# mk/0Ect7xGrwfMf.xml.gz
# pl/0Ect7xGrwfMf.xml.gz
(src)="1"> Пред неколку месеци , 40 годишна жена дојде на ургентното одделение во болницата близу местото каде што живеам , и таа беше збунета .
(trg)="1"> Kilka miesięcy temu , 40- letnia kobieta przybyła na izbę przyjęć do szpitala niedaleko mojego miejsca zamieszkania .
(trg)="2"> Była zdezorientowana .
(src)="2"> Нејзиниот крвен притисок беше алармантни 230 со 170 .
(trg)="3"> Jej ciśnienie tętnicze było niepokojące :
(trg)="4"> 230/ 170 .
(src)="3"> После само неколку минути , таа доживеа срцев колапс .
(trg)="5"> W przeciągu kilku minut wpadła we wstrząs kardiogenny .
(src)="4"> Таа беше реанимирана и стабилизирана , и беше префрлена на рентгенско снимање веднаш до одделот ургентното одделение , заради сомнежи за згрутчена крв во белите дробови .
(trg)="6"> Była resuscytowana , ustabilizowano jej stan , i zrobiono jej tomografię komputerową zaraz obok oddziału ratunkowego , gdyż martwiono się o możliwe skrzepy krwi w płucu .
(src)="5"> Рентгентските снимки не регистрираа згрутчена крв во белите дробови , туку двострани , видливи , опипливи ткива во дојките тумори на дојките , чии метастази беа далеку раширени низ целото нејзино тело .
(trg)="7"> O ile tomografia stwierdziła brak obecności skrzepów w płucu , o tyle wykazała obustronne , zauważalne , wyczuwalne palcami masy w piersiach , guzy piersi , które szeroko przerzutowały do całego ciała .
(src)="6"> И трагично беше тоа што , доколку погледнете во нејзиното медицинско досие , таа била прегледана во четири или пет други здравствени институции во претходните неколку години .
(trg)="8"> Prawdziwym dramatem było jednak to , że jeśli przejrzeć jej dokumentację , była w czterech lub pięciu placówkach opieki zdrowia w ciągu ostatnich lat .
(src)="7"> Четири или пет можности да се забележат ткивата во дојките , да се опипаат и да се интервенира во многу порана фаза од оваа во која ние ја прегледавме .
(trg)="9"> Cztery czy pięć okazji , aby zauważyć te masy w piersiach , dotknąć ich , i zainterweniować na znacznie wcześniejszym etapie niż podczas tego spotkania .
(src)="8"> Дами и господа , ова воопшто не е необична приказна .
(trg)="10"> Panie i panowie , to nie jest niezwykła historia .
(src)="9"> За жал , вакво нешто се случува цело време .
(trg)="11"> Niestety , zdarza się to cały czas .
(src)="10"> Се шегувам , но само половично , дека ако дојдете во една од нашите болници со исечен екстремитет , никој нема да ви поверува се додека не направат рендгенска снимка , или магнетна резонанца или да се консултираат со ортопед .
(trg)="12"> Żartuję , ale tylko w połowie , że jeśli przyjdziesz do jednego z naszych szpitali bez kończyny , nikt ci nie uwierzy dopóki nie dostanie skanu z tomografii lub rezonansu , albo konsultacji ortopedycznej .
(src)="11"> Не сум лудит .
(trg)="13"> Nie jestem Luddystą ( przeciwnikiem technologii ) .
(src)="12"> Предавам на Стенфорд
(trg)="14"> Uczę w Stanford .
(src)="13"> Јас сум лекар кој работи со помош на најновата технологија .
(trg)="15"> Jestem lekarzem używającym najnowocześniejszych technologii .
(src)="14"> Но би сакал да ви образложам во наредните 17 минути дека кога ги скратуваме прегледите , кога се потпираме само на испитувања отколку на разговор и преглед на пациентот , не само што пропуштаме да дадеме едноставни дијагнози кои можат да бидат дијагнозирани во излечива , почетна фаза , туку губиме и нешто многу повеќе .
