# en/01UYb3f763Ul.xml.gz
# pl/01UYb3f763Ul.xml.gz
(src)="1"> You might think you know a lot about Native Americans through popular movies , books , and classes in school , but it turns out that a lot of what we think we know about famous Native American figures isn 't quite right .
(trg)="1"> Myślicie , że wiecie dużo o rdzennych Amerykanach dzięki filmom , książkom ,
(trg)="2"> lekcjom w szkole , ale okazuje się , że wiele informacji o słynnych rdzennych Amerykanach nie jest do końca prawdą .
(src)="2"> Take Sacajawea for example .
(src)="3"> You probably remember her as a beautiful Indian woman who lived an exotic life serving as the all- knowing guide for Lewis and Clark 's famous expedition , right ?
(trg)="3"> Na przykład Sacajawea , pewnie pamiętacie ją jako piękną Indiankę , która wiodła egzotyczne życie , służąc jako mądra przewodniczka w słynnych ekspedycjach Lewisa i Clarka
(src)="4"> Well , that 's not exactly how it happened .
(trg)="4"> To nie było do końca tak .
(src)="5"> Not much is known about Sacajawea 's early childhood , but we do know that she was born in 1788 into the Agaidika Tribe of the Lemhi Shoshone in what is now Idaho .
(trg)="5"> Niewiele wiemy o jej wczesnym dzieciństwie , wiemy że urodziła się w 1788 r . w plemieniu Agaidika należącym do Szoszonów Lemhi , w dzisiejszym Idaho .
(src)="6"> In 1800 , when she was about 12 years old ,
(trg)="6"> W 1800 roku , kiedy miała 12 lat ,
(src)="7"> Sacajawea and several other girls were kidnapped by a group of Hidatsa Indians .
(trg)="7"> Sacajawea wraz z kilkoma dziewczynkami została porwana przez Indian Hidatsa .
(src)="8"> She was taken as a captive to a Hidatsa village in present- day North Dakota .
(trg)="8"> Zabrano ją i więziono w wiosce Hidatsów , w obecnej Północnej Dakocie .
(src)="9"> Then , she was sold to a French Canadian fur trapper named Toussaint Charbonneau .
(trg)="9"> Potem sprzedali ją traperowi z francuskiej Kanady , który nazywał się Toussaint Charbonneau .
(src)="10"> Within a year or so , she was pregnant with her first child .
(trg)="10"> W ciągu roku nosiła już jego pierwsze dziecko .
(src)="11"> Soon after she became pregnant , the Corps of Discovery arrived near the Hidatsa villages .
(trg)="11"> Wkrótce po tym Korpus Odkrywców pojawił się niedaleko wiosek Hidatsa .
(src)="12"> Captains Meriwether Lewis and William Clark built Fort Mandan there , and then started interviewing people to help guide them on their perilous expedition .
(trg)="12"> Kapitanowie Meriwether Lewis i William Clark zbudowali tam Fort Mandan i zaczęli szukać przewodników na niebezpieczne ekspedycje .
(src)="13"> They agreed to hire Sacajawea 's husband , Charbonneau , with the understanding that his lovely wife would also come along as an interpreter .
(trg)="13"> Zatrudnili męża Sacajawei , Charbonneau , pod warunkiem , że jego śliczna żona pojedzie także jako tłumaczka .
(src)="14"> They figured her very presence would help any encounters with native tribes along the way .
(trg)="14"> Mieli nadzieję , że sama jej obecność pomoże przy kontaktach z miejscowymi plemionami .
(src)="15"> As Clark noted in his journal ,
(trg)="15"> Jak pisał Clark w swoim dzienniku ,
(src)="16"> " A woman with a party of men is a token of peace . "
(trg)="16"> " Kobieta przy grupie mężczyzn jest jak symbol pokoju " .
(src)="17"> Shortly thereafter , Sacajawea gave birth to a little boy named Jean Baptiste Charbonneau .
