# mlg/Ct0tEeT9PWiY.xml.gz
# nl/Ct0tEeT9PWiY.xml.gz
(src)="1"> Ny tiako ho resahina androany dia ny lanjan´ ireo ezaka ataon 'ny mpikaroka nahatongavana amin 'ireo lohatenin- dahatsoratra hitanareo amin 'ny gazety .
(trg)="1"> Vandaag wil ik jullie graag vertellen over hoeveel wetenschappelijke inzet er nodig is voor de koppen in de krant .
(src)="2"> Toy izato ireo lohateny rehefa ny fiovan 'ny toetrandro no resahina , ary toy izatsy kosa rehefa momba ny hatsaran 'ny rivotra iainana na momba ny " smog " ( zavona arahin- tsetroka ) .
(trg)="2"> Koppen die er zó uitzien als het over klimaatverandering gaat , en zó als het gaat over de luchtkwaliteit of over smog .
(src)="3"> Samy sampana avy amin 'ny taranja siansan 'ny atmôsfera izy roa ireo .
(trg)="3"> Dat zijn twee verschillende takken van dezelfde soort atmosfeer wetenschap .
(src)="4"> Vao vetivety izay no nahitana lohateny toy izao raha nanao tatitra momba ny fahazoana ny firafitra sy fiasan 'ny atmosfera ny IPCC , vondrona mpikaroka iraisam- pirenena manaraka ny fiovan 'ny toetrandro .
(trg)="4"> Laatst zagen de koppen er zó uit , toen de internationale partij voor klimaatverandering , oftewel IPCC , een rapport uitbracht over hoe het er voorstond met onze atmosfeer .
(src)="5"> Mpahay siansa 620 avy amin 'ny firenena 40 no nanoratra ity tatitra ity .
(trg)="5"> Dat rapport werd geschreven door 620 wetenschappers uit 40 verschillende landen .
(src)="6"> Mahatratra arivo pejy eo ho eo ity tatitra ity .
(trg)="6"> Zij hebben samen bijna 1000 pagina 's geschreven over het onderwerp .
(src)="7"> Ary mpanitsy sy mpahay siansa maherin 'ny 400 , avy amin 'ny firenena 113 no nanitsy an' ireo takelaka ireo .
(trg)="7"> En al deze pagina 's zijn beoordeeld door nog eens meer dan 400 wetenschappers en critici , uit 113 landen .
(src)="8"> Fivondronambe izany .
(trg)="8"> Het is een groot gezelschap .
(src)="9"> Lehibe tokoa , hany ka rehefa misy ny fivoriana fanaonay isan- taona , dia io no fivondronan 'ny mpahay siansa lehibe indrindra eto an- tany .
(trg)="9"> Zo groot zelfs , dat onze jaarlijkse bijeenkomst de grootste [ fysisch ] wetenschappelijke in de wereld is .
(src)="10"> Mpahay siansa 15 . 000 mahery no mankany San Francisco isan- taona hamonjy azy io .
(trg)="10"> Meer dan 15 . 000 wetenschappers komen hiervoor ieder jaar naar San Francisco .
(src)="11"> Ary ny tsirairay amin 'ireo mpahay siansa ireo dia ao anatin 'ny vondrom- pikaroka , ary ny vondrom- pikaroka tsirairay avy dia mikaroka lohahevitra samihafa .
(trg)="11"> En ieder van deze wetenschappers zit in een onderzoeksteam , en ieder onderzoeksteam bestudeert een grote hoeveelheid onderwerpen .
(src)="12"> Ho anay ao Cambridge , dia toy ny fiovaovan 'ny El Niño izany lohahevitra izany , mahakasika ny toetrandro , ny famotopotorana ireo vokatra azo avy amin 'ny zana- bolana , hatramin 'ireo entona avy amin 'ny fambolena izao azo anaovana solika voajanahary , izay efa nanaovako fikarohana .
(trg)="12"> Bij ons op Cambridge gaat dat van de schommelingen in El Niño , die invloed heeft op het weer en het klimaat , tot het samenbrengen van satelliet data , maar ook de uitstoot van biobrandstof teelt , wat ik overigens zelf bestudeer .
