# ar/ted2020-1003.xml.gz
# kk/ted2020-1003.xml.gz
(src)="1"> سوف احدثكم اليوم عن الصراعات الاثنية والحروب الاهلية
(trg)="1"> Бүгін мен этностық конфликт және азаматтық соғыс туралы айтамын .
(src)="2"> صحيح ان هذه ليست بمواضيع مُفرحة ولا هي بمواضيع قد ينتج عنها اخباراً جيدة والتي عادة يفوح هذا المنتدى بها
(trg)="2"> Әдетте бұлар қызық тақырып емес , оның үстіне бұлар бұл конференция тақырыбы аясында жағымды жаңалық та тудырмайды .
(src)="3"> ولكن هناك بضعٌ من الاخبار الجيدة يمكن ان نخبرها عن بعض الصراعات الان كانت قد بدأت تظهر منذ نحو عقدين ولكن الذي يحدث والذي هو اكثر اهمية هو اننا بدأنا نستوعب الامور التي يمكن القيام بها لكي نقلل عدد الصرعات الاثنية والحروب الاهلية بهدف تقليل عدد ضحاياها
(trg)="3"> Дегенмен , жағымды жаңалық та жоқ емес , бүгінде мұндай конфликтілер саны жиырма жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз , бірақ , бәлкім ең маңыздысы – біз этностық конфликтілер мен соғыс санын азайтып , олардың тауқыметін жеңілдету үшін не істеу керектігін жақсырақ түсіне бастадық .
(src)="4"> وهي ثلاثة امور القيادة الحكيمة .. الدبلوماسية والتنظيم المؤسساتي
(trg)="4"> Үш жайт маңызды : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(src)="5"> وما سوف اركز عليه في هذا الحديث هو لماذا وكيف تؤثر هذه الامور ومالذي يمكننا جميعاً القيام به حيال ذلك لكي نضمن ان تستمر تلك الثلاث بالتأثير بالصورة الصحيحة نعم .. كيف يمكننا جميعاً ان نساهم في تطوير و تحسين المهارات للرؤساء والقادة المحليين حول العالم لكي يصنعوا السلام ولكي يجعلوه يستقر
(trg)="5.1"> Баяндамамда бұлардың неге және қаншалық маңызды екенін және олар маңызын жоғалтпауы үшін біздің не істей алатынымызды айтпақпын .
(trg)="5.2"> Яғни , біз бәріміз аймақтық және әлемдік лидерлердің бейбітшілікті орнатып , оны баянды ете алу қабілетін қалай арттыра алатынымызды айтпақпын .
(src)="6"> ولكن لنعد الى البدية
(trg)="6"> Бәрін басынан бастайық .
(src)="7"> ان الحروب الاهلية كانت تترأس عناوين الصحف منذ اكثر من عقدين والحروب الاثنية بصورة خاصة كان لها حضور خاص على الصعيد الدولي
(trg)="7.1"> Азаматтық соғыс ондаған жылдар бойы басты ақпарат болып келеді .
(trg)="7.2"> Әсіресе этностық конфликтілер халықаралық қауіпсіздікке қатер деп сипатталып келеді .
(src)="8"> في السنوات العشرين الماضية والاخبار التي كانت تتحدث عن تلك الصراعات كانت سيئة جداً والصور التي تتناقلها وسائل الاعلام فيما يخصها كانت مريعة جداً
(trg)="8"> Осыдан жиырма жыл бұрын жаңалық жағымсыз , ал суреттер сұмдық болатын .
(src)="9"> ففي جورجيا .. وبعد عدة سنوات من الاستقرار شاهدنا صوراً لعنف اجتاح البلاد على نطاق واسع والذي كان في شهر أغسطس / آب من عام 2008
(trg)="9.1"> Жылдар бойғы текетірестен соң Грузияда жаппай зорлық-зомбылық басталды .
(trg)="9.2"> 2008 жылғы тамызда .
(src)="10"> مما أدى الى اضطرار اشتعال حرب استمرت 5 ايام بين روسيا و جورجيا مخلفةً - الحرب - جورجيا مقسمة أكثر مما كانت عليه
(trg)="10"> Ушығып , Грузия мен Ресей арасындағы бес күндік соғысқа ұласты , бұл Грузияны тіпті бөлшектеп жіберді .
(src)="11"> وفي كينيا ادت الانتخابات الرئاسية في عام 2007 والتي سمعنا عن تفاصيل الذي حدث هناك مؤخراً أدت الى تصاعد سريع جداً للعنف تبعاً لخلافات اثنية وقد تم قتل ونزوح الالاف من الاشخاص حينها
(trg)="11"> Кенияда 2007 жылғы даулы президент сайлауы бұл туралы тек естігеніміз бар , тез арада этносаралық қақтығысқа , мыңдаған адамның өлімі мен босып кетуіне әкеп соқты .
