# af/ted2020-286.xml.gz
# nn/ted2020-286.xml.gz
(src)="1"> Van julle ken waarskynlik die storie van die twee verkoopsmanne wat in die 1900 's Afrika besoek het .
(trg)="1"> Mange kjenner kanskje til historia om dei to forretningsmennene som reiste til Afrika på 1900-talet .
(src)="2.1"> Hulle 's gestuur om te kyk of daar geleentheid is om skoene te verkoop .
(src)="2.2"> Hulle stuur toe telegramme terug na Manchester toe .
(trg)="2.1"> Dei vart sende dit for å kartlegge muligheitene for å selge sko .
(trg)="2.2"> Og dei skreiv telegram tilbake til Manchester .
(src)="3.1"> Die een skryf : " Situasie hopeloos .
(src)="3.2"> Stop .
(src)="3.3"> Hulle dra nie skoene nie . "
(trg)="3.1"> Ein av dei skreiv : " Situasjon håplaus .
(trg)="3.2"> Stopp .
(src)="4.1"> Die ander een skryf : " Uitstekende geleentheid .
(src)="4.2"> Hulle 't nog nie skoene hier nie . "
(trg)="4.1"> Dei brukar ikkje sko . "
(trg)="4.2"> Og den andre skreiv : " Strålande muligheiter .
(trg)="4.3"> Dei har ingen sko enno . "
(src)="5"> ( Gelag ) Daar 's ’ n soortgelyke situasie in die wêreld van klassieke musiek , want party mense dink dat klassieke musiek besig is om uit te sterf .
(trg)="5"> ( Latter ) Det er ein liknande situasjon i den klassiske musikkverda , fordi det fins nokre som tenkjer at klassisk musikk heldt på å døy ut .
(src)="6"> En dan is daar van ons wat dink dis nog net die begin van veel groter dinge .
(trg)="6"> Og det fins nokon av oss som trur at de knapt har sett starten .
(src)="7"> Eerder as om statistiek en tendense aan te haal en julle te vertel van al die orkeste wat ontbind , en die platemaatskappye wat sluit , het ek gedink ons kan vanaand ’ n eksperiment doen .
(trg)="7"> Og heller enn å gå inn på statistikkar , trender , og fortelje om alle orkestra som legg ned , og plateselskapa som går under , tenkte eg vi skulle gjere eit eksperiment ikveld - eit eksperiment .
(src)="8"> Dis nie regtig ’ n eksperiment nie , want ek weet wat die uitkoms is .
(trg)="8"> Eigentleg er det ikkje eit eksperiment , for eg veit resultatet .
(src)="9"> ( Gelag ) Maar dis iets soos ’ n eksperiment .
(trg)="9"> Men det er litt som eit eksperiment .
(src)="10"> Nou , voor ons -- ( Gelag ) -- voor ons begin , moet ek twee dinge doen .
(trg)="10"> No , før vi -- ( Latter ) -- før vi startar må eg gjere to ting .
(src)="11"> Die een is dat ek julle wil herinner hoe ’ n sewejarige kind klink wanneer hy klavier speel .
(trg)="11"> Ein : Eg vil minne dykk om korleis ein sjuåring høyrast ut når det spelar piano .
(src)="12"> Miskien het julle so ’ n kind by die huis .
(trg)="12"> Kanskje har du dette barnet heime .
(src)="13"> Hy klink omtrent so .
(trg)="13"> Det høyrast litt ut som dette .
(src)="14"> ( Musiek ) Ek sien sommige van julle herken hierdie kind .
(trg)="14.1"> ( Piano ) Eg ser at nokre av dykk kjenner igjen dette barnet .
(trg)="14.2"> Dersom barnet øvar i eit år og tek timar , det er no åtte ,
(src)="15"> As hy ’ n jaar lank oefen en les neem , is hy nou agt en dan klink hy so .
(trg)="15"> høyrast det slik ut .
(src)="16"> ( Musiek ) Dan oefen hy nog ’ n jaar en neem les -- nou 's hy nege .
(trg)="16"> ( Piano ) So øvar det i eit år til og tek fleire timar ; no er barnet ni år .
(src)="17"> ( Musiek ) Dan oefen hy nog ’ n jaar en neem les -- nou 's hy tien .
(trg)="17"> ( Piano ) So øvar det eitt til og tek timar ; no er barnet ti .
(src)="18"> ( Musiek ) Op daardie stadium gooi hulle gewoonlik tou op .
