# fi/4GBaUQduFsng.xml.gz
# ky/4GBaUQduFsng.xml.gz
(src)="1"> Muutama vuosi sitten minusta tuntui kuin olisin jumissa , joten päätin seurata amerikkalaisen filosofi Morgan Spurlockin esimerkkiä ja kokeilla jotakin uutta 30 päivän ajan .
(trg)="1"> Бир нече жыл мурун өзүмдү көнүмүш адат жашоомдо токтоп калгандай сездим .
(trg)="2"> Ошондо , улуу Америкалык философ -
(trg)="3"> Морган Спарлоктун кылган иштерин туурап , жаңы нерсени 30 күндүн ичинде баштайын деп чечтим .
(src)="2"> Ajatus on hyvin yksinkertainen .
(trg)="4"> Бул ойдун мааниси абдан жөнөкөй .
(src)="3"> Ajattele jotakin , mitä olet aina halunnut lisätä elämääsi ja kokeile sitä seuraavan 30 päivän ajan .
(trg)="5"> Өзүңүздүн жашооңузду байыта турган бир нерсе жөнүндө ойлонуп , ошону 30 күндүн ичинде ишке ашырганга аракет кылыңыз .
(src)="4"> On nimittäin niin , että 30 päivää on juuri sopiva aika
(src)="5"> lisätä uusi tapa tai päästä jostakin tavasta eroon -- kuten uutisten katselusta -- elämässäsi .
(trg)="6"> Байкап көрсө , 30 күндүн ичиндеги убакыт жаңы адатты уйрөнүүгө же эски адаттан айрылууга туура келген мезгил экен - мисалы , жаңылыктарды көрүүнү жашооңуздан алып салуу .
(src)="6"> Opin muutaman asian toteuttaessani näitä 30 päivän haasteita .
(trg)="7"> Мен ушул 30 күндүк өзгөрүүнүн ичинде бир топ нерселерди үйрөндүм .
(src)="7"> Ensimmäinen oli se , että sen sijaan että kuukaudet vilistävät ohi , unohduksiin , ajasta tuli paljon muistettavampaa .
(trg)="8"> Биринчиден , мурда айлар учуп , унутулса , бир айдан кийин , ар бир маал эсте сакталып жатты .
(src)="8"> Tämä on osa haastetta ottaa joka päivä yksi kuva kuukauden ajan .
(trg)="9"> Өзгөрүүнүн жаңы нерсеси катары , мен бир ай боюнча ар күнүмдү сүрөткө тарттым .
(src)="9"> Muistan tarkalleen , missä olin ja mitä tein tuona päivänä .
(trg)="10"> Ырас , кайсы жерде болгонум жана эмне кылганым толугу менен эсимде болду .
(src)="10"> Huomasin myös , että kun aloin tehdä enemmän ja vaikeampia 30- päiväisiä haasteita itsetuntoni koheni .
(trg)="11"> Дагы байкап көрсөм , 30 күндүк өзгөрүүлөрүм канчалык кыйыныраак болгон сайын , өзүмө ишеничим көбөйдү .
(src)="11"> Muutuin toimiston tietokonenörtistä tyypiksi , joka pyöräilee töihin -- huvikseen .
(trg)="12"> Компьютерден башы чыкпаган окумуш сөрөйдөн жумушка ыракат алуу үчүн велосипед айдаган адамга айландым .
(src)="12"> Viime vuonna päädyin jopa vaeltamaan Kilimanjarolle ,
(src)="13"> Afrikan korkeimmalle vuorelle .
(trg)="13"> Бул аз келгенсип , мен былтыр Килиманджаронун чокусуна чыктым , ал Африкадагы эң бийик тоо болуп эсептелет .
(src)="14"> En olisi koskaan ollut noin seikkailuhenkinen ennen kuin aloitin 30 päivän haasteeni .
(trg)="14"> Мен ушул 30 күндүк өзгөрүүлөргө чейин мындай нерселерди такыр кылган эмесмин .
