# mk/0Ect7xGrwfMf.xml.gz
# pt/0Ect7xGrwfMf.xml.gz
(src)="1"> Пред неколку месеци , 40 годишна жена дојде на ургентното одделение во болницата близу местото каде што живеам , и таа беше збунета .
(trg)="1"> Há uns meses , uma mulher de 40 anos foi a um serviço de urgência num hospital perto de onde eu moro , e trouxeram- na confusa .
(src)="2"> Нејзиниот крвен притисок беше алармантни 230 со 170 .
(trg)="2"> A sua pressão arterial era um alarmante 230/ 170 .
(src)="3"> После само неколку минути , таа доживеа срцев колапс .
(trg)="3"> Em poucos minutos , ela entrou em colapso cardíaco .
(src)="4"> Таа беше реанимирана и стабилизирана , и беше префрлена на рентгенско снимање веднаш до одделот ургентното одделение , заради сомнежи за згрутчена крв во белите дробови .
(trg)="4"> Foi reanimada , estabilizada ,
(trg)="5"> levada rapidamente para uma TAC mesmo ao lado da sala de urgências , porque eles estavam preocupados com coágulos sanguíneos no pulmão .
(src)="5"> Рентгентските снимки не регистрираа згрутчена крв во белите дробови , туку двострани , видливи , опипливи ткива во дојките тумори на дојките , чии метастази беа далеку раширени низ целото нејзино тело .
(trg)="6"> A TAC revelou que não existiam coágulos sanguíneos no pulmão , mas mostrou massas mamárias , bilaterais , visíveis , palpáveis , tumores mamários , que tinham metastizado vastamente por todo o corpo .
(src)="6"> И трагично беше тоа што , доколку погледнете во нејзиното медицинско досие , таа била прегледана во четири или пет други здравствени институции во претходните неколку години .
(trg)="7"> A verdadeira tragédia foi que , se vissem o processo dela , ela tinha sido observada em quatro ou cinco outras instituições de saúde nos dois anos anteriores .
(src)="7"> Четири или пет можности да се забележат ткивата во дојките , да се опипаат и да се интервенира во многу порана фаза од оваа во која ние ја прегледавме .
(trg)="8"> Quatro ou cinco oportunidades para verem as massas mamárias , apalparem as massas mamárias , intervirem num estádio muito mais precoce do que aquele em que a vimos .
(src)="8"> Дами и господа , ова воопшто не е необична приказна .
(trg)="9"> Senhoras e senhores , esta não é uma história invulgar .
(src)="9"> За жал , вакво нешто се случува цело време .
(trg)="10"> Infelizmente , acontece a toda a hora .
(src)="10"> Се шегувам , но само половично , дека ако дојдете во една од нашите болници со исечен екстремитет , никој нема да ви поверува се додека не направат рендгенска снимка , или магнетна резонанца или да се консултираат со ортопед .
(trg)="11"> Cosrumo dizer , a brincar , que se vierem a um dos nossos hospitais sem um membro , ninguém vai acreditar em vocês até terem uma TAC , uma ressonância magnética ou uma consulta ortopédica .
(src)="11"> Не сум лудит .
(trg)="12"> Não sou contra as máquinas .
(src)="12"> Предавам на Стенфорд
(trg)="13"> Sou professor em Stanford .
(src)="13"> Јас сум лекар кој работи со помош на најновата технологија .
(trg)="14"> Sou um médico que exerce com tecnologia de ponta .
(src)="14"> Но би сакал да ви образложам во наредните 17 минути дека кога ги скратуваме прегледите , кога се потпираме само на испитувања отколку на разговор и преглед на пациентот , не само што пропуштаме да дадеме едноставни дијагнози кои можат да бидат дијагнозирани во излечива , почетна фаза , туку губиме и нешто многу повеќе .
(trg)="15"> Mas gostaria de vos provar nos próximos 17 minutos que , quando abdicamos do exame físico , quando preferimos pedir testes em vez de falar com o doente e examiná- lo , deixamos escapar diagnósticos simples que podem ser diagnosticados num estádio precoce e tratável , e estamos também a perder muito mais do que isso .
(src)="15"> Губиме еден ритуал .
(trg)="16"> Estamos a perder um ritual .
(src)="16"> Губиме ритуал кој што верувам дека е трансформациски , трансцендентален , и кој лежи во срцето на односот пациент- лекар .
(trg)="17"> Estamos a perder um ritual que acredito ser transformador , transcendente , e que está no curacao da relação medico- doente .
