parafinlampa hans hadde for mykje røyk og ho øydela augo hans .