(trg)="18"> ( Piano ) På dette tidspunktet gir dei som regel opp .
(src)="19"> ( Gelag ) ( Applous ) Maar as jy nog een jaar gewag het , sou jy dit gehoor het :
(trg)="19"> ( Latter ) ( Applaus ) Dersom de no hadde venta , venta eitt år til ,
(src)="20"> ( Musiek ) Wat gebeur het , is nie wat julle dalk dink nie , dat hy skielik passievol en betrokke geraak het , ’ n nuwe onderwyser gekry het , puberteit bereik het , of wat ook al .
(trg)="20"> hadde de høyrt dette : ( Piano ) Det som no har skjedd er kanskje ikkje det de trur , som til dømes , barnet vart plutseleg lidenskapleg , engasjert , involvert , fekk ein ny lærar , traff puberteten , eller kva det no er .
(src)="21"> Wat in werklikheid gebeur het , is dat die klemtone verminder is .
(trg)="21"> Det som eigentleg skjedde var at impulsane vart reduserte .
(src)="22"> Julle sien , die eerste keer het hy elke noot beklemtoon .
(trg)="22"> De skjønar , fyrste gongen spelte barnet med ein impuls på kvar note .
(src)="23"> ( Musiek ) En die tweede , met die klem op elke tweede noot .
(trg)="23"> ( Piano ) Andre gongen med impuls på annakvar note .
(src)="24"> ( Musiek ) Julle kan dit sien deur na my kop te kyk .
(trg)="24"> ( Piano ) De ser det på hovudet mitt .
(src)="25"> ( Gelag ) Die negejarige plaas die klem op elke vierde noot .
(trg)="25"> ( Latter ) Det ni år gamle barnet , niåringen , la ein impuls på kvar fjerde note .
(src)="26"> ( Musiek ) En die tienjarige op elke agt note .
(trg)="26.1"> ( Piano ) Og tiåringen på kvar åttande note .
(trg)="26.2"> ( Piano )
(src)="27"> ( Musiek ) En die 11-jarige , een klem op die hele frase .
(trg)="27.1"> Og elleveåringen , ein impuls på heile frasa .
(trg)="27.2"> ( Piano )
(src)="28"> ( Musiek ) Ek weet nie hoe ons hier beland het nie .
(trg)="28"> Eg veit -- eg veit ikkje korleis vi kom til denne stillinga .
(src)="29"> ( Gelag ) Ek 't nie gesê ek gaan my skouer oor beweeg , my lyf beweeg nie .
(trg)="29"> ( Latter ) Eg sa ikkje at eg ville bevege skuldra mi , flytte kroppen .
(src)="30"> Nee , die musiek het my omgestoot , dis hoekom ek dit een-boud-spel noem .
(trg)="30"> Nei , musikken dytta meg over , som forklarar kvifor eg kallar det " å spele med ein rumpeball " .
(src)="31"> ( Musiek ) Dit kan ook die ander boud wees .
(trg)="31.1"> ( Piano ) Det kan og vere den andre rumpeballen .
(trg)="31.2"> ( Piano )
(src)="32"> ( Musiek ) ’ n Man het een keer na ’ n aanbieding gekyk waar ek met ’ n jong pianis gewerk het .
(trg)="32.1"> Ein mann såg ein gong på ein presentasjon eg hadde medan eg jobba med ein ung pianist .
(trg)="32.2"> Han var leiaren for ei bedrift i Ohio .
(src)="33"> Hy was die president van ’ n maatskappy in Ohio .
(trg)="33"> Og eg jobba med denne unge pianisten
(src)="34"> Ek 't met die jong pianis gewerk en gesê : " Die moeilikheid met jou is , jy 's ’ n twee-boud-speler .
(trg)="34"> og eg sa , " Problemet ditt er at du spelar med begge rumpeballane .
(src)="35"> Jy moet ’ n een-boud-speler wees . "
(trg)="35.1"> Du burde spele med berre ein . "
(trg)="35.2"> Og eg flytta kroppen hans slik medan han spelte .
(src)="37"> En skielik het die musiek lewe gekry -- opgestyg .
(trg)="36.1"> Og plutseleg tok musikken av .
(trg)="36.2"> Han byrja å flyge .
(src)="38"> Die gehoor het na hul asems gesnak toe hulle die verskil hoor .
(trg)="37"> Det gjekk eit gisp gjennom publikum når dei haurde skilnaden .
(src)="39"> Toe kry ek ’ n brief van dié man .
(trg)="38"> Seinare fekk eg eit brev frå denne mannen .