(src)="12"> وفي سيرلنكا حرب أهلية تحكم قبضتها على البلاد منذ عقود طويلة بين جنود التاميل - الاقلية - وبين الاكثرية والتي تدعى - سينهالا - والذي وصل الصراع بهم الى حمام دم كبير في عام 2009 ليرفع حصيلة القتلى الى 100000 شخص ! منذ عام 1983
(trg)="12"> Шри-Ланкада аз санды тамильдер мен саны көп сингалдар арасындағы ондаған жылға созылған соғыс 2009 жылы қанды қырғынға ұласты , 1983 жылдан бері мұнда 100 мыңға жуық адам опат болған .
(src)="13"> وفي قيرغستان .. فقط منذ عدة اسابيع تصاعدت مستويات العنف هناك بين اثنية القرغيز واثنية الاوزباك
(trg)="13"> Қырғызстанда соңғы бірер аптаның ішінде қырғыз ұлты мен өзбек ұлтының арасында бұрын болмаған деңгейде қақтығыс болды .
(src)="14"> وقد قتل المئات حيث تم تهجير اكثر من 100000 وهرب العديد من الاوزباك الى اوزباكستان المجاورة
(trg)="14"> Жүздеген адам өлді , 100 мыңнан астамы босып кетті , соның ішінде көп өзбек көрші орналасқан Өзбекстанға қарай қашты .
(src)="15"> وفي الشرق الاوسط الصراع بين الاسرائيلين والفلسطينين مازال حتى اليوم يضج في المنطقة وهو يغدو كل يوم عصيٌ اكثر على الحل مما يجعل حتى تصور حل منطقي مستقر .. مستحيل لكي يتم تطبيقه
(trg)="15"> Таяу Шығыста израиль-палестина конфликтісінің бітетін түрі жоқ , әрі оны түбірімен шешудің жолдарын табу күннен күнге қиындап барады .
(src)="16"> وفي دارفور .. والتي بدأت تختفي من وسائل الاعلام في الآونة الاخيرة رغم ان القتل والتشريد مازال يحدث هناك وهو مستمر على الدوام والبؤس الذي يصنعه ذلك العنف يصعب تجاهله
(trg)="16"> Дарфур басты жаңалық қатарынан түсті , бірақ онда кісі өлтіру , бас сауғалап қашу әлі жалғасып жатыр , ондағы адамдардың ауыр тауқыметін айтып жеткізу қиын .
(src)="17"> وفي العراق العنف في تصاعد مرة اخرى ومازالت الحكومة لم تتشكل بعد بعد عدة اشهر من انتهاء الانتخابات
(trg)="17"> Ал , Иракта қантөгіс қайта өршіді , ал соңғы парламент сайлауынан бері төрт-ақ ай өткен бұл ел әлі үкіметін жасақтаған да жоқ .
(src)="18"> ولكن ألم أقل ان هناك اخبار جيدة ؟
(trg)="18"> Бірақ , мұнда жақсы жаңалық айтуға келдім ,
(src)="19"> حسناً .. هذه هي صور الماضي
(trg)="19"> Сонымен , бұлар – бұрынғының суреттері ме ?
(src)="20"> حسناً بدون اهمال الصور المفزعة التي تأتي من الشرق الاوسط .. او دارفور او العراق او نحو ذلك .. هنالك منحى عام يوضح وجود بصيص امل
(trg)="20"> Иә , Таяу Шығыс пен Ирактың , Дарфурдың және басқалардың сұрықсыз суреттерін қоспағанда , ұзақмерзімді тренд тұрғысынан жақсы жаңалықтар бар .
(src)="21"> حيث ان المنحى العام منذ انتهاء الحرب الباردة الى العقدين الاخرين يشير الى انخفاض عام في عدد الحروب الاهلية
(trg)="21"> Қырғиқабақ соғыс біткен жиырма жыл ішінде азаматтық соғыстардың жалпы саны азайып келеді .
(src)="22"> ومنذ بداية التسعينيات انخفض العدد الى 50 حرب اهلية والان لدينا عدد اقل من ذلك الرقم ب 30 % تجري اليوم
(trg)="22"> 1990-жылдардың басында 50 шақты соғыс жүріп жатқан болса , қазір мұндай конфликтілер саны 30 пайызға азайған .
(src)="23"> واما عن عدد ضحايا الحروب الاهلية فهو اقل ايضاً اليوم عما كان عليه منذ عقد او عقدين
(trg)="23"> Азамат соғыстарында қаза тапқандар саны да он , жиырма жыл бұрынғымен салыстырғанда едәуір азайған .
(src)="24"> ولكن هذا المنحى اقل من الذي سبقه
(trg)="24"> Бірақ бұл трендтің екі қыры бар .
