# fa/NcEHxEaB3o7c.xml.gz
# ry/NcEHxEaB3o7c.xml.gz

# fa/Pv5yBf7pE8c2.xml.gz
# ry/Pv5yBf7pE8c2.xml.gz

(src)="1"> عشق بدونِ وابستگی ، ست سا نگ با موجی، بریکستون ۲۶ سپتامبرسال ۲۰۱۰ شماره ۳ خوب بیا
(src)="2"> بسیار خوب اه .. خواهش می کنم سوال کننده : این دفعهٔ اوّلِ من است، سوالِ مختصری دارم بله سوال کننده : برای حضور امروزتون خیلی سپاسگزارم
(src)="3"> می خواستم نظرتون را دربارهٔ این موضوع بدانم
(trg)="1">

# fa/Z9eJBsEqkhkU.xml.gz
# ry/Z9eJBsEqkhkU.xml.gz

(src)="1"> این برخورددهنده بزرگ هادرون است . محیطش ۲۷ کیلومتر است ؛ بزرگترین آزمایش علمی است که تاکنون به آن مبادرت شده است . بیش از ۱۰۰۰۰ فیزیکدان و مهندس از ۸۵ کشور جهان در طول چند دهه گرد هم آمدند تا این دستگاه را بسازند . کاری که ما می‌کنیم این است که پروتون‌ها را شتاب می‌دیم -- هستۀ هیدروژن رو به حدود ۹۹ . ۹۹۹۹۹۹ درصد سرعت نور می‌رسونیم . درست ؟ در اون سرعت ، آنها دور یک محیط ۲۷ کیلومتری ۱۱۰۰۰ بار در ثانیه می‌چرخند . و ما آنها را با پرتوی دیگری از پروتون برخورد می‌دیم که از جهت مخالف میاد . ما آنها را در در داخل آشکارسازهای عظیم برخورد می‌دیم . که در واقع دوربین‌های دیجیتال هستند . و این اونیه که من روش کار می‌کنم ، اطلس . شما بنحوی متوجه اندازۀ قضیه میشین -- می‌تونین مقایسش کنین با آدم‌های اروپایی سایز استاندارد که پایینش ایستادن .
(trg)="1"> То Вельки Гадронски Збивач .
(trg)="2"> Ма 27 километри у обсягу .
(trg)="3"> То найвекши наукови експеримент по нєшка .
(src)="2"> ( خنده ) برای اینکه کمی متوجه ابعاد کار شوید :
(trg)="14"> ( Шмих )
(trg)="15"> Пре чувство велькосци :
(trg)="16"> 44 метери широки , 22 метери пречнїк , 7 . 000 тони .
(src)="3"> ۴۴ متر عرض ، ۲۲ متر قطر ، و وزن ۷۰۰۰ تن . ما شرایطی را بازسازی می‌کنیم که در کمتر از یک بیلیونیم ثانیه بعد از اینکه جهان آغاز شد وجود داشتند -- تا حدود ۶۰۰ میلیونیم ثانیه در داخل اون آشکارساز -- ارقام کلانی است . و اگه شما اون تیکه آهن‌ها رو اونجا ببینید -- اونا آهنرباهای عظیمی هستند که ذرات باردار الکتریکی رو خم می‌کنند ؛ تا بتوان محاسبه کرد که چقدر سریع حرکت می‌کنند . این تصویری است از یک سال پیشتر . اون آهنرباها اونجان . و باز دوباره ، انسان‌های سایز استانداراد اروپایی ، پس می‌تونید ایده‌ای از مقیاس کار بدست بیارین . و اونجاست که ما درش مهبانگ‌های کوچیک خواهیم ساخت ، یه وقتی دور و برای تابستون امسال . و راستی ، امروز صبح ایمیلی دریافت کردم که گفت ما همین امروز آخرین قطعۀ اطلس را تموم کردیم . خب با اتمامش در امروز ، دوست دارم بگم که اون رو برای TED برنامه‌ریزی کرده بودم ، ولی این کار رو نکرده بودم . از قضا امروز کار تمام شده .
(trg)="17"> А ми ту знова правиме условия яки були у милиярдитей часци секунди од початку универзуму и то 600 милиони раз у секунди нука у тим детектору -- огромни числа .