(src)="17"> Ова можеби ќе звучи како ерес овде на ТЕД , но би сакал да ви го претставам најважната иновација , според мене , во областа на медицината кое треба да дојде во наредните 10 години а тоа е моќта на човековата рака -- да допре , да утеши , да дијагностицира и да одреди терапија .
(trg)="18"> Na verdade , poderá ser heresia dizer isto na TED , mas gostaria de vos apresentar a inovação mais importante segundo penso , na medicina . a chegar nos próximos 10 anos , e que é o poder da mão humana — para tocar , para confortar , para diagnosticar e para tratar .
(src)="18"> Прво сакам да ве запознаам со човекот чија што фотографија можеби ја препознавате .
(trg)="19"> Gostaria primeiro de vos apresentar esta pessoa , cuja imagem poderão ou não reconhecer .
(src)="19"> Ова е сер Артур Конан Дојл .
(trg)="20"> Este é Sir Arthur Conan Doyle .
(src)="20"> Бидејќи сме во Единбург , а ќе додадам и дека сум голем обожавател на Конан Дојл .
(trg)="21"> Já que estamos em Edimburgo , sou um grande fã de Conan Doyle .
(src)="21"> Можеби не знаете дека Конан Дојл студирал медицина овде во Единбург , и неговиот лик , Шерлок Холмс , бил инспириран од сер Џозеф Бел .
(trg)="22"> Talvez não saibam que Conan Doyle andou numa escola médica aqui em Edimburgo .
(trg)="23"> O o seu personagem , Sherlock Holmes , foi inspirado em Sir Joseph Bell .
(src)="22"> Џозеф Бел бил одличен учител , по сите основи .
(trg)="24"> Joseph Bell foi um professor extraordinário em todas as perspetivas .
(src)="23"> И Конан Дојл , пишувајќи за Бел , го опишал следниот разговор помеѓу Бел и неговитре студенти .
(trg)="25"> Conan Doyle , escrevendo sobre Bell , descreveu a seguinte interação entre Bell e os seus estudantes .
(src)="24"> Замислете го Бел како седи во амбулантата опкружен со своите студенти , а пациентите се пријавуваат на ургентно и откако се евидентирани , доаѓаат кај него .
(trg)="26"> Imaginem Bell sentado no departamento de ambulatório , os estudantes à volta dele , os doentes a inscreverem- se na urgência a serem registados e a serem trazidos .
(src)="25"> И доаѓа една жена со дете , а Конан Дојл ја опишува следната ситуација :
(trg)="27"> Uma mulher entra com uma criança ,
(trg)="28"> Conan Doyle descreve o seguinte diálogo .
(src)="26"> Жената вели , " Добро утрo . "
(trg)="29"> A mulher diz :
(trg)="30"> " Bom Dia . "
(src)="27"> Бел ја прашува :
(trg)="31"> Bell diz :
(src)="28"> " Какво беше патувањето со траект од Брнтајленд ? "
(trg)="32"> " Como correu a travessia
(trg)="33"> " no ferry de Burntisland ?
(src)="29"> Таа вели : " Добро беше . "
(trg)="34"> Ela diz :
(trg)="35"> " Foi boa . "
(src)="30"> А тој вели :
(trg)="36"> E ele diz :
(src)="31"> " Каде ви е другото дете ? "
(trg)="37"> " O que é que fez à outra criança ? "
(src)="32"> Таа вели :
(trg)="38"> Ela diz :
(src)="33"> " Го оставив кај сестра ми во Лит . "
(trg)="39"> " Deixei- a com a minha irmã em Leith . "
(src)="34"> А тој вели ,
(trg)="40"> E ele diz :
(src)="35"> " Дали дојдовте по скратениот пат преку улицата Инверлит за да стигнете до амбулантата ? "
(trg)="41"> " Veio pelo atalho da Inverleith Row
(trg)="42"> " para chegar aqui à enfermaria ?
(src)="36"> Таа вели :
(trg)="43"> Ela diz :
(src)="37"> " Да . "
(trg)="44"> " Usei . "
(src)="38"> Потоа тој прашува : " Дали сè уште работите во фабриката за линолеум ? "
(trg)="45"> E ele diz :
(trg)="46"> " Ainda está a trabalhar na fábrica de linóleo ? "
(src)="39"> А таа вели :
(trg)="47"> E ela diz :
(src)="40"> " Да , работам . "
(trg)="48"> " Estou . "
(src)="41"> Тогаш Бел им објаснува на студентите .
(src)="42"> Тој вели :
(trg)="49"> Então Bell continua para explicar aos estudantes .
(src)="43"> " Гледате , кога таа рече " Добро утро , " по акцентот го насетив дијалектот од Фајф .