(src)="25"> اذ ان اعلى رقم من الضحايا حدث في صراع مسلح سجل بين عام 1998 و 2001 حيث حصد 80000 بين جنود ورجال شرطة ومتمردين لكل عام من الفترة السابقة
(trg)="25.1"> Майдан даласында ең көп адам шығыны 1998-2001 жылдар аралығында тіркелген .
(trg)="25.2"> Ол кезде жылына 80 мыңдай солдат , полицей мен жасақ қырылған .
(src)="26"> واقل عدد من الضحايا كان في عام 2003 حيث قتل 20000
(trg)="26"> Жауынгерлер ең аз өлген жыл – 2003 жыл , сол жылы 20 мың адам қаза тапты .
(src)="27"> وبالرغم من الصعود والهبوط في المناحي تلك او المنحى العام فان بصورة عامة الارقام في انخفاض فيما يتعلق بالعقدين الماضيين
(trg)="27"> Содан бері жоғары-төмен құбылғанымен , жалпы тренд және ең маңызды жайт соңғы жиырма жылда көрсеткіштер төмендеп келеді .
(src)="28"> وفيما يتعلق بالضحايا من المدنيين فالامر افضل مما كان عليه
(trg)="28"> Бейбіт адамдар шығыны туралы ақпарлар да бұрынғыдай өте нашар емес .
(src)="29"> حيث انخفض العدد من 12000 ضحية مدنية قتلوا بسبب حروب اهلية بين عام 1997 و 1998 الى ما يقارب 4000 ضحية في العقد الذي تلى العامين السابقين
(trg)="29"> 1997-1998 жылдары 12 мың бейбіт тұрғын қасақана өлтірілген болса , он жылдан кейін бұл сан 4 мыңға дейін азайған .
(src)="30"> اي انخفاض بما يقارب الثلثين
(trg)="30"> Яғни , үштен екіге азайған .
(src)="31"> والانخفاض سيبدو جلياً اكثر وان ادخلنا بعين الاعتبار المجرزة التي حدث في راوندا في عام 1994
(trg)="31"> Егер 1994 жылғы Руандадағы геноцидті есепке алсақ , бұл сан тіпті аз боп көрінеді .
(src)="32"> والتي حصدت 800000 مدني ذبحوا حينها خلال عدة اشهر فحسب
(trg)="32"> Ол кезде бірнеше айдың ішінде 800 мыңға жуық бейбіт тұрғын қырылған .
(src)="33"> فان الرقم الذي وصلنا اليه اليوم يعتبر انجازا ولا يجب التقليل من شأنه
(trg)="33"> Бұл – сөзсіз үлкен жетістік , енді бұл сандарға ешқашан оралмау керек .
(src)="34"> والامر الاكثر اهمية هنا ايضاً ان هذه الارقام تخبر جزءا من القصة الكاملة
(trg)="34"> Мұнда тағы бір маңызды мәселе – бұл сандар оқиғаның бір жағын ғана айтады .
(src)="35"> فهي تستثني الاشخاص الذين قتلوا نتيجة جراح نتجت عن الحروب الاهلية او الاشخاص الذين ماتوا جراء الجوع او الامراض التي كانت من تبعات الحرب
(trg)="35"> Бұл санаққа азамат соғысы салдарынан , мәселен , аштық пен аурудан өлгендер кірмеген .
(src)="36"> وهي لا تأخذ بعين الاعتبار المعاناة بصورة عامة التي يصاب بها المدنيون
(trg)="36"> Сонымен қатар , олар жалпы жапа шеккендерді толық есепке алмайды .
(src)="37"> التعذيب .. الاغتصاب .. و التطهير العرقي أصبحت أكثر فعالية وهي اسلحة غير مميتة ... تستخدم في الحروب الأهلية
(trg)="37"> Ұрып-соғу , зорлау , этностық тазалау – адамдарды өлтірмеген күннің өзінде , азамат соғысындағы ең тиімді құрал болған .
(src)="38"> ولكي اعيد صياغة الامر .. اقول انه بالنسبة المدنين الذين يعانون من تبعات الحروب الاهلية او الاثنية فانه لا وجود لما يسمى لديهم بالاخبار الجيدة ولا يوجد ما يسمى سلام " معوج "
(trg)="38"> Басқаша айтсақ , этностық конфликт пен азамат соғысынан жапа шеккен бейбіт тұрғындар үшін жақсы соғыс не жаман бейбітшілік деген ұғымдар жоқ .
(src)="39"> ولكن ورغم ان كل شخص يموت او يقتل او يعذب او يشرد يعتبر حدثاً كبير ولكن يجب القول ان العدد النهائي للضحايا المدنيين هو اقل بصورة واضحة مما كان عليه منذ عقد مضى وهذه اخبار جيدة بصورة عامة
(trg)="39"> Сондықтан , өлтірілген , жарақаттанған , зорланған , азапталған әр адам – қасірет , десе де , бүгінде бейбіт тұрғындар арасында адам шығынының он жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз болуы – жақсы жаңалық .