(src)="15"> Huomasin myös , että jos haluaa jotakin tarpeeksi vahvasti , mitä tahansa voi tehdä 30 päivässä .
(trg)="15"> Менин көзүм жетти , эгер бир нерсени абдан катуу кааласаңыз , 30 күндүн ичинде ар нерсени ишке ашырсаңыз болот экен .
(src)="16"> Oletko koskaan halunnut kirjoittaa romaanin ?
(trg)="16"> Жашооңузда бир көркөм кара сөз жазгыңыз келди беле ?
(src)="17"> Joka marraskuu kymmenet tuhannet ihmiset yrittävät kirjoittaa oman 50000 sanan romaaninsa alusta loppuun 30 päivässä .
(trg)="17"> Ар жылы ноябрда , он миңдеген адамдар 50 000 сөздөн турган чыгарманы 30 күндүн ичинде башынан баштап жазганга аракет кылышат .
(src)="18"> On nimittäin niin , että täytyy ainoastaan kirjoittaa 1667 sanaa päivässä kuukauden ajan .
(trg)="18"> Ал үчүн бир айдын ичинде күнүнө 1, 667 сөз жазыш керек экен .
(src)="19"> Joten tein niin .
(trg)="19"> Мен ошондой кылдым .
(src)="20"> Muuten , salaisuus on siinä , ettei mene nukkumaan ennen kuin päivän sanat on kirjoitettu .
(trg)="20"> Баса , ийгиликтин сыры - баардык сөздөрдү жазып бүтмөйүнчө , уктабаш керек .
(src)="21"> Saattaa kärsiä univajeesta , mutta romaani valmistuu .
(trg)="21"> Балким сиз уйкудан айрыласыз , бирок көркөм кара сөзүңүздү бүтүрөсүз .
(src)="22"> Onko kirjani siis uusi suuri amerikkalainen romaani ?
(trg)="22"> Эми менин китебим Американын улуу көркөм кара сөз чыгармасына киреби ?
(src)="23"> Ei .
(trg)="23"> Жок .
(src)="24"> Kirjoitin sen kuukaudessa .
(trg)="24"> Мен аны бир айдын гана ичинде жаздым .
(src)="25"> Se on kamala .
(trg)="25"> Ал абдан начар .
(src)="26"> Mutta koko loppuelämäni ajan , mikäli tapaan John Hodgmanin TEDin juhlassa , minun ei tarvitse sanoa
(trg)="26"> А бирок мындан ары , мисалы ,
(trg)="27"> TED кечесинде Джон Ходжманды кезиксем ,
(trg)="28"> " Мен компьютер адисимин " деп айткаңга мажбур эмесмин .
(src)="28"> Ehei , voin sen sijaan sanoa , " Olen romaanikirjailija . "
(trg)="29"> Албетте эмесмин , бирок кааласам , " Мен жазуучумун " деп айтсам болот .
(src)="29"> ( Naurua )
(trg)="30"> ( Күлкү )
(src)="30"> Viimeiseksi haluaisin mainita yhden seikan .
(src)="31"> Opin , että kun tein pieniä , pysyviä muutoksia , asioita , joiden tekemistä voisin jatkaa , niillä oli tapana jäädä elämään .
(trg)="31"> Дагы сизге айта турган акыркы сөзүм - мен жаңы , туруктуу өзгөрүүлөрдү кылганда , алар менин күнүмдүк адаттарыма батыраак айланганын түшүндүм .
(src)="32"> Suurissa , hulluissa haasteissa ei ole mitään vikaa .
(trg)="32"> Чоң , шумдук өзгөрүүлөрдүн эч жаман нерсеси жок .
(src)="33"> Itse asiassa ne ovat todella hauskoja .
(trg)="33"> Чынында , алар абдан кызыктуу болушу мүмкүн .
(src)="34"> Mutta niistä ei tule tapaa .
