# ky/4GBaUQduFsng.xml.gz
# nl/4GBaUQduFsng.xml.gz
(src)="1"> Бир нече жыл мурун өзүмдү көнүмүш адат жашоомдо токтоп калгандай сездим .
(src)="2"> Ошондо , улуу Америкалык философ -
(src)="3"> Морган Спарлоктун кылган иштерин туурап , жаңы нерсени 30 күндүн ичинде баштайын деп чечтим .
(trg)="1"> Een paar jaar geleden voelde ik me alsof ik vast zat in een sleur , dus besloot ik om in de voetsporen te treden van de grote Amerikaanse filosoof , Morgan Spurlock , en iets nieuws te proberen gedurende 30 dagen .
(src)="4"> Бул ойдун мааниси абдан жөнөкөй .
(trg)="2"> Het idee is eigenlijk vrij simpel .
(src)="5"> Өзүңүздүн жашооңузду байыта турган бир нерсе жөнүндө ойлонуп , ошону 30 күндүн ичинде ишке ашырганга аракет кылыңыз .
(trg)="3"> Denk aan iets wat je altijd al hebt willen toevoegen aan je leven en probeer het gedurende de volgende 30 dagen .
(src)="6"> Байкап көрсө , 30 күндүн ичиндеги убакыт жаңы адатты уйрөнүүгө же эски адаттан айрылууга туура келген мезгил экен - мисалы , жаңылыктарды көрүүнү жашооңуздан алып салуу .
(trg)="4"> Het blijkt dat 30 dagen zo ongeveer de juiste hoeveelheid tijd is om een nieuwe gewoonte aan te leren of af te leren -- zoals het bekijken van het nieuws -- in je leven .
(src)="7"> Мен ушул 30 күндүк өзгөрүүнүн ичинде бир топ нерселерди үйрөндүм .
(trg)="5"> Er zijn een paar dingen die ik geleerd heb tijdens deze 30- daagse uitdagingen .
(src)="8"> Биринчиден , мурда айлар учуп , унутулса , бир айдан кийин , ар бир маал эсте сакталып жатты .
(trg)="6"> Het eerste , in plaats van dat de maanden voorbij vlogen , vergeten , was de tijd veel meer memorabel .
(src)="9"> Өзгөрүүнүн жаңы нерсеси катары , мен бир ай боюнча ар күнүмдү сүрөткө тарттым .
(trg)="7"> Dit was onderdeel van een uitdaging waarbij ik gedurende een maand elke dag een foto nam .
(src)="10"> Ырас , кайсы жерде болгонум жана эмне кылганым толугу менен эсимде болду .
(trg)="8"> Ik herinner me precies waar ik was en wat ik deed die dag .
(src)="11"> Дагы байкап көрсөм , 30 күндүк өзгөрүүлөрүм канчалык кыйыныраак болгон сайын , өзүмө ишеничим көбөйдү .
(trg)="9"> Ik heb ook gemerkt dat toen ik meer en moeilijker uitdagingen begon te doen , mijn zelfvertrouwen groeide .
(src)="12"> Компьютерден башы чыкпаган окумуш сөрөйдөн жумушка ыракат алуу үчүн велосипед айдаган адамга айландым .
(trg)="10"> Ik ging van een aan de computer gekluisterde nerd naar een man die naar het werk fietst -- voor de lol .
(src)="13"> Бул аз келгенсип , мен былтыр Килиманджаронун чокусуна чыктым , ал Африкадагы эң бийик тоо болуп эсептелет .
(trg)="11"> Zo beklom ik vorig jaar Mount Kilimanjaro , de hoogste berg in Afrika .
(src)="14"> Мен ушул 30 күндүк өзгөрүүлөргө чейин мындай нерселерди такыр кылган эмесмин .
(trg)="12"> Ik zou nooit zo avontuurlijk geweest zijn voordat ik aan mijn 30- dagen- uitdagingen begon .
(src)="15"> Менин көзүм жетти , эгер бир нерсени абдан катуу кааласаңыз , 30 күндүн ичинде ар нерсени ишке ашырсаңыз болот экен .