(src)="40"> حسناً .. لدينا عدد خسائر مدنية اقل اليوم اي ان عدد اقل من الناس يقتلون
(trg)="40.1"> Бүгін бізде конфликтілер аз болады .
(trg)="40.2"> Адам өлімі де аз .
(src)="41"> ولكن السؤال الاهم هو لماذا ؟
(trg)="41"> Мұндағы ең басты сұрақ : мұның себебі неде ?
(src)="42"> في بعض الحالات يكمن السبب في انتصار احد الاطراف على الاخر انتصار عسكري
(trg)="42"> Кей жағдайларда бір жақ соғыста жеңіске жетеді .
(src)="43"> وهذا نوع من الحلول ولكنه نادرٌ جداً ان يحدث دون تكلفة بشرية كبيرة او تبعات انسانية مأساوية
(trg)="43"> Түрлі шешімдері болуы мүмкін , бірақ адам шығынсыз , гуманитарлық салдарсыз шешілетіндері өте аз .
(src)="44"> فعى سبيل المثال هزيمة نمور التاميل في سيرلانكا هو اقرب مثال لنا وقد شهدنا بضعة حلول مشابهة اعتمدت على القوة العسكرية في جنوب القوقاز في البلقان وفي انحاء متعددة من افريقيا
(trg)="44"> Шри-Ланкадағы " Тамиль жолбарыстарының " жеңілуі – осының ең жаңа мысалы дер едім , бірақ біз , сондай-ақ , Балқанда , Солтүстік Кавказда , Африканың көп бөлігінде әскери жолмен шешілгендерін де көрдік .
(src)="45"> وفي نفس الوقت هناك تسويات بين الاطراف المتنازعة او اتفاقيات ايقاف اطلاق النار او ان قوات حفظ السلام قد انتشرت في المنطقة
(trg)="45"> Кей кездері оларға келіссөз арқылы реттеу немесе атысты тоқтату келісімдері қосылып , бітімгерлер жіберіледі .
(src)="46"> ولكن كل هذا لايمكن ان يعبر عن النجاح واكبر مثال البونسة والهرسك وربما مثال جورجيا
(trg)="46"> Бірақ бұлар ешқашан да толық сәтті болған емес : Босния мен Герцеговина , бәлкім Грузия .
(src)="47"> والكثير من الدول الافريقية لقد قال لي مرة احد اصدقائي " ان ايقاف النيران في مساء الثلاثاء والذي تم الاتفاق عليه بين الاطراف المعنية أثناء الإبادة الجماعية يمكن نقضه في صباح الاربعاء بكل بساطة "
(trg)="47"> Бірақ Африканың көп бөлігінде жағдайды әріптесім былай сипаттайды : " Сәрсенбі таңда геноцид болғалы тұрғанда сейсенбінің кешінде атысты уақытша тоқтату келісіміне келді " .
(src)="48"> ولكن لننظر الى الاخبار الجيدة مرة أخرى
(trg)="48"> Бірақ қайтадан жақсы жаңалыққа оралайық .
(src)="49"> كما قلنا لا نريد ان نعتمد الحل العسكري كحل لهذه الازمة .. فإن هنالك 3 عوامل تدخل بعين الاعتبار للحد من الصراعات الاثنية والحروب الاهلية والحصول على استقرار آمنٍ وهي - العوامل الثلاث - القيادة الحكيمة . الدبلوماسية التنظيم المؤسساتي
(trg)="49"> Майдан алаңында шешімі болмағанымен , этностық конфликт пен азамат соғысының алдын алуға я тұрақты бейбітшілік орнатуға үш фактор әсер етуі мүмкін : басшылық , дипломатия және институционалдық құрылым .
(src)="50"> لنأخذ على سبيل المثال إيرلندا الشمالية
(trg)="50"> Солтүстік Ирландияның мысалын алайық .
(src)="51"> رغم قرون من العداء وعقود من العنف والآلاف من القتلى والضحايا في عام 1998 ظهر حل حيث عقدت اتفاقية تاريخية
(trg)="51"> Ғасырларға созылған жаушылдыққа , ондаған жылға созылған соғысқа , мыңдаған адамның қазасына қарамастан , 1998 жылы тарихи келісімге қол жетті .
(src)="52"> وقد تم وضع اساسياتها حينها من قبل السيناتور جورج ميتشيل
(trg)="52"> Оның бірінші нұсқасын сенатор Митчелл асқан шеберлікпен әзірледі .