(trg)="34"> Бирок алар ар дайым адаттарга айланаары күмөн .
(src)="35"> Kun luovuin sokerista 30 päiväksi , päivä 31 näytti tältä .
(trg)="35"> Мен 30 күндүн ичинде шекер колдонбой калганда , 31- чи күн ушуга окшош болгон .
(src)="36"> ( Naurua )
(trg)="36"> ( Күлкү )
(src)="37"> Kysymykseni teille on :
(trg)="37"> Анда эмесе менин суроом сизге мындай :
(src)="38"> Mitä odotatte ?
(trg)="38"> Сиз эмнени күтүп жатасыз ?
(src)="39"> Takaan , että seuraavat 30 päivää tulevat kulumaan pidittepä siitä tai ette , joten miksipä ette ajattelisi jotakin , jota olette aina halunneet kokeilla , ja tarttua siihen seuraavan 30 päivän ajan .
(trg)="39"> Мен сизге кепилдик бере алам , каалайсызбы же каалабайсызбы , келе жаткан 30 күн дагы өтөт . ошондуктан , ар дайым жасагыңыз келген нерсе жөнүндө ойлонуп , эмки 30 күндүн ичинде аны ишке ашырганга аракет кылыңыз .
(src)="40"> Kiitos .
(trg)="40"> Ыракмат .
(src)="41"> ( Aplodeja )
(trg)="41"> ( Кол чабуу )
# fi/AynKvwOsKWlm.xml.gz
# ky/AynKvwOsKWlm.xml.gz
(src)="1"> Me ihmiset olemme tienneet tuhansien vuosien ajan vain tutkimalla ympäristöämme , että on olemassa erilaisia aineita .
(trg)="1"> Биз , адамдар миңдеген жылдар бою жөн гана айлана чөйрөгө көз салып , ар кандай заттар бар экенин билгенбиз жана бул заттар ар кандай касиетке ээ .
(src)="2"> Näillä eri aineilla on erilaisia ominaisuuksia .
(src)="3"> Joku saattaa heijastaa valoa tietyllä tavalla tai ei lainkaan .
(src)="4"> Tai olla tietyn värinen , tai olla tietyn lämpöinen , tai olla nestemäinen , kaasumainen tai kiinteä .
(trg)="2"> Алар касиеттери менен гана айырмаланган эмес ; алар жарыкты кандайдыр бир деңгээлде чагылдыра , алышкан же таптакыр чагылдыра алышкан эмес белгилүү бир түстө , белгилүү температурада болгон жана белгилүү бир температурага ээ боло алган . суюк , газ же катуу абалда боло алган .
(src)="5"> Mutta olemme myös havainneet kuinka eri aineet reagoivat toistensa kanssa tietyissä tilanteissa .
(trg)="3"> Биз белгилүү бир шарттарда алар бири- бири менен , аракеттенерин байкай баштадык .
(src)="6"> Ja tässä on kuvia eri aineista .
(src)="7"> Tässä on hiiltä sen grafiitti- muodossa .
(src)="8"> Tämä on lyijyä ja tämä tässä on kultaa .
(trg)="4"> Мына бул жерде заттардын сүрөттөлүшү : мына бул жерде көмүртек , ал эми бул графит формасында бул жерде коргошун , а бул жерде алтын .
(src)="9"> Ja sain kaikki nämä tuolta nettisivulta .
(trg)="5"> Мен тарткан жана сүрөттөрдө көрсөткөн заттардын баардыгын мына бул вебсайттан алдым .
(src)="10"> Kaikki nämä ovat kiinteässä olomuodossa , mutta tiedämme myös ...
(trg)="6"> Булардын баардыгы катуу абалда , бирок бизге белгилүү ...
(src)="11"> Vaikuttaa siltä , että aineet koostuvat tietyn tyyppisistä hiukkasista , ja riippuen hiukkasten tyypistä , onko se hiiltä , happea tai typpeä , aineella on erilaisia ominaisuuksia .