(src)="13"> Ary ao amin 'ireo seha- pikarohana tsirairay avy ireo , dia misy ireo mpianatra ho PhD ( dokotera ) , toa ahy , izay mandinika lohahevitra farak 'izay bitika , bitika toy ny sela vitsivitsy .
(trg)="13"> En ieder van deze onderzoeksgebieden , waarvan er zelfs nog meer zijn , heeft studenten die promotie- onderzoek doen , zoals ik , en wij studeren enorm specifieke onderwerpen , zoals een aantal processen of een paar moleculen .
(src)="14"> Ary isan 'ireo sela anaovako fikarohana ny " isoprène " , izay hitantsika eto . sela organika kely izy ity .
(trg)="14"> En een van de moleculen die ik bestudeer heet isopreen ,
(trg)="15"> Hier staat hij .
(trg)="16"> Dit is een klein organisch molecuul , waarschijnlijk heeft u er nog nooit van gehoord .
(src)="16"> Ny lanjan 'ny " trombone " iray dia mitovy lanja amin 'ny sela " isoprène " 900 zeta- illion -- faha- 10hatramin´ny faha- 21 eo ho eo .
(trg)="17"> Het gewicht van een paperclip is ongeveer gelijk aan 900 triljard -- 10 tot de macht 21 -- moleculen isopreen .
(src)="17"> Saingy na maivan- danja ary izy io , dia betsaka ihany ny votsotra mankany amin 'ny atmosfera isan- taona ka mitovy amin 'ny lanjan´ny olona rehetra eto an- tany .
(trg)="18"> Maar ondanks zijn zeer kleine gewicht , wordt er elk jaar in de atmosfeer net zoveel uitgestoten als het gewicht van alle mensen op aarde .
(src)="18"> Betsaka ihany izany .
(trg)="19"> Dat is enorm veel .
(src)="19"> Mitovy lanja lanja amin 'ny " méthane " .
(trg)="20"> En het is gelijk aan het gewicht van methaan .
(src)="20"> Ary noho izy betsaka izay , dia tena misy vokany tokoa amin 'ny firafitry ny atmosfera .
(trg)="21"> En omdat het zo veel is , is het van groot belang voor onze atmosfeer .
(src)="21"> Noho izy misy vokany eo amin 'ny atmosfera izay , no nandihanay manokana ity zavatra ity .
(trg)="22"> En omdat het zo belangrijk is voor onze atmosfeer , doen we er alles aan om het te bestuderen .
(src)="22"> Nozahana akaiky izy io ary nojerena ireo singa rehetra ao aminy .
(trg)="23"> We hebben het opgeblazen en gekeken naar de deeltjes .
(src)="23"> Ito ny EUPHORE Smog Chamber any Espana .
(trg)="24"> Dit is de EUPHORE Smog Chamber ( Rook Kamer ) in Spanje .
(src)="24"> Ny fipoahan 'ny atmosfera , na ny firehetana feno , dia mitaky fotoana lava 15 . 000 heny noho ny mitranga ao amin 'ny fiaranareo .
(trg)="25"> Atmosferische explosies of ontbrandingen , duren ongeveer 15 . 000 keer langer dan de ontbrandingen in uw auto .
(src)="25"> Na izany aza , mizaha ireo singa izahay .
(trg)="26"> Maar ondanks dat kijken wij naar de deeltjes .
(src)="26"> Mampiasa solosaina goavana izahay hijerena ny fiasan 'ny modely goavana ihany koa .
(trg)="27"> We draaien enorme modellen op supercomputers ; hier houd ik me mee bezig .
(src)="27"> Ny modely ampiasanay dia misy " mailles de grilles " aman' hetsiny izay natao hikajikajiana " variables " aman- jatony , isa- minitra .
(trg)="28"> Onze modellen hebben honderdduizenden computers die ieder honderden variabelen uitrekenen , over een minieme tijdschaal .
(src)="28"> Herinandro maro vao vita ny fampidirana ny vokatra . ary fampirana vokatra am- polony no atao vao azo tsara ny zava- mitranga .
(trg)="29"> En het duurt weken om onze integraties uit te voeren .
(trg)="30"> En we doen er tientallen van , om te begrijpen wat er precies gebeurd .
(src)="29"> Manao sidina ihany koa izahay eran 'izao tontolo izao , mitady azy io ihany .
(trg)="31"> We vliegen ook over de hele wereld om dit ding te zoeken .