(trg)="17"> Wkrótce potem Sacajawea urodziła chłopczyka , któremu dali imię Jean Baptiste Charbonneau .
(src)="18"> Clark called him Pompy .
(trg)="18"> Clark nazywał go Pompy .
(src)="19"> She carried Pompy on a board strapped to her back as the Corps of Discovery forged on .
(trg)="19"> Sacajawea nosiła go przytroczonego do pleców kontynuując drogę z Korpusem Odkrywców .
(src)="20"> Besides interpreting the language when Lewis and Clark encountered Indians ,
(src)="21"> Sacajawea 's activities as a member of the Corps included digging for roots , collecting edible plants , and picking berries .
(trg)="20"> Oprócz tłumaczenia podczas spotkań z Indianami , do jej zadań jako członka Korpusu należało zbieranie korzonków , jadalnych roślin i jagód .
(src)="22"> In 1805 , the boat they were riding in was capsized .
(trg)="21"> W 1805 r . łódź , którą płynęli , wywróciła się .
(src)="23"> She dove into the water , recovering all the important papers and supplies that would otherwise have been lost , including the journals and records of Lewis and Clark .
(trg)="22"> Dziewczyna skoczyła do wody , ratując ważne dokumenty i zapasy .
(trg)="23"> Gdyby nie ona , byłyby stracone , w tym dzienniki i zapiski Lewisa i Clarka .
(src)="24"> Later that year , Captain Lewis and three men scouted 75 miles ahead of the expedition 's main party , crossing the Continental Divide .
(trg)="24"> Później kapitan Lewis z trzema mężczyznami wyruszyli na zwiad 75 mil przed ekspedycję , przekraczając zlewisko Ameryki .
(src)="25"> The next day they encountered a group of Shishones .
(trg)="25"> Następnego dnia spotkali grupę Szoszonów .
(src)="26"> Not only did they prove to be Sacajawea 's band , but their leader , Chief Cameahwait , turned out to be her very own brother .
(trg)="26"> Nie tylko byli z plemienia Sacajawei , ale ich wódz , Cameahwait , okazał się jej rodzonym bratem .
(src)="27"> After five years of separation since her kidnapping as a young girl ,
(trg)="27"> Po pięciu latach rozłąki kiedy porwano ją jako młodą dziewczynę ,
(src)="28"> Sacajawea and Cameahwait had an emotional reunion .
(trg)="28"> Sacajawea i Cameahwait ponownie się spotkali .
(src)="29"> Unfortunately , she quickly had to bid farewell to her beloved brother and continue on with the journey .
(trg)="29"> Niestety , musiała się szybko pożegnać z ukochanym bratem i wyruszyć w dalszą drogę .
(src)="30"> At one point , the expedition became so difficult and freezing , the group was reduced to eating candles to survive .
(trg)="30"> Gdy nastał mróz , grupa musiała żywić się świecami .
(src)="31"> When temperatures finally became more bearable ,
(trg)="31"> Kiedy temperatury stały się bardziej znośne ,
(src)="32"> Sacajawea found , dug , and cooked roots to help the group regain their strength .
(trg)="32"> Sacajawea znalazła i ugotowała korzonki , dzięki czemu grupa mogła odzyskać siły .
(src)="33"> On the return trip , they encountered an Indian wearing a beautiful fur robe .
(trg)="33"> Podczas powrotu spotkali Indian w pięknych futrzanych płaszczach .
(src)="34"> Lewis and Clark wanted to bring the robe to Thomas Jefferson as a gift but had nothing to trade for it .
(trg)="34"> Lewis i Clark chcieli dostać jeden , by dać w prezencie Thomasowi Jeffersonowi , ale nie mieli się za co wymienić .
(src)="35"> So , Sacajawea agreed to trade her most precious possession , her beaded belt , for the fur .
(trg)="35"> Sacajawea złagodziła się oddać swój najdroższy skarb , ozdobiony paciorkami pas w zamian za futro .
