# ar/ted2020-1004.xml.gz
# ky/ted2020-1004.xml.gz
(src)="1"> أنا هنا اليوم ؛ لأريكم صوري من منطقة لاكوتا
(trg)="1"> Мен бүгүн бул жерде Лакота жергесинде тартылган сүрөттөрүмдү көрсөтмөкчүмүн .
(src)="2"> العديد منكم سبق وأن سمع بلاكوتا أو على الأقل بالمجموعة الكبيرة من القبائل المعروفة باسم الـ " سو "
(trg)="2"> Көбүңүздөр Лакота тууралуу мурда уккансыздар , же жок дегенде андан чоңураак уруулар топтору жөнүндө мисалга , Сиу аттуу .
(src)="3"> قبائل اللاكوتا من القبائل العديدة التي هُجرت من أراضها إلى سجن مخيمات الحرب المسماة حاليا " المحميات "
(trg)="3"> Лакота уруусу башка бир топ уруулардай эле өз жерлеринен көчүрүлүп согуш абактарынын туткуну болуп калган андай жерлер азыркы мезгилде резервация-корук деп аталат .
(src)="4"> إن محمية باين ريدج -والتي هي موضوع عرضي اليوم- تقع على بعد 120 كيلومترا جنوب شرق " تلال جنوب داكوتا السوداء "
(trg)="4.1"> Pine Ridge ( Пайн Ридж ) аттуу резервациясы бүгүнкү алып баруумдун темасы болот .
(trg)="4.2"> Бул резервация Түштүк Дакотанын Black Hills ( Блэк Хилз ) деген жеринен болжол менен 120 км чакырым алыстыгында жайгашкан .
(src)="5"> تعرف هذه المحمية باسم سجن مخيم الحرب رقم 334 وهي المكان الذي تعيش فبه قبائل اللاكوتا
(trg)="5"> Ал жерди кээ бирде дагы 334 номериндеги Согуш Абагынын Туткуну деп аташат , жана ушул жерде азыркы убакта Лакота уруусу жашайт .
(src)="6"> إن كل من سمع بـ بحركة الهنود الأمريكان ، أو بحركة " رسّل مينز " ، أو بـ " لينورد بيلتير " ، أو بواقعة أوغلاغا ، إن كل من سمع بأي هذا يعلم أن محمية " باين ريدج " هي البؤرة لمشاكل السكان الأصليين في أمريكا .
(trg)="6"> Кана эмесе айткылачы , араңыздарда канчооңор AIM , башкача айтканда Америкалык Түпкүлүктүү Калктын Кыймылы тууралуу уктуңуздар эле же болбосо Russell Means ( Рассел Минз ) тууралуу , же Leonard Peltier ( Леонард Пелтиер ) жөнүндө , же Огалала уругунун бийликтегилер менен болгон тирешүүсүн билсеңиздер анда сиздер Пайн Ридж бул Америкадагы түпкүлүктүү элдин көйгөйлөрүн чечүү боюнча даана ортосу экендигин билесиздер .
(src)="7"> لقد طُلب مني أن أتحدث اليوم أمامكم عن علاقتي بقبائل اللاكوتا ، وهذا أمر ليس بهين بالنسبة لي ذلك لأنه -كما ترون من بشرتي- أنا أبيض اللون . وكوني أبيضا يخلق حاجزا أمامي يمنعني من المحمية .
(trg)="7.1"> Ошентип биздин бүгүнкү жолугушуубузда менден менин Лакота калкы менен болгон карым-катнашым тууралуу сүйлөп берүүнү суранышкан , а бирок чындыгында ушул жөнүндө сүйлөшүү мен үчүн абдан оор .
(trg)="7.2"> Анткени , эгер сиздер менин денемдин түсүн байкабай калсаңыздар , анда караңыздар , мен ак кишимин , анан бул жагдай Түпкүлүктүү калк резервациясында абдан чоң тоскоолдук болуп эсептелет .
(src)="8"> كما سترون في الصور التي بحوزتي ،
(trg)="8"> Бүгүнкү менин сүрөттөрүмдө сиздер көп адамдарды көрөсүздөр ,
(src)="9"> سترون أني أصبحت مقربا للعديد من الأشخاص الذين احتضنوني كفرد من أسرتهم .
(trg)="9"> ал кишилер менен мен аябай жакын мамилелерди түздүм жана алар мени бир туугандай кылып эле тозуп алышты .