(trg)="51"> " Se repararam , quando ela disse ´Bom dia ' ,
(trg)="52"> " eu apanhei o seu sotaque de Fife .
(src)="44"> А најблискиот траект од Фајф е преку Брнтајленд .
(trg)="53"> " O ferry mais próximo para quem vem de Fife é Burntisland .
(src)="45"> Значи мора да дошла со тој траект .
(trg)="54"> " Por isso ela tinha de ter apanhado o ferry .
(src)="46"> Забележувате дека палтото кое го носи е премногу мало за детето кое е со неа , значи , тргнала на патов со две деца , но го оставила едното по пат .
(trg)="55"> " Reparem que o casaco que ela traz
(trg)="56"> " é demasiado pequeno para a criança que está com ela .
(trg)="57"> " Por isso , ela começou a viagem com duas crianças ,
(src)="47"> Ја забележувате глината на нејзините стапала .
(trg)="59"> " Reparem na argila nas solas dos pés dela .
(src)="48"> Таква црвена глина нема во круг од стотина милји од Единбург , освен во ботаничките градини .
(trg)="60"> " Uma argila tão vermelha não se encontra num raio de centenas de milhas de Edimburgo ,
(src)="49"> Па затоа знам дека одела по кратенката преку улицата Инверлит за да стигне до овде .
(trg)="61"> " exceto nos jardins botânicos .
(trg)="62"> Portanto , ela usou um atalho pela Inverleith Row
(trg)="63"> " para chegar aqui .
(src)="50"> И за крај , таа има дерматитис на прстите на нејзината десна рака , дерматитис кој е карактеристичен за работниците од линолеумската фабрика во Брнтајленд . "
(trg)="64"> " E finalmente , ela tem uma dermatite nos dedos da mão direita ,
(trg)="65"> " uma dermatite que é típica
(trg)="66"> " dos trabalhadores da fábrica de linóleo em Burntisland . "
(src)="51"> А откако Бел ќе го соблече пациентот , и ќе започне со прегледот , можете да замислите уште колку многу работи може да открие .
(trg)="67"> Quando Bell despe a doente , e começa a examinar a doente , podem imaginar quanta informação ele conseguiria deduzir mais .
(src)="52"> Како професор по медицина , и како студент , јас бев многу инспириран од оваа приказна .
(trg)="68"> Como professor de medicina , como estudante , eu fui muito inspirado por esta história .
(src)="53"> Но можеби не знаете дека нашата способност да го посматраме телото на едноставен начин , користејќи ги своите сетила , е сосема скорешна .
(trg)="69"> Mas podem não ter a noção de que a nossa capacidade para olhar para o corpo desta forma simples , usando os nossos sentidos , é bastante recente .
(src)="54"> Фотографијата која ви ја покажувам е од Леополд Оуенбругер кој што , во доцниот XVII век , ја откри перкусијата .
(trg)="70"> A imagem que vos estou a mostrar é de Leopold Auenbrugger que , no final do século XVIII , descobriu a percussão .
(src)="55"> Приказната оди вака :
(src)="56"> Леополд Оуенбругер бил син на гостилничар .
(trg)="71"> A história é que Leopold Auenbrugger era filho de um estalajadeiro .
(src)="57"> И неговиот татко одел долу во подрумот да потчукне од страната на бурињата со вино за да одреди колку вино е останато во нив и да види дали треба да нарача уште .
(trg)="72"> O pai dele costumava ir à cave bater ao de leve nos barris de vinho para determinar quanto vinho ainda restava e se era preciso encomendar outra vez .
(src)="58"> Па затоа кога Оуенбергер станал доктор , започнал да го прави истото .
(trg)="73"> Então , quando Auenbrugger veio a ser médico , começou a fazer a mesma coisa .
(src)="59"> Тој потчукнувал на градите од неговите пациенти и на нивнитре стомаци .
(trg)="74"> Começou a bater ao de leve no peito dos doentes , nos seus abdómenes .
(src)="60"> И скоро се што ние знеме за перкусијата , кое што можете да го наречете и " ултразвук на тоа време " зголемување на орган , течност околу срцето , течност во белите дробови , стомачни промени -- сè ова е објаснето во неговото прекрасно дело
(trg)="75"> Basicamente , tudo o que sabemos sobre a percussão , que se pode considerar como a ecografia de então — aumento de órgãos , fluido nos pulmões , fluido à volta do coração ,, alterações abdominais — ele descreveu isto tudo neste manuscrito maravilhoso
(src)="61"> " Инвентум Новум " - " Ново откритие , " кое ќе исчезнело во заборав , да не бил еден лекар , Корвисар , познат француски доктор -- познат само затоа што му бил лекар на овој господин -- кој повторно не претставил неговото дело .