(trg)="18"> Кед видзице тоти метални фалати -- то огромни маґнети хтори скруцую наелектрисани часточки так ше може мерац швидкосц зоз хтоу путую .
(trg)="19"> То слика знята пред роком .
(src)="4"> ( کف زدن ) آره ، موفقیت شگرفیه ! خب شاید بپرسین " چرا ؟ که چی شرایطی را ایجاد کنیم که در یک بیلیونیم بعد از آغاز جهان حاضر بودن ؟ " خب ، فیزیکدانان ذرات اگر بلندپرواز نباشند هیچی نیستند . و هدف فیزیک ذرات اینه که بفهمیم همه چیز از چی ساخته شده ؟ و همه چیز چطوری به هم چسبیده ؟ و با کاربرد " همه چیز " طبعاً منظورم خودمه و شما ، و زمین ، خورشید ، صدها بیلیون ستاره‌ای که در کهکشان ما هستن و صدها بیلیون کهکشانی که در جهان رؤیت پذیر وجود دارند . واقعا همه چیز . حالا ممکنه بگین که " خب باشه ، ولی چرا فقط نگاهشون نکنیم ؟ اگه می‌خواین بدونین من از چی ساخته شدم چرا به خودمون نگاه نکنیم . " خب ما فهمیدیم که هر چقدر به زمان عقبتر برمی‌گردین جهان داغتر و داغتر می‌شه ، چگالتر و چگالتر ، و ساده‌تر و ساده‌تر . حالا ، هیچ دلیلی وجود نداره که من بدونم واسه چی ، ولی به نظر میاد که اینجوری باشه . از این نظر ، درروزگار خیلی قدیمتر در دوران اولیۀ جهان ، ما معتقدیم که همه چیز خیلی ساده و قابل فهم بوده . همۀ این پیچیدگی‌ها ، تمام این مسیر منتهی به این چیزهای شگفت‌انگیز --- مغز انسان -- همگی خواص یک جهان قدیمی و سرد شده و پیچیده‌اند . با بازگشت به شروع کار ، در اولین بیلیونیم ثانیه ، ما معتقدیم ، یا مشاهده کردیم که خیلی ساده است . اصلا انگار که ... یک دونه برف را در دستتون تصور کنید ، بهش نگاه می‌کنید ، و بطور خارق العاده‌ای پیچیده زیبا است . ولی وقتی که گرمش می‌کنید ، توی گودی دست آب می‌شه . و اون وقت می‌بینید که فقط از H20 آب تشکیل شده بود . پس از این نظر هست که به زمان گذشته می‌نگریم تا بفهمیم جهان از چی ساخته شده . و امروزه از این چیزا ساخته شده : فقط ۱۲ ذرۀ ماده ، که با چهار نیروی طبیعت به هم متصل شدند . " کوارک" ‌ها ، این چیز صورتیا ، چیزایی هستند که پروتون‌ها و نوترون‌ها را می‌سازند که هستۀ اتم را در بدن شما تشکیل می‌دن . " الکترون" ‌ها ، اینایی که دور هستۀ اتم در گردش‌اند -- در مدارشون توسط نیروی الکترومغناطیسی نگه داشته می‌شن که با این چیزا حمل می‌شه : " فوتون" ‌ . کوارک‌ها توسط چیزایی بهم چسبیده شدند به نام " گلئون " . و اینا اینجا نیروی هسته‌ای ضعیف هستند که احتمالا کمترین شباهت رو دارند . ولی بدون اون خورشید نخواهد درخشید . و وقتی خورشید می‌درخشد ، شما مقدار انبوهی از این چیزا بنام " نوترینو " دارین که به بیرون پخش می‌شن . درحقیقت اگه شما به ناخن شست‌تون نگاه کنید -- در حدود یک سانت مربع -- چیزی در حدود چیزی در حدود ۶۰ بیلیون نوترینو در ثانیه از خورشید از جایی کمتر از از یک سانتیمتر مربع از بدنتون رد میشن . ولی شما احساسشون نمی‌کنین چون به درستی نیروی ضعیف نام‌گذاری شدند . خیلی بردشون محدود و ضعیفه ، پس فقط از داخل شما رد می‌شن . و بیشتر این ذرات در طول قرن اخیر کشف شده‌اند . اولینشان ، الکترون در سال۱۸۹۷کشف شد . و آخرینش ، که نوترینو تاو نام دارد در سال ۲۰۰۰ کشف گردید . راستش فقط -- می‌خواستم بگم که ، سر جادۀ شیکاگو . می‌دونم آمریکا کشور بزرگیه مگه نه ؟ فقط سر جاده . نسبت به جهان فقط سر جاده است .