(src)="10"> حتى أنهم كانوا ينادونني كعم أو أخ ، وكانت دعواتهم لي لا تنقطع على مدى السنوات الخمس الماضية ، ولكن في محمية " باين ريدج "
(trg)="10.1"> Алар мени ага жана тайаке деп аташып беш жыл бою кайра кайра үйлөрүнө чыкырып жатышты .
(trg)="10.2"> Бирок Пайн Риджде
(src)="11"> لقبي سيكون دوما " واسيتشو "
(trg)="11"> мен ар дайым " Уасишу " деген ысым менен кала берем ,
(src)="12"> وهي كلمة تعني غير هندي محلي ، ولكن المعنى الآخر للكلمة يدل على " الشخص الذي يستأثر باللحم الأفضل لنفسه " .
(trg)="12"> Уасишу Лакота тилиндеги сөз жана ал түпкүлүктүү калк эмес дегенди билдирет , Васишу деген сөздүн дагы бир котормосу " өзүнө эттин эң сонун бөлүгүн алган адамды " билгизет .
(src)="13"> وهذا المعنى الذي أود التركيز عليه ، " الذي يستأثر باللحم الأفضل لنفسه "
(trg)="13"> Менин сөзүмдүн маңызы мына ушунда - эттин эң сонун бөлүгүн алган адамда болмокчу .
(src)="14"> الكلمة تعني الطماع .
(trg)="14"> Бул ач көздүктү билдирет .
(src)="15"> لنأخذ لحظة لننظر حولنا اليوم ،
(trg)="15"> Мына ушул аудиторияда олтургандарды карагылачы .
(src)="16"> نحن الآن في جامعة خاصة في الغرب الأمريكي ، نجلس على مقاعد مخملية حمراء ، وكل منا معه من المال ما يكفيه ويزيد ،
(trg)="16"> Биз мына Батыш Америкадагы жеке университеттеринде окуйбуз , азыр олтурганыбыз болсо кызыл тукабадан жабылган олтургучтар чөнтөктөрүбүздө тыйыныбыз жетиштүү .
(src)="17"> لو تمعنا في حياتنا ، لوجدنا أننا حقا ، من " استأثر باللحم الأفضل لنفسه " .
(trg)="17"> Биздин жашоолорубузду карасаңыздар , биз чындыгында эле эттин эң сонун бөлүктөрүн алганбыз .
(src)="18"> دعونا الآن نشاهد هذه المجموعة من الصور لأناس هم الذين فقدوا حتى نكون نحن من يكسب ، وعليك أن تعلم أنك عندما تنظر إلى وجوه هؤلاء الناس ، أنهم لا يمثلون شعب اللاكوتا فحسب ، بل يمثلون جميع السكان الأصليين .
(trg)="18"> Келгилечи бүгүн бул сүрөттөргө көңүл буралы көп нерселерге жетишсиз болгон адамдардын өмүрлөрүн көрөлү , аларды билели жана ал адамдардын беттерин көргөн сайын бул жалаң гана Лакота калкынын элестери эмес , бул баардык түпкүлүктүү калктын мүдөөсүн үчүн турган эл экендигин түшүнөлү .
(src)="19"> مكتوب على هذه الورقة ها هنا ، التاريخ بالطريقة التي تعلمتها أنا عن طريق أصدقائي أفراد عائلتي اللاكوتيين
(trg)="19"> Бул жөнөкөй кагаздын бетинде мен көргөн тарых барактары жана мен аны Лакота досторуман жана үй-бүлөмөн үйрөндүм .
(src)="20"> ما يلي عبارة عن خط تسلسل زمني لمعاهدات أبرمت ، لمعاهدات خُرقت ولمجازر سميت معارك زورا ،
(trg)="20"> Бул тарых барактары сүйлөшүлгөн жана бузулган келишимдерге согуш деп көз боемочулук болгон кыргын болгон окуялар менен белгилүү .
(src)="21"> سأبدأ في عام 1824 ، ما يعرف بمجلس الشؤون الهندية
(trg)="21.1"> Мен 1824 жыл менен баштаймын .
(trg)="21.2"> Түпкүлүктүү калк менен иштөө деп белгилүү болгон бөлүм
(src)="22"> أُسس تحت مظلة " جهاز الحرب " ، لتبدأ لهجة مبكرة من العدوانية تجاه معاملاتنا مع السكان الأصليين .
(trg)="22"> Согуш Департаментинин карамагында ачылып , баскынчылыктын баштапкы деңгээлин Түпкүлүктүү калк менен боло турган кызматташтыкта белгилеп койгон .