(src)="30"> Vao vetivety aho izay no nirotsaka an- tsehatra tany Malaysie .
(trg)="32"> Ik heb me laatst aangesloten bij een veldonderzoek in Maleisië .
(src)="31"> Ary misy hafa ihany koa .
(trg)="33"> Er zijn anderen .
(src)="32"> Nahita tilikambo fiambenana ahafahana mizaha ny atmosfera eran- tany izahay tany , tany afovoan 'ny ala mando tany , ary fitaovana ara- tsiansa manokana mitentina an- jatony dôlara any ho any no nahantona tamin 'io tilikambo be io hitadiavana ny " isoprène " , ary , mazava ho azy , hitadiavana zavatra hafa ihany koa , rehefa teo ihany .
(trg)="34"> We hebben er een atmosfeer controlepost opgericht , in het midden van het regenwoud , hieraan hebben we voor honderdduizenden dollars onderzoeksinstrumenten aan gehangen , om te zoeken naar isopreen , maar natuurlijk ook andere dingen , aangezien we er toch waren .
(src)="33"> Ito ilay tilikambo be raha jerena avy ambony .
(trg)="35"> Dit is de toren in het midden van het regenwoud , van bovenaf gezien .
(src)="34"> Ary ito kosa raha avy ambany .
(trg)="36"> En dit is hem van onderen .
(src)="35"> Ary nampiasa fiaramanidina mihitsy ary izahay nadritry ny ampahany tamin 'io firotsahana an- tsehatra io .
(trg)="37"> En op een gedeelte van het veldonderzoek hebben we zelfs een vliegtuig gebruikt .
(src)="36"> Fiaramanidina , BA146 , izay FAAM no nanamory azy , ary mahazaka olona 120 hatramin 'ny 130 .
(trg)="38"> En dit vliegtuig , van het model , BA146 , die door FAAM is ontwikkelt , vliegt normaal gesproken met 120 tot 130 mensen aan boord .
(src)="37"> Mety fiaramanidina toy io ihany koa no ho raisinareo raha mankany ianareo ankehitriny .
(trg)="39"> Dus misschien heeft u vandaag wel met zo 'n soort vliegtuig gevlogen om hier naartoe te komen .
(src)="38"> Saingy tsy hoe nitaingina fotsiny izahay , fa nanidina 100 metatra ambonin 'ny tendron´ny hazo tao an' ala handrefesana io môlekiola io -- mampidi- doza ihany ilay izy .
(trg)="40"> Maar wij vlogen er niet gewoon mee .
(trg)="41"> Wij vlogen namelijk maar op 100 meter hoogte om deze moleculen te meten -- ongelofelijk gevaarlijk eigenlijk .
(src)="39"> Misy fitongilanana tsy maintsy notazomina mba ahafahana manao ny fandrefesana .
(trg)="42"> We moesten onder een specifieke hoek vliegen om de metingen te doen .
(src)="40"> Mpanamory miaramila sy " pilotes d' essai " no niara- niasa taminay .
(trg)="43"> We hebben militairen en testpiloten ingehuurd om deze manoeuvres te doen .
(src)="41"> Tsy maintsy tandremana ihany koa ny elanelana aroloza .
(trg)="44"> We hadden speciale toestemming nodig om daar te vliegen .
(src)="42"> Rehefa manodidina ireo lohasaha izahay dia mahatratra 2G ny hery misintona .
(trg)="45"> En als je rond de bochetn komt in deze valleien kunnen de krachten oplopen tot 2G .
(src)="43"> Ary tsy maintsy nampiasa " harnais de sécurité " ireo mpikaroka ahafahany manao ny fandrefesana avy ao amin 'ilay fiaramanidina .
(trg)="46"> En de onderzoekers moeten compleet worden ingegespt om de metingen aan boord te kunnen verrichten .
(src)="44"> Azonareo an- tsaina angamba , fa tsy mitovy amin 'ny firamanidina fitsangatsanganana mahazatra ny ao anatin 'ilay fiaramanidina nampiasanay . toy ny labôratoara manidina mihitsy no nampiasaina ahafahana mandrefy an' ilay môlekiola any amin 'ny faritra misy azy .
(trg)="47"> Dus , zoals u zich wel kunt indenken ,
(trg)="48"> lijkt het vliegtuig van binnen totaal niet op een normaal vakantievliegtuig .