(trg)="16"> Ale chcę wam dowieść przez następne 17 minut , że kiedy skracamy badanie fizykalne , kiedy skłaniamy się ku zlecaniu badań zamiast rozmawiać i badać pacjenta , nie tylko przegapiamy proste rozpoznania , które mogą być zdiagnozowane w wyleczalnym , wczesnym stadium , ale tracimy znacznie więcej niż to .
(src)="15"> Губиме еден ритуал .
(trg)="17"> Tracimy rytuał .
(src)="16"> Губиме ритуал кој што верувам дека е трансформациски , трансцендентален , и кој лежи во срцето на односот пациент- лекар .
(trg)="18"> Tracimy rytuał , który wierzę , że przemienia , jest transcendentny i jest kluczowym elementem w relacji między pacjentem i lekarzem .
(src)="17"> Ова можеби ќе звучи како ерес овде на ТЕД , но би сакал да ви го претставам најважната иновација , според мене , во областа на медицината кое треба да дојде во наредните 10 години а тоа е моќта на човековата рака -- да допре , да утеши , да дијагностицира и да одреди терапија .
(trg)="19"> Mówienie tego na TED może być herezją , ale chciałbym wam przedstawić , moim zdaniem najważniejszą , innowację w medycynie , jaka nastąpi w najbliższych 10 latach , a jest to moc ludzkiej ręki - dotykanie , uspokajanie , diagnozowanie i leczenie .
(src)="18"> Прво сакам да ве запознаам со човекот чија што фотографија можеби ја препознавате .
(trg)="20"> Chciałbym wam najpierw przedstawić tego człowieka , którego podobizny możecie nie rozpoznac .
(src)="19"> Ова е сер Артур Конан Дојл .
(trg)="21"> To sir Arthur Conan Doyle .
(src)="20"> Бидејќи сме во Единбург , а ќе додадам и дека сум голем обожавател на Конан Дојл .
(trg)="22"> Skoro jesteśmy w Edynburgu , jestem wielkim fanem Conana Doyle 'a .
(src)="21"> Можеби не знаете дека Конан Дојл студирал медицина овде во Единбург , и неговиот лик , Шерлок Холмс , бил инспириран од сер Џозеф Бел .
(trg)="23"> Możecie nie wiedzieć , że Conan Doyle chodził do szkoły medycznej , tu w Edynburgu , a stworzona przez niego postać Sherlocka Holmesa była inspirowana sir Josephem Bellem .
(src)="22"> Џозеф Бел бил одличен учител , по сите основи .
(trg)="24"> Joseph Bell był niezwykłym nauczycielem pod każdym względem .
(src)="23"> И Конан Дојл , пишувајќи за Бел , го опишал следниот разговор помеѓу Бел и неговитре студенти .
(trg)="25"> I Conan Doyle pisząc o Bellu opisał następującą wymianę między Bellem i jego studentami .
(src)="24"> Замислете го Бел како седи во амбулантата опкружен со своите студенти , а пациентите се пријавуваат на ургентно и откако се евидентирани , доаѓаат кај него .
(trg)="26"> Wyobraźcie sobie Bella siedzącego w przychodni , studenci znajdują się wokół niego , a pacjenci zgłaszający się do izby przyjęć są rejestrowani i wchodzą do gabinetu .
(src)="25"> И доаѓа една жена со дете , а Конан Дојл ја опишува следната ситуација :
(trg)="27"> I wchodzi kobieta z dzieckiem , a Conan Doyle opisuje następującą wymianę zdań .
(src)="26"> Жената вели , " Добро утрo . "
(trg)="28"> Kobieta mówi :
(trg)="29"> " Dzień dobry " .
(src)="27"> Бел ја прашува :
(trg)="30"> Bell mówi :
(src)="28"> " Какво беше патувањето со траект од Брнтајленд ? "
(trg)="31"> " Jaką miała pani podróż promem z Burntisland " ?
(src)="29"> Таа вели : " Добро беше . "
(trg)="32"> Ona mówi : " Była dobra " .
