# af/ted2020-1101.xml.gz
# nb/ted2020-1101.xml.gz
(src)="1"> Ek was net 4 jaar oud toe ek my ma ’ n wasmasjien sien laai vir die eerste keer in haar lewe .
(trg)="1"> Jeg var bare fire år da jeg så min mor fylle en vaskemaskin for den første gangen i hennes liv .
(src)="2"> Dit was ’ n wonderlike dag vir haar .
(trg)="2"> Det var en stor dag for min mor .
(src)="3.1"> My ouers het jare lank gespaar om die masjien te kon koop .
(src)="3.2"> Op die eerste dag wat ons dit sou gebruik , is selfs Ouma genooi
(trg)="3.1"> Min mor og far hadde spart penger i årevis for å kunne kjøpe den maskinen .
(trg)="3.2"> Og den første dagen den skulle bli brukt ble til og med Bestemor invitert til å se maskinen .
(src)="4.1"> om die masjien te sien .
(src)="4.2"> En Ouma was nog meer opgewonde .
(trg)="4"> Og Bestemor var enda mer begeistret .
(src)="5"> Regdeur haar lewe het sy water oor die vuur warm gemaak en wasgoed met die hand gewas
(trg)="5"> Gjennom hele sitt liv hadde hun varmet vann med vedovnen og hun hadde håndvasket klær for syv unger .
(src)="6.1"> vir sewe kinders .
(src)="6.2"> En nou gaan sy sien hoe elektrisiteit die werk doen .
(trg)="6"> Og nå skulle hun se elektrisitet gjøre jobben .
(src)="7"> My ma maak die deur versigtig oop en sy laai die wasgoed in die masjien , só ...
(trg)="7"> Min mor åpnet forsiktig døren og hun la inn skittentøyet i maskinen , slik .
(src)="8"> En toe sy die deur toemaak , sê Ouma , " Nee , nee , nee .
(trg)="8"> Og så , da hun lukket døren sa Bestemor " Nei , nei , nei , nei .
(src)="9"> Laat ek die knoppie druk . "
(trg)="9"> La meg trykke på knappen . "
(src)="10"> En Ouma druk die knoppie en sy sê , " O , fantasties !
(trg)="10"> Og Bestemor trykket på knappen , og hun sa " Åh , fantastisk .
(src)="11.1"> Ek wil sien !
(src)="11.2"> Gee vir my ’ n stoel !
(src)="11.3"> Ek wil sien ! "
(src)="11.4"> En sy sit voor die masjien , en sy kyk die hele wasprogram .
(trg)="11.1"> Jeg vil se dette .
(trg)="11.2"> Gi meg en stol .
(trg)="11.3"> Gi meg en stol .
(trg)="11.4"> Jeg vil se dette . "
(trg)="11.5"> Og hun satte seg ned foran vaskemaskinen , og så på hele vaskeprogrammet .
(src)="12"> Sy was betower .
(trg)="12"> Hun var trollbundet .
(src)="13"> Vir my ouma , was die wasmasjien ’ n wonderwerk .
(trg)="13"> For min bestemor var vaskemaskinen et mirakel .
(src)="14"> Vandag , in Swede en ander welaf lande , gebruik mense baie verskillende masjiene .
(trg)="14"> I dag , i Sverige og andre rike land , bruker folk så mange forskjellige maskiner .
(src)="15"> Kyk , die huise is vol masjiene .
(trg)="15"> Se , huset er fullt av maskiner ,
(src)="16"> Ek kan nie eens almal opnoem nie .
(trg)="16"> jeg kan ikke engang navnet på alle .
(src)="17"> En ook , wanneer hulle wil reis , gebruik hulle vlieënde masjiene wat hulle na afgeleë bestemmings neem .
(trg)="17"> Og de , folk vil også reise , de bruker flyvemaskiner som kan ta dem til fjerne strøk .
(src)="18"> En tog is daar so baie mense wat steeds hulle water op ’ n vuur verhit , en hul kos oor vuur kook .
(trg)="18"> Og likevel , er det mange folk i verden som fortsatt varmer vannet på et ildsted , og de tilbereder maten sin på et ildsted .
(src)="19"> Soms het hulle nie eens genoeg kos nie .
(trg)="19"> Noen ganger har de ikke engang nok mat .
