# mlg/Ct0tEeT9PWiY.xml.gz
# pl/Ct0tEeT9PWiY.xml.gz
(src)="1"> Ny tiako ho resahina androany dia ny lanjan´ ireo ezaka ataon 'ny mpikaroka nahatongavana amin 'ireo lohatenin- dahatsoratra hitanareo amin 'ny gazety .
(trg)="1"> Chciałabym Wam dzisiaj opowiedzieć o skali naukowego wysiłku , którego efektami są nagłówki które można znaleźć w prasie .
(src)="2"> Toy izato ireo lohateny rehefa ny fiovan 'ny toetrandro no resahina , ary toy izatsy kosa rehefa momba ny hatsaran 'ny rivotra iainana na momba ny " smog " ( zavona arahin- tsetroka ) .
(trg)="2"> Nagłówki takie jak ten , dotyczące zmian klimatu . oraz nagłówki takie jak ten , dotyczące zanieczyszczenia powietrza , bądź smogu .
(src)="3"> Samy sampana avy amin 'ny taranja siansan 'ny atmôsfera izy roa ireo .
(trg)="3"> Tematy te są dwoma gałęziami tego samego działu nauki o atmosferze .
(src)="4"> Vao vetivety izay no nahitana lohateny toy izao raha nanao tatitra momba ny fahazoana ny firafitra sy fiasan 'ny atmosfera ny IPCC , vondrona mpikaroka iraisam- pirenena manaraka ny fiovan 'ny toetrandro .
(trg)="4"> Ostatnio nagłówki wyglądały tak jak ten , kiedy to Międzyrządowy
(trg)="5"> Zespół do spraw Zmian Klimatu , ( ang. IPCC ) , wydał raport o stanie zrozumienia systemu atmosferycznego .
(src)="5"> Mpahay siansa 620 avy amin 'ny firenena 40 no nanoratra ity tatitra ity .
(trg)="6"> Ten raport został napisany przez 620 naukowców z 40 krajów .
(src)="6"> Mahatratra arivo pejy eo ho eo ity tatitra ity .
(trg)="7"> Napisali oni niemalże tysiąc stron na ten temat .
(src)="7"> Ary mpanitsy sy mpahay siansa maherin 'ny 400 , avy amin 'ny firenena 113 no nanitsy an' ireo takelaka ireo .
(trg)="8"> A wszystkie z nich były recenzowane przez kolejnych , ponad 400 , naukowców i recenzentów , pochodzących ze 113 krajów .
(src)="8"> Fivondronambe izany .
(trg)="9"> To jest wielka społeczność .
(src)="9"> Lehibe tokoa , hany ka rehefa misy ny fivoriana fanaonay isan- taona , dia io no fivondronan 'ny mpahay siansa lehibe indrindra eto an- tany .
(trg)="10"> Tak wielka społeczność , że w zasadzie nasze coroczne zebranie jest największym spotkaniem naukowców na świecie .
(src)="10"> Mpahay siansa 15 . 000 mahery no mankany San Francisco isan- taona hamonjy azy io .
(trg)="11"> Ponad 15 tysięcy naukowców przyjeżdża każdego roku do San Francisco z tego powodu .
(src)="11"> Ary ny tsirairay amin 'ireo mpahay siansa ireo dia ao anatin 'ny vondrom- pikaroka , ary ny vondrom- pikaroka tsirairay avy dia mikaroka lohahevitra samihafa .
(trg)="12"> A każdy z tych naukowców jest w grupie badawczej .
(trg)="13"> A każda grupa badawcza zajmuje się szeregiem różnych tematów .
(src)="12"> Ho anay ao Cambridge , dia toy ny fiovaovan 'ny El Niño izany lohahevitra izany , mahakasika ny toetrandro , ny famotopotorana ireo vokatra azo avy amin 'ny zana- bolana , hatramin 'ireo entona avy amin 'ny fambolena izao azo anaovana solika voajanahary , izay efa nanaovako fikarohana .
(trg)="14"> W Cambridge tematy są tak zróżnicowane jak oscylacje El Nino , które mają wpływ na pogodę i klimat , asymilacja danych satelitarnych , czy emisje z plantacji produkujących biopaliwa , czym właśnie się zajmuję .