(src)="30"> А тој вели :
(trg)="33"> A on mówi :
(src)="31"> " Каде ви е другото дете ? "
(trg)="34"> " Co zrobiła pani z drugim dzieckiem " ?
(src)="32"> Таа вели :
(trg)="35"> Ona mówi :
(src)="33"> " Го оставив кај сестра ми во Лит . "
(trg)="36"> " Zostawiłam je z moją siostrą w Leith " .
(src)="34"> А тој вели ,
(trg)="37"> A on mówi :
(src)="35"> " Дали дојдовте по скратениот пат преку улицата Инверлит за да стигнете до амбулантата ? "
(trg)="38"> " I wybrała pani skrót przez Inverleith Row by dostać się do tej lecznicy " ?
(src)="36"> Таа вели :
(trg)="39"> Ona mówi :
(src)="37"> " Да . "
(trg)="40"> " Tak " .
(src)="38"> Потоа тој прашува : " Дали сè уште работите во фабриката за линолеум ? "
(trg)="41"> A on mówi :
(trg)="42"> " Czy wciąż pracuje pani w fabryce linoleum " ?
(src)="39"> А таа вели :
(trg)="43"> A ona mówi :
(src)="40"> " Да , работам . "
(trg)="44"> " Tak " .
(src)="41"> Тогаш Бел им објаснува на студентите .
(trg)="45"> A potem Bell tłumaczy studentom .
(src)="42"> Тој вели :
(src)="43"> " Гледате , кога таа рече " Добро утро , " по акцентот го насетив дијалектот од Фајф .
(trg)="47"> " Widzicie , kiedy powiedziała " dzień dobry " , usłyszałem jej akcent z Fife .
(src)="44"> А најблискиот траект од Фајф е преку Брнтајленд .
(trg)="48"> A najbliższa przeprawa promem z Fife jest w Burntisland .
(src)="45"> Значи мора да дошла со тој траект .
(trg)="49"> Więc musiała wziąć prom .
(src)="46"> Забележувате дека палтото кое го носи е премногу мало за детето кое е со неа , значи , тргнала на патов со две деца , но го оставила едното по пат .
(trg)="50"> Zauważcie , że płaszcz , który niosła jest za mały dla dziecka , z którym przyszła .
(trg)="51"> A więc zaczęła podróż z dwójką dzieci , ale po drodze zostawiła jedno z nich .
(src)="47"> Ја забележувате глината на нејзините стапала .
(trg)="52"> Spójrzcie na glinę na jej podeszwach .
(src)="48"> Таква црвена глина нема во круг од стотина милји од Единбург , освен во ботаничките градини .
(trg)="53"> Taka czerwona glina nie występuje w promieniu 160km wokół Edynburga , z wyjątkiem ogrodów botanicznych .
(src)="49"> Па затоа знам дека одела по кратенката преку улицата Инверлит за да стигне до овде .
(trg)="54"> A więc wybrała skrót przez Inverleith Row by tu dotrzeć .
(src)="50"> И за крај , таа има дерматитис на прстите на нејзината десна рака , дерматитис кој е карактеристичен за работниците од линолеумската фабрика во Брнтајленд . "
(trg)="55"> A w końcu , ma zapalenie skóry na palcach prawej ręki .
(trg)="56"> Zapalenie , które jest charakterystyczne dla pracowników fabryki linoleum w Burntisland " .
(src)="51"> А откако Бел ќе го соблече пациентот , и ќе започне со прегледот , можете да замислите уште колку многу работи може да открие .
(trg)="57"> A kiedy Bell w końcu rozbierze pacjenta , zacznie go badać , możemy sobie tylko wyobrazić o ile więcej dostrzeże .
(src)="52"> Како професор по медицина , и како студент , јас бев многу инспириран од оваа приказна .
(trg)="58"> I jako nauczyciel medycyny , jako student byłem bardzo inspirowany tą historią .
(src)="53"> Но можеби не знаете дека нашата способност да го посматраме телото на едноставен начин , користејќи ги своите сетила , е сосема скорешна .