(src)="20"> En hulle lewe onder die broodlyn .
(trg)="20"> Og de lever under fattigdomsgrensen .
(src)="21"> Daar is twee miljard medemense wat op minder as $ 2 ’ n dag leef .
(trg)="21"> Det er to milliarder mennesker som lever på under to dollar om dagen .
(src)="22"> En die rykste mense daar -- daar 's een miljard mense -- hulle leef bo , wat ek die " luglyn " noem , omdat hulle meer as $ 80 ’ n dag spandeer op hulle verbruik .
(trg)="22.1"> Og de rikeste folkene , her borte -- det er en milliard mennesker -- og de lever over det jeg kaller luftlinjen , for de bruker mer enn 80 dollar om dagen på sitt forbruk .
(trg)="22.2"> Men dette er bare en , to , tre milliarder mennesker ,
(src)="23"> Maar dis slegs drie miljard mense , terwyl daar sewe miljard mense in die wêreld is , so daar moet vier miljard mense wees , wat tussen armoede en die luglyn leef .
(trg)="23"> og det er åpenbart syv milliarder mennesker i verden , så det må være en , to , tre , fire milliarder mennesker til , som lever mellom fattigdomsgrensen og luftlinjen .
(src)="24"> Hulle het elektrisiteit , maar die vraag is : Hoeveel het wasmasjiene ?
(trg)="24"> De har elektrisitet , men spørsmålet er , hvor mange har vaskemaskin ?
(src)="25"> Ek 't die data ondersoek , en gevind , inderdaad , dat die wasmasjien tot onder die luglyn deurgedring het , en vandag is daar ’ n addisionele een miljard mense wat bo die " wasgoedlyn " leef .
(trg)="25"> Jeg har gransket markedsdata , og jeg har funnet ut at , faktisk , så har vaskemaskinen spredt seg under luftlinjen , og i dag er det ytterligere en milliard mennesker der ute som lever over vaskelinjen .
(src)="26"> ( Gelag ) Hulle verbruik meer as $ 40 per dag .
(trg)="26"> ( Latter ) Og de forbruker mer enn 40 dollar om dagen .
(src)="27"> So twee miljard het toegang tot wasmasjiene .
(trg)="27"> Så to milliarder har tilgang på vaskemaskiner .
(src)="28"> En die oorblywende vyf miljard , hoe was hulle ?
(trg)="28"> Og de resterende fem milliardene , hvordan vasker de ?
(src)="29"> Of , meer presies , hoe was die meeste vroue in die wêreld ?
(trg)="29"> Eller , mer korrekt , hvordan vasker mesteparten av kvinnene i verden ?
(src)="30"> Want dit bly harde werk vir vroue om te was .
(trg)="30"> For det er fortsatt hard arbeid for kvinner å vaske .
(src)="31"> Hulle was só : met die hand .
(trg)="31"> De vasker på denne måten : for hånd .
(src)="32"> Dis ’ n harde , tydrowende arbeid , wat hulle vir ure elke week moet doen .
(trg)="32"> Det er hard , tidkrevende arbeid , som de må gjøre i timesvis hver uke .
(src)="33"> En soms moet hulle ook water van vêr af bring om tuis te was , of hulle moet die wasgoed na ’ n stroompie vêr weg vat .
(trg)="33.1"> Og noen ganger må de også hente vann fra langt unna for å vaske skittentøyet hjemme .
(trg)="33.2"> Eller de må ta med seg skittentøyet til en bekk langt unna .
(src)="34"> En hulle wil ’ n wasmasjien hê .
(trg)="34"> Og de vil ha vaskemaskin .
(src)="35"> Hulle wil nie so baie van hulle lewe spandeer om harde werk te doen wat relatiewe lae produktiwiteit het nie .
(trg)="35"> De ønsker ikke å bruke en så stor del av livet sitt på å gjøre såpass tungt arbeid med relativt lav produktivitet .
(src)="36"> En daar 's niks anders aan hulle wens as die van my ouma nie .
(trg)="36.1"> Og det er ingen forskjell mellom deres ønske og min bestemors .
(trg)="36.2"> Se her , for to generasjoner siden i Sverige --
(src)="37"> Kyk , twee generasies terug in Swede -- skep water by die stroom , op die vuur verhit en was soos dit .