(trg)="13"> Ik heb ook bedacht dat als je echt iets graag genoeg wilt , je alles kunt doen gedurende 30 dagen .
(src)="16"> Жашооңузда бир көркөм кара сөз жазгыңыз келди беле ?
(trg)="14"> Heb je ooit een roman willen schrijven ?
(src)="17"> Ар жылы ноябрда , он миңдеген адамдар 50 000 сөздөн турган чыгарманы 30 күндүн ичинде башынан баштап жазганга аракет кылышат .
(trg)="15"> Elk jaar in november proberen tienduizenden mensen hun eigen roman van 50 . 000 woorden te schrijven , startend van niets , in 30 dagen .
(src)="18"> Ал үчүн бир айдын ичинде күнүнө 1, 667 сөз жазыш керек экен .
(trg)="16"> Het blijkt dat het enige dat je moet doen , is :
(trg)="17"> 1 . 667 woorden per dag schrijven gedurende een maand .
(src)="19"> Мен ошондой кылдым .
(trg)="18"> Dat deed ik dus .
(src)="20"> Баса , ийгиликтин сыры - баардык сөздөрдү жазып бүтмөйүнчө , уктабаш керек .
(trg)="19"> Tussen haakjes , het geheim is om niet te gaan slapen totdat je je woorden voor de dag geschreven hebt .
(src)="21"> Балким сиз уйкудан айрыласыз , бирок көркөм кара сөзүңүздү бүтүрөсүз .
(trg)="20"> Je hebt dan misschien slaaptekort , maar je roman zal klaar zijn .
(src)="22"> Эми менин китебим Американын улуу көркөм кара сөз чыгармасына киреби ?
(trg)="21"> Is mijn boek de volgende grote Amerikaanse roman ?
(src)="23"> Жок .
(trg)="22"> Nee .
(src)="24"> Мен аны бир айдын гана ичинде жаздым .
(trg)="23"> Ik schreef het in een maand .
(src)="25"> Ал абдан начар .
(trg)="24"> Het is vreselijk .
(src)="26"> А бирок мындан ары , мисалы ,
(src)="27"> TED кечесинде Джон Ходжманды кезиксем ,
(trg)="25"> Maar voor de rest van mijn leven hoef ik , als ik John Hodgman ontmoet op een feestje bij TED , niet te zeggen :
(src)="28"> " Мен компьютер адисимин " деп айткаңга мажбур эмесмин .
(trg)="26"> " Ik ben computerwetenschapper . "
(src)="29"> Албетте эмесмин , бирок кааласам , " Мен жазуучумун " деп айтсам болот .
(trg)="27"> Nee , nee , als ik wil kan ik zeggen :
(trg)="28"> " Ik schrijf romans . "
(src)="30"> ( Күлкү )
(trg)="29"> ( Gelach )
(src)="31"> Дагы сизге айта турган акыркы сөзүм - мен жаңы , туруктуу өзгөрүүлөрдү кылганда , алар менин күнүмдүк адаттарыма батыраак айланганын түшүндүм .
(trg)="30"> Nog een laatste ding dat ik zou willen vermelden .
(trg)="31"> Ik heb geleerd dat wanneer ik kleine , duurzame veranderingen toepas , dingen die ik kan blijven doen , ze meer kans hebben om gewoontes te worden .
(src)="32"> Чоң , шумдук өзгөрүүлөрдүн эч жаман нерсеси жок .
(trg)="32"> Er is niets mis met grote , gekke uitdagingen .
(src)="33"> Чынында , алар абдан кызыктуу болушу мүмкүн .
(trg)="33"> In feite geven ze een hoop lol .
(src)="34"> Бирок алар ар дайым адаттарга айланаары күмөн .
(trg)="34"> Maar het is minder waarschijnlijk dat ze gewoontes worden .
(src)="35"> Мен 30 күндүн ичинде шекер колдонбой калганда , 31- чи күн ушуга окшош болгон .
(trg)="35"> Toen ik suiker opgaf gedurende 30 dagen , zag dag 31 er zo uit .