(src)="23"> عام 1851 : المعهادة الأولى لـ " حصن لارامي " أُبرمت ، لترسم بوضوح حدود ما يعرف بـ " أمة اللاكوتا " .
(trg)="23"> 1851 жыл : Форд Ларами биринчи келишимине кол коюлган , ал болсо Лакота Улутунун чек аралырын так белгилешкен .
(src)="24"> وفقا للمعاهدة هذه الأراضي ذات سيادة مستقلة
(trg)="24"> Келишимге ылайык , ошол жерлер эгемендүү улуттун жерлери деп эсептелет .
(src)="25"> لو أن الحدود السياسية لهذه المعاهدة أُلتزم بها ، ووفقا للأساس القانوني يجب الالتزام بها ، لو تم الالتزام لكان هذا شكل خريطة أمريكا اليوم .
(trg)="25"> Эгер келишимдеги чек аралар ошол бойдон калганда - жана ошол мыйзам негиздерине ылайык ошондой эле болушу абзел - анда бүгүнкү күндөрү Кошмо Штаттары мындай болмок .
(src)="26"> بعد عشر أعوام ،
(trg)="26"> 10 жылдан кийин ,
(src)="27"> " قانون المسكن " -الموقّع من قبل الرئيس لينكون- فتح المجال أما أفواج المستوطنين البيض لأراضي السكان الأصليين
(trg)="27"> Линкольн Президенти Homestead Act ( Хоумстед Экт ) аттуу мыйзамды чыгарат , ага ылайык Түпкүлүктүү калктын жерлерине көптөгөн ак кишилер отурукташат .
(src)="28"> عام 1863 : انتهت ثورة لـ " سانتي سو " في مينيسوتا بشنق 38 رجل من الـ " سو " الجريمة التي تعتبر أكبر إعدام جماعي في تاريخ أمريكا .
(trg)="28"> 1863 : Минесота жерлеринде Санти Сиу калкынын көтөрүлүшү 38 Сиу адамдарын асып өлтүрүү менен аяктап , Ошол мезгилдеги Кошмо Штаттарынын эң чоң жазалоолорунан болот .
(src)="29"> الإعدام تم تنفيذه بأمر من الرئيس لينكون وذلك بعد يومين فقط من توقيعه وثيقة " إعلان تحرير العبيد " .
(trg)="29"> Бул жазалоо Линкольн Президентинин буйругу болгон да ал эми ага чейин эки күн мурун Линкольн укуктарды теңдетүүгө багытталган Emancipation Proclamation ( Имансипейшн прокламейшн ) аттуу мыйзамга кол койгон болчу .
(src)="30"> عام 1866 : ابتدأ العمل في سكة الحديد العابرة للقارة وبهذا بدأ عصر جديد . لقد كيّفنا الأرض لتتلاءم مع السكك الحديدية
(trg)="30.1"> 1866 жылы трансматериктик темир жолун куруу - жаңы заманы башталат .
(trg)="30.2"> Биз бул темир поездер үчүн жана ал жолдорду кыскартыш үчүн
(src)="31"> مخترقين قلب أراضي الـ " لاكوتا "
(trg)="31"> жергиликтүү Лакота калкынын жерлерин тартып алдык .
(src)="32"> لقد قذفنا بالمعاهدات عرض الحائط .
(trg)="32"> Келишимдердин дээрлик баардыгы ыргытылган болчу .
(src)="33"> ردا على ذلك ، قام الزعيم " رِد كلاود " برئاسة ثلاث قبائل لاكوتية بمهاجمة الجيش الأمريكي وهزيمته عدة مرات . أريد أن أكرر هذه الجزئية :
(trg)="33.1"> Ошондуктан Лакота калкынын үч уруулары чогулуп Кызыл Булут аттуу башчынын астында Кошмо Штаттардын аскер күчтөрүнө бир топ ирет чабуул жасап аларды утушат .
(trg)="33.2"> Мен ушул жерди кайталагым келет .
(src)="34"> الـ " لاكوتا " هزموا الجيش الأمريكي .
(trg)="34"> Лакота Кошмо Штат аскерлерин утат .
(src)="35"> عام 1868 : أُبرمت المعهادة الثانية لـ " حصن لارامي " والتي -وبكل وضوح- تضمن سيادة أمة الـ " سو " العظيمة والـ " لاكوتا " على " التلال السوداء " المقدسة .