(trg)="37"> henter vann fra bekken , varmer på vedovnen , og vasker slik .
(src)="38"> Hulle wil die wasmasjien hê op presies dieselfde manier .
(trg)="38"> De ønsker vaskemaskinen på akkurat samme måte .
(src)="39"> Maar wanneer ek ’ n lesing aanbied vir omgewingbewuste studente sê hulle : " Nie almal in die wêreld kan karre en wasmasjiene hê nie . "
(trg)="39"> Men når jeg underviser miljø-bevisste studenter sier de : " Nei , alle kan ikke ha biler og vaskemaskiner . "
(src)="40"> Hoe kan ons dié vrou vertel dat sy nie ’ n wasmasjien gaan hê nie ?
(trg)="40"> Hvordan kan vi fortelle denne kvinnen at hun ikke kan få en vaskemaskin ?
(src)="41"> En dan vra ek my studente , oor die laaste twee jaar : " Hoeveel van julle gebruik nie ’ n kar nie ? "
(trg)="41"> Og så spør jeg studentene mine , jeg har spurt dem -- over de siste to årene har jeg spurt , " Hvor mange av dere bruker ikke bil ? "
(src)="42"> En somige steek hulle hande trots op
(trg)="42"> Og noen rekker stolte opp hånden og sier : " Jeg bruker ikke bil . "
(src)="43.1"> en sê , " Ek gebruik nie ’ n kar nie . "
(src)="43.2"> En dan vra ek die regtig moeilike vraag : " Hoeveel van julle was julle jeans en beddegoed per hand ? "
(trg)="43"> Og så stiller jeg det vanskelige spørsmålet : " Hvor mange av dere håndvasker buksene deres og sengetøyet ? "
(src)="44"> En niemand steek hulle hand op nie .
(trg)="44"> Og ingen rekker opp hånden .
(src)="45"> Selfs die gehardes in die groenbeweging
(trg)="45"> Selv de hardbarkede miljøforkjemperne bruker vaskemaskin .
(src)="46.1"> gebruik wasmasjiene .
(src)="46.2"> ( Gelag ) So hoekom gebruik almal dit en hulle dink ander sal dit nie stop nie ?
(trg)="46"> ( Latter ) Så hvordan har det seg at noe som alle bruker skal holdes unna andre , hva er spesielt med dette ?
(src)="47"> Wat is so spesiaal ?
(trg)="47"> Jeg måtte gjøre en analyse av energiforbruket i verden .
(src)="49"> Hier .
(trg)="48"> Her er den .
(src)="50"> Julle sien die sewe miljard mense bo :
(trg)="49"> Se her , du ser de syv milliarder folkene der oppe :
(src)="51"> die lugmense , die wasmense , die gloeilampmense en die vuurmense .
(trg)="50"> luft-folkene , vaske-folkene , lyspære-folkene og ild-folkene .
(src)="52"> Een eenheid soos dié is ’ n fossielbrandstof-eenheid :
(trg)="51"> En enhet som dette er en energi-enhet med fossilt brennstoff -- olje , kull eller gass .
(src)="53.1"> olie , steenkool of gas .
(src)="53.2"> Dis meeste van die elektrisiteit en energie in die wêreld .
(trg)="52"> Det er hva mesteparten av elektrisiteten og energien i verden består av .
(src)="54"> Dis 12 eenhede verbruik in die hele wêreld , en die rykste een miljard gebruik ses daarvan .
(trg)="53"> Og det er 12 enheter i bruk av hele verden , og den rikeste milliarden bruker seks av dem .
(src)="55"> Helfte van die energie word verbruik deur ’ n sewende van die bevolking .
(trg)="54"> Halvparten av verdens energi brukes av en syvendedel av befolkningen .
(src)="56"> En dié wat wasmasjiene het , maar nie ’ n huis vol ander masjiene nie , hulle gebruik twee .
(trg)="55"> Og disse som har vaskemaskiner , men ikke et hus fullt av andre maskiner , de bruker to .
(src)="57"> Hierdie groep gebruik drie , een elk .
(trg)="56.1"> Denne gruppen bruker tre , en hver .
(trg)="56.2"> Og de har også elektrisitet .
(src)="58"> Hulle 't ook elektrisiteit .