(trg)="59"> Ale możecie nie zdawać sobie sprawy , że nasza możliwość zaglądania do ciała , w ten prosty sposób , z wykorzystaniem własnych zmysłów , zrodziła się całkiem niedawno .
(src)="54"> Фотографијата која ви ја покажувам е од Леополд Оуенбругер кој што , во доцниот XVII век , ја откри перкусијата .
(trg)="60"> Obrazek , który wam pokazuję przedstawia Leopolda Auenbruggera , który pod koniec XVIII wieku odkrył opukiwanie .
(src)="55"> Приказната оди вака :
(src)="56"> Леополд Оуенбругер бил син на гостилничар .
(trg)="61"> Historia głosi , że Leopold Auenbrugger był synem oberżysty .
(src)="57"> И неговиот татко одел долу во подрумот да потчукне од страната на бурињата со вино за да одреди колку вино е останато во нив и да види дали треба да нарача уште .
(trg)="62"> Jego ojciec schodził do piwnicy i opukiwał boki beczółek wina , by określić jak wiele wina zostało i czy trzeba go zamówić więcej .
(src)="58"> Па затоа кога Оуенбергер станал доктор , започнал да го прави истото .
(trg)="63"> Więc kiedy Leopold Auenbrugger został lekarzem zaczął robić to samo .
(src)="59"> Тој потчукнувал на градите од неговите пациенти и на нивнитре стомаци .
(trg)="64"> Zaczął opukiwać klatki piersiowe swoich pacjentów , oraz ich brzuchy .
(src)="60"> И скоро се што ние знеме за перкусијата , кое што можете да го наречете и " ултразвук на тоа време " зголемување на орган , течност околу срцето , течност во белите дробови , стомачни промени -- сè ова е објаснето во неговото прекрасно дело
(trg)="65"> I praktycznie wszystko co wiemy o opukiwaniu , o którym można myśleć jako o USG tamtych czasów - powiększenie narządów , płyn wokół serca , płyn w płucach , zmiany w jamie brzusznej - wszystko to opisał we wspaniałym manuskrypcie
(src)="61"> " Инвентум Новум " - " Ново откритие , " кое ќе исчезнело во заборав , да не бил еден лекар , Корвисар , познат француски доктор -- познат само затоа што му бил лекар на овој господин -- кој повторно не претставил неговото дело .
(trg)="66"> " Inventum Novum " , " Nowe odkrycie " , który odszedłby w zapomnienie , gdyby nie pewien lekarz imieniem Corvisant - sławny francuski lekarz .
(trg)="67"> Sławny tylko dlatego , że był lekarzem tego pana .
(trg)="68"> Corvisant ponownie spopularyzował i wprowadził tę pracę .
(src)="62"> А тоа било пропратено една или две години подоцна со откривање на стетоскопот од страна на Ленак .
(trg)="69"> A rok czy dwa później
(trg)="70"> Laennec odkrył stetoskop .
(src)="63"> Ленак , наводно се шетал низ Париските улици и видел две деца кои се играле со прачка .
(trg)="71"> Mówi się , że Laennec przechodząc ulicami Paryża zobaczył dwójkę dzieci bawiących się patykiem .
(src)="64"> Едно од нив гребело од едната страна на прачката , а другото дете слушало од другата страна .
(trg)="72"> Jedno drapało koniec kijka , a drugie dziecko słuchało na drugim końcu .
(src)="65"> И Ленак помислил дека ова е одличен начин да се слушаат градите или стомакот со нешто што тој го нарекувал " цилиндерот . "
(trg)="73"> I Laennec pomyślał , że będzie to wspaniały sposób by osłuchiwać klatkę piersiową albo brzuch przy użyciu tego , co nazwał cylindrem .
(src)="66"> Подоцна го нарекол стетоскоп .
(trg)="74"> Potem przemianował to na stetoskop .
(src)="67"> Така се родиле стетоскопот и аускултацијата .
(trg)="75"> I tak narodził się stetoskop i osłuchiwanie .