(trg)="27"> ( Кляпканє )
(trg)="28"> Гей , то чудесне досцигнуце .
(trg)="29"> Тераз , можеце ше питац " Прецо ?
(src)="5"> ( خنده ) خب این یکی در سال ۲۰۰۰ پیدا شد ، پس یه تصویر نسبتا جدیده . یکی از چیزای باحالی که من در واقع وقتی بهش فکر می‌کنم اینه که ما اصلا تونستیم که چیزی پیدا کنیم ، وقتی که در نظر می‌گیری که اینا چقدر ریزند . می‌دونین ، اینها سایز نقاط دورند در کل جهان قابل رؤیت . پس ۱۰۰ بیلیون کهکشان ، به دوری ۱۳ . ۷ بیلیون سال نوری -- یک نقطه به سایز اون از مونتری ، درحقیقت به اندازۀ مونتری نسبت این چیزاست . کاملا و به شدت ریز . و با اینحال ما یک دستۀ تقریبا کاملشون رو پیدا کردیم . یکی از مشهورترین پیشینیان ما در دانشگاه منچستر ارنست رادرفورد کاشف هستۀ اتم بود . او یک بار گفت : " تمام علوم یا فیزیک‌اند یا کلکسیون تمبر جمع کردن . " حالا من گمان نمی‌کنم که هدفش توهین به علوم دیگه بوده باشه ، گرچه او نیوزیلندی بود ، پس ممکنه !
(trg)="62"> ( Шмих )
(trg)="63"> Тота ствар пренайдзена року 2000 , так же то релативно нова слика .
(trg)="64"> Єдна з чудесних стварох , заправо , за мнє , то же зме пренашли єдну з нїх , кед знаце яки су дробенки .
(src)="6"> ( خنده ) ولی منظورش این بود که کاری که ما کردیم ، در اصل تمبر جمع کردنه -- خب ما ذرات را پیدا کردیم ، ولی شما تا زمانیکه اساس قرار گرفتنِ این الگو را درک نکنید -- که چرا اینجوری ساخته شده -- شما در واقع فقط تمبر جمع کردین -- دانشی به انجام نرسوندین . خوشبختانه ما احتمالا بزرگترین دستاورد علمی قرن ۲۱ رو که پایه‌های این الگو رو تشکیل میده در دست داریم . می‌تونید اگه دوست دارید اون رو قانون نیوتنِ فیزیک ذرات بدونید . نامش " مدل استاندارد " هست -- یک معادلۀ ریاضیاتی ساده و زیبا . می‌تونید کلشو روی جلوی یک پیرهن بچسبونین ، که همیشه نشانۀ عظمته ! ایناهاش .
(trg)="72"> ( Шмих )
(trg)="73"> Цо зме зробели по тераз , то заправо зберанє поштових маркох .
(trg)="74"> У шоре , пренашли зме часточки , алє док нє порозумице основну причину за таки шаблон , прецо то створене так як є заправо збераце марки .
(src)="7"> ( خنده ) من یک ذره ناصادق بودم چون اون رو به شکل جزئیات مشقت بارش باز کردم . این معادله شما رو قادر میکنه که همۀ چیزایی رو که در جهان اتفاق می‌افته به جز جاذبه -- محاسبه کنید ! اگه می‌خواید بدونید چرا آسمون آبیه ، چرا هسته‌های اتم به هم چسبیدن -- شما اصولا با یک کامپیوتر به قدر کافی بزرگ -- می‌تونید ببینید چرا دی ان آ این شکلیه . اصولا بایستی قادر باشین اون رو از داخل فرمول‌ها حساب کنید . ولی یک مشکل هست . آیا کسی می‌تونه ببینه مشکل چیه ؟ یک بطری شامپانی برای هر کی که بگه . آسونترش می‌کنم . با جلو اوردنِ یکی از خطوط . بطور کلی هر کدوم از این عبارات یکی از ذرات رو نمایندگی می‌کنند . بنابراین W ها اونجا W ها رو نشون میدن و چگونگی چسبیدن اونها رو . این حاملان نیروی ضعیف ، Z ها هم همینطور . ولی یک نشان دیگه در این معادله هست :
(trg)="82"> ( Шмих )
(trg)="83"> Бул сом нєщири прето же сом то винєсол у шицких брудних детальох .
