# mk/0Ect7xGrwfMf.xml.gz
# nl/0Ect7xGrwfMf.xml.gz


(src)="1"> Пред неколку месеци , 40 годишна жена дојде на ургентното одделение во болницата близу местото каде што живеам , и таа беше збунета .
(trg)="1"> Een paar maanden geleden kwam een 40- jarige vrouw naar de spoeddienst van een ziekenhuis in mijn buurt .
(trg)="2"> Ze was erg in de war .

(src)="2"> Нејзиниот крвен притисок беше алармантни 230 со 170 .
(trg)="3"> Haar bloeddruk was alarmerend hoog :
(trg)="4"> 230 op 170 .

(src)="3"> После само неколку минути , таа доживеа срцев колапс .
(trg)="5"> Binnen de paar minuten kreeg ze een hartstilstand .

(src)="4"> Таа беше реанимирана и стабилизирана , и беше префрлена на рентгенско снимање веднаш до одделот ургентното одделение , заради сомнежи за згрутчена крв во белите дробови .
(trg)="6"> Ze werd gereanimeerd , gestabiliseerd en meegetroond naar een CT- scankamer vlak naast de eerste hulp .
(trg)="7"> Ze dachten aan bloedstolsels in de longen .

(src)="5"> Рентгентските снимки не регистрираа згрутчена крв во белите дробови , туку двострани , видливи , опипливи ткива во дојките тумори на дојките , чии метастази беа далеку раширени низ целото нејзино тело .
(trg)="8"> De CT- scan onthulde geen bloedstolsels in de longen , maar toonde bilaterale , zichtbare , voelbare borstmassa 's , borsttumoren .
(trg)="9"> Ze waren uitgezaaid over het hele lichaam .

(src)="6"> И трагично беше тоа што , доколку погледнете во нејзиното медицинско досие , таа била прегледана во четири или пет други здравствени институции во претходните неколку години .
(trg)="10"> De echte tragedie was dat uit haar dossier bleek dat ze in de loop van de voorbije jaren al in vier of vijf andere instellingen voor gezondheidszorg was onderzocht .

(src)="7"> Четири или пет можности да се забележат ткивата во дојките , да се опипаат и да се интервенира во многу порана фаза од оваа во која ние ја прегледавме .
(trg)="11"> Vier of vijf kansen om de borstmassa 's te zien , te voelen en in een veel vroeger stadium in te grijpen dan toen we haar zagen .

(src)="8"> Дами и господа , ова воопшто не е необична приказна .
(trg)="12"> Dames en heren , dit is geen ongewoon verhaal .

(src)="9"> За жал , вакво нешто се случува цело време .
(trg)="13"> Het gebeurt helaas de hele tijd .

(src)="10"> Се шегувам , но само половично , дека ако дојдете во една од нашите болници со исечен екстремитет , никој нема да ви поверува се додека не направат рендгенска снимка , или магнетна резонанца или да се консултираат со ортопед .
(trg)="14"> Ik maak een grapje , maar meen het half , dat als je naar een van onze ziekenhuizen komt en je mist een ledemaat , niemand je zal geloven voor je een CT- scan , MRI of orthopedische raadpleging bent gepasseerd .

(src)="11"> Не сум лудит .
(trg)="15"> Ik ben niet tegen moderne middelen .

(src)="12"> Предавам на Стенфорд
(trg)="16"> Ik geef les aan Stanford .

(src)="13"> Јас сум лекар кој работи со помош на најновата технологија .
(trg)="17"> Ik ben een arts die gebruik maakt van de modernste technologie .