(src)="36"> ( Күлкү )
(trg)="36"> ( Gelach )
(src)="37"> Анда эмесе менин суроом сизге мындай :
(src)="38"> Сиз эмнени күтүп жатасыз ?
(trg)="37"> Mijn vraag aan jullie is : waar wacht je nog op ?
(src)="39"> Мен сизге кепилдик бере алам , каалайсызбы же каалабайсызбы , келе жаткан 30 күн дагы өтөт . ошондуктан , ар дайым жасагыңыз келген нерсе жөнүндө ойлонуп , эмки 30 күндүн ичинде аны ишке ашырганга аракет кылыңыз .
(trg)="38"> Ik garandeer je dat de komende 30 dagen voorbij zullen gaan , of je het nu leuk vindt of niet .
(trg)="39"> Waarom bedenk je niets dat je altijd al wilde proberen ?
(trg)="40"> Geef het een kans de volgende 30 dagen .
(src)="40"> Ыракмат .
(trg)="41"> Dank u .
(src)="41"> ( Кол чабуу )
(trg)="42"> ( Applaus )
# ky/5SAQIXcUwqXW.xml.gz
# nl/5SAQIXcUwqXW.xml.gz
(src)="1"> Биз Британдык музейде буюмдардын жыйындысынан эң негизги
(src)="2"> Розеттик ташты карап жатабыз
(trg)="1"> We zijn hier in het British Museum en we kijken naar een van de belangrijkste voorwerpen uit zijn collectie : de Steen van Rosetta .
(src)="3"> Ал айнекчеде , тегеректеген эл аны сүрөткө тартып жатышат .
(trg)="2"> De steen staat in een glazen kast en eromheen staan mensen te fotograferen .
(src)="4"> Элдер аны жактырышат !
(trg)="3"> Iedereen is gek van die steen !
(src)="5"> Ооба , алар аны жакшы көрүшөт .
(trg)="5"> De museumwinkel heeft er gadgets van , je kunt er een miniatuur Steen van Rosetta kopen , en posters , koffiemokken , ik geloof dat er zelfs een deurmat van is .
(src)="10"> Бирок тарыхты алсак анын өзү укмуштуудай маанилүү .
(trg)="6"> De steen zelf is historisch ongelooflijk belangrijk .
(src)="11"> Ал бизге эң биринчиден иероглифтерди түшүнгөнгө , окуганга жана которгонго мүмкүнчүлүк берет .
(trg)="7"> Dankzij de steen konden we voor het eerst hiërogliefen begrijpen , lezen en vertalen !
(src)="12"> Иероглифтер - байыркы Египеттиктердин жазма тили болгон .
(trg)="8"> Hiërogliefen is hoe de oude Egyptenaren schreven .
(src)="13"> XIX - кылымдын жарымына чейин алар эмне жөнүндө айтып жатышканын биз билчү эмеспиз .
(trg)="9"> Tot het midden van de negentiende eeuw hadden we geen idee wat ze betekenden .
(src)="14"> Тил өзү сүрөттөр менен берилген ошондуктан ал накта адашууга алып келген .
(src)="15"> Себеби , мен ойлойм , алгачкы археологдор ишенишкен - жана лингвистер ишенишкен - алар көргөн сүрөттөрдөн чымчыктардын же жыландардын сөлөкөтөрүн жана башка ар түрдүү формаларды көрө алышкан .
(src)="16"> Туурасында алар чыныгы дүйнөдөгү кандайдыр бир маанилүү нерсени чагылдырышкан .
(trg)="10"> Hiërogliefen zien eruit als een soort pictogrammen en daardoor ontstond een groot misverstand want archeologen en taalkundigen geloofden vroeger dat deze plaatjes van bijvoorbeeld vogels en slangen en andere vormen , stonden voor het voorwerp in het echt .
(src)="17"> Туура , эгер сиз чымчыкты көрсөңүз кандайдыр бир учурда чымчыкка тиешелүү болот .
(trg)="11"> Dus als je een vogel zag , dan werd er een soort vogel bedoeld .
(trg)="12"> Maar dat is helemaal niet zo .
(src)="18"> Бирок факт боюнча бул анчеин андай эмес бул абдан татаал тил .
