# eo/0XyEHWkqeiS8.xml.gz
# sh/0XyEHWkqeiS8.xml.gz
(src)="1"> Mi rakontos al vi iomete pri malracia sinteno .
(trg)="1"> Reći ću vam nešto o iracionalnom ponašanju .
(src)="2"> Ne la via , kompreneble .
(trg)="2"> Ne vašem , naravno .
(src)="3"> Tiu de aliaj homoj . & lt ; ridoj & gt ;
(trg)="3"> Tuđem .
(trg)="4"> ( Smeh )
(src)="4"> Nu , laborinte ĉe MIT [ Teknologia Instituto de Masaĉuseco ] kelkajn jarojn , mi ekkomprenis , ke verki universitatajn raportojn ne estas tre ekscite .
(trg)="5"> Nakon što sam proveo nekoliko godina na MITu , shvatio sam da pisanje akademskih radova nije baš toliko uzbudljivo .
(src)="5"> Bone , mi ne scias kiom da tiaj tekstoj vi legis .
(src)="6"> Sed ne estas amuze legi -- kaj ofte , verki -- ilin .
(trg)="6"> Ne znam koliko takvih radova čitate , ali nije ih zabavno ni čitati , a često ni pisati .
(src)="7"> Eĉ pli malbonas ilin verki .
(trg)="7"> Još je gore pisati .
(src)="8"> Tial mi decidis provi verki ion pli amuzan .
(trg)="8"> Tako sam odlučio da pokušam da napišem nešto zabavnije .
(src)="9"> Kaj venis al mi la ideo verki kuirlibron .
(trg)="9"> Došao sam na ideju da napišem kuvar .
(src)="10"> Kaj la titolo de mia kuirlibro estus
(trg)="10"> Naslov knjige je trebalo da bude
(src)="11"> " Vespermanĝo sen paneroj : la arto manĝi super la lavkuvo " . & lt ; ridoj & gt ;
(trg)="11"> " Ručanje bez mrvica : umetnost jela nad sudoperom . "
(trg)="12"> ( Smeh )
(src)="12"> Kaj ĝi estus perkuireja alrigardo al la vivo .
(trg)="13"> I to je trebalo da bude pogled na život kroz kuhinju .
(src)="13"> Mi estis sufiĉe ekscitita pri tio .
(trg)="14"> Bio sam jako uzbuđen zbog ovoga .
(src)="14"> Mi estis pritraktonta iomete esploradon , iomete kuiradon .
(trg)="15"> Hteo sam da pišem malo o istraživanju , malo o kuhinji .
(src)="15"> Nu , vi scias , ni tiom multe faras en la kuirejo kaj mi pensis , ke tio estus interesa .
(trg)="16"> Znate , radimo toliko toga u kuhinji da sam mislio da bi ovo moglo biti zanimljivo .
(src)="16"> Mi verkis kelkajn ĉapitrojn , kaj mi portis ilin al la eldonejo de MIT , kie oni diris :
(trg)="17"> Napisao sam par poglavlja i odnio u izdavačku kuću MIT- a i oni su mi rekli
(src)="17"> " Bele .
(src)="18"> Sed ne por ni .
(trg)="18"> " Lepo je to , ali nije za nas .
(src)="19"> Serĉu alian eldonejon " .
(trg)="19"> Idite i nađite nekog drugog . "
(src)="20"> Mi provis aliloke , kie oni diris la samon ,
(trg)="20"> Pokušao sam i kod drugih ljudi i svi su mi rekli istu stvar .
(src)="21"> " Bele .
(trg)="21"> " Lepo .
(src)="22"> Ne por ni " .
(trg)="22"> Ali nije za nas . "
(src)="23"> Ĝis kiam iu diris
(trg)="23"> Sve dok mi neko nije rekao :
(src)="24"> " Nu , se vi serioze pensas fari tion , vi devas unue verki libron pri via esploro .
(trg)="24"> " Vidi , ako si ozbiljan oko toga , prvo treba da napišeš knjigu o svom istraživanju .
(src)="25"> Vi devas publikigi ion , kaj tiam vi ekhavos la okazon verki ion alian .