(src)="14"> Но би сакал да ви образложам во наредните 17 минути дека кога ги скратуваме прегледите , кога се потпираме само на испитувања отколку на разговор и преглед на пациентот , не само што пропуштаме да дадеме едноставни дијагнози кои можат да бидат дијагнозирани во излечива , почетна фаза , туку губиме и нешто многу повеќе .
(trg)="18"> Toch zou ik jullie in de komende 17 minuten graag duidelijk maken dat we het fysieke onderzoek niet mogen verwaarlozen .
(trg)="19"> Als we liever testen voorschrijven dan met de patiënt te praten en hem te onderzoeken , gaan we niet alleen eenvoudige diagnoses mislopen die in een behandelbaar , vroeg stadium kunnen worden gediagnosticeerd , maar gaan we veel meer dan dat verliezen .

(src)="15"> Губиме еден ритуал .
(trg)="20"> We verliezen een ritueel .

(src)="16"> Губиме ритуал кој што верувам дека е трансформациски , трансцендентален , и кој лежи во срцето на односот пациент- лекар .
(trg)="21"> We verliezen een ritueel waarvan ik geloof dat het transformatief , transcendent en het hart van de patiënt- artsrelatie is .

(src)="17"> Ова можеби ќе звучи како ерес овде на ТЕД , но би сакал да ви го претставам најважната иновација , според мене , во областа на медицината кое треба да дојде во наредните 10 години а тоа е моќта на човековата рака -- да допре , да утеши , да дијагностицира и да одреди терапија .
(trg)="22"> Dit bij TED komen zeggen kan ketterij zijn , maar ik wil jullie laten kennismaken met wat ik beschouw als de belangrijkste vernieuwing in de geneeskunde voor de komende 10 jaar .
(trg)="23"> Dat is de kracht van de menselijke hand - om aan te raken , te troosten , te diagnosticeren en te behandelen .

(src)="18"> Прво сакам да ве запознаам со човекот чија што фотографија можеби ја препознавате .
(trg)="24"> Ik wil jullie eerst laten kennismaken met deze persoon die jullie misschien wel herkennen .

(src)="19"> Ова е сер Артур Конан Дојл .
(trg)="25"> Dit is Sir Arthur Conan Doyle .

(src)="20"> Бидејќи сме во Единбург , а ќе додадам и дека сум голем обожавател на Конан Дојл .
(trg)="26"> Aangezien we in Edinburgh zijn , geef ik toe dat ik een grote fan ben van Conan Doyle .

(src)="21"> Можеби не знаете дека Конан Дојл студирал медицина овде во Единбург , и неговиот лик , Шерлок Холмс , бил инспириран од сер Џозеф Бел .
(trg)="27"> Misschien weten jullie het niet maar Conan Doyle studeerde hier in Edinburgh aan de medische faculteit en zijn personage , Sherlock Holmes , werd geïnspireerd door Sir Joseph Bell .

(src)="22"> Џозеф Бел бил одличен учител , по сите основи .
(trg)="28"> Joseph Bell was in alle opzichten een buitengewoon lesgever .

(src)="23"> И Конан Дојл , пишувајќи за Бел , го опишал следниот разговор помеѓу Бел и неговитре студенти .
(trg)="29"> Conan Doyle beschreef de volgende gedachtewisseling tussen Bell en zijn studenten .

(src)="24"> Замислете го Бел како седи во амбулантата опкружен со своите студенти , а пациентите се пријавуваат на ургентно и откако се евидентирани , доаѓаат кај него .
(trg)="30"> Verbeeld je Bell in de polikliniek met studenten om hem heen .
(trg)="31"> Patiënten melden zich aan , worden geregistreerd en binnengebracht .

(src)="25"> И доаѓа една жена со дете , а Конан Дојл ја опишува следната ситуација :
(trg)="32"> Een vrouw komt binnen met een kind en Conan Doyle beschrijft het volgende gesprek .

(src)="26"> Жената вели , " Добро утрo . "
(trg)="33"> De vrouw zegt :
(trg)="34"> ´Goedemorgen ' .