(trg)="49"> Het is een vliegend laboratorium dat we hebben gebruikt om metingen te verrichten op het gebied van de molecuul .
(src)="45"> Izany rehetra izany no natao mba ahazoana tsara ny fiasan 'io môlekiola io .
(trg)="50"> We doen dit allemaal om de chemie achter één enkel molecuul te vinden .
(src)="46"> Ary rehefa misy mpianatra mpikaroka iray , toa ahy , mahita sombim- pahalalàna momba io môlekiola io , dia mamoaka lahatsotra siantifika momba izany .
(trg)="51"> En als een student , zoals ik , een soort inclinatie of bepaalde kennis heeft over een molecuul , dan schrijven wij één wetenschappelijk verslag over dat onderwerp .
(src)="47"> Ary tamin 'io firotsahana an- tsehatra io , dia lahatsotra siantifika am- polony eo ho eo , mahakasika ny endrika fiasa am- polony momba io môlekiola io no azo .
(trg)="52"> En uit dit veldonderzoek krijgen we waarschijnlijk enkele tientallen verslagen over enkele tientallen processen of moleculen .
(src)="48"> Ary rehefa mitambatra ireo fahalalàna ireo , dia manome zana- pizaràna iray , na zana- pizaràna iray ao amin 'ny fanombanana toy ny IPCC , na dia misy hafa koa aza .
(trg)="53"> En als er dan genoeg kennis is opgebouwd , dan wordt het een sub- onderwerp of een sub- sub- onderwerp van een evaluatie zoals die van de IPCC , maar we hebben ook nog andere organisaties .
(src)="49"> Ary ny tsirairay amin 'ireo toko 11 ao amin 'ny IPCC dia mizara zana- pizaràna 6 .
(trg)="54"> En ieder van de 11 hoofdstukken van de IPCC heeft 6 tot 10 sub- onderwerpen .
(src)="50"> Hitanareo amin' izany ny haben 'ny ezaka sy asa ao ambadika .
(trg)="55"> Dus u kunt zich wel indenken hoeveel inzet er voor nodig is .
(src)="51"> Ao amin 'ny tsirairay amin 'ireo fanombanana soratanay , dia asianay marika foana ny famintinana , ary natokana ho an 'ny mpamaky tsotra io famintinana io .
(trg)="56"> En aan iedere evaluatie die we schrijven , voegen wij een samenvatting toe , en die samenvatting is geschreven voor een niet wetenschappelijk publiek .
(src)="52"> Ary atolotray mpanao gazety sy mpamoron- dalàna io famintinana io , ahafahana mamoaka lohatenin- dahatsoratra toa itony .
(trg)="57"> En deze samenvatting geven we aan journalisten en beleidsmakers , zodat zij koppen als deze kunnen maken .
(src)="53"> Misaotra betsaka .
(trg)="58"> Heel erg bedankt .
(src)="54"> ( Tehaka Mirefodreafotra )
(trg)="59"> ( Applaus )
# mlg/FPxx70S6Q1Gz.xml.gz
# nl/FPxx70S6Q1Gz.xml.gz
(src)="1"> Ny zavatra tena tsy azon- tsika amin 'ny siansa ary lasa fifan- dirana mitsy aza izany izao mety tsy amin 'ny siansa irery iany fa amin 'ny fiainana an- davan 'andro koa e ! ilay hevitra hoe " evolution "
(trg)="1"> Een van de meest onbegrepen concepten in de wetenschap en , zoals we weten , is geworden tot een van de meest controversiële concepten - misschien niet in de wetenschap , maar in onze populaire cultuur - is het idee van de evolutie .