(trg)="7"> Эгерде аларда абанын белгилүү бир түрү болсо , анда мындай болмок , абанын бөлүкчөлөрүнүн белгилүү түрлөрү , абанын бөлүкчөлөрүнүн кайсы тибине көз карандылыгына карата көрүп жатканыңарга карата көрүнөт мейли бул көмүртек , кычкылтек же азот болсун , алар ар түрдүү касиетти көрсөтөт .
(src)="12"> Tai , toiset aineet voivat olla nesteitä .
(trg)="8"> Же , бир нече башка нерселер суюктук боло алышат , же ар түрдүү заттарды жогорку температурага чейин ысытса алар суюктук боло алат
(src)="13"> Jos nostat kullan tai lyijyn lämpötilaa riittävästi , saat siitä nestemäistä .
(trg)="9"> Эгерде силер алтынды же күмүштү белгилүү температурага чейин жылытсаңар силер суюктук ала аласыңар .
(src)="14"> Tai voit ikäänkuin ... jos poltat tämän hiilen , saat siitä kaasumaista .
(src)="15"> Voit päästää sitä ilmakehään , voit rikkoa sen rakenteen .
(trg)="10"> Же , эгер силер көмүртекти күйгүзсөңөр аны газ абалында ала аласыңар жана аны атмосферага чыгара аласыңар жана силер анын структурасын буза аласыңар .
(src)="16"> Nämä ovat siis asioita , joita ihmiskunta on havainnut jo tuhansia vuosia .
(trg)="11"> Булар - биз кандайдыр бир өлчөмдө билген нерселер адамзат миңдеген жылдар бою байкаган нерселер .
(src)="17"> Mutta tämä johtaa meidät luonnolliseen kysymykseen , joka oli aikanaan enemmän filosofinen , mutta johon voimme nykyään vastata hieman paremmin , nimittäin jos pilkot tätä hiiltä aina pienempiin ja pienempiin paloihin , onko olemassa pienin palanen ... joku pienin yksikkö tätä ainetta , jolla vielä on hiilen ominaisuudet ;
(trg)="12"> Булардын баары бизди табигый суроого алып келет . көндүм болгон философиялык суроого , бирок эми биз бир аз болсо да жакшыраак жооп бере алабыз . жана ал суроо бул , эгер силер бул көмүртекти бузууну уланта берсеңер өтө майда жана майда бөлүкчөлөргө чейин , анда эң майда бөлүкчө болобу ? бул заттын мүмкүн болгон эң кичине бөлүгү көмүртекти , анын касиеттерин сактай алабы ?
(src)="18"> Ja jos jos vielä pystyisit jotenkin rikkomaan sen hiukkasen , se menettäisi hiilen ominaisuudet ?
(trg)="13"> А эгерде кандайдыр бир жол менен бузууну уланта берсеңер анда анын касиеттерин жоготот белеңер ?
(src)="19"> Ja vastaus on : sellainen on olemassa .
(trg)="14"> Мына жооп : болот .
(src)="20"> Ja selvennetään vähän terminologiaa , me kutsumme näitä aineita , näitä puhtaita aineita , joilla on tietyt ominaisuudet tietyssä lämpötilassa , ja jotka reagoivat tietyllä tavalla , kutsumme niitä alkuaineiksi .
(trg)="15"> Биздин терминологияны түшүнүү үчүн : булар ар кандай таза заттар белгилүү бир температурада белгилүү касиеттерге ээ болгон жана кандайдыр бир мүнөздө аракеттенишкен бөлүкчөлөрдү биз химиялык элементтер деп атайбыз ,
(src)="21"> Hiili on alkuaine .
(trg)="16"> Көмүртек - бул элемент .
(src)="22"> Lyijy on alkuaine .
(trg)="17"> Коргошун - бул элемент .
(src)="23"> Kulta on alkuaine .