(src)="13"> Ary ao amin 'ireo seha- pikarohana tsirairay avy ireo , dia misy ireo mpianatra ho PhD ( dokotera ) , toa ahy , izay mandinika lohahevitra farak 'izay bitika , bitika toy ny sela vitsivitsy .
(trg)="15"> A każdą z tych dziedzin badań , których w zasadzie jest więcej , zajmują się doktoranci , tacy jak ja .
(trg)="16"> Zajmujemy się niewiarygodnie wąskimi dziedzinami , tak wąskimi jak badanie tylko kilku procesów czy kilku molekuł .
(src)="14"> Ary isan 'ireo sela anaovako fikarohana ny " isoprène " , izay hitantsika eto . sela organika kely izy ity .
(trg)="17"> Jedną z cząsteczek , którą badam , jest izopren , który widać tutaj .
(trg)="18"> Jest to mała , organiczna cząsteczka .
(src)="15"> Mety mbola tsy henonareo akory ny momba azy .
(trg)="19"> Pewnie nigdy o niej nie słyszeliście .
(src)="16"> Ny lanjan 'ny " trombone " iray dia mitovy lanja amin 'ny sela " isoprène " 900 zeta- illion -- faha- 10hatramin´ny faha- 21 eo ho eo .
(trg)="20"> Spinacz do papieru waży w przybliżeniu tyle co 900 tryliardów -- 10 do potęgi 21 -- cząsteczek izoprenu .
(src)="17"> Saingy na maivan- danja ary izy io , dia betsaka ihany ny votsotra mankany amin 'ny atmosfera isan- taona ka mitovy amin 'ny lanjan´ny olona rehetra eto an- tany .
(trg)="21"> Ale niezależnie od jego małej wagi , co roku do atmosfery emituje się go tyle ile ważą wszyscy ludzie na naszej planecie .
(src)="18"> Betsaka ihany izany .
(trg)="22"> To naprawdę wielka ilość materii .
(src)="19"> Mitovy lanja lanja amin 'ny " méthane " .
(trg)="23"> Jest równoważna wadze emitowanego metanu .
(src)="20"> Ary noho izy betsaka izay , dia tena misy vokany tokoa amin 'ny firafitry ny atmosfera .
(trg)="24"> A ponieważ jest go tak dużo , jest on istotnym czynnikiem dla atmosfery .
(src)="21"> Noho izy misy vokany eo amin 'ny atmosfera izay , no nandihanay manokana ity zavatra ity .
(trg)="25"> Ponieważ jest istotny dla atmosfery , staramy się poznać go na wszystkie sposoby .
(src)="22"> Nozahana akaiky izy io ary nojerena ireo singa rehetra ao aminy .
(trg)="26"> Wysadzamy go i i obserwujemy jego części .
(src)="23"> Ito ny EUPHORE Smog Chamber any Espana .
(trg)="27"> To jest komora do badań smogu EUPHORE w Hiszpani .
(src)="24"> Ny fipoahan 'ny atmosfera , na ny firehetana feno , dia mitaky fotoana lava 15 . 000 heny noho ny mitranga ao amin 'ny fiaranareo .
(trg)="28"> Eksplozje atmosferyczne , spalanie paliw trwa tam około 15 tysięcy razy dłużej niż w silniku w aucie .
(src)="25"> Na izany aza , mizaha ireo singa izahay .
(trg)="29"> Jednak wciąż oglądamy części .
(src)="26"> Mampiasa solosaina goavana izahay hijerena ny fiasan 'ny modely goavana ihany koa .
(trg)="30"> Używamy kolosalnych modeli liczonych na superkomputerach .
(trg)="31"> Tym właśnie się zajmuję .
(src)="27"> Ny modely ampiasanay dia misy " mailles de grilles " aman' hetsiny izay natao hikajikajiana " variables " aman- jatony , isa- minitra .
(trg)="32"> Nasze modele mają setki tysięcy punktów siatki dla każdego oblicza się setki zmiennych , w bardzo małych odstepach czasu .
(src)="28"> Herinandro maro vao vita ny fampidirana ny vokatra . ary fampirana vokatra am- polony no atao vao azo tsara ny zava- mitranga .
(trg)="33"> Wykonanie naszych obliczeń zajmuje tygodnie .