(src)="40"> Hy skryf : " Ek was so geroer .
(trg)="39.1"> Han sa : " Eg vart so rørd .
(trg)="39.2"> Eg drog tilbake og transformerte heile selskapet mitt
(src)="41"> Ek 't teruggegaan en my hele firma omskep in ’ n een-boud-maatskappy . "
(trg)="40"> til eit ein-rumpeball-selskap . "
(src)="42"> ( Gelag ) Die ander ding wat ek wou doen , is om julle oor julleself te vertel .
(trg)="41"> ( Latter ) Den andre tingen eg ville gjere er å fortelje dykk om de sjølve .
(src)="43"> Daar is 1600 mense hier .
(trg)="42"> De er vel 1600 menneske , tippar eg .
(src)="44"> Ek skat dat 45 van julle waarskynlik ’ n absolute passie vir klassieke musiek het .
(trg)="43"> Mitt estimat er at truleg 45 av dykk er fullstendig oppslukt av klassisk musikk .
(src)="45.1"> Julle is mal oor klassieke musiek .
(src)="45.2"> Jul radio 's is altyd op klassiek ingestel .
(trg)="44.1"> De elskar klassisk musikk .
(trg)="44.2"> Radioen står alltid på eit klassisk stille .
(src)="46.1"> Julle 't CD 's in julle motors en julle woon simfoniekonserte by .
(src)="46.2"> Julle kinders speel instrumente .
(trg)="45.1"> Og de har CDar i bilen , og de går på symfoniar .
(trg)="45.2"> Og borna dykkar spelar instrument .
(trg)="45.3"> De kan ikkje sjå for dykk livet utan klassisk musikk .
(src)="48"> Dis die eerste groep ; ’ n redelike klein een .
(trg)="46"> Det er den fyrste gruppa ; det er ei relativt lita gruppe .
(src)="49"> Dan 's daar ’ n groter groep .
(trg)="47"> So er det den andre , større gruppa .
(src)="50"> Dis mense wat niks teen klassieke musiek het nie .
(trg)="48"> Dette er menneska som ikkje har noko imot klassisk musikk .
(src)="51"> ( Gelag ) Jy kom tuis na ’ n lang dag en jy kry ’ n glasie wyn en gaan sit gemaklik .
(trg)="49"> ( Latter ) De veit , du kjem heim frå ein lang dag og du tek deg eit glas med vin og set føtene høgt .
(src)="52"> ’ n Bietjie Vivaldi in die agtergrond doen geen skade nie .
(trg)="50.1"> Litt Vivaldi i bakgrunnen skadar ikkje .
(trg)="50.2"> ( Latter )
(src)="53"> Dis die tweede groep .
(trg)="51"> Det er den andre gruppa .
(src)="54.1"> Nou die derde groep .
(src)="54.2"> Dis mense wat nooit klassieke musiek luister nie .
(trg)="52.1"> No kjem den tredje gruppa .
(trg)="52.2"> Dette er menneska som aldri lyttar til klassisk musikk .
(trg)="52.3"> Det er berre ikkje ein del av livet deira .
(src)="56"> Jy tel dit dalk nes sekondêre rook by die lughawe op , maar --
(trg)="53"> Du høyrer det kanskje som bakgrunnslyd på flyplassen , men --
(src)="57"> ( Gelag ) -- en miskien ’ n mars uit Aïda wanneer jy die saal instap .
(trg)="54.1"> ( Latter ) -- og kanskje ein liten marsj frå Aida når du kjem inn i avgangshallen .
(trg)="54.2"> Men elles høyrer du det ikkje .
(src)="59"> Dis waarskynlik die grootste groep .
(trg)="55.1"> Det er kanskje den største gruppa av dei alle .
(trg)="55.2"> Og so er det ei særs lita gruppe .
(src)="60"> En dan is daar ’ n baie klein groepie .
(trg)="56"> Dette er menneska som trur dei er tonedøve .
(src)="62"> ’ n Verbasende aantal mense dink hulle is .
(trg)="57"> Eit enormt tal menneske trur dei er tonedøve .
(src)="63"> Ek hoor dikwels : " My man is toondoof . "
(trg)="58"> Faktisk høyrer eg det ofte : " Mannen min er tonedøv . "
(src)="64"> ( Gelag ) Die waarheid : Jy kan nie toondoof wees nie .
(trg)="59"> ( Latter ) Men faktisk , du kan ikkje vere tonedøv .
(src)="65"> Niemand is nie .
