# it/0Ect7xGrwfMf.xml.gz
# mk/0Ect7xGrwfMf.xml.gz
(src)="1"> Qualche mese fa , una donna di 40 anni è arrivata al pronto soccorso di un ospedale vicino a dove abito io , ed è stata ricoverata in stato confusionale .
(trg)="1"> Пред неколку месеци , 40 годишна жена дојде на ургентното одделение во болницата близу местото каде што живеам , и таа беше збунета .
(src)="2"> La sua pressione sanguigna era un allarmante 230 su 170 .
(trg)="2"> Нејзиниот крвен притисок беше алармантни 230 со 170 .
(src)="3"> In pochi minuti , è andata in arresto cardiaco .
(trg)="3"> После само неколку минути , таа доживеа срцев колапс .
(src)="4"> E´ stata rianimata , stabilizzata , e portata per effettuarle una TAC proprio accanto al pronto soccorso , perché erano preoccupati per coaguli di sangue nel polmone .
(trg)="4"> Таа беше реанимирана и стабилизирана , и беше префрлена на рентгенско снимање веднаш до одделот ургентното одделение , заради сомнежи за згрутчена крв во белите дробови .
(src)="5"> La TAC non ha rivelato coaguli di sangue nel polmone ma ha mostrato delle masse bilaterali , palpabili e visibili , tumori al seno , che avevano già formato metastasi su tutto il corpo .
(trg)="5"> Рентгентските снимки не регистрираа згрутчена крв во белите дробови , туку двострани , видливи , опипливи ткива во дојките тумори на дојките , чии метастази беа далеку раширени низ целото нејзино тело .
(src)="6"> E la vera tragedia è stata che se vedete la sua cartella clinica , era stata vista in altre quattro o cinque strutture sanitarie negli anni precedenti .
(trg)="6"> И трагично беше тоа што , доколку погледнете во нејзиното медицинско досие , таа била прегледана во четири или пет други здравствени институции во претходните неколку години .
(src)="7"> Quattro o cinque occasioni per vedere e toccare le masse al seno , intervenire in una fase più precoce di quando l' abbiamo vista noi .
(trg)="7"> Четири или пет можности да се забележат ткивата во дојките , да се опипаат и да се интервенира во многу порана фаза од оваа во која ние ја прегледавме .
(src)="8"> Signore e signori , questa non è una storia insolita .
(trg)="8"> Дами и господа , ова воопшто не е необична приказна .
(src)="9"> Purtroppo succede molto spesso .
(trg)="9"> За жал , вакво нешто се случува цело време .
(src)="10"> Io scherzo ma mica tanto quando dico che se venite a uno dei nostri ospedali senza un arto , nessuno vi crederà finché non vi faranno una TAC , una RM o una consultazione ortopedica .
(trg)="10"> Се шегувам , но само половично , дека ако дојдете во една од нашите болници со исечен екстремитет , никој нема да ви поверува се додека не направат рендгенска снимка , или магнетна резонанца или да се консултираат со ортопед .
(src)="11"> Non sono un luddista .
(trg)="11"> Не сум лудит .
(src)="12"> Io insegno a Stanford .
(trg)="12"> Предавам на Стенфорд
(src)="13"> Sono un medico che pratica con una tecnologia all' avanguardia .
(trg)="13"> Јас сум лекар кој работи со помош на најновата технологија .
(src)="14"> Ma nei prossimi 17 minuti mi piacerebbe spiegarvi il caso che quando saltiamo l' esame fisico , quando ci affidiamo alla prescrizione dei test invece di esaminare e parlare con il paziente , non solo trascuriamo le diagnosi semplici che possono essere diagnosticate in una fase precoce e curabile , ma perdiamo molto di più .
(trg)="14"> Но би сакал да ви образложам во наредните 17 минути дека кога ги скратуваме прегледите , кога се потпираме само на испитувања отколку на разговор и преглед на пациентот , не само што пропуштаме да дадеме едноставни дијагнози кои можат да бидат дијагнозирани во излечива , почетна фаза , туку губиме и нешто многу повеќе .