(src)="27"> Бел ја прашува :
(trg)="35"> Bell zegt :

(src)="28"> " Какво беше патувањето со траект од Брнтајленд ? "
(trg)="36"> ´Hoe verliep de oversteek met de veerboot van Burntisland ? '

(src)="29"> Таа вели : " Добро беше . "
(trg)="37"> Ze zegt :
(trg)="38"> ´Goed . '

(src)="30"> А тој вели :
(trg)="39"> Hij zegt :

(src)="31"> " Каде ви е другото дете ? "
(trg)="40"> ´Waar is je andere kind gebleven ? '

(src)="32"> Таа вели :
(trg)="41"> Ze zegt :

(src)="33"> " Го оставив кај сестра ми во Лит . "
(trg)="42"> ´Ik liet hem bij mijn zus op Leith . '

(src)="34"> А тој вели ,
(trg)="43"> Hij zegt :

(src)="35"> " Дали дојдовте по скратениот пат преку улицата Инверлит за да стигнете до амбулантата ? "
(trg)="44"> ' Heb je de binnenweg langs Inverleith Row genomen om naar hier te komen ? '

(src)="36"> Таа вели :
(trg)="45"> Ze zegt :

(src)="37"> " Да . "
(trg)="46"> ´Ja . '

(src)="38"> Потоа тој прашува : " Дали сè уште работите во фабриката за линолеум ? "
(trg)="47"> Hij zegt :
(trg)="48"> ´Werk je nog in de linoleumfabriek ? '

(src)="39"> А таа вели :
(trg)="49"> Ze zegt :

(src)="40"> " Да , работам . "
(trg)="50"> ´Jawel . '

(src)="41"> Тогаш Бел им објаснува на студентите .
(trg)="51"> Daarna legt Bell het uit aan de studenten .

(src)="42"> Тој вели :
(trg)="52"> Hij zegt :

(src)="43"> " Гледате , кога таа рече " Добро утро , " по акцентот го насетив дијалектот од Фајф .
(trg)="53"> ´Toen ze zei :
(trg)="54"> ´Goedemorgen , ' hoorde ik haar tongval van Fife .

(src)="44"> А најблискиот траект од Фајф е преку Брнтајленд .
(trg)="55"> De dichtstbijzijnde ferry- overtocht van Fife komt uit Burntisland .

(src)="45"> Значи мора да дошла со тој траект .
(trg)="56"> Dus moet ze daar de veerboot hebben genomen .

(src)="46"> Забележувате дека палтото кое го носи е премногу мало за детето кое е со неа , значи , тргнала на патов со две деца , но го оставила едното по пат .
(trg)="57"> De jas die ze bij zich had is te klein voor het kind dat ze bij heeft .
(trg)="58"> Dus begon ze de reis met twee kinderen , maar liet er eentje onderweg achter .

(src)="47"> Ја забележувате глината на нејзините стапала .
(trg)="59"> Bekijk de klei op de zolen van haar voeten .

(src)="48"> Таква црвена глина нема во круг од стотина милји од Единбург , освен во ботаничките градини .
(trg)="60"> Zulke rode klei vind je niet op minder dan honderdvijftig kilometer van Edinburgh behalve dan in de botanische tuin .

(src)="49"> Па затоа знам дека одела по кратенката преку улицата Инверлит за да стигне до овде .
(trg)="61"> Daarom nam ze een binnenweg langs Inverleith Row om naar hier te komen .

(src)="50"> И за крај , таа има дерматитис на прстите на нејзината десна рака , дерматитис кој е карактеристичен за работниците од линолеумската фабрика во Брнтајленд . "
(trg)="62"> Tenslotte heeft ze een soort dermatitis op de vingers van haar rechterhand .
(trg)="63"> Een dermatitis die uniek is voor de arbeiders in de linoleumfabriek van Burntisland . '

(src)="51"> А откако Бел ќе го соблече пациентот , и ќе започне со прегледот , можете да замислите уште колку многу работи може да открие .
(trg)="64"> Je kan je voorstellen hoe veel meer Bell nog zou vinden als hij de ontklede patiënte ging onderzoeken .