(trg)="13"> De taal is veel subtieler dan dat .
(src)="19"> Розета ташы Египеттердин иероглифтери тартылган сүрөттөр эмес экенин түшүнүүгө жардам берди .
(src)="20"> Алар пиктограммалар эмес .
(src)="21"> Бул чындыгында фонетика .
(trg)="14"> De Steen van Rosetta hielp ze begrijpen dat Egyptische hiëroglyfen niet zomaar plaatjes waren ; het zijn geen pictogrammen het is een fonetisch schrift .
(src)="22"> Ошентип баардык тартылган сүрөттөргө окшош нерселер чындыгында тыбыштарды чагылдырат .
(src)="23"> Демек ушинтип алар кантип байыркы Египет иероглифтерин которууну түшүнүшкөн .
(trg)="15"> Al die vormen die plaatjes lijken te zijn , staan voor klanken en daardoor kon men uiteindelijk ontdekken hoe oude Egyptische hiërogliefen vertaald konden worden .
(src)="24"> Жана биз муну жасай алганыбыздын максаты анткени бул таш ошол эле билдирүүнү үч ирет үч башка тилдерде айткан .
(trg)="16"> Dit kon doordat op deze steen dezelfde booschap
(trg)="17"> staat in drie verschillende talen .
(src)="25"> Демек үч тилдерибиз булар :
(src)="26"> Байыркы Грек тили , эң түпкүрүндө жайгашкан .
(src)="27"> Ал административтик тил болгон .
(trg)="18"> Deze talen zijn Oudgrieks , in het onderste deel , dit was de officiële taal , de taal van de regering .
(src)="29"> Анын себеби - Египетти
(trg)="19"> Dat komt doordat
(src)="30"> Улуу Александр басып алган жана грек бийлигин эллинизм доорунда орнотконунда
(src)="31"> Жана ушул Байыркы Египетте тастыкталган .
(trg)="20"> Alexander de Grote Egypte had veroverd en zijn Hellenistische Griekse regime naar Egypte bracht waar het nog lang bleef .
(src)="32"> Келгиле эске салалы , биз болжол менен б . з . ч 200 ж . ж . жөнүндө айтып жатабыз .
(trg)="21"> We hebben het hier over ca .
(trg)="22"> 200 v . Chr .
(trg)="23"> Hiërogliefen waren toen al bijna uitgestorven .
(src)="34"> Алар таптакыр жоголгончо дагы бир нече жүздөгөн жылдар өтөт .
(trg)="24"> Ze gingen nog maar een paar honderd jaar mee .
(trg)="25"> Dit is dus uit de laatste periode van deze 3000 jaar oude taal .
(src)="36"> Ошентип орто ченде - демотик жазма , тактап айтканда " Элдин тили " дегенди билдирет .
(trg)="26"> De middelste sectie van de steen is Demotisch ,
(src)="37"> Бул Египеттиктер колдонгон жалпы тил болгон .
(trg)="27"> letterlijk " De taal van het volk " , dit was wat de gemiddelde Egyptenaar sprak .
(src)="38"> Албетте башкысы , ыйык жазма .
(src)="39"> Алар иероглифтер болгон .
(trg)="28"> Bovenaan was natuurlijk het heilige schrift , de hiërogliefen .
(src)="40"> Бул ушундай тил болгон , Розеттик таш пайда болгуча биз аны окуй алган эмеспиз .
(trg)="29"> Deze konden we werkelijk niet lezen totdat we de Steen van Rosetta hadden .
(src)="41"> Ошентип биз Розеттик таштан жазма картуштарды көрө алчубуз , алар башкаруучулардын аттарынан турган .
(trg)="30"> In de tekst op de Steen staan cartouches met daarin de namen van de heersers .
(src)="42"> Картуштар - бул узун форма түрүндө , башкаруучулардын аттарынан турат .
(trg)="31"> Cartouches zijn een soort rechthoeken , of kaders waar de naam van een heerser in staat .
(src)="43"> Мындай учурда Птолемей Бешинчи болмок .
(trg)="32"> In dit geval , Ptolemeüs de Vijfde .