(trg)="57"> Og her borte bruker de ikke en hver engang .
(src)="60"> Dit maak 12 van hulle .
(trg)="58"> Det blir 12 til sammen .
(src)="61"> Maar die hoof bekommernis vir die omgewing-belangstellende studente -- en hulle is reg -- is oor die toekoms .
(trg)="59"> Men hovedproblemet for de miljøbevisste studentene -- og de har rett -- er om fremtiden .
(src)="62"> Wat is die tendense ?
(trg)="60.1"> Hva er trendene ?
(trg)="60.2"> Om vi bare forlenger trendene ,
(src)="63.1"> As hulle net verleng , sonder enige gevorderde analise , tot 2050 , is daar twee dinge wat energieverbruik kan verhoog .
(src)="63.2"> Eerste , bevolkingsgroei .
(src)="63.3"> Tweede , ekonomiese groei .
(trg)="61.1"> uten noen form for avansert analyse , til 2050 , så er det to ting som kan øke energiforbruket .
(trg)="61.2"> Først , befolkningsvekst .
(trg)="61.3"> Eller , økonomisk vekst .
(src)="64"> Bevolkingsgroei sal hoofsaaklik onder die armste mense plaasvind , want hulle ervaar hoë kindersterftes en hulle het baie kinders per vrou .
(trg)="62.1"> Befolkningsveksten vil for det meste forekomme blant de fattigste folkene her , fordi de har høy barnedødelighet og de har mange barn per kvinne .
(trg)="62.2"> Og med det vil det komme to ekstra ( energi-enheter )
(src)="65"> Met dit kom twee ekstra , maar energieverbruik sal nie baie verander nie .
(trg)="63.1"> men det vil ikke forandre energiforbruket så mye .
(trg)="63.2"> Det som vil skje er økonomisk vekst .
(src)="67"> Die mees welaf hier in die opkomende ekonomieë -- ek noem hulle die Nuwe Ooste -- hulle sal oor die luglyn spring .
(trg)="64"> For det meste her i gryende økonomier -- jeg kaller dem det Nye Østen -- de vil krysse luft-linjen .
(src)="68"> " Whap ! " sê hulle .
(trg)="65"> " Wopp ! " vil de si .
(src)="69"> En hulle sal begin om so baie te gebruik soos die Ou Weste reeds gebruik .
(trg)="66"> Og de vil starte å forbruke så mye som den Gamle Vesten gjør allerede .
(src)="70"> En dié mense , hulle wil ’ n wasmasjien hê .
(trg)="67"> Og disse folkene , de vil ha vaskemaskin .
(src)="71"> Soos ek gesê het : daar gaan hulle .
(trg)="68.1"> Jeg sa det .
(trg)="68.2"> De går dit .
(src)="72"> Hulle energieverbruik sal verdubbel .
(trg)="69"> Og de vil fordoble sitt energiforbruk .
(src)="73"> En ons hoop dat die arm mense elektriese lig sal kry .
(trg)="70"> Og vi håper at de fattige vil få elektrisk lys .
(src)="74"> Hulle kry twee-kind-families sonder ’ n stop in bevolkingsgroei .
(trg)="71.1"> Og at de vil få en tobarnsfamilie uten stopp i befolkningsveksten .
(trg)="71.2"> Men det totale energi forbruket
(src)="75"> Maar die totale energieverbruik sal verhoog tot 22 eenhede .
(trg)="72"> vil øke til 22 enheter .
(src)="76"> En dié 22 eenhede -- steeds gebruik die rykstes die meeste .
(trg)="73"> Og disse 22 enhetene vil fortsatt stort sett bli brukt av de rikeste .
(src)="77"> So wat moet gedoen word ?
(trg)="74"> Så hva må gjøres ?
(src)="78"> Omdat die risiko , die hoë waarskynlikheid van klimaatsverandering ,
(trg)="75"> For risikoen , den høye sannsynligheten for klimaforandringer er virkelig .
(src)="79"> ’ n werklikheid is .
(trg)="76"> Den er reell .
(src)="80"> Natuurlik moet hulle meer energiedoeltreffend wees .
(trg)="77"> Selvfølgelig må de bli mer energieffektive .
(src)="81"> Hulle moet gedrag verander op ’ n manier .
(trg)="78"> De må endre væremåte til en viss grad .