(src)="2"> Evolution ary isaka isika maheno an 'io teny io ; na dia tsy amin 'ny biolgy irery iany aza dia ny zavatra tonga ao anatin 'ny sain- tsika dia misy zavatra miova ao , misy fivoarana ao . ka izany fivoarana izany ny fahazahoan 'olona an´i teny " évolution" amin 'ny fiainana an- davan 'andro eny ary e ! ao asehoko zavatra kely ianareo itanao tsara angamba ity sarina gidro ity ,, an- tsika rehetra dia samy efa nahita an' izany gidro izany tany amin' ireny " musée " na tany " Antsibazaza ! ary mivokona izy rehefa mandeha ,, ny lohany mibiloka manao izay vitako zah amin 'ny sary ity .. io izany gidro zany ,, mety manao satroka koa izy de etsy akaiky etsy indray dia misy sary anakiray maneho anazy miova tsikelikly ary miha mahitsy ka farany lasa nivadika bandy kely bogosy , ravoravo fa andeha am- piasana ka zao izy lasa mandeha mahitsy tsara ,, ary tsy aleo ve moa mandeha mahitsy tsara toa izay miondrika ,, ary tsisy rambo intsony ledala . ao esorintsika izany fa ity bandy ray ity mbola misy rambo ao amboariko tsara izany . miala tsiny amin 'ilay sary somary mapme kely efa nahita gidro daholo isika na amin 'ny fahitalavitra izany na tany Antsimbazaza . raha miha- mahitsy tsikelikely ny gidro dia lasa mivadika ho olom- belona . izany hoe afaka lazaina koa fa ny gidro dia lasa nivadika olom- belona . ary efa naheno an' izany zah t@ ny resa- dresaka mandalo ,, na amin 'ny " biology " , na anatin 'ireny fikambana siantifika ireny koa aza
(trg)="2"> Evolutie .
(trg)="3"> In het engels :
(trg)="4"> Evolution .
(src)="3"> lazain 'izy ireo : " eh ! nivadika ho olom- belona lay gidro , na koa hoe pre- humain " efa manakaiky ny fitsan- gan' olona ny fitsangany . somary mivokona kely ilay bandy ,, mbola gidro izy fa kely sisa ny tsy hitovizany amin- tsika ; ,,,,
(trg)="14"> Het idee bestaat dat de mensapen op de een of andere manier in mensen zijn veranderd . en ik heb dit in meerdere contexten gezien , en zelfs bij biologielessen en zelfs in de wetenschappelijke gemeenschap zeggen ze : " oh de mensaap is geëvolueerd tot de mens , of de mensaap is geëvolueerd tot een voormenselijk wezen : de kerel die bijna rechtop stond , de kerel die een beetje ineengedoken stond , hij leek een beetje op een mensaap en een beetje op een mens en zo verder .
(src)="4"> Tiko hazava tsara eto fa : na dia nitranga aza izany ,, ka nahita ianareo zavatra boary nisedra fihovana , satria angamba ireo razam- ben 'izy ireo mitovy bebekoa amin 'iray ito , ary izy ireo indray dia mitovy aminy ray ito . tsy misy an' izany zavatra miovaova hoazy izany ,, antsoina hoe" evolution "
(trg)="15"> En ik wil even heel duidelijk zijn :
(trg)="16"> Ondanks dat dit proces wel degelijk heeft plaatsgevonden , ondanks dat je wel degelijk schepsels had die in de loop der tijd veranderingen ondergingen , dat hun voorouders er misschien meer zo uitzagen en ze er uiteindelijk meer zo uitzagen was er geen actief proces aan de gang dat " evolutie " heette .
(src)="5"> Tsy hoe milaza ilay gidro hoe : " mba tiko ho lasa mitovitovy amin 'ny Rakoto na Rabe ny zanako " dia miova tokoa . tiko mba misy fiovana amin 'ny " ADN " ko mba hitovizako amin 'ity
(trg)="17"> Het was niet alsof de mensaap zei :
(trg)="18"> " Goh , ik zou het wel leuk vinden als mijn kinderen meer op deze kerel leken .
(trg)="19"> Dus , op de een of andere manier , ga ik mijn DNA zoveel veranderen dat ik er meer zo ga uitzien . "
(src)="6"> Ilay " ADN " tsy mahay an' izany tsy nilaza mihitsy ilay " ADN " hoe : " Aleo ange mandeha mahitsy tsara toa izay mandeha mivokona na mandady otran 'ny gidro " . andeha hiezaka aho mba hiova mitovy an 'i Rakoto na i Rabe . ny " évolution " izany dia tsy takak 'izany . tsy hoe koa hoe : ohatra hoe misy hazo izay eto misy azo ito , ary izany manana voankazo tsara ilay hazo misy voankazo tsara sy mamy , ary matsiro be ilay hazo mety ho paoma izy io . ka misy karazana zava- boary otran 'ny aomby na afaka ataon- tsika koa hoe soavaly izy io . dia avy eo izy milaza hoe : " hmm ,, tia haka an' iretsy paoma iretsy aho " ary araka ny fantanao . satria izy ireo tia haka an' ireo paoma ireo , ary ny taranaka ao afara ... mieza ny manakatra an' ilay paoma ,, ka ny taranaka mifandimbin- dimby
(trg)="20"> Het is niet alsof het DNA het wist .