(src)="36"> A little over two years after the expedition began , it was finally over , ending in St. Louis .
(trg)="36"> Nieco ponad dwa lata od wyruszenia , ich podróż wreszcie skończyła się w St .
(trg)="37"> Louis . ich podróż wreszcie skończyła się w St .
(trg)="38"> Louis .
(src)="37"> Today , we learn about Sacajawea in school as a heroic guide , but her life , like most everyone 's , was much more complicated than history books sometimes give her credit for .
(trg)="39"> Dziś uczymy się o Sacajawei w szkole jako o heroicznej bohaterce , ale jej życie , podobnie jak innych , było znacznie bardziej skomplikowane niż piszą o tym podręczniki do historii .
# en/01fktUkl0vx8.xml.gz
# pl/01fktUkl0vx8.xml.gz
(src)="1"> We 're asked to multiply 65 times 1 .
(trg)="1"> W tym przykładzie mamy pomnożyć 65 razy 1 .
(src)="2"> So literally , we just need to multiply 65 , and we could write it as a times sign like that or we could write it as a dot like that but this means 65 times 1 .
(trg)="2"> Dosłownie potrzebujemy pomnożyć 65 - możemy zapisać to , że to jest znak razy w ten sposób albo możemy to zapisać jako kropka w ten sposób - ale to znaczy 65 razy 1 .
(src)="3"> And there 's two ways to interpret this .
(trg)="3"> I są dwa sposoby interpretowania tego .
(src)="4"> You could view this as the number 65 one time or you could view this as the number 1 sixty- five times , all added up .
(trg)="4"> Możecie spojrzeć na to jako na jedną liczbę 65 albo możecie to ująć jako liczba 1 65 razy , i wszystkie dodane .
(src)="5"> But either way , if you have one 65 , this is literally just going to be 65 .
(trg)="5"> Ale w każdym przypadku , jeśli macie jedno 65 , to dosłownie to będzie 65 .
(src)="6"> Anything times 1 is going to be that anything , whatever this is .
(trg)="6"> Cokolwiek razy 1 będzie równało się to cokolwiek , cokolwiek to jest .
(src)="7"> Whatever this is times 1 is going to be that same thing again .
(trg)="7"> To razy 1 będzie ponownie tym samym .
(src)="8"> If I have just some kind of placeholder here times 1 ,
(src)="9"> that 's going to be that same placeholder .
(trg)="8"> Jeśli mam tutaj swego rodzaju puste miejsce razy 1 , i mogę zapisać to jako symbol razy razy 1 , to wtedy wynik będzie dokładnie ten sam jak to nasze puste miejsce . to wtedy wynik będzie dokładnie ten sam jak to nasze puste miejsce .
(src)="10"> So if I have 3 times 1 , I 'm going to get 3 .
(trg)="9"> Tak więc , jeśli mam 3 razy 1 , to będzie 3 .
(src)="11"> If I have 5 times 1 , I 'm going to get 5 , because literally , all this is saying is 5 one time .
(trg)="10"> Jeśli mam 5 razy 1 , otrzymamy 5 , ponieważ dosłownie wszystko to jest dosłownie mówiąc 5 razy .
(src)="12"> If I put -- I don 't know -- 157 times 1 , that 'll be 157 .
(trg)="11"> Jeśli tu wstawię - nie wiem - 157 razy 1 to będzie 157 .
(src)="13"> I think you get the idea .
(trg)="12"> Myślę , że rozumiecię idę tego zagadnienia .
# en/01pVrBLaWlBr.xml.gz
# pl/01pVrBLaWlBr.xml.gz
(src)="1"> There 's nothing subtle about 17th century Dutch genre painting .
(trg)="1"> Nie ma nic szczególnego w siedemnastowiecznym holenderskim malarstwie rodzajowym .
(src)="2"> So often we 're shown interactions that are wonderfully bawdy and wonderfully explicit .