(src)="68"> После неколку години , во доцниот XIX и раниот XX век , одеднаш , берберот- хирург му одстапил место на лекарот кој се обидува да даде дијагноза .
(trg)="76"> Więc w ciągu kilku lat , pod koniec wieku XIX i na początku XX , nagle , cyrulik ustąpił miejsca
(trg)="77"> lekarzowi , który starał się postawić rozpoznanie .
(src)="69"> Ако се сеќавате , многу пред ова време , без разлика што и да те мачи , одиш кај берберот- хирург кој те преврзува , ти пушта крв , те прочистува .
(trg)="78"> Jeśli pamiętacie , przed tym czasem , nieważne co wam dolegało , chodziło się do cyrulika , który stawiał bańki , upuszczał krew , przeczyszczał .
(src)="70"> И да , доколку си сакал , можел да те подстриже -- кратко од страните , долго кај тилот -- и да ти го извади забот додека си веќе таму .
(trg)="79"> I , a tak , jeśli chcieliście , mógł was ostrzyc - krótko po bokach , długo z tyłu - i przy okazji - wyrwać ząb .
(src)="71"> Тој не се ни обидувал да дава дијагноза .
(trg)="80"> Nie próbował stawiać rozpoznania .
(src)="72"> Всушност , некои од вас можеби добро знаат дека берберскиот столб , црвено- белите пруги ги претставуваат крвавите завои на берберот- хирург , и кутиите на двата краја ги претставуваат лончињата во кои крвта била собирана .
(trg)="81"> W rzeczywistości niektórzy z was mogą wiedzieć , że słupek balwierza w czerwone i białe pasy reprezentuje zakrwawione bandaże cyrulika , a pojemniki na każdym końcu reprezentują pojemniki , do których zbierana była krew .
(src)="73"> Појавувањето на аускултацијата и перкусијата претставувале огромна промена и момент кога лекарите започнуваат да гледаат во внатрешноста на телото .
(trg)="82"> Ale pojawienie się osłuchiwania i opukiwania reprezentowało ogromną zmianę , moment w którym lekarze zaczynali zaglądać do wnętrza ciała .
(src)="74"> И мислам дека оваа слика , претставува врв на таа клиничка ера .
(trg)="83"> I myślę , że to konkretne malowidło reprezentuje szczyt tamtej ery w leczeniu .
(src)="75"> Ова е многу позната слика :
(trg)="84"> To bardzo sławne malowidło :
(src)="76"> " Докторот " од Лук Филдс .
(trg)="85"> " Lekarz " Luke 'a Fildesa .
(src)="77"> На Лук Филдс му било наложено од страна на Тејт , кој тогаш ја оформил Тејт Галеријата .
(trg)="86"> Luke 'owi Fildesowi zlecił namalowanie tego Tate , który potem założył Tate Gallery .
(src)="78"> Тејт го поканил Филдс да наслика слика од општествено значење .
(trg)="87"> I Tate poprosił Fildesa o namalowanie obrazu o znaczeniu społecznym .
(src)="79"> И интересно е што Филдс ја избрал оваа тема .
(trg)="88"> Interesujące jest to , że Fildes podjął ten temat .
(src)="80"> Најстариот син на Филдс , Филип , починал на девет годишна возраст на Бадник после кратко боледување .
(trg)="89"> Najstarszy syn Fildesa , Philip , zmarł w wieku dziewięciu lat w Wigilię po krótkiej chorobie .
(src)="81"> И Филдс бил импресиониран од лекарот кој бдеел над неговиот кревет две , три ноќи , па решил да се обиде да го претстави современиот лекар -- скоро да му оддаде почит на тој лекар .
(trg)="90"> I Fildes był tak poruszony przez lekarza , który czuwał przy łóżku przez dwie , trzy noce , że zdecydował , iż postara się przedstawić
(trg)="91"> lekarza tamtych czasów - prawie hołd dla tamtego lekarza .
(src)="82"> И така се родила и сликата " Докторот " , многу позната слика .
(trg)="92"> I dlatego też obraz " Lekarz " jest taki sławny .