(src)="53"> والتي ادت الى نجاح طويل الامد وعملية سلام مستقرة في ايرلندا الشمالية فقد وضع شروط واضحة جداً للمشاركة في المفاوضات
(trg)="53"> Солтүстік Ирландиядағы бейбіт процесс ұзақ әрі сәтті болуы үшін қатысу мен келіссөзге байланысты нақты шарттар қоя білді .
(src)="54"> من ضمنها الالتزام بوسائل سلمية فقط لتحقيق السلام
(trg)="54"> Ең маңыздысы – бейбітшілікті толық сақтауға деген міндеттеме .
(src)="55"> ومن ثم تم مراجعة الاتفاقية من قبل الحكومة البريطانية والايرلندية بحيث كان يوجد اصرار غير مسبوق من قبل الطرفين على احلال السلام المستقر في إيرلندا الشمالية
(trg)="55"> Британ және ирланд үкіметтері келісімді қайта електен өткізіп отырғанымен , Солтүстік Ирландияда бейбітшілік пен тұрақтылық орнату райынан еш қайтқан емес .
(src)="56"> ان جوهر التنظيم المؤسساتي والذي نُفذ في عام 1998 والتعديلات التي اضيفت في 2006 و 2008 ساعدت جميع الاطراف المعنية في الصراعات ان يروا مطالبهم واهتماماتهم قيد التنفيذ وعلى سلم الاولويات
(trg)="56"> 1998 жылы құрылған негізгі институттар мен олардың 2006 , 2008 жылдардағы жетілген формалары инновациялық болғаны сондай , кикілжің тараптарының мәселелерін шешіп , талаптарын орындады .
(src)="57"> هذا بالاضافة الى اتفاقيات تقاسم السلطة التي تم تقعيدها في ايرلندا الشمالية مع مؤسسات عابرة للحدود تربط بين دبلن وبيلفاست وهذا يمكنه ان ينظم ما يمكن اطلاق مسمى البعد الايرلندي للصراع
(trg)="57"> Келісімнің ішінде Солтүстік Ирландияда трансшекаралық институттармен билікті бөлісу шарттары пысықталған , Белфаст пен Дублинді жалғаған бұл шарттар " конфликтінің ирландиялық өлшемі " деген атқа ие болған .
(src)="58"> وبصورة خاصة يوجد تركيز واضح على حقوق الافراد وحقوق المجتمعات
(trg)="58"> Тағы бір маңыздысы – мұнда , сондай-ақ , жеке адамдардың да , қоғамдардың да құқықтарына көп көңіл бөлген .
(src)="59"> صحيح ان بعض الشروط في الاتفاقية قد تبدو معقدة ولكنها حدت من الصراع
(trg)="59"> Келісімнің талаптары күрделі болуы мүмкін , себебі , конфликтінің өзі де күрделі .
(src)="60"> وربما بصورة أهم استطاع القادة المحلين مواكبة تحديات التسوية وان يجعلوها تتقدم بصورة لم تكن سريعة على الدوام وليست فعالة على الدوام ولكن في النهاية استطاعوا الوصول الى السلام المستقر نتيجة اصرار هؤلاء القادة
(trg)="60"> Бәлкім , ең басты жетістік – жергілікті басшылар ымыраласу деңгейіне дейін өсті , әрдайым жылдам болмаса да , әрдайым шын жүректен болмаса да , ақыр соңында биіктік танытты .
(src)="61"> والذين لم يكن احدهم يتصور ان " إين بيسلي " و " مارتين ماكجينس " يجتمعنا معاً في سدة حكم في ايرلندا الشمالية كأول وزير ونائب وزير في وزارة واحدة
(trg)="61"> Ян Пейсли мен Мартин Макгиннес Бірінші министрі және оның орынбасары Солтүстік Ирландияны бірге басқарады деп кім ойлаған ?
(src)="62"> ولكن مثال إيرلندا الشمالية مثال استثنائي أم يمكننا القول ان مقاربات الحل هذه تنجح بصورة عامة فقط في الدول الديموقراطية و المتقدمة ؟
(trg)="62"> Сосын , Солтүстік Ирландия ерекше мысал ма , әлде ол көбіне демократиялық және дамыған елдерде болатын құбылыс па ?
(src)="63"> بدون اي شك
(trg)="63"> Жоқ , мүлде олай емес .
(src)="64"> ان انهاء الحرب الاهلية الطويلة التي كانت تعصف ب ليبيريا في عام 2003 وضحت الاهمية القصوى للقيادة الحكيمة والدبلوماسية والتنظيم المؤسساتي في سبيل ايقاف حرب اهلية ذات نطاق واسع كتلك التي كانت في مقدونيا في عام 2001 او الانهاء الناجح للصراع في الارخبيل الاندونيسي في عام 2005
(trg)="64"> 2003 жылғы Либериядағы ұзаққа созылған соғыстың аяқталуы басшылықтың , дипломатияның және институттық құрылымның қаншалық маңызды екенін көрсетті , Македониядағы 2001 жылғы толыққанды азамат соғысының сәтті түрде алдын алу да , Индонезияның Ачех аймағында 2005 жылы қақтығыстың сәтті аяқталуы да сол сияқты .