(trg)="34"> A przeprowadzamy ich tuziny w celu zrozumienia co tak naprawdę się dzieje .
(src)="29"> Manao sidina ihany koa izahay eran 'izao tontolo izao , mitady azy io ihany .
(trg)="35"> Co więcej , szukając tej molekuły latamy dookoła świata .
(src)="30"> Vao vetivety aho izay no nirotsaka an- tsehatra tany Malaysie .
(trg)="36"> Niedawno przystąpiłam do kampani terenowej w Malezji .
(src)="31"> Ary misy hafa ihany koa .
(trg)="37"> Są też inne .
(src)="32"> Nahita tilikambo fiambenana ahafahana mizaha ny atmosfera eran- tany izahay tany , tany afovoan 'ny ala mando tany , ary fitaovana ara- tsiansa manokana mitentina an- jatony dôlara any ho any no nahantona tamin 'io tilikambo be io hitadiavana ny " isoprène " , ary , mazava ho azy , hitadiavana zavatra hafa ihany koa , rehefa teo ihany .
(trg)="38"> Stworzyliśmy tam wieżę obserwacyjną atmosfery , w samym środku lasu deszczowego , oraz wydaliśmy setki tysięcy dolarów na cenne wyposażenie naukowe tam zainstalowane , żeby szukać tam izoprenu jak i innych rzeczy .
(src)="33"> Ito ilay tilikambo be raha jerena avy ambony .
(trg)="39"> To jest nasza wieża w środku lasu deszczowego , widziana z powietrza .
(src)="34"> Ary ito kosa raha avy ambany .
(trg)="40"> A to jest widok z ziemi .
(src)="35"> Ary nampiasa fiaramanidina mihitsy ary izahay nadritry ny ampahany tamin 'io firotsahana an- tsehatra io .
(trg)="41"> Na część tej wyprawy zabraliśmy ze sobą samolot .
(src)="36"> Fiaramanidina , BA146 , izay FAAM no nanamory azy , ary mahazaka olona 120 hatramin 'ny 130 .
(trg)="42"> Tym samolotem , modelem BA146 , którego operatorem było FAAM ,
(trg)="43"> lata normalnie 120 do 130 osób .
(src)="37"> Mety fiaramanidina toy io ihany koa no ho raisinareo raha mankany ianareo ankehitriny .
(trg)="44"> Pewnie lecieliście podobnymi aby dziś się tu znaleźć .
(src)="38"> Saingy tsy hoe nitaingina fotsiny izahay , fa nanidina 100 metatra ambonin 'ny tendron´ny hazo tao an' ala handrefesana io môlekiola io -- mampidi- doza ihany ilay izy .
(trg)="45"> Ale nie lataliśmy nim tak po prostu .
(trg)="46"> Lataliśmy 100 metrów ponad koronami drzew żeby dokonać pomiarów tej molekuły .
(trg)="47"> Niewiarygodnie niebezpieczna sprawa .
(src)="39"> Misy fitongilanana tsy maintsy notazomina mba ahafahana manao ny fandrefesana .
(trg)="48"> Musieliśmy lecieć pod specjalnym kątem natarcia aby pomiary były możliwe .
(src)="40"> Mpanamory miaramila sy " pilotes d' essai " no niara- niasa taminay .
(trg)="49"> Do pilotażu wynajęliśmy pilotów wojskowych i testowych .
(src)="41"> Tsy maintsy tandremana ihany koa ny elanelana aroloza .
(trg)="50"> Musieliśmy zdobyć specjalne zezwolenia na loty .
(src)="42"> Rehefa manodidina ireo lohasaha izahay dia mahatratra 2G ny hery misintona .
(trg)="51"> Przy lataniu wzdłuż brzegów dolin , siły bezwładności mogą osiągnąć nawet 2g .
(src)="43"> Ary tsy maintsy nampiasa " harnais de sécurité " ireo mpikaroka ahafahany manao ny fandrefesana avy ao amin 'ilay fiaramanidina .
(trg)="52"> W tych warunkach naukowcy muszą być uwiązani by móc dokonywać pomiarów na pokładzie .