(trg)="25"> Moraš nešto da objaviš , a onda će ti se pružiti prilika da napišeš nešto drugo .
(src)="26"> Se vi vere volas fari ĝin , jen la vojo sekvenda " .
(trg)="26"> Ako stvarno želiš to da uradiš , onda moraš to i da uradiš . "
(src)="27"> Tiam mi diris :
(trg)="27"> Ja sam im rekao :
(src)="28"> " Nu , mi vere ne volas verki pri mia esplorado .
(trg)="28"> " Znate , ja baš i ne želim da pišem o svom istraživanju .
(src)="29"> Mi faras tion la tutan tagon .
(trg)="29"> Radim to po vasceli dan .
(src)="30"> Mi volas verki ion alian .
(trg)="30"> Hoću da pišem o nečem drugom .
(src)="31"> Ion iomete pli libere , malpli strikte " .
(trg)="31"> O nečemu što je slobodnije , manje sputano . "
(src)="32"> Sed tiu homo estis tre insista kaj diris
(trg)="32"> Ova osoba je bila vrlo uporna :
(src)="33"> " Aŭskultu .
(src)="34"> Tio estas la sola maniero laŭ kiu vi faros ĝin " .
(trg)="33"> " Slušaj , to je jedini način da to uradiš . "
(src)="35"> Tiam mi diris " Okej , se mi devas fari ĝin -- "
(trg)="34"> " U redu , ako moram ... " , rekao sam .
(src)="36"> Mi prenis tutjaran libertempon .
(trg)="35"> Bio sam na odmoru .
(src)="37"> Mi diris :
(src)="38"> " Mi verkos pri mia esplorado se ne estas alia maniero .
(trg)="36"> " Pisaću o svom istraživanju ... "
(src)="39"> Kaj tiam mi sukcesos fari mian kuirlibron " .
(trg)="37"> " ... ako je to jedini način .
(trg)="38"> A onda ću preći na kuvar . "
(src)="40"> Mi do verkis libron pri mia esploro .
(src)="41"> Kaj ĝi montriĝis sufiĉe amuza tasko laŭ du aspektoj .
(trg)="39"> Tako sam napisao knjigu o svom istraživanju , što je na kraju ispalo vrlo zanimljivo iz dva razloga :
(src)="42"> Unue mi amuziĝis en la verkado .
(trg)="40"> Prvo , uživao sam pišući .
(src)="43"> Sed la plej interesa afero estas , ke mi komencis lerni de la homoj .
(trg)="41"> Ali još zanimljivije je bilo to što sam počeo da učim od drugih ljudi .
(src)="44"> Verki niaepoke ja estas interesege ĉar multajn reagojn oni povas ricevi de legantoj .
(trg)="42"> Ovo je fantastično vreme za pisanje , zato što možete dobiti jako puno povratnih informacija od ljudi .
(src)="45"> Oni skribas al mi pri sia persona sperto kaj pri siaj ekzemploj kaj pri kio oni malkonsentas kaj pri nuancoj .
(trg)="43"> Ljudi mi pišu o svojim ličnim iskustvima , o svojim primerima i o tome oko čega se ne slažu pišu mi o nijansma .
(src)="46"> Kaj nur estante tie ĉi -- tio estas , ke de kelkaj tagoj mi spertis verajn kulminojn de obseda sinteno , pri kiuj mi neniam antaŭe pensis . & lt ; ridoj & gt ;
(trg)="44"> I čak za vreme dok sam ovde , mislim , ovih par dana , susreo sam se sa vrhuncem opsesivnog ponašanja o kojima nisam ni razmišljao .
(trg)="45"> ( Smeh )
(src)="47"> Kio laŭ mi estas simple fascina .
(trg)="46"> I mislim da je to fascinantno .
(src)="48"> Mi parolos al vi iomete pri malracia sinteno .
(trg)="47"> Reći ću vam nešto o iracionalnom ponašanju
(src)="49"> Kaj mi volas komenci prezentante al vi kelkajn ekzemplojn de vida iluzio kiel metaforon pri racieco .