(trg)="35"> 1868 : Экинчи Форд Ларами келишими Улуу Сиу Улутунун эгемендүүлүгүнө даана кепилдик берет жана Лакота элинин Black Hills ( Блэк Хилз ) аттуу сыйык жерлерине ээ экендигин көрсөтөт .
(src)="36"> الحكومة أيضا وعدت بحقوق الصيد وملكية الأرض في الولايات المجاورة كذلك . بمعنى آخر : إن مقاطعة " نهر الباودر "
(trg)="36.1"> Жана ошондой эле Кошмо Штат өкмөтү Лакота элине алардын жанында жайгашкан штаттарындагы башка жерлер боюнча жана уучулук боюнча укуктарын берүүгө сөз берет .
(trg)="36.2"> Биз мындан ары Powder River ( Паудер Ривер ) аймагы
(src)="37"> كان يجب أن تكون محظورة لكل البيض .
(trg)="37"> ак адамдардын баардыгына жабылат деген убада бердик .
(src)="38"> بدت المعاهدة نصرا مؤزرا للزعيم " رد كلاود " ولأمة الـ " سو " .
(trg)="38"> Ошентип бул келишим Кызыл Булут менен Сиу үчүн чоң утуш болду .
(src)="39"> في الحقيقة ، هذه الحرب الوحيدة في التاريخ الأمريكي التي فاوضت فيها الحكومة السلام عن طريق تلبية كل طلبات العدو .
(trg)="39"> Чындыгында , Американын тарыхына таянсак жергиликтүү Америка өкмөтү тарыхта бир гана жолу ушул согушта тынчтык сүйлөшүүлөрун жүргүзүп душмандын баардык талаптарына баш ийген .
(src)="40"> عام 1869 : انتهى العمل في سكة الحديد العابرة للقارة .
(trg)="40"> 1869 : Трансматериктик темир жолунун салыныша аяктады .
(src)="41"> بدأت القطارات تحمل الصيادين الذين بدؤوا القتل بالجملة للجواميس ، قاضين بذلك على مصدر الغذاء والكساء لأمة الـ " سو " .
(trg)="41"> Бул жол менен ары бери көп нерселер ташылып , алар менен кошо көптөгөн аңчылар да жүргүнчү болушуп буфало , жапайы букаларга , аңчылык кылышып , букалар менен дүн сатуулук боюнча ишкердүүлүктү башташты , жана аны менен бирдикте Сиу элинин азык-түлүк жана кийим-кечелер булактарын жойушту .
(src)="42"> عام 1871 : جعل قانون الاعتمادات للهنود الأصليين جميع السكان الأصليين تحت رقابة الحكومة الفيدرالية .
(trg)="42"> 1871 : Түпкүлүктүү калк боюнча бөлүштүрүү актысы бүтүн түпкүлүктүү калкты федералдык өкмөткө көз карандуу болгон чөлкөмдөргө айландырды .
(src)="43"> أضف على ذلك القوانين العسكرية التي تمنع السكان الأصليين الغربيين من مغادرة محمياتهم .
(trg)="43"> Буга кошумча атайын аскердик буйрук чыгарылып батыштык түпкүлүктүү калк резервациялардан тышка чыкпоого тыйуу салынат .
(src)="44"> من تلك اللحظة أصبح السكان الأصليين الغربيين أسرى حرب .
(trg)="44"> Бүтүндөй батыштык түпкүлүктүү калк ошол убакыттан баштап азыркы заманга чейин согуштун абактарында калуудо .
(src)="45"> أيضا في عام 1871 أوقفنا إبرام المعاهدات .
(trg)="45"> 1871 жылы биз ошондой эле келишимдерди түзүү адатын токтоттук .
(src)="46"> مشكلتنا مع المعاهدات أنها تضمن للقبائل سيادتها على أراضيها . ونحن لا نرضى بذلك
(trg)="46"> Анткени келишимдер боюнча уруулар эгемендүү улут катары жашашмак , бирок биз болсо андайды каалабайт элек ;
(src)="47"> فقد كان لدينا خطط أخرى .
(trg)="47"> бизде башкача көз караштар бар болчу .
(src)="48"> عام 1874 : أعلن الجنرال جورج كستر اكتشاف الذهب في أراضي قبائل الـ " لاكوتا " تحديدا في " التلال السوداء "
(trg)="48"> 1874 : George Custer ( Жорж Кастер ) генералы Лакота жергесинде алтын кендери табылгандыгы тууралуу жарыя салып чыкты , ал кендер өзгөчө Black Hills ( Блэк Хилз ) жергесинде болгону айтылды .