(trg)="2"> Zwykle pokazuje się sceny bardzo rubaszne i bardzo wyraziste .
(src)="3"> There is an exception , however :
(src)="4"> Jan Vermeer 's paintings often are riddles , they give us suggestions of narratives .
(trg)="3"> Jednakże jest wyjątek : obrazy Jana Vermeera są często zagadkowe , coś nam sugerują bądź opowiadają .
(src)="5"> And in this painting it 's true , we 're not really sure exactly what 's about to unfold .
(trg)="4"> Tak jest też w przypadku tego obrazu , nie jesteśmy do końca pewni co przekazuje .
(src)="6"> What we 're seeing is a man who is still wearing his hat and outer cloak .
(trg)="5"> Widzimy mężczyznę , który wciąż jest ubrany w wierzchni płaszcz i nosi kapelusz .
(src)="7"> He stands beside a table with a beautiful carpet on it , and he has his hand on a jug of wine .
(trg)="6"> Stoi za stołem , który jest przykryty przepięknym kobiercem , a w ręku dzierży karafkę .
(src)="8"> He looks like he 's ready to refill the young woman 's glass .
(trg)="7"> Wydaje się , że za chwilę napełni kieliszek młodej kobiety .
(src)="9"> She 's got it up to her mouth and she 's just finishing it off .
(trg)="8"> Kobieta trzyma kieliszek przy ustach i właśnie kończy pić .
(src)="10"> Well , and he looks impatient to pour her another glass , as though the goal of this whole interaction is to get her drunk .
(trg)="9"> Mężczyzna jest niecierpliwy , chce wlać jej kolejny kieliszek , jakby zamierzał ją upić .
(src)="11"> But across from her , at the window that is ajar , we can actually see a rendering in the stained glass of temperance , of moderation , in a sense an instruction to her to watch her step .
(trg)="10"> Na wprost kobiety znajduje się uchylone okno , w którym możemy zobaczyć witraż przedstawiający personifikację umiarkowania , które może być wskazówką dla kobiety .
(src)="12"> And so the painting is about possibility , it 's about her choice , and the man whose face is shadowed by his hat is a little bit sinister in that way .
(trg)="11"> Obraz pokazuje zatem możliwość wyboru kobiety , a mężczyzna , którego twarz ukryta jest w cieniu kapelusza , wydaje się być złowrogi .
(src)="13"> There 's a sense of distance between the two figures , a sense that they 're not terribly familiar with one another and I almost wonder whether the wine is gonna make that happen .
(trg)="12"> Odległość pomiędzy dwiema postaciami wskazuje , że nie są one sobie zbyt bliskie , aż zastanawiam się , czy wino nie ma zmienić tego stanu .
(src)="14"> One of the reasons that the flirtation doesn 't have an opportunity to be represented is because he 's in shadow , we can just barely make out his eyes and her eyes are completely obscured by the shine in the beautifully delicate glass that she holds in front of her face .
(trg)="13"> Jednym z powodów , dla których nie jest to jednak romans jest to , że mężczyzna znajduje się w cieniu i ledwo widziemy jego oczy , a oczy kobiety zasłania kieliszek z delikatnego szkła , który trzyma przy twarzy .
(src)="15"> She can 't speak now , she 's drinking , and she can 't even see behind that glass , or at least , we can 't see .
(trg)="14"> Kobieta pije ; nie może mówić , nie może nawet widzieć przez szkło .
(src)="16"> And yet that shine is all about vision , and it 's held right at her eyes .
(trg)="15"> Światło odbija się w kieliszku dokładnie w miejscu oczu kobiety .
(src)="17"> This is an early Vermeer , but already we can see his fascination with soft light : look at the way it infuses the space , comes through that blue curtain and the delicacy that he 's lavished on the tonality of the back wall and the other forms in this room , it 's just spectacular .
(trg)="16"> To obraz z wczesnej twórczości Vermeera , jednak już możemy dostrzec fascynację artysty miękkim światłem .