(src)="15"> Stiamo perdendo un rituale .
(trg)="15"> Губиме еден ритуал .
(src)="16"> Stiamo perdendo un rituale che credo sia trasformatore , trascendente , ed è al cuore del rapporto medico- paziente .
(trg)="16"> Губиме ритуал кој што верувам дека е трансформациски , трансцендентален , и кој лежи во срцето на односот пациент- лекар .
(src)="17"> Dire questo in realtà potrebbe essere un' eresia qui al TED ma vorrei presentarvi
(src)="18"> la novità più importante secondo me , in medicina dei prossimi 10 anni ed è la forza della mano umana -- di toccare , confortare , diagnosticare e trovare una cura .
(trg)="17"> Ова можеби ќе звучи како ерес овде на ТЕД , но би сакал да ви го претставам најважната иновација , според мене , во областа на медицината кое треба да дојде во наредните 10 години а тоа е моќта на човековата рака -- да допре , да утеши , да дијагностицира и да одреди терапија .
(src)="19"> Prima di tutto voglio presentarvi questa persona
(src)="20"> la cui immagine potreste riconoscere .
(trg)="18"> Прво сакам да ве запознаам со човекот чија што фотографија можеби ја препознавате .
(src)="21"> Si tratta del signor Arthur Conan Doyle .
(trg)="19"> Ова е сер Артур Конан Дојл .
(src)="22"> Io sono un suo grande fan , visto che siamo qui a Edimburgo .
(trg)="20"> Бидејќи сме во Единбург , а ќе додадам и дека сум голем обожавател на Конан Дојл .
(src)="23"> Probabilmente non sapete che Conan Doyle frequentò
(src)="24"> la facoltà di medicina qui ad Edimburgo e il suo personaggio , Sherlock Holmes , fu ispirato dal signor Joseph Bell , un docente straordinario a detta di tutti .
(trg)="21"> Можеби не знаете дека Конан Дојл студирал медицина овде во Единбург , и неговиот лик , Шерлок Холмс , бил инспириран од сер Џозеф Бел .
(src)="25"> E Conan Doyle scrivendo di Bell , descrisse il seguente scambio di parole tra Bell e i suoi studenti .
(trg)="23"> И Конан Дојл , пишувајќи за Бел , го опишал следниот разговор помеѓу Бел и неговитре студенти .
(src)="26"> Quindi immaginate Bell seduto in ambulatorio , gli studenti intorno a lui , i pazienti che si registrano al pronto soccorso che vengono registrati e portati dentro .
(trg)="24"> Замислете го Бел како седи во амбулантата опкружен со своите студенти , а пациентите се пријавуваат на ургентно и откако се евидентирани , доаѓаат кај него .
(src)="27"> Una donna arriva con un bambino e Conan Doyle descrive il seguente dialogo .
(trg)="25"> И доаѓа една жена со дете , а Конан Дојл ја опишува следната ситуација :
(src)="28"> La donna dice :
(src)="29"> " Buongiorno " .
(trg)="26"> Жената вели , " Добро утрo . "
(src)="30"> Bell le chiede :
(trg)="27"> Бел ја прашува :
(src)="31"> " Come è andata la traversata sul traghetto da Burntisland ? "
(trg)="28"> " Какво беше патувањето со траект од Брнтајленд ? "
(src)="32"> Lei dice :
(src)="33"> " E´ stato bello " .
(trg)="29"> Таа вели : " Добро беше . "
(src)="34"> E lui chiede :
(trg)="30"> А тој вели :
(src)="35"> " Cosa ha fatto con l' altro bambino ? "
(trg)="31"> " Каде ви е другото дете ? "
(src)="36"> Lei risponde :
(trg)="32"> Таа вели :
(src)="37"> " L' ho lasciato con mia sorella a Leith " .