(src)="49"> الخبر الجديد سبب تدفقا هائلا من المستوطنين البيض إلى أراضي قبائل الـ " لاكوتا .
(trg)="49"> Алтындын бар экендиги Лакота улутунун айланасына ак адамдардын көптөгөн санда көчүп келүүсүнө алып келди .
(src)="50"> أوصى الجنرال كسترا الكونغرس بإيجاد ذريعة لإنهاء المعادات المبرمة مع الـ " لاكوتا " في أقرب وقت ممكن .
(trg)="50"> Кастер Конгресске атайын сунуш киргизет ага ылайык Лакота менен болгон келишим тез аранын ичинде токтотулуш кажети белгиленет .
(src)="51"> عام 1875 : اشتعلت حروب الـ " لاكوتا " بعد مخالفة معهادة " حصن لارامي " .
(trg)="51"> 1875 : Лакота согушу башталат анын негизги себеби болуп Форт Ларами келишиминин бузулушу болот .
(src)="52"> 1876 : في 26 تموز / يوليو سحقت كتيبة الفرسان السابعة التابعة للجنرال كستر وهي في طريقها لإحدى قرى الـ " لاكوتا " في معركة " القرن الكبير الصغير " .
(trg)="52"> 1876 : Июль айынын 26сы Лакота кыштагын чалгындоо аракетинде Кастердин 7чи кавалерия бөлүгү талкаланат да бул кармаш Little Big Horn ( литл биг хорн ) - Кичинекей Чоң Мүйүз атына конот .
(src)="53"> عام 1877 : المحارب والقائد الـ " لاكوتاوي " المسمى " الحصان الهائج " استسلم في " حصن روبنسن "
(trg)="53"> 1877 : Crazy Horse ( крейзи хорз ) аттуу Лакота элинин мыкты берени жана башчысы Форт Робинзон жергесинде курчалат .
(src)="54"> وانتهى الأمر بقتله وهو تحت الحجز القضائي .
(trg)="54"> Кийинчерек ал түрмөдөн өлтүрүлөт .
(src)="55"> لقد كان عام 1877 السنة التي وجدنا فيها طريقة للتحايل على معاهدات " حصن لارامي " .
(trg)="55"> Ошол эле 1877 жылы биз дагы бир амал таап Форт Ларами келишдерин одоно буздук .
(src)="56"> قُدمت اتفاقية جديدة لرؤساء الـ " سو " وقاداتهم تحت عنوان " بِع أو مت جوعا " . بعبارة أخرى : وقع أو لن تحصل قبيلتك على طعام .
(trg)="56.1"> Биз Сиу башчыларына жана аттуу-баштууларына жаңы келишим тартууладык ал келишим " сат же ачкалыкта кал " деген маанайда болгон .
(trg)="56.2"> Келишимге кол коюуу же болбосо урууң азык-түлүксүз калат деген шарттар коюлат .
(src)="57"> لم يوقع سوى 10 % من الرجال البالغين ،
(trg)="57"> Ал келишимдерге калктагы улуулардын 10 пайызы гана кол коет .
(src)="58"> ووفقا لمادة لمعاهدة " حصن لارامي " على ثلاثة أرباع القبيلة التوقيع للبيع الأرض .
(trg)="58"> Форт Ларами келишимине ылайык уруунун жок дегенде үчтөн же төрттөн бир бөлүгү жерлерди берүү үкугуна ээ болгон .
(src)="59"> تم تجاهل هذه المادة كليا .
(trg)="59"> Албетте келишимдеги бул берене жокко салынган .
(src)="60"> عام 1887 : بالتشريع المسمى " دوز "
(trg)="60"> 1887 : Dawes ( Доуз ) актысы .
(src)="61"> تم انهاء السيادة القبلية لأراضي المحمية .
(trg)="61"> Резервациядагы жерлерге болгон коомдук менчиктик аяктайт .
(src)="62"> تم تقسيم المحميات لمناطق كل منها يبلغ الـ 160 فدانا وتم توزيعها على أفراد السكان الأصليين مع زيادة تم التخلص منها .
(trg)="62"> Резервациялар 160 акр өлчөмдөгү бөлүкчө жерлерине бөлүнүп түпкүлүктүү калкка бөлүштүрүлөт жана калган үлүш жерлердин баары жоюлат .
(src)="63"> خسرت القبائل الملايين من الفدانات .
(trg)="63"> Ошентип , уруулар миллиондогон акр өлчөмдөгү жерлерден ажырайт .