(trg)="18"> Алтын - бул элемент .
(src)="24"> Ajattelet ehkä , että vesi on alkuaine .
(trg)="19"> А сиздер айта аласыздарбы суу да элемент деп .
(src)="25"> Ja pitkään olemme ajatelleetkin niin .
(trg)="20"> Адамдар өткөн мезгилде да сууну элемент деп айтышкан .
(src)="26"> Mutta nyt tiedämme , että vesi koostuu alkuaineista .
(trg)="21"> Бирок биз бүгүн суу жөнөкөй элементтерден турарын билебиз .
(src)="27"> Vesi koostuu hapesta ja vedystä .
(trg)="22"> Ал кычкылтектен жана суутектен турат
(src)="28"> Ja kaikki alkuaineet on listattu tässä : alkuaineiden jaksollisessa järjestelmässä .
(trg)="23"> Бизге белгилүү элементтердин баардыгы мында , химиялык элементтердин мезгилдик таблицасында көрсөтүлгөн .
(src)="29"> C on hiilen merkki .
(trg)="24"> Көмүртек " C " менен белгиленет " Carbon " .
(src)="30"> Käyn nyt vain läpi ne alkuaineet , jotka ovat merkittäviä ihmisille , mutta ajan myötä tutustut varmasti näihin kaikkiin .
(trg)="25"> Мен азыр адамзат үчүн эң маанилүүлөрүн гана айтканы жатам -- бирок убакыт өткөн сайын алардын баардыгы менен таанышасыңар . Бул кычкылтек .
(src)="31"> Tämä on happi , tämä on typpi ja tämä on pii .
(trg)="26"> Бул азот .
(trg)="27"> Бул кремний .
(src)="32"> Tämä on ...
(src)="33"> Au on kulta .
(trg)="28"> Бул " Au " , алтын .
(src)="34"> Tämä on lyijy .
(trg)="29"> Бул - коргошун .
(src)="35"> Ja se kaikkein yksinkertaisin alkuaineiden yksikkö on Atomi .
(trg)="30"> Бул элементтердин эң майда бөлүкчөсү атом болуп саналат .
(src)="36"> Siis jos kaivaisit aina vain pienempiä ja pienempiä osia tästä .
(src)="37"> Lopulta päätyisit hiiliatomiin .
(trg)="31"> Эгер силер заттарды казганды уланта берсеңер жана эң майда бөлүкчөлөргө майдалоону уланта берсеңер аягында көмүртектин атомун аласыңар .
(src)="38"> Ja sama juttu täällä : päätyisit lopulta kulta- atomiin .
(trg)="32"> Ушуну эле алтын менен жүргүзсөңөр аягында алтындын атомун ала аласыңар .
(src)="39"> Sama täällä :
(trg)="33"> Ушундай эле нерсени бул жерде жасасаңар аягында силер бул кичинекей майда нерсени аласыңар
(src)="40"> lopulta päätyisit pieneen paremman sanan puutteessa , hiukkaseen , jota kutsutaan lyijyatomiksi .
(trg)="34"> Коргошун менен да ушундай кылганда коргошундун атому деген бөлүкчөнү аласыңар .
(src)="41"> Etkä voisi enää pilkkoa sitä pienemmiksi ja kutsua sitä enää lyijyksi , niin että sillä vielä olisi lyijyn ominaisuudet .
(trg)="35"> Силер аны андан ары ажырата албайсыңар , бирок ал коргошун бойдон калат себеби ал мурункудай эле коргошундун касиеттерин алып жүрөт
(src)="42"> Ja ihan vain ajatuksena ... tämä on jotain mitä minun on vaikea kuvitella ,
(src)="43"> Atomit ovat uskomattoman pieniä .
(trg)="36"> Жөн гана силерге элестетүүгө мүмкүндүк берсем , бул чындыгында элестете албай турган нерсе --- атомдор укмуштуудай майда .