(src)="44"> Ошентип бул башкаруучунун атын ушул үч тилде айырмалагандан кийин , биз иероглифтерди чечмелегендин ачкычын таптык .
(trg)="33"> Doordat zijn naam herkend kon worden in deze drie verschillende talen , vonden ze een manier om de hiërogliefen te ontsluiten .
(src)="45"> Бул ондогон жылдарды алды .
(trg)="34"> Dit duurde tientallen jaren .
(trg)="35"> Het was ongelooflijk moeilijk .
(src)="47"> Бул кантип табылганы тууралуу биз дагы эле айтып бүтө элекпиз .
(trg)="36"> En we hebben nog niet eens besproken hoe de steen gevonden is !
(src)="48"> Наполеон өзүнүн армиясын
(src)="49"> Египетке алып келген .
(src)="50"> Менин ойумча
(trg)="37"> Napoleon was met zijn leger in Egypte , en hij had een soort ,
(src)="51"> Наполеондун алып келгендеринин бир нечесин археологдор деп атап койсок болот .
(trg)="38"> laten we zeggen , een soort archeologen bij zich .
(src)="52"> Наполеонду коштоп жүргөндөрдүн бирөөсү
(trg)="39"> Een van die mensen van Napoleon vond , of ontdekte , de Steen van Rosetta
(src)="53"> Розеттик ташты капысынан таап алган же көрүп калган .
(trg)="40"> Hij werd gebruikt als bouwsteen in de fundamenten van een fort .
(src)="55"> Албетте , башында храмда же байыркы египеттик храмга катар коюлган .
(trg)="41"> Oorspronkelijk stond hij natuurlijk in een tempel of in de buurt van een oude Egyptische tempel .
(src)="56"> Жана , мен ушуну айтыш керек деп ойлойм , бул түпкү жагы абдан эле чоңураак же өзүнчө эле абдан бийик таш плитасы .
(trg)="42"> Daarnaast is het ook belangrijk te vertellen dat dit het onderste deel is van iets veel groters , een gedenksteen of een soort stenen tafel .
(src)="57"> Ошентип Наполеон аны өзү менен ала келген ...
(trg)="43"> Napoleon nam de steen mee terug ...
(src)="58"> Мындан тышкары , секундка күтсөңүздөр , себеби биз Луврда эмеспиз биз Лондондо , Британдык музейдебиз .
(trg)="44"> Hee wacht eens even , maar we zijn toch niet in het Louvre , dit is Londen , het British Museum !
(src)="59"> Ошентип кантип ушундай болду ?
(trg)="45"> Hoe zit dat ?
(src)="60"> Британдыктар Наполеонду талкалашып ташты алышкан жана бир же эки жылдан кийин 1801 же 1802 ж . ж .
(trg)="46"> Nu ja , de Britten versloegen Napoleon en namen de Steen mee .
(trg)="47"> Een jaar of twee later , in 1801 of 1802 werd hij naar dit museum gebracht waar hij nooit meer weg is geweest .
(src)="62"> Негизгиси ал ушул убакка чейин өтө эле белгилүү .
(trg)="48"> Het is duidelijk dat hij nog steeds enorm populair is !
# ky/AynKvwOsKWlm.xml.gz
# nl/AynKvwOsKWlm.xml.gz
(src)="1"> Биз , адамдар миңдеген жылдар бою жөн гана айлана чөйрөгө көз салып , ар кандай заттар бар экенин билгенбиз жана бул заттар ар кандай касиетке ээ .
(trg)="1"> Wij mensen weten al duizenden jaren alleen maar door naar onze omgeving te kijken dat er verschillende stoffen bestaan en dat deze verschillende stoffen verschillende eigenschappen hebben .
(src)="2"> Алар касиеттери менен гана айырмаланган эмес ; алар жарыкты кандайдыр бир деңгээлде чагылдыра , алышкан же таптакыр чагылдыра алышкан эмес белгилүү бир түстө , белгилүү температурада болгон жана белгилүү бир температурага ээ боло алган . суюк , газ же катуу абалда боло алган .