(trg)="60.1"> Ingen er tonedøve .
(trg)="60.2"> Dersom du var tonedøv , kunne du ikkje skifte gir
(src)="66"> As jy toondoof was , sou jy nie die ratte kon verwissel in jou motor met ’ n handrat nie .
(trg)="61"> på bilen din , i ein manuellgira bil .
(src)="67"> Jy sou nie die verskil kon hoor tussen iemand van Texas en iemand van Rome nie .
(trg)="62.1"> Du kunne ikkje skilje mellom nokon frå Texas og nokon frå Roma .
(trg)="62.2"> Og telefonen .
(src)="68"> En die telefoon .
(trg)="63"> Telefonen .
(src)="69.1"> Die telefoon .
(src)="69.2"> As jou ma op die elendige telefoon bel en sê : " Hallo , " dan weet jy wie dit is én in watter bui sy is .
(trg)="64"> Hvis mor di ringer på den miserable telefonen , ho ringer og seier " Hallo , " og du veit ikkje berre kven det er , men og kva stemning ho er i .
(src)="70.1"> Jy het ’ n wonderlike oor .
(src)="70.2"> Almal het ’ n wonderlike oor .
(trg)="65.1"> Du har eit fantastisk øyre .
(trg)="65.2"> Alle har eit fantastisk øyre .
(src)="71"> So niemand is toondoof nie .
(trg)="66"> Så ingen er tonedøve .
(src)="72"> Maar ek sê julle wat .
(trg)="67.1"> Men veit de kva .
(trg)="67.2"> Det funkar ikkje for meg å fortsette med dette
(src)="73"> Dit help nie ek gaan voort met die ding , met so ’ n groot gaping tussen dié wat verstaan , en wat passievol en lief vir klassieke musiek is , en diegene wat glad geen aanklank daarmee het nie .
(trg)="68"> med ein so stor kløft mellom dei som forstår , elskar og er lidenskaplege om klassisk musikk , og dei som ikkje har noko forhold til det i det heile tatt .
(src)="74"> Die toondoof mense is nie meer hier nie .
(trg)="69.1"> Dei tonedøve , dei er ikkje her lengre .
(trg)="69.2"> Men sjølv mellom dei tre kategoriane er kløfta for stor .
(src)="76"> Ek gaan dus nie voortgaan totdat elkeen in hierdie vertrek , op die onderste vloer en in Aspen , en almal wat hierna kyk , geleer het om klassieke musiek lief te hê en te verstaan nie .
(trg)="70"> Så eg kjem ikkje til å fortsette før kvar og ein person i dette romet , i etasja under og i Aspen , og elles alle som ser på , elskar og forstår klassisk musikk .
(src)="77"> So dis wat ons gaan doen .
(trg)="71"> Så det er det vi skal gjere no .
(src)="78"> Julle sien dat ek nie die geringste twyfel het dat dit gaan werk nie , as julle na my gesig kyk , nè ?
(trg)="72"> De legg vel merke til at det ikkje er den minste tvil i sinnet mitt om at dette kjem til å fungere hvis de ser på ansiktet mitt ?
(src)="79"> Dis een van die eienskappe van ’ n leier : Hy het geen twyfel aan die mense wat hy lei se vermoë om dit te bereik waaroor hy droom nie .
(trg)="73"> Det er ein av karakteristikkane til ein leiar , at han ikkje tvilar eit sekund på kapasiteten til menneska han leier til å realisere kva han enn drøymer om .
(src)="80"> Dink net , as Martin Luther King gesê het : " Ek het ’ n droom .
(trg)="74"> Tenk hvis Martin Luther King hadde sagt : " Eg har ein draum .
(src)="81"> Maar ek 's nie seker of hulle kans sien nie . "
(trg)="75.1"> Men eg er ikkje sikker på om folk er klare for det . "
(trg)="75.2"> ( Latter )
(src)="82.1"> ( Gelag ) Goed .
(src)="82.2"> Ek gaan ’ n stuk van Chopin gebruik .
(trg)="76.1"> Javel .
(trg)="76.2"> Så eg skal ta eit stykke av Chopin .
(src)="83"> Dis ’ n pragtige prelude van Chopin .
(trg)="77"> Dette er eit vakkert stykke av Chopin .
(src)="84"> Van julle sal dit ken .
(trg)="78"> Nokre av dykk kjenner til det .
(src)="85"> ( Musiek ) Weet julle wat dink ek het waarskynlik nou gebeur ?