(src)="82"> Hulle moet ook begin groen energie produseer , baie meer groen energie .
(trg)="79"> De må også begynne å produsere grønn energi , mye mer grønn energi .
(src)="83"> Maar tot hulle dieselfde energieverbruik per persoon het , moet hulle nie raad gee aan ander -- wat om te doen of nie te doen nie .
(trg)="80"> Men før de har det samme energiforbruket per person , bør de ikke gi råd til andre -- om hva de må gjøre og ikke gjøre .
(src)="84"> ( Applous ) Hier kan ons meer groen energie kry van orals .
(trg)="81"> ( Applaus ) Her kan vi få mer grønn energi over alt .
(src)="85"> Dis wat ons hoop mag gebeur .
(trg)="82.1"> Dette er hva vi håper skal skje .
(trg)="82.2"> Det er en ordentlig utfordring for fremtiden .
(src)="87"> Maar ek verseker julle dat hierdie vrou in die favela in Rio : sy wil ’ n wasmasjien hê .
(trg)="83.1"> Men jeg kan garantere deg at denne kvinnen i favelaen i Rio , ønsker seg en vaskemaskin .
(trg)="83.2"> Hun er veldig fornøyd med energiministeren sin
(src)="88"> Sy 's baie gelukkig met haar minister van energie wat elektrisiteit vir almal verskaf het -- so gelukkig dat sy vir haar gestem het .
(trg)="84"> som ga elektrisitet til alle -- så glad at hun til og med stemte på henne .
(src)="89"> En sy word Dilma Rousseff , die pas gekose president van een van die grootste demokrasieë in die wêreld -- van minister van energie tot president .
(trg)="85"> Og hun ble Dilma Rousseff , presidentkandidat i et av verdens største demokratier -- hun gikk fra energiminister til president .
(src)="90"> As jy ’ n demokrasie het , sal mense stem vir wasmasjiene .
(trg)="86"> Om du har demokrati , vil folk stemme for vaskemaskiner .
(src)="91"> Hulle 's mal oor hulle .
(trg)="87"> De elsker dem .
(src)="92"> En wat is die wonder hiervan ?
(trg)="88"> Og hva er magien med dem ?
(src)="93"> My ma 't die wonder van die masjien verduidelik die heel , heel eerste dag .
(trg)="89"> Min mor forklarte magien med denne maskinen den aller aller første dagen .
(src)="94"> Sy 't gesê , " Nou Hans ,
(trg)="90"> Hun sa : " Nå , Hans , har vi lagt inn skittentøyet ,
(src)="95"> ons het die wasgoed gelaai .
(trg)="91"> og maskinen vil gjøre jobben .
(src)="97"> En nou kan ons biblioteek toe gaan . "
(trg)="92.1"> Og nå kan vi gå til biblioteket . "
(trg)="92.2"> For dette er magien :
(src)="98"> Want dis die wonder : jy doen die wasgoed , en wat kry jy uit die masjien ?
(trg)="93"> du legger inn skittentøyet , og hva får du ut av vaskemaskinen ?
(src)="99"> Jy kry boeke uit die masjien , kinderboeke .
(trg)="94"> Du får bøker ut av maskinen , barnebøker .
(src)="100"> My ma 't tyd gehad om vir my te lees .
(trg)="95"> Og min mor fikk tid til å lese for meg .
(src)="101"> Sy was mal daaroor .
(trg)="96"> Hun elsket dette .
(src)="102.1"> Ek kry die " ABC 's . "
(src)="102.2"> Dis waar my beroep as professor begin het , toe my ma tyd gehad het om vir my te lees .
(trg)="97.1"> Jeg fikk " ABC " .
(trg)="97.2"> Dette er hvor jeg startet min karriere som professor , da min mor hadde tid til å lese for meg .
(src)="103"> Sy 't ook boeke vir haarself gekry .
(trg)="98"> Og hun fikk også bøker til seg selv .
(src)="104"> Sy 't dit reggekry om Engels te studeer en dit te leer as ’ n vreemde taal .
(trg)="99"> Hun klarte å studere engelsk og lærte seg det som andrespråk .
(src)="105"> En sy lees soveel romans , so baie verskillendes .
(trg)="100"> Og hun leste så mange noveller , så mange forskjellige noveller her .