(src)="44"> Azonareo an- tsaina angamba , fa tsy mitovy amin 'ny firamanidina fitsangatsanganana mahazatra ny ao anatin 'ilay fiaramanidina nampiasanay . toy ny labôratoara manidina mihitsy no nampiasaina ahafahana mandrefy an' ilay môlekiola any amin 'ny faritra misy azy .
(trg)="53"> Tak więc , możecie sobie wyobrazić , że wnętrze tego samolotu nie wygląda jak wnętrze samolotu pasażerskiego .
(trg)="54"> To jest latające laboratorium , które zabraliśmy w miejsce występowania tej cząsteczki .
(src)="45"> Izany rehetra izany no natao mba ahazoana tsara ny fiasan 'io môlekiola io .
(trg)="55"> Robimy to wszystko aby zrozumieć właściwości chemiczne jednej molekuły .
(src)="46"> Ary rehefa misy mpianatra mpikaroka iray , toa ahy , mahita sombim- pahalalàna momba io môlekiola io , dia mamoaka lahatsotra siantifika momba izany .
(trg)="56"> A kiedy ten czy inny student taki jak ja ma trochę chęci i wiedzy o takiej molekule , pisze on jedną publikację naukową na dany temat .
(src)="47"> Ary tamin 'io firotsahana an- tsehatra io , dia lahatsotra siantifika am- polony eo ho eo , mahakasika ny endrika fiasa am- polony momba io môlekiola io no azo .
(trg)="57"> Z jednej tylko wyprawy terenowej dostaniemy pewnie kilka tuzinów prac traktujących o różnych procesach czy cząsteczkach .
(src)="48"> Ary rehefa mitambatra ireo fahalalàna ireo , dia manome zana- pizaràna iray , na zana- pizaràna iray ao amin 'ny fanombanana toy ny IPCC , na dia misy hafa koa aza .
(trg)="58"> W czasie gdy nasz stan wiedzy się poszerza , będzie on treścią podrozdziału , lub podpodrozdziału opracowania wydanego np. przez IPCC , chociaż mamy też inne .
(src)="49"> Ary ny tsirairay amin 'ireo toko 11 ao amin 'ny IPCC dia mizara zana- pizaràna 6 .
(trg)="59"> A każdy z 11 rozdziałów opracowania IPCC zawiera sześć do dziesięciu podrozdziałów .
(src)="50"> Hitanareo amin' izany ny haben 'ny ezaka sy asa ao ambadika .
(trg)="60"> Możecie sobie zatem wyobrazić skalę włożonego w nie wysiłku .
(src)="51"> Ao amin 'ny tsirairay amin 'ireo fanombanana soratanay , dia asianay marika foana ny famintinana , ary natokana ho an 'ny mpamaky tsotra io famintinana io .
(trg)="61"> W każdym z takich opracować jakie tworzymy , skupiamy się na podsumowaniu .
(trg)="62"> Takie podsumowanie jest pisane dla czytelników nie związanych z nauką .
(src)="52"> Ary atolotray mpanao gazety sy mpamoron- dalàna io famintinana io , ahafahana mamoaka lohatenin- dahatsoratra toa itony .
(trg)="63"> Przekazujemy takie podsumowanie dziennikarzom i politykom , aby tworzyli nagłówki prasowe takie jak ten .
(src)="53"> Misaotra betsaka .
(trg)="64"> Dziękuję bardzo .
(src)="54"> ( Tehaka Mirefodreafotra )
(trg)="65"> ( Oklaski )
# mlg/FPxx70S6Q1Gz.xml.gz
# pl/FPxx70S6Q1Gz.xml.gz
(src)="1"> Ny zavatra tena tsy azon- tsika amin 'ny siansa ary lasa fifan- dirana mitsy aza izany izao mety tsy amin 'ny siansa irery iany fa amin 'ny fiainana an- davan 'andro koa e ! ilay hevitra hoe " evolution "
(trg)="1"> Myślę , że jest to najczęściej nierozumiany koncept wszystkich nauk ścisłych , który obecnie staje się też punktem zapalnym - może nie w nauce , ale w naszej kulturze : pojęcie ewolucji .