(src)="44"> Todellakin , käsittämättömän pieniä .
(trg)="37"> Чындыгында , элестете албагандай майда .
(src)="45"> Esimerkiksi hiili .
(trg)="38"> Ошентип мисалы , көмүртек .
(src)="46"> Hiukseni koostuu hiilestä .
(trg)="39"> Менин чачым дагы көмүртектен турат .
(src)="47"> Itseasiassa melkein kaikki minussa koostuu hiilestä .
(trg)="40"> Чындыгында менин денемдин көпчүлүгү көмүртектен турат .
(src)="48"> Itseasiassa kaikki elämänmuodot koostuvat hiilestä .
(trg)="41"> Тирүү жандыктардын көпчүлүгү чындыгында көмүртектен жасалган .
(src)="49"> Ja jos ottaisit yhden hiukseni , joka siis on hiiltä .
(trg)="42"> Ошентип силер менин чачымды алсаңар .
(trg)="43"> Менин чачым дагы көмүртектен турат .
(src)="50"> Hiukseni on suurimmaksi osaksi hiiltä .
(trg)="44"> Менин чачым дээрлик көмүртектен турат .
(src)="51"> Jos ottaisit tämän hiukseni , hiukseni ei tosin ole keltainen , mutta se näkyy hyvin mustaa taustaa vasten .
(trg)="45"> Ошентип силер менин чачымды мына бул жерден алсаңар менин чачым сары эмес бирок кара түс менен эң сонүн дал келет .
(src)="52"> Minun hiukseni on musta , mutta jos laittaisin sen tähän , et näkisi sitä ruudulla .
(trg)="46"> Менин чачтарым кара .
(trg)="47"> Бирок эгерде мен аларды экрандан көргөзсөм силер көрө алмак эмесиңер .
(src)="53"> Jos ottaisit tämän hiukseni ja kysyisin sinulta kuinka monta hiiliatomia paksu on hiukseni ?
(trg)="48"> Эгер силер менин чачымды алсаңар , мен силерден сурамакмын менин чачтарым туурасынан канча көмүртектин атомунан турат ? деп
(src)="54"> Eli jos ottaisit läpileikkauksen hiuksestani , ei siis pituutta , vaan paksuus , ja minä kysyn : kuinka monta hiiliatomia leveä se on ?
(trg)="49"> Эгер силер менин чачымды туурасынан кессеңер , узунунан эмес анан сурасаңар : ал туурасынан канча көмүртектин атомунан турат деп ?
(src)="55"> Ja saattaisit arvata , no , Sal jo kertoi minulle , että atomi on todella pieni , joten ehkä siinä olisi tuhat hiiliatomia .
(trg)="50"> Силер билмексиңер , оо , ал бизге атомдор эң эле кичине болот деп айткан .
(trg)="51"> Демек , мында миңдеген көмүртектин атомдору , он миңдеген , жүз миңдеген көмүртек атомдору болушу мүмкүн .
(src)="56"> Tai kymmenen tuhatta tai sata tuhatta , ja minä sanoisin EI !
(trg)="52"> А мен " Жок " деп айтмакмын .
(src)="57"> Siinä on miljoona hiiliatomia .
(trg)="53"> Мында бир миллион көмүртек атому .
(src)="58"> Tai voit ketjuttaa miljoona hiiliatomia ihmisen hiuksen ympäri .
(trg)="54"> Силер бир миллион көмүртектин атомун , узундугу чачтын туурасына барабар болгон узундукта чое алмаксыңар .
(src)="59"> Se on tietysti epätarkka arvio , se ei ole tarkalleen yksi miljoona , mutta antaa sinulle kuvan siitä kuinka pieni atomi on .
(trg)="55"> Албетте , бул жакындатылган гана түшүнүк алар туура 1, 000, 000 эмес .
(trg)="56"> Бирок бул силерге атомдор канчалык кичинекей экенин сезүүгө мүмкүнчүлүк берет .