(src)="64"> يبدو أن الحلم الأمريكي بالملكية الفردية للأراضي كان حركة خبيثة جدا لتقسيم المحميات حتى لا يبقى منها شيء .
(trg)="64"> Америкалык жерге болгон жеке менчик кыялдануу ушундай амал жолу аркылуу келип резервация жерлеринен эч нерсе калмайынча бөлүштүрүлө берген .
(src)="65"> وهكذا تدمرت المحميات ممهدا الطريق لمزيد من تقسيم وبيع الأراضي مع مرور كل جيل .
(trg)="65"> Биринчиден , көчүп келүү резервацияларды талкалаган , жана аны андан ары бөлүштүрүп , майдалап сатуу муундан муунга улана берген .
(src)="66"> إن معظم هذه الأراضي والعديد من المعالم البارزة ضمن المحميات معظمعها تحت ملكية مربي المواشي البيض .
(trg)="66"> Көпчүлүк үлүш жерлер жана резервациялардын чегинде жайгашкан көптөгөн жеке жерлер азыркы убакта ак фермерлердин колунда .
(src)="67"> للأسف ، مرة أخرى تذهب خيرات الأرض للـ " واسيتشو "
(trg)="67"> Кайрадан жакшы жерлерге Уасишу ээ болду .
(src)="68"> عام 1890 : إنها السنة -على حسب اعتقادي- الأهم في محادثتي هذه .
(trg)="68"> 1890 жыл менин оюмча бул слайттардын арасында эң маанилүү күн .
(src)="69"> إنها سنة مجزرة " الركبة المجروحة " . في 29 من كانون الأول / ديسمبر
(trg)="69.1"> Бул жылы Wounded Knee ( Вундид Нии ) аттуу кандуу коогалаңы болгон .
(trg)="69.2"> Декабрдын 29нда
(src)="70"> حاصرت القوات الأمريكية مخيما للـ " سو " على جدول " الركبة المجروحة " وذبحت الزعيم " بيغ فوت " إلى جانب 300 أسير حرب أخرين مستخدمين سلاحا رشاش ناريا جديدا الذي أطلق قذائق نارية عشوائية السلاح المسمى " هوتش كِس " .
(trg)="70"> Америкалык аскерлер Вундид Нии булуңунда Сиу эли жайгашкан айылды курчоого алат жана Big Foot ( Биг Фуд ) аттуу эл башчысы менен бирдикте 300дөй жергиликтүү калкты аёсуз өлтүрүшөт , бул кандуу окуяда аскерлер жаңы куралды колдонушат ал автоматтык октор менен атылган Hotchkiss ( Хотчкис ) аттуу мылтыгы болгон .
(src)="71"> تكريما لهذه المعركة المُدعاة تم إعطاء 20 ميدالية شرف الكونغرس إلى كتيبة الفرسان السابعة .
(trg)="71"> Бул салгылашуу деп аталган өлтүрүүлөр үчүн 20 Конгресстик эрдик үчүн медалдар 7чи кавалериянын жоокерлерине берилген .
(src)="72"> إلى هذه اللحظة هذا هو أكبر عدد ميداليات شرف تعطى لمعركة واحدة .
(trg)="72"> Бүгүнкү күндө , салгылашуулардын арасындагы эң жогорку дэңгээлде ыйгарылган бул медал чоң сыйлыктуу медал болуп эсептелет .
(src)="73"> تخيلوا أن عددا أكبر من ميداليات الشرف أُعطي للذبح العشوائي للأطفال والنساء من أي معركة في الحرب العالمية الأولى ، أو الحرب العالمية الثانية ، أو كوريا ، أو فييتنام ، أو العراق ، أو أفغانستان .
(trg)="73"> Мына ушул медалдардын көпчүлүгү аялдар менен жаш балдарды ырайымсыз жок кылуу үчүн берилген мындай сыймыка жетүү Биринчи Дүйнөлүк согушта да , Экинчи Дүйнөлүк согушта да , Корея , Вьетнам , Ирак жана Афганистан согуштарында да болгон эмес .
(src)="74"> لقد وضعت مذبحة " الركبة المجروحة " حدا لحروب السكان المحليين .
(trg)="74"> Вундид Нии кандуу коогалаңы түпкүлүктүү калктын согушунун аяктоосу деп эсептелет .
(src)="75"> كلما أزور موقع المقبرة الجماعية في موقعة " الركبة المجروحة " لا أرى مجرد قبور للـ " لاكوتا " أو للـ " سو " بل أرى قبور كل السكان المحليين .