(src)="52"> Како професор по медицина , и како студент , јас бев многу инспириран од оваа приказна .
(trg)="65"> Als professor in de geneeskunde , ook als student werd ik zeer geïnspireerd door dat verhaal .

(src)="53"> Но можеби не знаете дека нашата способност да го посматраме телото на едноставен начин , користејќи ги своите сетила , е сосема скорешна .
(trg)="66"> Maar misschien realiseren jullie je niet dat deze eenvoudige manier om naar het lichaam te kijken met behulp van onze zintuigen eigenlijk vrij recent is .

(src)="54"> Фотографијата која ви ја покажувам е од Леополд Оуенбругер кој што , во доцниот XVII век , ја откри перкусијата .
(trg)="67"> Dit is Leopold Auenbrugger die op het einde van de 18de eeuw de percussie ontdekt .

(src)="55"> Приказната оди вака :
(src)="56"> Леополд Оуенбругер бил син на гостилничар .
(trg)="68"> Het verhaal gaat dat Leopold Auenbrugger de zoon was van een herbergier .

(src)="57"> И неговиот татко одел долу во подрумот да потчукне од страната на бурињата со вино за да одреди колку вино е останато во нив и да види дали треба да нарача уште .
(trg)="69"> Zijn vader had de gewoonte om in de kelder op de zijkanten van de wijntonnen te kloppen om te bepalen hoeveel wijn er nog over was en of hij er moest bijbestellen .

(src)="58"> Па затоа кога Оуенбергер станал доктор , започнал да го прави истото .
(trg)="70"> Toen Auenbrugger arts werd , begon hij hetzelfde te doen .

(src)="59"> Тој потчукнувал на градите од неговите пациенти и на нивнитре стомаци .
(trg)="71"> Hij begon de borst en de buik van zijn patiënten te bekloppen .

(src)="60"> И скоро се што ние знеме за перкусијата , кое што можете да го наречете и " ултразвук на тоа време " зголемување на орган , течност околу срцето , течност во белите дробови , стомачни промени -- сè ова е објаснето во неговото прекрасно дело
(trg)="72"> Alles wat we nu weten over percussie , die je kan beschouwen als de echografie van toen - orgaanvergroting , vocht rond het hart , vocht in de longen , veranderingen in de buik - dit alles beschreef hij in dit prachtige manuscript

(src)="61"> " Инвентум Новум " - " Ново откритие , " кое ќе исчезнело во заборав , да не бил еден лекар , Корвисар , познат француски доктор -- познат само затоа што му бил лекар на овој господин -- кој повторно не претставил неговото дело .
(trg)="73"> ' Inventum Novum´ of ´Nieuwe Uitvinding ' .
(trg)="74"> Het zou in de vergetelheid zijn geraakt zonder deze arts , Corvisart .
(trg)="75"> Een beroemde Franse arts - alleen beroemd omdat hij arts was van deze meneer .

(src)="62"> А тоа било пропратено една или две години подоцна со откривање на стетоскопот од страна на Ленак .
(trg)="77"> Enkele jaren later gevolgd door de ontdekking van de stethoscoop door Laennec .

(src)="63"> Ленак , наводно се шетал низ Париските улици и видел две деца кои се играле со прачка .
(trg)="78"> Men vertelt dat Laennec in de straten van Parijs twee kinderen zag spelen met een stok .

(src)="64"> Едно од нив гребело од едната страна на прачката , а другото дете слушало од другата страна .
(trg)="79"> Een krabde aan het eind van de stok , het ander luisterde aan de andere kant .

(src)="65"> И Ленак помислил дека ова е одличен начин да се слушаат градите или стомакот со нешто што тој го нарекувал " цилиндерот . "
(trg)="80"> Laennec dacht dat dit een prachtige manier kon worden om te luisteren naar borst of buik met behulp van wat hij ´de cilinder´ noemde .

(src)="66"> Подоцна го нарекол стетоскоп .
(trg)="81"> Later doopte hij hem om tot stethoscoop .