(trg)="79"> ( Musikk ) Veit de kva eg trur skjedde i romet no ?
(src)="86"> Toe ek begin het , het julle gedink : " Dit klink so pragtig . "
(trg)="80.1"> Når eg starta , tenkte de : " Kor vakkert det høyrest ut . "
(trg)="80.2"> ( Musikk )
(src)="87"> ( Musiek ) " Ek dink nie ons moet vir die volgende somervakansie na dieselfde plek toe gaan nie . "
(trg)="81.1"> " Eg trur ikkje vi bør reise til den same plassen i sommarferien neste år . "
(trg)="81.2"> ( Latter )
(src)="88"> ( Gelag ) Dis snaaks , nè ?
(trg)="82.1"> Litt morosamt , eller kva ?
(trg)="82.2"> Det er morosamt korleis desse tankane
(src)="89"> Dis snaaks hoe sulke dinge in ons gedagtes insluip .
(trg)="83"> på ein måte driv inn i hovudet ditt .
(src)="90"> ( Applous ) As die stuk lank is en jy 't ’ n lang dag gehad , mag jy selfs insluimer .
(trg)="84.1"> Og sjølvsagt -- ( Applause ) -- og sjølvsagt , hvis stykket er langt og de har hatt ein lang dag , kan det vere at de driv vekk .
(trg)="84.2"> Så dultar sidemannen til deg
(src)="91.1"> Dan pomp jou metgesel jou in die ribbes en sê : " Word wakker !
(src)="91.2"> Dis kultuur ! "
(src)="91.3"> En dan voel jy nog slegter .
(trg)="85.1"> og seier " Våkn opp !
(trg)="85.2"> Det er kultur ! "
(trg)="85.3"> Og så føler du deg enno verre .
(src)="92"> ( Gelag ) Maar het dit al ooit by jou opgekom dat die rede waarom jy vaak word met klassieke musiek nie jou skuld is nie , maar ons s 'n ?
(trg)="86"> Men har de nokonsinne tenkt på at grunnen til at de føler dykk søvnige til klassisk musikk ikkje er på grunn av dykk , men på grunn av oss ?
(src)="93"> Het iemand gedink , terwyl ek gespeel het : " Waarom gebruik hy soveel klemtone ? "
(trg)="87"> Tenkte nokon medan eg spelte , " Kvifor brukar han so mange impulsar ? "
(src)="94"> As ek dit met my kop gedoen het , sou julle beslis so gedink het .
(trg)="88"> Om eg hadde gjort slik med hovudet hadde de garantert tenkt det .
(src)="95"> ( Musiek ) En vir die res van julle lewens sal julle altyd bewus wees van die klemtone wanneer julle na klassieke musiek luister .
(trg)="89"> ( Musikk ) Og for resten av livet , kvar gong de høyrer klassisk musikk vil de alltid vere i stand til å vite når de høyrer desse impulsane .
(src)="96"> Kom ons kyk wat regtig hier aangaan .
(trg)="90.1"> Så lat oss sjå kva som eigentleg skjer her .
(trg)="90.2"> Vi har ein H. Dette er ein H. Den neste noten er ein C.
(src)="98"> Die volgende noot is ’ n C.
(trg)="91"> Og jobben til C er å gjere H-en trist .
(src)="99"> En die C se taak is om die B treurig te maak .
(trg)="92"> Og det gjer den , eller kva ?
(src)="100"> En dit werk , of hoe ?
(trg)="93"> ( Latter )
(src)="101"> ( Gelag ) Komponiste weet dit .
(trg)="94.1"> Komponistar veit det .
(trg)="94.2"> Hvis dei vil lage trist musikk
(src)="102"> As hulle treurige musiek wil hê , speel hulle net dié twee note .
(trg)="95.1"> spelar dei berre dei to notane .
(trg)="95.2"> ( Musikk )
(src)="103"> ( Musiek ) Maar basies is dit net ’ n B , met vier treuriges .
(trg)="96"> Men eigentleg er det berre ein H , med fire trist .
(src)="104"> ( Gelag ) Nou gaan dit af na A.
(trg)="97"> ( Latter ) No går det ned til ein A.
(src)="105"> Nou na G.
(trg)="98"> No til G og so til F.
(src)="106"> En dan na F.
(trg)="99"> Så vi har H , A , G , F. Og om vi har H , A , G , F ,
(src)="108"> En as ons B , A , G , F het , wat verwag ons volgende ?
(trg)="100"> kva forventar vi etterpå ?