(trg)="48"> Počeću sa nekoliko primera optičkih varki kao metoforama za racionalnost .
(src)="50"> Do pensu pri tiuj ĉi du tabloj .
(trg)="49"> Razmotrimo ova dva stola .
(src)="51"> Kaj vi certe jam vidis tiun ĉi iluziaĵon .
(trg)="50"> Sigurno ste već videli ovu optičku varku .
(src)="52"> Se mi demandus al vi kiu estas pli longa , ĉu la vertikala linio sur la maldekstra tablo aŭ la horizontala linio sur la dekstra tablo ?
(src)="53"> Kiu el ili ŝajnas pli longa ?
(trg)="51"> Ako bih vas pitao šta je duže , vertikalna linija na stolu sa leve strane ili horizontalna linjia na stolu sa desne strane , za koju biste rekli da je duža ?
(src)="54"> Ĉu iu vere vidas , ke la maldekstra estas malpli longa ?
(trg)="52"> Da li neko ne misli da je leva linija duža ?
(src)="55"> Ne , ĉu ?
(trg)="53"> Nema šanse , zar ne ?
(src)="56"> Neeble .
(trg)="54"> To je nemoguće .
(src)="57"> Sed la amuza afero pri vida iluzo estas , ke oni povas facile elmontri erarojn .
(trg)="55"> Ali zgodna stvar kod optičkih varki je da se greške lako demonstriraju .
(src)="58"> Mi povas surmeti kelkajn liniojn , sed tio ne helpas .
(trg)="56"> Tako mogu da stavim neke linije ali , to ne pomaže .
(src)="59"> Mi povas animacii la liniojn .
(src)="60"> Kaj se vi kredas , ke mi ne mallongigis la liniojn , kion mi ja ne faris , mi pruvis al vi , ke viaj okuloj trompis vin .
(trg)="57"> Mogu da animiram ove linije , i sve dok mi verujete da nisam smanjio linije , što naravno , nisam uradio , dokazao sam da su vas vaše oči prevarile .
(src)="61"> Nun , la interesa afero pri tio estas , ke kiam mi forviŝas la liniojn estas kvazaŭ vi ne lernis ion ajn en la lasta minuto . & lt ; ridoj & gt ;
(trg)="58"> E sad , zanimljiva stvar kod ovoga je da kada sklonim linije , ispada da ništa niste naučili prie par trenutaka .
(trg)="59"> ( Smeh )
(src)="62"> Vi ne povas rigardi tion kaj diri " Okej , nun mi vidas la realon tia , kia ĝi estas " .
(trg)="60"> Ne možete sada da pogledate ovo i kažete : " OK , sada vidim realnost kakva jeste . "
(src)="63"> Ĉu ne ?
(src)="64"> Estas neeble superi tiun senton , ke tiu ĉi estas fakte pli longa .
(trg)="62"> Nemoguće je prevazići taj osećaj da je ova linija stvarno duža .
(src)="65"> Nia intuicio estas vere trompanta nin laŭ ripetiĝanta , antaŭvidebla , kohera maniero .
(trg)="63"> Naša intuicija nas vara na ponovljiv , predvidiv i konzistentan način .
(src)="66"> Kaj preskaŭ nenion oni povas fari rilate al tio , krom preni liniilon kaj mezuri ĝin .
(trg)="64"> I mi oko toga ne možemo skoro ništa da preduzmemo , osim što možemo da uzmemo lenjir i premerimo celu stvar .
(src)="67"> Jen plia ekzemplo .
(trg)="65"> Evo još jedne .
(src)="68"> Tiu ĉi estas unu el miaj preferataj iluzioj .
(trg)="66"> Ovo je jedna od mojih omiljenih optičkih varki .
(src)="69"> Kiun koloron vi vidas montritan de la supra sago ?
(trg)="67"> Koje je boje polje na koje pokazuje gornja strelica ?
(src)="70"> Brunan .
(trg)="68"> Smeđe .
(src)="71"> Dankon .
(trg)="69"> Hvala .
(src)="72"> De la malsupra ?