(src)="2"> Evolution ary isaka isika maheno an 'io teny io ; na dia tsy amin 'ny biolgy irery iany aza dia ny zavatra tonga ao anatin 'ny sain- tsika dia misy zavatra miova ao , misy fivoarana ao . ka izany fivoarana izany ny fahazahoan 'olona an´i teny " évolution" amin 'ny fiainana an- davan 'andro eny ary e ! ao asehoko zavatra kely ianareo itanao tsara angamba ity sarina gidro ity ,, an- tsika rehetra dia samy efa nahita an' izany gidro izany tany amin' ireny " musée " na tany " Antsibazaza ! ary mivokona izy rehefa mandeha ,, ny lohany mibiloka manao izay vitako zah amin 'ny sary ity .. io izany gidro zany ,, mety manao satroka koa izy de etsy akaiky etsy indray dia misy sary anakiray maneho anazy miova tsikelikly ary miha mahitsy ka farany lasa nivadika bandy kely bogosy , ravoravo fa andeha am- piasana ka zao izy lasa mandeha mahitsy tsara ,, ary tsy aleo ve moa mandeha mahitsy tsara toa izay miondrika ,, ary tsisy rambo intsony ledala . ao esorintsika izany fa ity bandy ray ity mbola misy rambo ao amboariko tsara izany . miala tsiny amin 'ilay sary somary mapme kely efa nahita gidro daholo isika na amin 'ny fahitalavitra izany na tany Antsimbazaza . raha miha- mahitsy tsikelikely ny gidro dia lasa mivadika ho olom- belona . izany hoe afaka lazaina koa fa ny gidro dia lasa nivadika olom- belona . ary efa naheno an' izany zah t@ ny resa- dresaka mandalo ,, na amin 'ny " biology " , na anatin 'ireny fikambana siantifika ireny koa aza
(trg)="2"> Ewolucja .
(trg)="3"> Za każdym razem , gdy słyszymy to słowo - nawet jeśli nie słyszymy go w kontekście biologicznym - wyobrażamy sobie , że coś się zmienia , ewoluuje .
(trg)="4"> Ludzie , używając słowa ewolucja na co dzień , myślą o tym wyobrażeniu zmiany , która ...
(src)="3"> lazain 'izy ireo : " eh ! nivadika ho olom- belona lay gidro , na koa hoe pre- humain " efa manakaiky ny fitsan- gan' olona ny fitsangany . somary mivokona kely ilay bandy ,, mbola gidro izy fa kely sisa ny tsy hitovizany amin- tsika ; ,,,,
(trg)="19"> Mówi się wtedy : " małpa ewoluowała w człowieka " albo " małpa ewoluowała w praczłowieka " : tego prawie wyprostowanego kolesia , który był nadal lekko pochylony i trochę przypominał małpę a trochę człowieka .
(src)="4"> Tiko hazava tsara eto fa : na dia nitranga aza izany ,, ka nahita ianareo zavatra boary nisedra fihovana , satria angamba ireo razam- ben 'izy ireo mitovy bebekoa amin 'iray ito , ary izy ireo indray dia mitovy aminy ray ito . tsy misy an' izany zavatra miovaova hoazy izany ,, antsoina hoe" evolution "
(trg)="20"> Chcę , żebyście mnie dobrze zrozumieli :
(trg)="21"> Ten proces miał miejsce : istniały takie organizmy , w których z czasem gromadziły się kolejne zmiany , ich przodkowie może wyglądali tak , a one same ostatecznie wyglądały raczej tak .
(trg)="22"> Ale nie zaszedł żaden aktywny proces , który można by nazwać ewolucją .
(src)="5"> Tsy hoe milaza ilay gidro hoe : " mba tiko ho lasa mitovitovy amin 'ny Rakoto na Rabe ny zanako " dia miova tokoa . tiko mba misy fiovana amin 'ny " ADN " ko mba hitovizako amin 'ity
(trg)="23"> Nie było tak , że małpa powiedziała : " eh , chciałabym żeby moje dzieci wyglądały bardziej jak ten koleś , więc sprawię , że moje DNA zmieni się wystarczająco , żeby osiągnąć taki wygląd " .