(trg)="33"> " Го оставив кај сестра ми во Лит . "
(src)="38"> E lui chiede :
(trg)="34"> А тој вели ,
(src)="39"> " E ha preso la scorciatoia in Inverleith Row per arrivare in infermeria ? "
(trg)="35"> " Дали дојдовте по скратениот пат преку улицата Инверлит за да стигнете до амбулантата ? "
(src)="40"> Lei risponde :
(trg)="36"> Таа вели :
(src)="41"> " Certo " .
(trg)="37"> " Да . "
(src)="42"> E lui chiede :
(src)="43"> " Continua a lavorare nella fabbrica di linoleum ? "
(trg)="38"> Потоа тој прашува : " Дали сè уште работите во фабриката за линолеум ? "
(src)="44"> E lei risponde :
(trg)="39"> А таа вели :
(trg)="40"> " Да , работам . "
(src)="46"> E poi Bell spiega agli studenti .
(trg)="41"> Тогаш Бел им објаснува на студентите .
(src)="47"> " Vedete , quando lei ha detto ´Buongiorno ' , ho riconosciuto il suo accento del Fife .
(trg)="42"> Тој вели :
(trg)="43"> " Гледате , кога таа рече " Добро утро , " по акцентот го насетив дијалектот од Фајф .
(src)="48"> E il traghetto più vicino che attraversa da Fife proviene da Burntisland .
(trg)="44"> А најблискиот траект од Фајф е преку Брнтајленд .
(src)="49"> Quindi deve averlo preso .
(trg)="45"> Значи мора да дошла со тој траект .
(src)="50"> Notate che il cappotto che porta è troppo piccolo per il bambino che è con lei , e , quindi , ha iniziato il viaggio con due bambini , ma ne ha lasciato uno lungo la strada .
(trg)="46"> Забележувате дека палтото кое го носи е премногу мало за детето кое е со неа , значи , тргнала на патов со две деца , но го оставила едното по пат .
(src)="51"> Notate l' argilla sotto la suola .
(trg)="47"> Ја забележувате глината на нејзините стапала .
(src)="52"> Quel tipo di argilla rossa non si trova nel giro di centinaia di chilometri da Edimburgo , tranne nei giardini botanici .
(trg)="48"> Таква црвена глина нема во круг од стотина милји од Единбург , освен во ботаничките градини .
(src)="53"> E quindi , ha preso una scorciatoia da Inverleith Row per arrivare fin qui .
(trg)="49"> Па затоа знам дека одела по кратенката преку улицата Инверлит за да стигне до овде .
(src)="54"> E , infine , ha una dermatite sulle dita della mano destra , una dermatite specifica dei lavoratori della fabbrica di linoleum a Burntisland " .
(trg)="50"> И за крај , таа има дерматитис на прстите на нејзината десна рака , дерматитис кој е карактеристичен за работниците од линолеумската фабрика во Брнтајленд . "
(src)="55"> E quando Bell spoglia la paziente e comincia ad esaminarla , potete solo immaginare quanto ancora avrebbe trovato .
(trg)="51"> А откако Бел ќе го соблече пациентот , и ќе започне со прегледот , можете да замислите уште колку многу работи може да открие .
(src)="56"> Come insegnante di medicina e anche come studente , mi sono sentito molto ispirato da questa storia .
(trg)="52"> Како професор по медицина , и како студент , јас бев многу инспириран од оваа приказна .
(src)="57"> Ma probabilmente non vi accorgete che la nostra capacità di esaminare il corpo in questa forma semplice , usando i nostri sensi , è abbastanza recente .
(trg)="53"> Но можеби не знаете дека нашата способност да го посматраме телото на едноставен начин , користејќи ги своите сетила , е сосема скорешна .
(src)="58"> L' immagine che vi sto mostrando è di Leopoldo Auenbrugger che , alla fine del 1700 , scoprì la percussione .