(trg)="76"> " Inventum Novum " , " Nova Invenção " , que teria desaparecido na obscuridade se não fosse este médico , Corvisart , um famoso médico francês , famoso apenas por ser o médico deste cavalheiro .
(trg)="77"> Corvisart voltou a popularizar e a introduzir o trabalho .
(src)="62"> А тоа било пропратено една или две години подоцна со откривање на стетоскопот од страна на Ленак .
(trg)="78"> E foi seguido um ou dois anos depois por Laennec , que descobriu o estetoscópio .
(src)="63"> Ленак , наводно се шетал низ Париските улици и видел две деца кои се играле со прачка .
(trg)="79"> Diz- se que Laennec estava a caminhar pelas ruas de Paris e viu duas crianças a brincar com um pau .
(src)="64"> Едно од нив гребело од едната страна на прачката , а другото дете слушало од другата страна .
(trg)="80"> Uma estava a raspar numa das pontas do pau , e a outra criança ouvia na outra ponta .
(src)="65"> И Ленак помислил дека ова е одличен начин да се слушаат градите или стомакот со нешто што тој го нарекувал " цилиндерот . "
(trg)="81"> Laennec achou que esta seria uma maneira maravilhosa para ouvir o peito ou ouvir o abdómen usando aquilo a que ele chamava " o cilindro " .
(src)="66"> Подоцна го нарекол стетоскоп .
(trg)="82"> Mais tarde , mudou- lhe o nome para estetoscópio .
(src)="67"> Така се родиле стетоскопот и аускултацијата .
(trg)="83"> Foi assim que nasceram o estetoscópio e a auscultação .
(src)="68"> После неколку години , во доцниот XIX и раниот XX век , одеднаш , берберот- хирург му одстапил место на лекарот кој се обидува да даде дијагноза .
(trg)="84"> Em poucos anos , nos finais do século XIX , início do século XX , de repente , o barbeiro cirurgião tinha dado lugar ao médico que estava a tentar fazer um diagnóstico .
(src)="69"> Ако се сеќавате , многу пред ова време , без разлика што и да те мачи , одиш кај берберот- хирург кој те преврзува , ти пушта крв , те прочистува .
(trg)="85"> Se se recordam , antes dessa época , qualquer que fosse a doença ia- se ao barbeiro cirurgião que fazia sangrias , cortando- nos , fazendo- nos sangrar , purgando- nos .
(src)="70"> И да , доколку си сакал , можел да те подстриже -- кратко од страните , долго кај тилот -- и да ти го извади забот додека си веќе таму .
(trg)="86"> E , claro , se quiséssemos , cortava- nos o cabelo — curto nos lados , comprido atrás — e , já agora , arrancava- nos um dente .
(src)="71"> Тој не се ни обидувал да дава дијагноза .
(trg)="87"> Não tentava diagnosticar .
(src)="72"> Всушност , некои од вас можеби добро знаат дека берберскиот столб , црвено- белите пруги ги претставуваат крвавите завои на берберот- хирург , и кутиите на двата краја ги претставуваат лончињата во кои крвта била собирана .
(trg)="88"> De facto , provavelmente sabem que o poste do barbeiro , as listas vermelhas e brancas , representa as ligaduras com sangue do barbeiro cirurgião , e os recipientes em cada ponta representam os potes onde era recolhido o sangue .
(src)="73"> Појавувањето на аускултацијата и перкусијата претставувале огромна промена и момент кога лекарите започнуваат да гледаат во внатрешноста на телото .
(trg)="89"> Mas a chegada da auscultação e da percussão representou uma mudança de marés , um momento em que os médicos começaram a olhar para o interior do corpo .
(src)="74"> И мислам дека оваа слика , претставува врв на таа клиничка ера .
(trg)="90"> Acho que este quadro em particular representa o pináculo , o pico dessa era clínica .
(src)="75"> Ова е многу позната слика :
(trg)="91"> É um quadro muito famoso :
(src)="76"> " Докторот " од Лук Филдс .
(trg)="92"> " O Médico " de Luke Fildes .
(src)="77"> На Лук Филдс му било наложено од страна на Тејт , кој тогаш ја оформил Тејт Галеријата .
(trg)="93"> Tate encomendou isto a Luke Fildes antes de ele fundoar a Galeria Tate .
(src)="78"> Тејт го поканил Филдс да наслика слика од општествено значење .