(trg)="75"> Мен кайсыл гана жактагы Вундид Нииде каза тапкандардын жайларына барбайын , мен ал жайларды жалаң гана Лакота же Сиу элдердики эмес бирок баардык түпкүлүктүү элдердин жайларындай көрөм .
(src)="76"> قال الرجل المقدس عند الـ " لاكوتا " المعروف بـ " الأيل الأسود " : " لم أعي حينها ما حجم الخسائر
(trg)="76"> Black Elk ( Блэк Илк ) аттуу ыйык киши айткан бир сөз бар , " Ошондо эмне жок болуп , түгөнгөндүгүн мен билбей калдым .
(src)="77"> عندما أعيد النظر الآن -وقد بلغت الآن من عمري ما بلغت- أستطيع أن أرى جثث النساء والغلمان متناثرة مبعثرة ، على طول الجدول المتعرج ، أراهم رأي العين ولا يزال الشباب نضرا في وجوههم ،
(trg)="77"> Азыркы карыган жашымда артымды кылчайып караганымда Баягы өтүп кеткен аялдар менен жаш балдардын ар тарапта үйүлүп жаткан денелери кадимки эле ийилген капчыгайды бойлоп мен аларды көргөндө сайды көргөндөй болуп алардын жаш көздөрү элесимде .
(src)="78"> ولكني أستطيع أن أرى شيئا آخر مات في مزيج الوحل والدم ، دهشت مما رأيت
(trg)="78"> Ошол кандуу жерде дагы башка нерсе түбөлүко жок болгондугун көрөм ал ажал октору менен кошо жерге көмүлгөн .
(src)="79"> لقد رأيت أحلام الناس تموت في ذاك الوحل الدامي ،
(trg)="79"> Ал адамдардын келечеке болгон тилектери жок болгон ,
(src)="80"> آه ، كم كانت أحلام جميلة " .
(trg)="80"> жана ал тилектер аябай сонун болгон . "
(src)="81"> مع هذه الواقعة ، بدأ عصر جديد في تاريخ السكان الأمريكيين ،
(trg)="81"> Бүгүнкү күн менен Түпкүлүктүү Америка Элинин тарыхында жаңы доор пайда болду .
(src)="82"> كل شيء اختلف بعد " الركبة المجروحة " وقبلها ، لأنها من هذه اللحظة وصاعدا -وبالأصابع على أزندة رشاشات الـ " هوتش كِس " - أعلنت الحكومة الأمريكية موقفها من حقوق السكان المحليين :
(trg)="82.1"> Баардык нерселерди ченесе болот Вундид Нии окуясына чейин жана андан кийин .
(trg)="82.2"> Анткени накта ошол учурда Хотчкисс мылтыктарын мээлеп туруп Америка өкмөтү түпкүлүктүү калктын укуктарына болгон көз карашын ачык көрсөткөн .
(src)="83"> لقد ملّوا من المعاهدات ، ملّوا من التلال المقدسة ،
(trg)="83.1"> Анткени алар келишимдерден чарчаган .
(trg)="83.2"> Алар ыйык дөбөлөрдөн чарчаган .
(src)="84"> ملّوا من رقصات الأشباح ،
(trg)="84"> Алар арбак бийлеринен чарчаган .
(src)="85"> وملّوا أيضا من وجود الـ " سو " .
(trg)="85"> Иши кылса алар Сиу элинин келип чыккан баардык ыңгайсыздыктарга чарчаган .
(src)="86"> وهكذا جلوا مدافعهم مهددين :
(trg)="86"> Ошондуктан алар түпкүлүктүү калкка өзүлөрүнүн эрежелерин алып келишкен .
(src)="87"> " ألا زلتم تريدون أن تكون هنودا ؟ " وأصابعهم على الزناد .
(trg)="87"> " Мындан ары силер Түпкүлүктүү калк - Indian ( Индиан ) " болосуңар деп , мылтыктары менен жергиликтүү калкты мээлеп маселени чечишкен .
(src)="88"> عام 1900 : وصل التعداد السكاني للسكان الأصليين منخفضا خطيرا : أقل من 250 ألفا ، مقارنا بتقدير لثمانية ملايين نسمة في عام 1492 .
(trg)="88"> 1900 : Америкадагы Түпкүлүктүү калктын саны эң төмөнкү дэңгээлге жетти - 250,000 ден аз болду , салыштырып келгенде бул калк 1492 жылы 8 миллиондогон санды түзгөн .