(src)="83"> Таа се наоѓа на календари , поштенски марки во многу различни земји .
(trg)="93"> Pojawiał się na kalendarzach , znaczkach pocztowych w wielu różnych krajach .
(src)="84"> Често се прашувам што би правел Филдс доколку бил замолен да наслика слика во модерново време , во 2011 година ?
(trg)="94"> Często zastanawiałem się co by zrobił Fildes , gdyby poproszono go o stworzenie tego obrazu we współczesnych czasach , w roku 2011 ?
(src)="85"> Дали би ставил компјутерски монитор на местото од пациентот ?
(trg)="95"> Czy zamieniłby ekran komputerowy na miejsce gdzie jest pacjent ?
(src)="86"> Имав проблеми во Силиконската Долина затоа што реков дека пациентот во кревет скоро да е претворен во иконка на компјутерот која го претставува пациентот .
(trg)="96"> Miałem pewne problemy z Dolinie Krzemowej przez mówienie , że pacjent w łóżku stał się niemal ikoną realnego pacjenta , który jest w komputerze .
(src)="87"> Дури смислив и назив за таква работа на компјутерот .
(trg)="97"> Nawet ukułem określenie dla tego bytu w komputerze .
(src)="88"> Го нареков иПациент . иПациентот добива големо внимание низ цела Америка .
(trg)="98"> Nazywam to iPacjentem . iPacjent dostaje fantastyczną opiekę w całej Ameryce .
(src)="89"> Пациентот честопати се прашува , каде се сите ?
(trg)="99"> Realny pacjent często się zastanawia , gdzie są wszyscy ?
(src)="90"> Кога ќе дојдат да ми објаснат некои работи ?
(trg)="100"> Kiedy zamierzają przyjść i wyjaśnić mi różne rzeczy ?
(src)="91"> Кој е надлежен овде ?
(trg)="101"> Kto tu dowodzi ?
(src)="92"> Постои вистинска подвоеност меѓу перцепцијата на пациентот и перцепциите на докторите , дури и во најдобрите медицински установи .
(trg)="102"> Jest prawdziwa rozbieżność między postrzeganiem pacjenta , a naszymi własnymi spostrzeżeniami jako lekarze jeśli chodzi o najlepszą opiekę medyczną .
(src)="93"> Сакам да ви покажам една фотографија за да видите како изгледаа визитите кога јас бев на пракса .
(trg)="103"> Chcę wam pokazać obraz tego , jak wyglądały obchody kiedy ja się uczyłem .
(src)="94"> Целиот фокус беше свртен кон пациентот .
(trg)="104"> Koncentrowano się na pacjencie .
(src)="95"> Одевме од кревет до кревет .
(trg)="105"> Chodziliśmy od łóżka do łóżka .
(src)="96"> Дежурниот лекар беше надлежен .
(trg)="106"> Przewodził lekarz prowadzący .
(src)="97"> Деновиве , премногу често , визитите изгледаат вака , а дискусиите се одвиваат во соба која е далеку од пациентот .
(trg)="107"> Obecnie zbyt często obchody wyglądają tak , że dyskusja ma miejsce w pomieszczeniu odległym od pacjenta .
(src)="98"> Дискусиите се во врска со сликите и податоците на компјутерот .
(trg)="108"> Cała dyskusja dotyczy obrazów na komputerze , danych .
(src)="99"> Еден многу важен дел , недостасува . пациентот .
(trg)="109"> I jedyną krytyczną brakującą częścią jest pacjent .
(src)="100"> На моето мислење повлијаеа две анегдоти кои сакам да ги поделам со вас .
(trg)="110"> Na takie moje myślenie wpłynęły dwie anegdoty , którymi chciałbym się z wami podzielić .
(src)="101"> Едната е поврзана со една моја пријателка која имаше рак на градите , и беше пронајден мал рак на градата -- и имаше лумпектомија во градот во кој живеев .
(trg)="111"> Jedna jest związana z moją przyjaciółką , która miała raka piersi , wykryto u niej małego raka piersi - guza usunięto w mieście , w którym mieszkałem .