(src)="67"> Така се родиле стетоскопот и аускултацијата .
(trg)="82"> Zo ontstonden de stethoscoop en het luisteren naar lichaamsgeruis ( auscultatie ) .

(src)="68"> После неколку години , во доцниот XIX и раниот XX век , одеднаш , берберот- хирург му одстапил место на лекарот кој се обидува да даде дијагноза .
(trg)="83"> In de loop van een paar jaar , in de late jaren 1800 , begin 1900 , had de kapper- heelmeester plaatsgemaakt voor een arts die een diagnose probeerde te stellen .

(src)="69"> Ако се сеќавате , многу пред ова време , без разлика што и да те мачи , одиш кај берберот- хирург кој те преврзува , ти пушта крв , те прочистува .
(trg)="84"> Vóór die tijd ging je , wat je ook mankeerde , naar de kapper- heelmeester voor een behandeling met cupping , aderlaten of purgeren .

(src)="70"> И да , доколку си сакал , можел да те подстриже -- кратко од страните , долго кај тилот -- и да ти го извади забот додека си веќе таму .
(trg)="85"> En , oh ja , als je wilde , knipte hij ook nog je haren - kort aan de zijkanten , lang achteraan - en trok terloops ook nog een tand .

(src)="71"> Тој не се ни обидувал да дава дијагноза .
(trg)="86"> Hij deed geen enkele poging tot diagnose .

(src)="72"> Всушност , некои од вас можеби добро знаат дека берберскиот столб , црвено- белите пруги ги претставуваат крвавите завои на берберот- хирург , и кутиите на двата краја ги претставуваат лончињата во кои крвта била собирана .
(trg)="87"> Sommigen van jullie kennen misschien de barbierstok nog met de rode en witte strepen , die de bloederige verbanden van de kapper- heelmeester voorstellen .
(trg)="88"> De potten aan beide uiteinden vertegenwoordigen de potten waarin het bloed werd opgevangen .

(src)="73"> Појавувањето на аускултацијата и перкусијата претставувале огромна промена и момент кога лекарите започнуваат да гледаат во внатрешноста на телото .
(trg)="89"> De komst van auscultatie en percussie betekende een grote verandering .
(trg)="90"> Van toen af begonnen artsen in het lichaam te kijken .

(src)="74"> И мислам дека оваа слика , претставува врв на таа клиничка ера .
(trg)="91"> Dit aparte schilderij vertegenwoordigt volgens mij het hoogtepunt , de piek van dat klinische tijdperk .

(src)="75"> Ова е многу позната слика :
(trg)="92"> Dit is een zeer beroemd schilderij :

(src)="76"> " Докторот " од Лук Филдс .
(trg)="93"> ' The Doctor´ door Luke Fildes .

(src)="77"> На Лук Филдс му било наложено од страна на Тејт , кој тогаш ја оформил Тејт Галеријата .
(trg)="94"> Luke Fildes kreeg de opdracht voor dit schilderij van Tate toen die de Tate Gallery stichtte .

(src)="78"> Тејт го поканил Филдс да наслика слика од општествено значење .
(trg)="95"> Tate vroeg Fildes om een schilderij van maatschappelijk belang te schilderen .

(src)="79"> И интересно е што Филдс ја избрал оваа тема .
(trg)="96"> Het is interessant dat Fildes dit onderwerp koos .

(src)="80"> Најстариот син на Филдс , Филип , починал на девет годишна возраст на Бадник после кратко боледување .
(trg)="97"> Fildes´ oudste zoon , Philip , overleed negen jaar oud op kerstavond na een korte ziekte .

(src)="81"> И Филдс бил импресиониран од лекарот кој бдеел над неговиот кревет две , три ноќи , па решил да се обиде да го претстави современиот лекар -- скоро да му оддаде почит на тој лекар .
(trg)="98"> Fildes was zo ontroerd door de arts die twee , drie nachten lang bij het ziekbed waakte , dat hij besloot de arts in onze tijd af te beelden - bijna een eerbetoon aan deze arts .