(trg)="21"> Het DNA zei niet :
(trg)="22"> " Hey , het is veel beter om rechtop te lopen dan om een beetje ineengedoken te staan als een mensaap , en weet je , daarom ga ik proberen om op de een of andere manier spontaan in deze kerel te veranderen . "
(src)="7"> lasa miha- lava miha - lava ny tenda n' izy ireo ka niafarany nivadika ho " Giraffe " . tsy izany mihitsy ny antsoina hoe" évolution " ary tsy misy idiran 'ny évolution mihitsy izany , amiin 'ny faiainana an- davan 'andro dia hafa mihintsy ny dikany ka mahaton- ga antsika manana fiheverana hafa .
(trg)="32"> En dat - weet je - simpelweg doordat ze bij die appels willen komen , dat de volgende generatie misschien wel ... ze blijven proberen hun nek zo ver mogelijk uit te strekken en dat dan generatie na generatie na generatie , hun nekken steeds langer en langer worden en uiteindelijk veranderen ze in giraffen .
(trg)="33"> Dat is niet wat evolutie is , en dat is niet wat evolutie impliceert , hoewel de dagelijkse opvatting van het woord ons dit soms wel doet geloven .
(src)="8"> Ny tena marina ny " évolution " ,, ny teny " séléction naturel " moa ny tena ankifiziko kokoa ah
(trg)="34"> Wat evolutie is , en dit is eigenlijk het woord dat ik hier graag voor gebruik , het is " natuurlijke selectie " .
(src)="9"> " séléction naturelle " ao soratako izany séléction naturelle ny dikany ara- bakiteny dia isakin 'ny zava- manan 'aina rehetra " organismes vivants " dia tsy maintsy hisedra fiova ka manan- danja be io teny io eto .. ny fiova " variation " dia : jereo ange ,, fa misy fiovana kely raha mijery an' ireo zaza iray kilasy aminao ao ampianarana ianao ,, misy fiovana ao . misy ny sasany lava, sasany fohy, sasany manana lokom- bolo fotsy, sasany mainty sns, tsy voatanisa . misy fiovana foana ao ary ny " séléction naturelle dia ,, io fizotra io , izany hoe indraindray ireo zavatra manodidina no misafidy ny fiovana ny fiovana sasany dia mety tsy dia ampaninona loatra ,, fa ny sasany kosa dia misy vokany ohatra anakiray izay hita anatin 'ireo boky biolojika rehetra ,
(trg)="35"> Natuurlijke selectie , ik zal dat woord even opschrijven .
(trg)="36"> Natuurlijke selectie .
(trg)="37"> En wat dit letterlijk betekent is dat er in elke populatie van levende organismen een variatie bestaat .
(src)="10"> " la phalène de bouleau " anarana lolo io ka talohan 'ny " révolution industrielle " tany Angletera dia ireto lolo ,, ny sasany tamin 'ireo lolo dia ,,,, ao amboariko eto ny sarin 'ny ilay lolo mba ahafan- taranareo azy ireo ,, ao ampiako vitsivitsy izy ireo ao ampiako kely ny isany misy antokona lolo zao etsy ,, ao ampiako anakiray indray . ka ny ankamaroan 'ny lolo tany tamin 'izany dia ity karazany ity ,
(trg)="46"> Ik geloof dat ze peper- en- zoutvlinders ( berkenspanners , een soort nachtvlinder ) heten , en dit was in Engeland voor de industriële revolutie had plaatsgevonden , dat deze nachtvlinders , dat sommige van deze nachtvlinders - ik zal eens proberen een nachtvlinder te tekenen om je een idee te geven , weet je , ik zal er een paar tekenen , ik zal een paar peper- en- zoutvlinders tekenen .
(trg)="47"> Een paar peper- en- zoutvlinders daar .
(trg)="48"> Laat me er nog één tekenen .