(trg)="54"> Фотографијата која ви ја покажувам е од Леополд Оуенбругер кој што , во доцниот XVII век , ја откри перкусијата .
(src)="59"> E la storia è che Leopold Auenbrugger era figlio di un locandiere .
(trg)="55"> Приказната оди вака :
(trg)="56"> Леополд Оуенбругер бил син на гостилничар .
(src)="60"> E suo padre andava giù in cantina per colpire con le dita i lati delle botti di vino per valutare quando vino era rimasto e se doveva ordinare di più .
(trg)="57"> И неговиот татко одел долу во подрумот да потчукне од страната на бурињата со вино за да одреди колку вино е останато во нив и да види дали треба да нарача уште .
(src)="61"> Quindi quando Auenbrugger divenne un medico cominciò a fare la stessa cosa .
(trg)="58"> Па затоа кога Оуенбергер станал доктор , започнал да го прави истото .
(src)="62"> Cominciò a dare colpetti al petto dei suoi pazienti , sugli addomi .
(trg)="59"> Тој потчукнувал на градите од неговите пациенти и на нивнитре стомаци .
(src)="63"> E sostanzialmente tutto ciò che sappiamo sulla percussione , che potete immaginare come l' ecografia a quel tempo - allargamento degli organi , fluidi intorno al cuore , liquido nei polmoni , cambiamenti addominali - descrisse tutto in questo meraviglioso manoscritto
(trg)="60"> И скоро се што ние знеме за перкусијата , кое што можете да го наречете и " ултразвук на тоа време " зголемување на орган , течност околу срцето , течност во белите дробови , стомачни промени -- сè ова е објаснето во неговото прекрасно дело
(src)="64"> " Inventum Novum " , " Nuova invenzione " , che sarebbe finito nel dimenticatoio , se non fosse stato per quest 'uomo , Corvisart , un famoso medico francese - famoso solo perché fu il medico di questo signore -
(src)="65"> Corvisart diffuse e introdusse di nuovo il lavoro .
(trg)="61"> " Инвентум Новум " - " Ново откритие , " кое ќе исчезнело во заборав , да не бил еден лекар , Корвисар , познат француски доктор -- познат само затоа што му бил лекар на овој господин -- кој повторно не претставил неговото дело .
(src)="66"> E fu seguito uno o due anni più tardi da Laennec con l' invenzione dello stetoscopio .
(trg)="62"> А тоа било пропратено една или две години подоцна со откривање на стетоскопот од страна на Ленак .
(src)="67"> Laennec , si dice , camminando per le strade di Parigi vide due bambini che giocavano con un bastone .
(trg)="63"> Ленак , наводно се шетал низ Париските улици и видел две деца кои се играле со прачка .
(src)="68"> Uno di loro percuoteva un' estremità del bastone , e l' altro poggiava all' orecchio l´altra estremità .
(trg)="64"> Едно од нив гребело од едната страна на прачката , а другото дете слушало од другата страна .
(src)="69"> E Laennec pensò che questo sarebbe un modo meraviglioso di ascoltare il torace o ascoltare l' addome usando quello che chiamò " Il Cilindro " che più tardi ribattezzò come stetoscopio .
(trg)="65"> И Ленак помислил дека ова е одличен начин да се слушаат градите или стомакот со нешто што тој го нарекувал " цилиндерот . "
(trg)="66"> Подоцна го нарекол стетоскоп .
(src)="70"> E fu così che nacquero lo stetoscopio e l' auscultazione .
(trg)="67"> Така се родиле стетоскопот и аускултацијата .
(src)="71"> Così in pochi anni , alla fine del 1800 e l' inizio del 1900 , improvvisamente , il barbiere- chirurgo aveva lasciato il posto al medico che cercava di fare una diagnosi .
(trg)="68"> После неколку години , во доцниот XIX и раниот XX век , одеднаш , берберот- хирург му одстапил место на лекарот кој се обидува да даде дијагноза .