(trg)="70"> A donja ?
(src)="73"> Flavan .
(trg)="71"> Žuta .
(src)="74"> Fakte , ili estas la sama .
(trg)="72"> Ispada da su ipak identične .
(src)="75"> Ĉu iu vidas ilin kiel la sama ?
(trg)="73"> Da li iko vidi da su identične ?
(src)="76"> Tre , tre malfacile .
(trg)="74"> Jako , jako teško .
(src)="77"> Mi povas kovri la ceteran supran parton de la kubo .
(src)="78"> Kaj se mi kovras la ceteron de la kubo vi povas vidi , ke ili estas egalaj .
(trg)="75"> Mogu i da pokrijem ostatak kocke ... ... i ako pokrijem ostatak kocke videćete da su identične .
(src)="79"> Kaj se vi ne kredas min , vi povas preni la projekciaĵon poste kaj per iom da manipulado konstati , ke ili estas egalaj .
(trg)="76"> Ako mi ne verujete , dobićete prezentaciju kasnije , i onda možete da probate svašta i uverite se da su identične .
(src)="80"> Sed denove la sama afero , se ni demetas la fonon ,
(src)="81"> la iluzio revenas .
(src)="82"> Ĝuste .
(trg)="77"> Ali i ovde se ponavlja ona priča da ako odstranimo pozadinu , iluzija se vraća .
(src)="83"> Maleblas ne vidi tiun ĉi iluzion .
(trg)="78"> Nemoguće je da ne vidimo tu optičku varku .
(src)="84"> Nur daltonismuloj , mi kredas , ne povas vidi tion .
(trg)="79"> Jedino ako ste možda daltonista onda ne možete da vidite ovo .
(src)="85"> Mi volas , ke vi pensu pri iluzio kiel metaforo .
(trg)="80"> Želim da na optičku varku gledate kao na metaforu .
(src)="86"> Vidi estas unu el niaj plej bonaj kapabloj .
(trg)="81"> Vid je jedna od stvari u kojoj smo najbolji .
(src)="87"> Ni havas grandegan parton de nia cerbo dediĉita al vidado , pli grandan ol la partoj dediĉitaj al kio ajn .
(trg)="82"> Veliki dio našeg mozga je rezervisan za vid .
(trg)="83"> Veći nego za bilo koju drugu aktivnost .
(src)="88"> Ni vidas dum pli da horoj de unu tago , ol ni faras ĉion ceteran .
(trg)="84"> Tokom dana gledamo više nego što radimo bilo šta drugo .
(src)="89"> Kaj ni estas laŭevolue preparitaj por vidi .
(trg)="85"> A i evolucijski smo razvijeni da se oslanjamo na vid .
(src)="90"> Kaj se ni faras tiujn antaŭvideblajn , ripetiĝantajn erarojn de vidado , en kio ni estas tiel bonaj , kiuj estas la ŝancoj , ke ni ne faros eĉ pli da eraroj en tio , pri kio ni ne estas tiel bonaj ?
(src)="91"> Ekzemple , farante financajn decidojn . & lt ; ridoj & gt ;
(src)="92"> Io , pri kio ni ne havas evoluan kialon por fari .
(trg)="86"> I ako ponavljamo ove predvidljive greške gledajući , u čemu smo jako dobri , kakve su šanse da ne pravimo još više grešaka u nečemu u čemu i nismo tako dobri ... kao na primer , u donošenju odluka o finansijama ( smeh ) u nečemu za šta nemamo evolucijski razlog da radimo , nemamo specijalizovani deo mozga za to i ne radimo to većim delom dana .
(src)="94"> Kaj oni povas argumenti , en tiuj kazoj , ke
(src)="95"> la interesaĵo estas ĝuste , ke ni ja faras pli da eraroj tiurilate .
(src)="96"> Kaj eĉ pli malbone , mankas facila maniero vidi ilin .
(trg)="87"> I u tim slučajevima može da se tvrdi da mi možda zapravo pravimo mnogo više grešaka i , što je još gore , ne možemo da ih lako uočimo .