(src)="65"> وفي كل الحالات الثلاث الماضية كان القادة المحليون يملكون الرغبة والقدرة على صنع السلام والمجتمع الدولي وقف ليساعدهم في التفاوض و تقعيد الاتفاقيات وترسيمها والمؤسسات صفت لكي تنفذ تلك الالتزامات التي تعهدت بها الاطراف المعنية منذ اليوم التي عقدت بها الاتفاقية
(trg)="65"> Осылардың барлығында жергілікті басшылар бейбітшілік орнатуға құлықты әрі қауқарлы болды , халықаралық қауымдастық келісімді талқылап , іске асыруда әзір тұрды , институттар да келісілген кездегі уәделерінде тұра білді .
(src)="66"> وبالتركيز على القيادة الحكيمة والدبلوماسية والتنظيم المؤسساتي يمكننا ايضاً ان نفهم سبب فشل بعض الاطراف في تحقيق السلام فيما بينهما او لجعل السلام يستمر بصورة دائمة
(trg)="66"> Басшылыққа , дипломатияға және институттық құрылымдауға көз салу арқылы бейбітшілікке қол жеткізе алмаудың , не оны баянды ете алмаудың себептерін түсінеміз .
(src)="67"> الذي أُمل أن يتحقق جراء اتفاقيات اوسلو التي لم تنهي الصراع الاسرائيلي الفلسطيني
(trg)="67"> Осло келісімдеріне артылған үміт Израиль-Палестина конфликтін аяқтауға жол аша алмады .
(src)="68"> لم تحل حينها كل القضايا ولم تغطى جميع النقاط في تلك الاتفاقية
(trg)="68"> Келісім шешілуі тиіс мәселелердің барлығын толық қамти алмады .
(src)="69"> ولكن القادة المحليون قرروا الالتزام وقرروا المضي قدماً
(trg)="69"> Бірақ жергілікті басшылар оларды кейін қарастырамыз деп уәде берген .
(src)="70"> وبدلاً من اغتنام الفرصة تنصل لاحقاً القادة الكبار والرؤساء من تلك القضية واصبحت مشتتة وبحلول الانتفاضة الثانية واحداث 9 / 11 وتلك الاحداث التي حدثت في افغانستان والعراق
(trg)="70"> Алайда мүмкіндікті пайдаланудың орнына , жергілікті және халықаралық басшылар артынша бөлектеніп кетті , оның үстіне екінші Интифада , 11 қыркүйек , Ауғанстан мен Ирактағы соғыс сияқты мәселелерге назар аударып кетті .
(src)="71"> إن إتفاقية السلام الشامل للسودان التي وقعت عام 2005 تبين انه ليس شاملة كما كان متوقع وبوادر حرب بات تلوح في الافق على نطاق واسع في ذلك البلد بين الشمال والجنوب
(trg)="71"> 2005 жылы қол қойылған Суданға қатысты жан-жақты келісім күткендегідей жан-жақты болмай шықты , оның кейбір шарттары солтүстік пен оңтүстік арасында ашық соғысқа жол ашуы мүмкін .
(src)="72"> ان التغيرات والقصور في القيادة خاصة في الدبلوماسية الدولية وفشل المؤسسات في التحسّب لهذا بمعايير متساوية تقريبا
(trg)="72"> Халықаралық дипломатия мен институттық олқылықтарға қарағанда басшылықтағы өзгерістер мен кемшіліктер бұған шамамен бірдей деңгейде кінәлі .
(src)="73"> لقضايا ترسيم الحدود .. و الخلافات حول مداخيل البترول والحرب القائمة في دارفور و تصاعد العنف القبلي في الجنوب وبصورة عامة ضعف قدرة الدولة في كل السودان أكمل المنظور المأساوي العام لكل شئون الدولة في أكبر دولة في افريقيا
(trg)="73"> Шешілмеген шекара мәселелері , мұнай үшін талас , Дарфур қақтығысы , оңтүстіктегі тайпалар арасындағы қантөгіс және бүкіл Судан аумағында мемлекет мүмкіндіктерінің шектеулілігі Африканың ең ірі елінде тым сұрқай картинаны сомдап тұрған сияқты .
(src)="74"> ولدي مثال أخير .. كوسوفو
(trg)="74"> Соңғы мысал – Косово .