(src)="72"> Se vi ricordate , prima di quel tempo , qualunque cosa ti affliggesse , andavi dal barbiere- chirurgo che finiva per mettervi ventose , o per fare salassi e spurghi .
(trg)="69"> Ако се сеќавате , многу пред ова време , без разлика што и да те мачи , одиш кај берберот- хирург кој те преврзува , ти пушта крв , те прочистува .
(src)="73"> E se volevi , era in grado di tagliarti i capelli - corti sui lati , lunghi dietro - e allo stesso tempo estrarti un dente .
(trg)="70"> И да , доколку си сакал , можел да те подстриже -- кратко од страните , долго кај тилот -- и да ти го извади забот додека си веќе таму .
(src)="74"> Non faceva alcun tentativo di diagnosi .
(trg)="71"> Тој не се ни обидувал да дава дијагноза .
(src)="75"> In effetti , alcuni di voi forse sanno bene che il palo del barbiere a strisce bianche e rosse rappresenta le bende sanguinose del barbiere- chirurgo , e le prese alle due estremità rappresentano i vasi in cui veniva raccolto il sangue .
(trg)="72"> Всушност , некои од вас можеби добро знаат дека берберскиот столб , црвено- белите пруги ги претставуваат крвавите завои на берберот- хирург , и кутиите на двата краја ги претставуваат лончињата во кои крвта била собирана .
(src)="76"> Ma l' arrivo dell´auscultazione e della percussione ha rappresentato una svolta radicale , un momento in cui i medici cominciavano a guardare dentro il corpo .
(trg)="73"> Појавувањето на аускултацијата и перкусијата претставувале огромна промена и момент кога лекарите започнуваат да гледаат во внатрешноста на телото .
(src)="77"> E questo particolare dipinto secondo me rappresenta l' apice , il picco della medicina di quell 'epoca .
(trg)="74"> И мислам дека оваа слика , претставува врв на таа клиничка ера .
(src)="78"> Questo è un dipinto molto famoso :
(trg)="75"> Ова е многу позната слика :
(src)="79"> " The Doctor " di Luke Fildes .
(trg)="76"> " Докторот " од Лук Филдс .
(src)="80"> Luke Fildes lo dipinse commissionato da Tate , che dopo creò la Tate Gallery .
(trg)="77"> На Лук Филдс му било наложено од страна на Тејт , кој тогаш ја оформил Тејт Галеријата .
(src)="81"> Tate chiese a Fildes di dipingere il quadro d' importanza sociale .
(trg)="78"> Тејт го поканил Филдс да наслика слика од општествено значење .
(src)="82"> La cosa interessante è il motivo per cui Fildes ha scelto questo argomento .
(trg)="79"> И интересно е што Филдс ја избрал оваа тема .
(src)="83"> Philip , Il figlio maggiore di Fildes morì all 'età di nove anni alla vigilia di Natale dopo una breve malattia .
(trg)="80"> Најстариот син на Филдс , Филип , починал на девет годишна возраст на Бадник после кратко боледување .
(src)="84"> E fu così preso dal medico che gli fece la veglia per due o tre notti che decise che avrebbe cercato di rappresentare il medico del nostro tempo - quasi un tributo a questo medico .
(trg)="81"> И Филдс бил импресиониран од лекарот кој бдеел над неговиот кревет две , три ноќи , па решил да се обиде да го претстави современиот лекар -- скоро да му оддаде почит на тој лекар .
(src)="85"> Ed è per questo che " The Doctor " è un quadro molto famoso .
(trg)="82"> И така се родила и сликата " Докторот " , многу позната слика .
(src)="86"> E´ stato su calendari e francobolli in molti paesi diversi .
(trg)="83"> Таа се наоѓа на календари , поштенски марки во многу различни земји .
(src)="87"> Mi sono spesso chiesto , cosa avrebbe fatto Fildes se gli avessero chiesto di dipingere questo quadro nell 'era moderna , nel 2011 ?