(src)="89"> نقلة سريعة
(trg)="89"> Шумдук ылдамдыктагы көрсөткүч .
(src)="90"> عام 1980 : أطول قضية محكمة في التاريخ الأمريكي زمنا -أمة الـ " سو " ضد الولايات المتحدة- كانت في المحكمة العليا للولايات المتحدة .
(trg)="90"> 1980 : Америка тарыхындагы эң чоң убакытка созулган сот Сиу улуту менен Америка Кошмо Штаттарынын ортосундагы мамилени териштирип Американын Жогорку Соту тарабынан каралган .
(src)="91"> قررت المحكمة أنه لما استقر الـ " سو " في محمياتهم وتم فتح 7 ملايين فدان من أرضهم للعمليات التنقيب ومراعي الماشية ، فإن شروط المعاهدة الثانية لـ " حصن لارامي " قد تم خرقها .
(trg)="91"> Соттун чечими боюнча , Сиу элин резервация жерлерине көчүрүү жана алардын жети миллион акр чакырымдагы жерлери жер изилдөөчүлөр жана отурукташа турган көчмөндөр үчүн берилгени Форд Ларами экинчи келишиминин шарттарынын одоно бузулгандыгы тууралуу тыянак чыгарган .
(src)="92"> المحكمة أصدرت حكمها أن " التلال السوداء " قد أُخذت غصبا وأنه يجب دفع سعر الأرض الأصلي زيادة على فوائد التأخير لأمة الـ " سو " كدفعة للـ " تلال السوداء "
(trg)="92.1"> Сотко ылайык Блэк Хилз жерлери мыйзамсыз түрдө тартылып алынган жана ал жерлердин алгачкы баасына пайыз кошулуп Сиу улутуна толук бойдон төлөнүшү керек деген тыянак чыгарылат .
(trg)="92.2"> Блэк Хилз үчүн төлөнө турган акы катары
(src)="93"> قدمت المحكمة 106 ملايين دولارا فقط لأمة الـ " سو "
(trg)="93"> Сот 106 миллион гана долларды Сиу улутуна берилсин деп чечим чыгарат .
(src)="94"> رفضت أمة الـ " سو " المبلغ بصرخة معلنة : " التلال السوداء ليست للبيع " .
(trg)="94"> Сиу эли ал акчадан баш тартат жана " Блэк Хилз жерлери сатылбайт " деген ураан менен кала берет .
(src)="95"> عام 2010 : الإحصائيات حولا السكان الأصليين اليوم ، وذلك بعد قرن من مذبحة " الركبة المجروحة " ، تكشف إرث الاستعمار ، والتهجير الإجباري ، وخرق المعاهدات .
(trg)="95"> 2010 : Бүгүнкү күндөгү Түпкүлүктүү калктын статистикасы , Вундид Нии коогалаңынан бир кылым убакыттан кийин , колониялык мурастын ачыка чыгышы , зомбулуктап элди көчүрүү жана келишимдердин одоно бузулган окуяларга бай болду .
(src)="96"> البطالة في محمية " باين ريدج " الهندية تتراوح بين 85 و 90 بالمئة .
(trg)="96"> Пайн Ридж Түпкүлүктүү калктын резервациясындагы жумушсуздук 85 жана 90 пайыз ортосунда белгиленет .
(src)="97"> إن مكاتب العقارات والإسكان لا تستطيع بناء مبان جديدة ، والمباني القائمة تتهاوى ، الكثيرون أصبحوا مشردين ،
(trg)="97.1"> Америкадагы үй-жай менен камсыз кылуу кызматы жаңы үйлөрдү сала албайт , ал эми азыркы турган турак жайлар акырындан кыйрап жатышат .
(trg)="97.2"> Көпчүлүк эл үй-жайсыз ,
(src)="98"> وأولئك بمآوي تجدهم مكدسين في مبان عفنة ، إلى حد الخمس عوائل سوية .
(trg)="98"> ал эми үйлөрү барлар чирип бара жаткан имараттарда беш үй-бүлөөгө чейин жашашат .
(src)="99"> 39 بالمئة من البيوت في " باين ريدج " بلا كهرباء
(trg)="99"> Пайн Ридждеги 39 пайыз үйлөрүндө свет жок .
(src)="100"> 60 بالمئة على الأقل من بيوت المحمية يتفشى بها العفن الأسود .
(trg)="100"> Резервациядагы дээрлик 60 пайыз үйлөр көк дат менен капталган .