(src)="75"> ان الفشل في تحقيق حل عادل للقضية في كوسوفو والعنف والتوتر وإنقسام الأمر الواقع الذي نتج عنها له اسبابه وله عدة عوامل .. وهي عوامل كثيرة
(trg)="75"> Косово мәселесін шешуде ортақ тоқтамға келе алмау , зорлық-зомбылық пен қақтығыс , соның кесірінен аймақтың де-факто бөлінуі көптеген факторлардың әсерінен болды .
(src)="76"> ولكنها تتمحور حول ثلاث
(trg)="76"> Ең бастылары – үшеу .
(src)="77"> اولا تعنت الزعماء المحليين للتنازل او المساومة على اي شيء والمطالبة بما هو اكبر من حقوقهم
(trg)="77"> Бірінші , жергілікті басшылардың өз талаптарын толық орындатудан басқаны ойламайтын өркөкіректігі .
(src)="78"> والثاني الجهود الدبلوماسية التي كانت هزيلة منذ البداية والتي تم تحجيمها بسبب عدم دعم استقلال كوسوفو
(trg)="78"> Екінші , Батыс Косовоның тәуелсіздігін қолдаған кезден-ақ кібіртіктеп қалған халықаралық дипломатиялық әрекеттер .
(src)="79"> والثالث .. هو نقص المخيلة عندما يأتي الامر للتنظيم المؤسساتي والذي يمكن ان يهتم بالاهتمامات الصربية والالبانية على حد سواء
(trg)="79"> Үшіншіден , сербтер мен албандардың қажеттіліктерін толық өтеуге тиіс болған институттарды құрылымдауда қиялдың жетіспеуі .
(src)="80"> وبرغم هذا لدينا ايضاً بعض الاخبار الجيدة حيث بدأ توزع حضور عال المستوى ومؤهل تماما من القوى العالمية في كوسوفو واصبحت منطقة البلقان اكثر هدوءا مما كانت عليه والحقيقة ان القادة المحلين في كلا الطرفين بدأوا يظهروا بوادر امل .. نتيجة اقتناعات جديدة وهذا يفسر لماذا الوضع بات افضلا في السنوات الاخيرة عما كان عليه في 2008
(trg)="80"> Дәл сол сияқты , мұнда да жақсы жаңалық бар : Косовода , және жалпы Балқан аймағында жоғары деңгейдегі , ресурсқа бай халықаралық өкілдіктің болуы және екі тараптағы жергілікті лидерлердің салыстырмалы түрде тізгінді тартуы 2008-ден бергі екі жылда жағдайдың неге тіпті нашарлап кетпегенін түсіндіреді .
(src)="81"> اذا حتى في المواقف التي يكون فيها المردود اقل من المتوقع فان القادة المحليون والقادة في كل العالم لديهم الخيار لكي يجعلوا النتائج افضل
(trg)="81"> Демек , нәтижесі ойдағыдай шықпаған кездердің өзінде де жергілікті лидерлер мен халықаралық қауымдастықтың таңдау еркі бар және олар бұдан да жақсы ете алады .
(src)="82"> ان حربا باردة ليست خيارا جيداً كبديل مثل السلام البارد ولكن السلام البارد حتماً هو افضل من حرب مشتعلة
(trg)="82"> Қырғиқабақ соғыс қырғиқабақ бейбітшілік сияқты жақсы бола қоймас , бірақ қырғиқабақ бейбітшілік шын соғыстан әлдеқайда жақсы .
(src)="83"> ان الامر الجيد هو اننا نتعلم الدروس الصحيحة
(trg)="83"> Әрнеден дұрыс сабақ алу да – жақсылық .
(src)="84"> اذا مالذي يميّز الصراع الاسرائيلي الفلسطيني مما حدث في ايرلندا الشمالية او الحرب الاهلية في السودان من تلك التي في ليبيريا ؟
(trg)="84"> Сонымен , Израиль-Палестина жанжалының Солтүстік Ирландиядан , Судандағы азамат соғысынан , не Либериядан қандай айырмашылығы бар ?
(src)="85"> هو ان النجاح والفشل في كل تلك الحالات علمنا ان الامور الاكثر اهمية والتي يجب ان نضعها نصب اعيننا في حال رغبنا بالاكثار من الاخبار الجيدة
(trg)="85.1"> Сәтсіздіктер де , жеңістер де бізге бірнеше маңызды жайтты үйретеді .
(trg)="85.2"> Егер біз жақсы жаңалықтар көп болсын десек осыларды көкейден шығармауымыз керек .
(src)="86"> هي اولا القيادة الحكيمة لا محالة
(trg)="86"> Біріншіден , басшылық .
(src)="87"> لان الحروب الاهلية والاثنية ليست طبيعية المنشأ بل من صنع الانسان وان منعها وحلها لا يحدث بصورة آلية أيضاً
(trg)="87"> Адам қолымен жасалған апаттар сияқты этностық конфликті мен азамат соғысы да табиғи нәрсе емес , сондықтан олардың алдын алу және реттеу өздігінен бола қалмайды .