(src)="82"> И така се родила и сликата " Докторот " , многу позната слика .
(trg)="99"> Vandaar het schilderij ´The Doctor ' , een zeer beroemd schilderij .

(src)="83"> Таа се наоѓа на календари , поштенски марки во многу различни земји .
(trg)="100"> Het heeft op kalenders en postzegels in veel verschillende landen gestaan .

(src)="84"> Често се прашувам што би правел Филдс доколку бил замолен да наслика слика во модерново време , во 2011 година ?
(trg)="101"> Ik heb me vaak afgevraagd wat Fildes zou hebben gedaan mocht hij gevraagd zijn om dit schilderij te schilderen in de moderne tijd , in het jaar 2011 ?

(src)="85"> Дали би ставил компјутерски монитор на местото од пациентот ?
(trg)="102"> Zou hij de patiënt door een computerscherm hebben vervangen ?

(src)="86"> Имав проблеми во Силиконската Долина затоа што реков дека пациентот во кревет скоро да е претворен во иконка на компјутерот која го претставува пациентот .
(trg)="103"> Ik heb in Silicon Valley wat problemen gekregen door te zeggen dat de patiënt in het bed bijna uitgegroeid is tot een icoon voor de echte patiënt in de computer .

(src)="87"> Дури смислив и назив за таква работа на компјутерот .
(trg)="104"> Ik bedacht een term voor die entiteit in de computer .

(src)="88"> Го нареков иПациент . иПациентот добива големо внимание низ цела Америка .
(trg)="105"> Ik noem het de iPatient .
(trg)="106"> De iPatient krijgt in heel Amerika de beste zorgen .

(src)="89"> Пациентот честопати се прашува , каде се сите ?
(trg)="107"> Terwijl de echte patiënt zich vaak afvraagt waar iedereen blijft ?

(src)="90"> Кога ќе дојдат да ми објаснат некои работи ?
(trg)="108"> Wanneer gaan ze eens langskomen om mij wat dingen uit te leggen ?

(src)="91"> Кој е надлежен овде ?
(trg)="109"> Wie heeft de leiding ?

(src)="92"> Постои вистинска подвоеност меѓу перцепцијата на пациентот и перцепциите на докторите , дури и во најдобрите медицински установи .
(trg)="110"> Er is een echte kloof ontstaan tussen wat de patiënt en wijzelf als artsen als beste medische zorg ervaren .

(src)="93"> Сакам да ви покажам една фотографија за да видите како изгледаа визитите кога јас бев на пракса .
(trg)="111"> Hier een foto van hoe rondes eruitzagen tijdens mijn opleiding .

(src)="94"> Целиот фокус беше свртен кон пациентот .
(trg)="112"> De focus lag op de patiënt .

(src)="95"> Одевме од кревет до кревет .
(trg)="113"> We gingen van bed naar bed .

(src)="96"> Дежурниот лекар беше надлежен .
(trg)="114"> De behandelende arts had de leiding .

(src)="97"> Деновиве , премногу често , визитите изгледаат вака , а дискусиите се одвиваат во соба која е далеку од пациентот .
(trg)="115"> Maar nu
(trg)="116"> lijken rondes te vaak hierop .
(trg)="117"> De discussie wordt in een kamer ver weg van de patiënt gevoerd .

(src)="98"> Дискусиите се во врска со сликите и податоците на компјутерот .
(trg)="118"> De discussie gaat over beelden op de computer , data .

(src)="99"> Еден многу важен дел , недостасува . пациентот .
(trg)="119"> Het belangrijkste onderdeel ontbreekt en dat is de patiënt .

(src)="100"> На моето мислење повлијаеа две анегдоти кои сакам да ги поделам со вас .
(trg)="120"> Ik ben zo gaan denken door twee anekdotes die ik jullie wil vertellen .