(trg)="94"> Tate pediu a Fildes para pintar um quadro de importância social .
(src)="79"> И интересно е што Филдс ја избрал оваа тема .
(trg)="95"> É interessante que Fildes tenha pegado neste tópico .
(src)="80"> Најстариот син на Филдс , Филип , починал на девет годишна возраст на Бадник после кратко боледување .
(trg)="96"> Philip , o filho mais velho de Fildes , morreu aos nove anos na véspera de Natal depois de uma breve doença .
(src)="81"> И Филдс бил импресиониран од лекарот кој бдеел над неговиот кревет две , три ноќи , па решил да се обиде да го претстави современиот лекар -- скоро да му оддаде почит на тој лекар .
(trg)="97"> Fildes estava tão cativado pelo médico que permanecera vigilante à cabeceira da cama durante duas ou três noites , que decidiu que ia tentar ilustrar o médico no nosso tempo — quase um tributo a esse médico .
(src)="82"> И така се родила и сликата " Докторот " , многу позната слика .
(trg)="98"> E daí o quadro " O Médico " , um quadro muito famoso .
(src)="83"> Таа се наоѓа на календари , поштенски марки во многу различни земји .
(trg)="99"> Tem aparecido em calendários e selos postais , em muitos países .
(src)="84"> Често се прашувам што би правел Филдс доколку бил замолен да наслика слика во модерново време , во 2011 година ?
(trg)="100"> Tenho pensado várias vezes , o que é que Fildes teria feito se lhe pedissem para pintar este quadro na era moderna , no ano 2011 .
(src)="85"> Дали би ставил компјутерски монитор на местото од пациентот ?
(trg)="101"> Será que ele substituiria o local onde ele tinha o doente por um ecrã de computador ?
(src)="86"> Имав проблеми во Силиконската Долина затоа што реков дека пациентот во кревет скоро да е претворен во иконка на компјутерот која го претставува пациентот .
(trg)="102"> Tive alguns problemas em Silicon Valley por dizer que o doente na cama quase que se tornou um ícone para o doente verdadeiro que está no computador .
(src)="87"> Дури смислив и назив за таква работа на компјутерот .
(trg)="103"> Eu até inventei um termo para essa entidade no computador .
(src)="88"> Го нареков иПациент . иПациентот добива големо внимание низ цела Америка .
(trg)="104"> Eu chamo- lhe o iDoente .
(trg)="105"> O iDoente está a obter cuidados maravilhosos em todos os EUA .
(src)="89"> Пациентот честопати се прашува , каде се сите ?
(trg)="106"> O doente real geralmente pensa :
(trg)="107"> " Onde está toda a gente ?
(src)="90"> Кога ќе дојдат да ми објаснат некои работи ?
(trg)="108"> " Quando é que eles vão voltar e explicar- me as coisas ?
(src)="91"> Кој е надлежен овде ?
(trg)="109"> " Quem é que é o responsável ? "
(src)="92"> Постои вистинска подвоеност меѓу перцепцијата на пациентот и перцепциите на докторите , дури и во најдобрите медицински установи .
(trg)="110"> Há um real desajuste entre a perceção do doente e as nossas perceções enquanto médicos dos melhores cuidados médicos .
(src)="93"> Сакам да ви покажам една фотографија за да видите како изгледаа визитите кога јас бев на пракса .
(trg)="111"> Quero mostrar- vos uma imagem de como eram as visitas de serviço quando eu estava em formação .
(src)="94"> Целиот фокус беше свртен кон пациентот .
(trg)="112"> Dava- se toda a atenção ao doente .
(src)="95"> Одевме од кревет до кревет .
(trg)="113"> Íamos de cama em cama .
(src)="96"> Дежурниот лекар беше надлежен .
(trg)="114"> O médico especialista era o responsável .
(src)="97"> Деновиве , премногу често , визитите изгледаат вака , а дискусиите се одвиваат во соба која е далеку од пациентот .
(trg)="115"> Demasiadas vezes , hoje em dia , as visitas parecem- se muito com isto .
(trg)="116"> A discussão está a decorrer numa sala muito longe do doente .
(src)="98"> Дискусиите се во врска со сликите и податоците на компјутерот .
(trg)="117"> A discussão é toda sobre imagens no computador , dados .
(src)="99"> Еден многу важен дел , недостасува . пациентот .
(trg)="118"> E a peça fundamental que falta é o doente .
(src)="100"> На моето мислење повлијаеа две анегдоти кои сакам да ги поделам со вас .
(trg)="119"> Eu fui influenciado neste pensamento por duas histórias que quero partilhar convosco .