(src)="97"> Ĉar en vidaj iluzioj ni povas facile elmontri la erarojn , sed ĉe scia iluzio estas multe , multe pli malfacile elmontri al la homoj la erarojn .
(trg)="88"> Jer kod optičkih varki lako možemo da ukažemo na greške , dok je kod kognitivnih varki mnogo , mnogo teže ukazati ljudima na greške .
(src)="98"> Mi do volas montri al vi kelkajn sciajn iluziojn aŭ decidofarajn iluziojn , laŭ la sama maniero .
(trg)="89"> Zato , želim da vam na isti način pokažem neke kognitivne varke , ili varke prilikom donošenja odluka .
(src)="99"> Kaj jen unu el miaj preferataj sociaj sciencaj grafaĵoj .
(trg)="90"> Ovo je moj omiljeni grafik u društvenim naukama .
(src)="100"> Ĝi estas el verko de Johnson kaj Goldstein .
(src)="101"> Ĝi baze montras
(src)="102"> la proporcion de homoj , kiuj indikis ke ili estis interesataj doni siajn organojn .
(trg)="91"> On je preuzet iz rada Džonsona i Goldstina koji u osnovi pokazuje procenat osoba koje su navele da bi bi bili zainteresovane da doniraju svoje organe .
(src)="103"> Tiuj estas diversaj landoj en Eŭropo .
(trg)="92"> Ovo su različite zemlje u Evropi .
(src)="104"> Kaj vi esence vidas du tipojn de landoj .
(src)="105"> Landoj , dekstre , kie oni ŝajnas multe doni , kaj landoj , maldekstre , kie oni ŝajnas doni tre malmulte aŭ multe malpli .
(trg)="93"> U osnovi vidite dve vrste zemalja : zemlje na desnoj strani , koje izgleaju kao da daju mnogo ; i zemlje na levoj strani koje izgleda daju jako malo , ili mnogo manje .
(src)="106"> La demando estas : kial ?
(src)="107"> Kial iuj landoj donas multe kaj aliaj landoj donas malmulte ?
(trg)="95"> Zašto neke zemlje daju mnogo a neke zemlje daju malo ?
(src)="108"> Kiam oni demandas homojn pri tio , ili kutime pensas , ke temas pri io ligita al kulturo .
(trg)="96"> Kada postavite ovo pitanje , svi obično misle da je u pitanju nešto kulturološko .
(src)="109"> Ĉu ?
(trg)="97"> Jel tako ?
(src)="110"> Kiom multe vi zorgas pri aliuloj ?
(trg)="98"> Koliko je vama stalo do ljudi ?
(src)="111"> Postlaso de viaj organoj al iu alia probable rilatas kun kiom vi zorgas pri la socio , kiel ligita al ĝi vi estas .
(trg)="99"> Dati svoje organe nekom drugom je verovatno pokazatelj koliko vam je stalo do društva , koliko ste povezani .
(src)="112"> Aŭ eble estas io religia .
(trg)="100"> Ili možda ima veze sa religijom .
(src)="113"> Sed se vi rigardas tiun ĉi grafikaĵon , vi povas vidi , ke landoj , kiujn ni konsideras tre similaj fakte montras tre malsamajn sintenojn .
(trg)="101"> Ali , ako bliže pogledate ovaj grafik , možete videti da zemlje za koje mislimo da su međusobno vrlo slične u stvari se veoma različito ponašaju .
(src)="114"> Ekzemple , Svedio estas tute dekstre kaj Danio , kiun ni taksas kulture tre simila , estas tute maldekstre .
(trg)="102"> Na primer , Švedska je potpuno na desnoj strani , a Danska , za koju mislimo da je kulturološki jako slična , je skroz na levoj strani .
(src)="115"> Germanio estas maldekstre .
(trg)="103"> Nemačka je na levoj .
(src)="116"> Kaj Aŭstrio estas dekstre .
(trg)="104"> A Austrija je na desnoj .
(src)="117"> Nederlando estas maldekstre , kaj Belgio , dekstre .
(trg)="105"> Holandija je na levoj .
(trg)="106"> A Belgija je na desnoj .