(trg)="84"> Тота єдначина вам допущує вираховац шицко , окрем ґравитациї цо ше збува у универзуму .
(src)="8"> H . بله H .
(trg)="94"> Алє ту єден екстра симбол у єднакосци :
(trg)="95"> H .
(trg)="96"> Точно , H .
(src)="9"> H مخفف ذرات " هیگز " است . ذرات هیگز هنوز پیدا نشدند . ولی لازمند -- لازمند تا ریاضیات این معادله جواب دهد . پس همۀ این محاسبات دقیق و سختی که با این معادلۀ بی‌نظیر می‌تونیم انجام بدیم بدون این یک ذره قابل انجام نیست . این یک پیشبینی است -- پیشبینی یک ذرۀ جدید . چی کار می‌کنه ؟ خب ، ما خیلی طول کشیده تا یک مقایسۀ خوب درست کنیم . و در دهۀ ۸۰ وقتی که ما برای ساخت LHC از دولت انگلیس پول می‌خواستیم ، مارگارت تاچر اون زمان گفت ،
(trg)="97"> H означує Хиґсову часточку .
(trg)="98"> Хиґсово часточки ище нє пренайдзени .
(trg)="99"> Алє вони нєобходни : вони нєобходни же би тота математика робела .
(src)="10"> " اگه شما بتونین به زبونی که سیاستمدارا بفهمند توضیح بدین که شما واقعا چی کار دارین می‌کنین ، پولو می‌گیرین . من می‌خوام بدونم ذرات هیگز چی کار می‌کنن . " و ما این مقایسه را درست کردیم که به نظر میومد منظور رو می‌رسونه . خب کاری که هیگز می‌کنه اینه که به ذرات بنیادی جرم میده . و نحوۀ تصورش اینطوریه که کل جهان -- و منظور فقط فضا نیست ، یعنی خود من ، یا درون شما -- کل جهان پر از چیزیه که میدان هیگز نامیده میشه . یا میشه گفت ذرات هیگز . مقایسه اینه که یک سری آدم داخل یک اتاق هستند و اونها ذرات هیگز هستند . حالا وقتی که یک ذره در داخل جهان حرکت میکنه ، می‌تونه با این ذرات هیگز متقابلا اثر کنه . حالا تصور کنین یکی که خیلی محبوب نیست از وسط اتاق رد شه . همه اونو نادیده میگیرن . و میتونه خیلی سریع از اتاق رد بشه ، اصولا با سرعت نور میتونه بگذره . چون جرم نداره . و حالا تصور کنید که یک آدم خیلی مهم و محبوب و باهوش وارد اتاق بشه او توسط مردم احاطه میشه ، و راهش در اتاق سد میشه . درست مثل این میمونه که سنگین بشه . وزنش زیاد بشه . و این دقیقا طرز کار مکانیسم هیگزه . تصوری که میتونین داشته باشین اینه که الکترون‌ها و کوارک‌هایی که در داخل بدنتان و در جهان اطرافمان می‌بینیم سنگین هستند ، به شکلی گرانند ، به این خاطر که در ذرات هیگز احاطه شدند . با میدان هیگز اثر متقابل دارند . اگر این تصویر درست باشه ، پس ما باید بتونیم این ذرات هیگز را در LHC پیدا کنیم . اگه درست نباشه -- چونکه مکانیسم خیلی پیچ‌درپیچی داره ، اگرچه این ساده‌ترین چیزی بوده که تونستیم فکر کنیم -- در این صورت هر چیزی که کار ذرات هیگز را انجام میده ما می‌دونیم که باید در LHC معلوم بشه . پس یکی از دلایل اولیۀ ساخت این ماشین عظیم این بود . من خوشحالم که مارگارت تاچر رو در تصویر تشخیص دادین . راستش من اول فکر کردم از نظر فرهنگی متناسبش کنم ولی خب -- ( خنده ) به هر حال . پس این یک مطلبه . این اصولا تضمینه که در LHC معلوم خواهد شد . خیلی چیزای دیگه هم هست . شما خیلی از مشکلات بزرگ فیزیک ذرات شنیدین . یکی از چیزهایی که شنیدین : ماده تاریک ، انرژی تاریک است . مسالۀ دیگری که هست ، نیروهای طبیعت هستند -- که خیلی زیباست و در حقیقت -- به نظر میاد هر چی در زمان عقبتر میرین ، قدرتشون تغییر می‌کنه . خب قدرتشون واقعا تغییر می‌کنه . مثلا نیروی الکترومغناطیس ، نیرویی که ما را بهم نگه میداره ، با افزایش دما قوی‌تر میشه . نیروی قوی ، نیروی هسته‌ای قوی ، که هسته‌ها را بهم می‌چسبونه ، ضعیف‌تر میشه . و چیزی که شما در این مدل استاندارد میبینین اینه که -- شما می‌تونین محاسبه کنید که اینها چگونه تغییر می‌کنن -- این نیروها -- سه نیروی اصلی به جز جاذبه -- به نظر میاد که کلا در یک نقطه بهم می‌رسند . اصلا انگار که هر سه یک نیروی قشنگ یکجور ابر- نیرو در آغاز زمان بوده باشند . ولی از دستش دادند . حالا یک نظریه هست به نام " ابرتقارن " ، که تعداد ذرات موجود در مدل استاندارد رو دو برابر می‌کنه . که در نگاه اول ساده‌سازیِ مسئله به نظر نمیاد . ولی در حقیقت با این نظریه ما می‌بینیم که نیروهای طبیعت واقعا به نظر میاد که در مهبانگ متحد میشن . یک پیشگویی مطلقا عالی . مدل در اصل برای این کار ساخته نشده بود ، ولی به نظر میاد که چنین می‌کنه . بعلاوه ، آن ذرات ابرتقارنی نامزدهای خیلی محتمل مادۀ تاریک هستند . پس یک نظریۀ خیلی بالقوه‌ای است که واقعا جریان غالب فیزیکه . و اگه من بخوام شرط بذارم روش من پولم رو به شکل خیلی غیر علمی روی این چیزا میذارم که احتمالا اونا هم در LHC معلوم بشن . خیلی چیزای دیگه هم میتونند در LHC کشف بشن . ولی در دقایق آخری من فقط می‌خوام که یک دیدگاه متفاوت به شما عرضه کنم در مورد اینکه من فکر می‌کنم -- فیزیک ذرات برای من به چه معناست -- فیزیک ذرات و کیهانشناسی . و اون اینه که این مسائل به ما یک قصۀ زیبا ارائه داده -- تقریبا اگه دوست داشته باشین یک نوع داستان آفرینش دربارۀ جهان ارائه کرده ، علوم مدرن در چند دهۀ اخیر . و من دوست دارم بگم که این لایقِ حال و حوای سخنرانی وید دیویس است ، بعنوان اینکه حداقل در کنار داستان‌های محلی جالب آفرینشِ مردمِ بلندی‌های آند و شمال یخ‌زده قرار بگیره . این داستان آفرینشی است که به نظر من به همون اندازۀ اونا شگفت‌انگیزه . داستان اینجوری پیش میره : ما می‌دونیم که جهان ۱۳ . ۷ بیلیون سال پیش آغاز شده ، در یک حالت بسیار داغ و فشرده ، بسیار کوچکتر از یک دانه اتم . بعد شروع کرده به منبسط شدن در یک میلیون بیلیون بیلیون بیلیون بیلیونیم ثانیه
(trg)="106"> " Кед ви хлапци можеце обяшнїц на язику хтори политичаре можу розумиц , цо робице , можеце мац пенєж .
(trg)="107"> Сцем знас цо Хиґс часточка роби . "
(trg)="108"> И ми нашли аналоґию хтора випатра же роби .