(trg)="2"> Niet alleen hebben ze verschillende eigenschappen , ze kunnen licht op een bepaalde manier wel of niet reflecteren of een bepaalde kleur hebben of bij een bepaalde temperatuur vast , vloeibaar of gasvormig zijn .
(src)="3"> Биз белгилүү бир шарттарда алар бири- бири менен , аракеттенерин байкай баштадык .
(trg)="3"> Maar we gaan ook zien hoe ze met elkaar reageren in bepaalde omstandigheden .
(src)="4"> Мына бул жерде заттардын сүрөттөлүшү : мына бул жерде көмүртек , ал эми бул графит формасында бул жерде коргошун , а бул жерде алтын .
(trg)="4"> Hier zijn beelden van sommige van deze stoffen .
(trg)="5"> Dit hier is koolstof in zijn grafietvorm .
(trg)="6"> Dit hier rechts is lood en dit hier is goud .
(src)="5"> Мен тарткан жана сүрөттөрдө көрсөткөн заттардын баардыгын мына бул вебсайттан алдым .
(trg)="7"> Dat vond ik allemaal op deze website daar bovenaan .
(src)="6"> Булардын баардыгы катуу абалда , бирок бизге белгилүү ...
(src)="7"> Эгерде аларда абанын белгилүү бир түрү болсо , анда мындай болмок , абанын бөлүкчөлөрүнүн белгилүү түрлөрү , абанын бөлүкчөлөрүнүн кайсы тибине көз карандылыгына карата көрүп жатканыңарга карата көрүнөт мейли бул көмүртек , кычкылтек же азот болсун , алар ар түрдүү касиетти көрсөтөт .
(trg)="8"> Deze zijn in hun vaste vorm , maar we weten ook dat ze bestaan uit bepaalde typen deeltjes en afhankelijk van het type deeltjes of het nu koolstof , zuurstof of stikstof is , heeft de stof verschillende eigenschappen .
(src)="8"> Же , бир нече башка нерселер суюктук боло алышат , же ар түрдүү заттарды жогорку температурага чейин ысытса алар суюктук боло алат
(trg)="10"> Als je de temperatuur genoeg verhoogt , kunnen ze smelten .
(src)="9"> Эгерде силер алтынды же күмүштү белгилүү температурага чейин жылытсаңар силер суюктук ала аласыңар .
(trg)="11"> Ook goud of lood .
(src)="10"> Же , эгер силер көмүртекти күйгүзсөңөр аны газ абалында ала аласыңар жана аны атмосферага чыгара аласыңар жана силер анын структурасын буза аласыңар .
(trg)="12"> Als je koolstof verbrandt , krijg je een gasvormige stof .
(trg)="13"> Je kan de structuur ervan veranderen .
(src)="11"> Булар - биз кандайдыр бир өлчөмдө билген нерселер адамзат миңдеген жылдар бою байкаган нерселер .
(trg)="14"> Dit neemt de mensheid al duizenden jaren lang waar .
(src)="12"> Булардын баары бизди табигый суроого алып келет . көндүм болгон философиялык суроого , бирок эми биз бир аз болсо да жакшыраак жооп бере алабыз . жана ал суроо бул , эгер силер бул көмүртекти бузууну уланта берсеңер өтө майда жана майда бөлүкчөлөргө чейин , анда эң майда бөлүкчө болобу ? бул заттын мүмкүн болгон эң кичине бөлүгү көмүртекти , анын касиеттерин сактай алабы ?
(trg)="15"> Vroeger bleef dat een filosofische vraag , maar nu kunnen we ze een beetje beter beantwoorden .
(trg)="16"> Die vraag is : als je koolstof blijft opdelen in steeds kleinere stukjes , is er dan een kleinste stuk van dit spul , van deze stof dat nog steeds de eigenschappen van koolstof heeft ?
(src)="13"> А эгерде кандайдыр бир жол менен бузууну уланта берсеңер анда анын касиеттерин жоготот белеңер ?
(trg)="17"> Als je daarna op een of andere manier nog verder zou doorgaan met opdelen zou je dan de eigenschappen van koolstof kwijtraken ?
(trg)="18"> Het antwoord is : ja .