(src)="88"> ينبغي أن تكون القيادة قادرة ومصممة وذات رؤية شاملة في إلتزامها بتحقيق السلام
(trg)="88"> Басшылық бейбітшілікті сақтауға келгенде қауқарлы , батыл әрі көреген болуы керек .
(src)="89"> ان القادة بحاجة لان يتواصلوا فيما بينهم وبين اتباعهم والذين يجب ان يتشاركوا مع قادتهم في صنع القرار في رحلة صنع مستقبل أكثر أمناً
(trg)="89"> Лидерлер өз арасында , қолдаушылар арасында байланыс орнатып , оларды бейбіт болашаққа бастайтын бұралаң да ауыр жолмен бірге алып өтуі керек .
(src)="90"> وثانياً .. الدبلوماسية
(trg)="90"> Екінші – дипломатия .
(src)="91"> ينبغي أن تُجهّز الدبلوماسية بدعومات كافية ومستمرة وأن تقوم بتطبيق خليط مناسب من الحوافز والضغوطات على القادة والأتباع
(trg)="91"> Дипломатияға үлкен ресурс пен сенімділік қажет , әрі лидерлер мен қолдаушыларды бір мезетте қолпаштап әрі қысымға алып отыру керек .
(src)="92"> ينبغي أن تساعدهم للوصول الى تسويات مرضية لجميع الاطراف عليها ان تؤكد وتعمل على حشد التأييد المحلي والدولي والاقليمي والعالمي وتساعدهم في تطبيق الإتفاقيات
(trg)="92.1"> Дипломатия оларға әділ компромиске келу үшін керек .
(trg)="92.2"> Бұл оларға жергілікті , аймақтық және халықаралық араағайындардың үлкен коалициясы келісімді жүзеге асыру үшін қажет .
(src)="93"> ثالثاً .. التنظيم المؤسساتي
(trg)="93"> Үшінші – институттық құрылым .
(src)="94"> ان التصميم المؤسساتي يتطلب التركيز على قضايا التفكير الابداعي والمرونة والتمويل الكافي للتطبيق
(trg)="94"> Институттық құрылымдау мәселелерге мұқият қарап , инновацияшыл ойлауды , икемді түрде , мол қаржымен орындауды қажет етеді .
(src)="95"> ان الاطراف المتحاربة يجب عليها ان تتجاوز طلباتها المتعنتة نحو تسويات عادلة تتضمن الاعتراف بالاخر وباحتياجاته
(trg)="95"> Ұрысушы тараптар өз айтқандарын орындауды талап етпей , бір-бірінің қажеттіліктерін ескеретін компромиске ұмтылуы тиіс .
(src)="96"> وعليهم ان يفكروا بطرق للحفاظ على اتفاقياتهم اكثر من اهتمامهم بالحفاظ على المناصب التي يريدونها
(trg)="96"> Және олар бір-біріне таңған пікірден гөрі , келісімдерінің түп негізін көбірек ойлауы керек .
(src)="97"> ان الاطراف المتحاربة عليها ان تستعد للعودة دوما الى طاولة المفاوضات اذا كانت الاتفاقية المبرمة غير شاملة او كافية
(trg)="97"> Сондай-ақ ұрысушы тараптар келісімді орындау тоқтап қалған жағдайда келіссөз үстеліне қайтуға әзір болуы тиіс .
(src)="98"> وبالنسبة لي شخصياً ان اكبر درس يمكن تعلمه من هذا او ان الالتزام المحلي تجاه السلام هو الامر الاكثر اهمية ومحورية ولكنه عادة غير كاف لكي يوقف او يمنع العنف
(trg)="98"> Менің өз басым үшін осылардың ішіндегі ең басты сабақ – жергілікті халықтың бейбітшілікке ұмтылысы өте маңызды , бірақ ол зорлық-зомбылықты тоқтату немесе оның алдын алу үшін жеткіліксіз .
(src)="99"> ويجب الذكر انه بدونه لاتنفع لا الدبلوماسية .. ولا التنظيم المؤسساتي لكي يغطوا على الفشل الداخلي او التباعات التي تحدث جراءه
(trg)="99"> Бірақ ешқандай дипломатия да , институттық құрылымдау да жергілікті халықтың қателіктері мен оның салдарын жоя алмайды .
(src)="100"> لذلك .. علينا ان نستثمر بتطوير القادة المحلين وان نجعلهم يمتلكون المهارة والرؤية والعزيمة لجلب السلام
(trg)="100"> Сондықтан , біз бейбітшілік орнатуға деген қабілет-қарымы , ерік-жігері мен көрегендігі бар жергілікті лидерлерді тәрбиелеуге күш салуымыз керек .