(trg)="17"> Popatrz , w jaki sposób światło przenika pokój i przechodzi przez niebieskie zasłony , i z jakim smakiem malarz stworzył kolorystykę tylnej ściany i innych przedmiotów w pokoju .
(trg)="18"> To robi wrażenie .
(src)="18"> Well , Vermeer is interested in light .
(trg)="20"> Na tę kompozycję skada się pewna specyficzna geometria : kwadrat otwartego okna , prostokątna rama na tylnej ścianie , kwadrat oparcia krzesła i kwadraty na podłodze .
(src)="19"> We also have that characteristic geometry in the composition : the square of the window that 's open , the rectangle of the frame on the back wall , the square on the back of the chair , and the squares that move back and the perspective on the floor .
(trg)="21"> Przypomina to planszę do gry w warcaby .
(src)="20"> There is this kind of checkerboard pattern that does create a clear , structured interior , and then we have objects that are placed askew of that so , you 've got the line the window should trace , but the window is open , so that there 's a diagonal that interrupts it .
(trg)="22"> Ten wzór tworzy pewną ustaloną kompozycję , którą zaburzają przedmioty , ustawione krzywo względem podłogi .
(trg)="23"> Linia okna powinna iść prosto , jednak okno jest otwarte i powstaje ukośna linia .
(src)="21"> You 've got the careful rectilinear tiles on the floor but then you 've got the chair , again , that 's at an angle , and is offset from it .
(trg)="24"> Płytki na podłodze są kwadratowe , lecz zaraz znów stoi krzesło , które tworzy nowy kąt i zaburza proste linie .
(src)="22"> In some ways this painting is about the disruption of order and the way objects are placed in this space are about the tension that 's created when things are not aligned .
(trg)="25"> W pewnym sensie obraz dotyczy też zakłócania porządku , a sposób , w jaki przedmioty są umieszczone powoduje napięcie , bo nie stoją one równo .
(src)="23"> Perhaps that functions of a kind of metaphor for the interaction between the two figures .
(trg)="26"> Być może jest to metafora relacji pomiędzy dwiema postaciami .
(src)="24"> Or a kind of foreboding about what may happen .
(trg)="27"> Albo złe przeczucie tego , co może się wydarzyć .
(src)="25"> There are ways that the figures are linked .
(trg)="28"> W pewien sposób postaci są ze sobą związane .
(src)="26"> Look at the concentric rings that fall from the man : you have his collar , then you 've got a series of folds in the drapery that catch the light and sort of expand as they move down towards his arm .
(trg)="29"> Spójrzmy na koncentryczne pierścienie na postaci mężczyzny : ma on kołnierz , potem fałdy i draperie , które są dobrze oświetlone i rozszerzają się ku dołowi .
(src)="27"> And then that motion is picked up by the beautiful gold brocade in the woman 's dress , and then the folds on her hip .
(trg)="30"> Potem wzrok przesuwa się na piękne , złote , błyszczące dekoracje na sukni kobiety , a później na draperie przy biodrach .
(src)="28"> And so there really is a kind of harmony between those figures , and in some ways this painting is about harmony and disharmony , it 's about alignment and things being askew .
(trg)="31"> Zatem jest pewna harmonia pomiędzy tymi dwiema postaciami , w pewnym sensie obraz jest harmonijny i nieharmonijny zarazem , przedmioty ustawione są równo , a jednocześnie krzywo .
(src)="29"> And that 's also symbolized in the musical instrument which is used in Vermeer 's paintings to suggest both harmony and frivolity , so which way is this gonna go ?
(trg)="32"> Symboliczne jest też umieszczanie przez Vermeera na obrazach istrumentu muzycznego , który nasuwa na myśl harmonię , ale i frywolność , więc co to oznacza ?
(trg)="33"> Nie wiem .
(src)="30"> I 'm not sure !
(src)="31"> I think Vermeer is leaving that question open for the viewer .