(src)="6"> Ilay " ADN " tsy mahay an' izany tsy nilaza mihitsy ilay " ADN " hoe : " Aleo ange mandeha mahitsy tsara toa izay mandeha mivokona na mandady otran 'ny gidro " . andeha hiezaka aho mba hiova mitovy an 'i Rakoto na i Rabe . ny " évolution " izany dia tsy takak 'izany . tsy hoe koa hoe : ohatra hoe misy hazo izay eto misy azo ito , ary izany manana voankazo tsara ilay hazo misy voankazo tsara sy mamy , ary matsiro be ilay hazo mety ho paoma izy io . ka misy karazana zava- boary otran 'ny aomby na afaka ataon- tsika koa hoe soavaly izy io . dia avy eo izy milaza hoe : " hmm ,, tia haka an' iretsy paoma iretsy aho " ary araka ny fantanao . satria izy ireo tia haka an' ireo paoma ireo , ary ny taranaka ao afara ... mieza ny manakatra an' ilay paoma ,, ka ny taranaka mifandimbin- dimby
(trg)="24"> Nie chodzi też o to , że DNA coś wiedziało .
(trg)="25"> DNA nie powiedziało : " hej , lepiej jest chodzić prosto niż być tak zgiętym w pół jak małpa , dlatego spróbuję się jakoś spontanicznie zmienić w tego kolesia .
(trg)="26"> To nie jest ewolucja .
(src)="7"> lasa miha- lava miha - lava ny tenda n' izy ireo ka niafarany nivadika ho " Giraffe " . tsy izany mihitsy ny antsoina hoe" évolution " ary tsy misy idiran 'ny évolution mihitsy izany , amiin 'ny faiainana an- davan 'andro dia hafa mihintsy ny dikany ka mahaton- ga antsika manana fiheverana hafa .
(trg)="33"> I to , że chcą się dostać do tych jabłek , może sprawi , że następne pokolenie będzie bardziej wyciągać szyje i w kolejnych pokoleniach ich szyje zaczną się wydłużać , i w końcu te konie czy krowy zmienią się w żyrafy .
(trg)="34"> To nie jest ewolucja i to nie jest jej znaczenie , chociaż powszechne użycie tego słowa może sprawić , że tak pomyślimy .
(src)="8"> Ny tena marina ny " évolution " ,, ny teny " séléction naturel " moa ny tena ankifiziko kokoa ah
(trg)="35"> Ewolucja jest - i tej nazwy wolę używać - doborem naturalnym .
(src)="9"> " séléction naturelle " ao soratako izany séléction naturelle ny dikany ara- bakiteny dia isakin 'ny zava- manan 'aina rehetra " organismes vivants " dia tsy maintsy hisedra fiova ka manan- danja be io teny io eto .. ny fiova " variation " dia : jereo ange ,, fa misy fiovana kely raha mijery an' ireo zaza iray kilasy aminao ao ampianarana ianao ,, misy fiovana ao . misy ny sasany lava, sasany fohy, sasany manana lokom- bolo fotsy, sasany mainty sns, tsy voatanisa . misy fiovana foana ao ary ny " séléction naturelle dia ,, io fizotra io , izany hoe indraindray ireo zavatra manodidina no misafidy ny fiovana ny fiovana sasany dia mety tsy dia ampaninona loatra ,, fa ny sasany kosa dia misy vokany ohatra anakiray izay hita anatin 'ireo boky biolojika rehetra ,
(trg)="36"> Dobór naturalny - może to zapiszę ....
(trg)="37"> Dobór ... naturalny .
(trg)="38"> Oznacza tyle , że w każdej populacji żywych organizmów będzie pewna różnorodność .
(src)="10"> " la phalène de bouleau " anarana lolo io ka talohan 'ny " révolution industrielle " tany Angletera dia ireto lolo ,, ny sasany tamin 'ireo lolo dia ,,,, ao amboariko eto ny sarin 'ny ilay lolo mba ahafan- taranareo azy ireo ,, ao ampiako vitsivitsy izy ireo ao ampiako kely ny isany misy antokona lolo zao etsy ,, ao ampiako anakiray indray . ka ny ankamaroan 'ny lolo tany tamin 'izany dia ity karazany ity ,
(trg)="47"> Przykładem przytaczanym w każdej książce do biologii ( ale bardzo interesującym ) jest los pewnego gatunku ćmy : krępaka brzozowego w czasach rewolucji przemysłowej w Anglii .
(trg)="48"> Część tych ciem ...
(trg)="49"> Może spróbuję narysować ćmę , żeby pomóc wam zrozumieć ...