(trg)="84"> Често се прашувам што би правел Филдс доколку бил замолен да наслика слика во модерново време , во 2011 година ?
(src)="88"> Avrebbe sostituito il paziente con lo schermo di un computer ?
(trg)="85"> Дали би ставил компјутерски монитор на местото од пациентот ?
(src)="89"> Ho avuto qualche guaio nella Silicon Valley nel dire che il paziente nel letto è quasi diventato un' icona per il paziente reale che è nel computer .
(trg)="86"> Имав проблеми во Силиконската Долина затоа што реков дека пациентот во кревет скоро да е претворен во иконка на компјутерот која го претставува пациентот .
(src)="90"> Infatti ho coniato un termine per questa entità nel computer .
(trg)="87"> Дури смислив и назив за таква работа на компјутерот .
(src)="91"> Lo chiamo l' iPatient
(src)="92"> L' iPatient riceve cure meravigliose in tutta l' America .
(trg)="88"> Го нареков иПациент . иПациентот добива големо внимание низ цела Америка .
(src)="93"> Il paziente reale spesso si chiede , dove sono tutti ?
(trg)="89"> Пациентот честопати се прашува , каде се сите ?
(src)="94"> Quando verranno per spiegarmi le cose ?
(trg)="90"> Кога ќе дојдат да ми објаснат некои работи ?
(src)="95"> Chi è il responsabile ?
(trg)="91"> Кој е надлежен овде ?
(src)="96"> C 'è una disgiunzione tra la percezione reale del paziente e le nostre percezioni come dottori che dispensano le migliori cure mediche .
(trg)="92"> Постои вистинска подвоеност меѓу перцепцијата на пациентот и перцепциите на докторите , дури и во најдобрите медицински установи .
(src)="97"> Voglio mostrarvi una foto di come erano i turni medici quando ero in formazione .
(trg)="93"> Сакам да ви покажам една фотографија за да видите како изгледаа визитите кога јас бев на пракса .
(src)="98"> L' attenzione era attorno il paziente .
(trg)="94"> Целиот фокус беше свртен кон пациентот .
(src)="99"> Andavamo da letto a letto .
(trg)="95"> Одевме од кревет до кревет .
(src)="100"> Il medico in servizio era responsabile .
(trg)="96"> Дежурниот лекар беше надлежен .
(src)="101"> Molto spesso oggi i turni sembrano più così , dove la discussione si svolge in una stanza lontana dal paziente .
(trg)="97"> Деновиве , премногу често , визитите изгледаат вака , а дискусиите се одвиваат во соба која е далеку од пациентот .
(src)="102"> La discussione è tutta sulle immagini sul computer , dati .
(trg)="98"> Дискусиите се во врска со сликите и податоците на компјутерот .
(src)="103"> E il cruciale pezzo mancante è il paziente .
(trg)="99"> Еден многу важен дел , недостасува . пациентот .
(src)="104"> Il mio modo di pensare è stato influenzato da due aneddoti che voglio condividere con voi .
(trg)="100"> На моето мислење повлијаеа две анегдоти кои сакам да ги поделам со вас .
(src)="105"> Uno ha a che fare con una mia amica che aveva un cancro al seno ,
(src)="106"> le avevano trovato un piccolo tumore al petto - glielo hanno asportato nella città dove abitavo io .
(trg)="101"> Едната е поврзана со една моја пријателка која имаше рак на градите , и беше пронајден мал рак на градата -- и имаше лумпектомија во градот во кој живеев .
(src)="107"> Questo è quando ero in Texas .
(trg)="102"> Ова беше додека живеев во Тексас .
(src)="108"> E poi ha trascorso molto tempo alla ricerca del miglior centro per la cura del cancro del mondo per fare ulteriori cure .
(trg)="103"> И таа тогаш долго време истражуваше за да го пронајде најдобриот центар за рак во светот за да ја добие соодветната постоперативна нега .