(trg)="34"> Myślę , że Vermeer pozostawia to pytanie otwartym dla oglądającego obraz .
(src)="32"> By leaving this question open , Vermeer creates an image that is really poetic .
(trg)="35"> Zostawiając to pytanie , Vermeer tworzy obraz , który jest naprawdę poetycki .
# en/02PmsOsBUMWw.xml.gz
# pl/02PmsOsBUMWw.xml.gz
(src)="2"> Good evening and thank you for coming .
(trg)="1"> Dobrywieczór . Dziękuje za przybycie
(src)="3"> My name is James , and I am the humane educator for the Animal Rights Foundation of Florida .
(trg)="2"> Mam na imię James i jestem wychowawcą humanistą w Fundacji Praw Zwierząt na Florydzie .
(src)="4"> Now , I am typically giving this presentation to a high school classroom , so my audience is a little different .
(trg)="3"> Zazwyczaj prowadzę te wykłady wśród młodzieży licealnej , więc moja publiczność jest trochę inna .
(src)="5"> And I ... ( Same , same level . ) Same level .
(trg)="4"> I ... ( ten sam poziom ) .
(trg)="5"> Ten sam poziom .
(src)="6"> We will find out .
(trg)="6"> To się okaże ...
(src)="7"> We will find out .
(src)="8"> So I pretty much know my audience .
(trg)="7"> Więc dosyć dobrze znam moją publiczność .
(src)="9"> And I can pretty much can guarantee that 99 % of the kids in the class are eating meat , dairy and eggs .
(trg)="8"> I mogę wam zagwarantować , że 99 % spośród dzieciaków na sali je mięso , nabiał i jajka .
(src)="10"> And there might be one or two kids who are vegetarian .
(trg)="9"> Jeden , może dwóch z tych dzieciaków to wegetarianie .
(src)="11"> But it 's a very rare occasion where you 'll get a kid who is vegan .
(src)="12"> When I speak to adults it 's a little different , you know ,
(trg)="10"> Aczkolwiek bardzo żadko zdarza się dziciak który jest weganem .
(src)="13"> I don 't quite know my audience as well .
(trg)="11"> Kiedy przemawiam do dorosłych sytuacja jest trochę inna , wiecie ,
(trg)="12"> Nie całkiem znam moją publikę .
(src)="14"> So I want to get to know you .
(trg)="13"> Więc chciałbym was poznać .
(src)="15"> So here is what I want everybody to do .
(trg)="14"> Chciałbym żebyście coś dla mnie zrobili
(src)="16"> I want everybody to please stand up .
(trg)="15"> Poproszę by wszyscy wstali .
(src)="17"> Alright , now , if you are vegan , meaning you choose not to eat any meat of the animal , no flesh of the animals , no cows , no chickens , no pigs , no turkey , and no fish , right surprise , surprise : fish is not a vegetable .
(trg)="16"> Ok , teraz , jeśli jesteś weganinem , czyli , nie jesz mięsa - mięsa krów , kurczaków , świń , indyków , ryb , i tutaj niespodzianka : ryba nie jest warzywem .
(src)="18"> No dairy , no cow 's milk , no cow cheese , no cow butter , no cow ice cream and no eggs , please have a seat .
(trg)="17"> Nie jesz nabiału , nie pijesz mleka , nie jesz sera , nie spożywasz masła , lodów i jajek , poproszę byś usiadł .
(src)="19"> So if you are a vegan , please have a seat .
(src)="20"> OK .
(trg)="18"> Wszyscy weganie siadają .
(src)="21"> Now for the rest of you , you 'll have to remain standing for the rest of the presentation .
(trg)="19"> Ok , a co do reszty ... będziecie stali do końca prezentacji .
(src)="22"> Alright , everybody have a seat .
(trg)="20"> Dobrze , niech wszyscy usiądą .
(src)="23"> There is another benefit of talking to high school kids .
(trg)="21"> Jest plus przemawiania do młodzieży w wieku szkolnym .