# da/0Ect7xGrwfMf.xml.gz
# mk/0Ect7xGrwfMf.xml.gz
(src)="1"> For et par måneder siden kom en nogen og 40 år gammel kvinde på skadestuen på et hospital tæt på , hvor jeg bor , og hun blev bragt forvirret ind .
(trg)="1"> Пред неколку месеци , 40 годишна жена дојде на ургентното одделение во болницата близу местото каде што живеам , и таа беше збунета .
(src)="2"> Hendes blodtryk var en alarmerende 230 over 170 .
(trg)="2"> Нејзиниот крвен притисок беше алармантни 230 со 170 .
(src)="3"> Inden for få minutter fik hun hjertestop .
(trg)="3"> После само неколку минути , таа доживеа срцев колапс .
(src)="4"> Hun blev genoplivet , stabiliseret , kom hurtigt til en CAT scanning
(src)="5"> lige ved siden af skadestuen , fordi de frygtede blodpropper i lungen .
(trg)="4"> Таа беше реанимирана и стабилизирана , и беше префрлена на рентгенско снимање веднаш до одделот ургентното одделение , заради сомнежи за згрутчена крв во белите дробови .
(src)="6"> Og CAT scanningen viste ingen blodpropper i lungen , men den viste bilaterale , synlige , følbare knuder i brystet , brysttumorer , der havde metastaseret stort set til hele kroppen .
(trg)="5"> Рентгентските снимки не регистрираа згрутчена крв во белите дробови , туку двострани , видливи , опипливи ткива во дојките тумори на дојките , чии метастази беа далеку раширени низ целото нејзино тело .
(src)="7"> Og den virkelige tragedie var , hvis man gennemgår hendes journaler , var hun blevet tilset i fire eller fem andre sundhedsinstitutioner i de forgangne to år .
(trg)="6"> И трагично беше тоа што , доколку погледнете во нејзиното медицинско досие , таа била прегледана во четири или пет други здравствени институции во претходните неколку години .
(src)="8"> Fire eller fem muligheder for at se knuderne i brystet , mærke brystmassen , gribe ind på et tidligere stadie , end da vi så hende .
(trg)="7"> Четири или пет можности да се забележат ткивата во дојките , да се опипаат и да се интервенира во многу порана фаза од оваа во која ние ја прегледавме .
(src)="9"> Mine damer og herrer , det er ikke en usædvanlig historie .
(trg)="8"> Дами и господа , ова воопшто не е необична приказна .
(src)="10"> Desværre sker det hele tiden .
(trg)="9"> За жал , вакво нешто се случува цело време .
(src)="11"> Jeg spøger med , men kun halvt , at hvis man kommer til et af vores hospitaler uden et lem , vil ingen tro dig , før de får en CAT eller MRI scanning eller ortopædisk konsultation .
(trg)="10"> Се шегувам , но само половично , дека ако дојдете во една од нашите болници со исечен екстремитет , никој нема да ви поверува се додека не направат рендгенска снимка , или магнетна резонанца или да се консултираат со ортопед .
(src)="12"> Jeg er ikke maskinstormer .
(trg)="11"> Не сум лудит .
(src)="13"> Jeg underviser på Stanford .
(trg)="12"> Предавам на Стенфорд
(src)="14"> Jeg er en læge , der praktiserer med banebrydende teknologi .
(trg)="13"> Јас сум лекар кој работи со помош на најновата технологија .
(src)="15"> Men jeg vil gerne argumentere for i de næste 17 minutter , at når vi skærer den fysiske undersøgelse væk , når vi læner mod at bestille prøver i stedet for at tale til og undersøge patienten , vil vi ikke kun overse simple diagnoser , der kan diagnosticeres på et tidligt stadie , hvor det kan behandles , vi mister meget mere end det .
(trg)="14"> Но би сакал да ви образложам во наредните 17 минути дека кога ги скратуваме прегледите , кога се потпираме само на испитувања отколку на разговор и преглед на пациентот , не само што пропуштаме да дадеме едноставни дијагнози кои можат да бидат дијагнозирани во излечива , почетна фаза , туку губиме и нешто многу повеќе .
(src)="16"> Vi mister et ritual .
(trg)="15"> Губиме еден ритуал .
(src)="17"> Vi mister et ritual , som jeg mener er omdannende , transcendent og i hjertet af patient- læge- forholdet .
(trg)="16"> Губиме ритуал кој што верувам дека е трансформациски , трансцендентален , и кој лежи во срцето на односот пациент- лекар .
(src)="18"> Det kan muligvis være kætteri at sige dette på TED , men jeg vil gerne introducere jer for den vigtigste opfindelse , synes jeg , i medicin i de næste 10 år , og det er den menneskelige hånds magt -- at berøre , trøste , diagnosticere og sørge for behandling .
(trg)="17"> Ова можеби ќе звучи како ерес овде на ТЕД , но би сакал да ви го претставам најважната иновација , според мене , во областа на медицината кое треба да дојде во наредните 10 години а тоа е моќта на човековата рака -- да допре , да утеши , да дијагностицира и да одреди терапија .
(src)="19"> Jeg vil gerne introducere jer for denne person , hvis billede I måske genkender .
(trg)="18"> Прво сакам да ве запознаам со човекот чија што фотографија можеби ја препознавате .
(src)="20"> Dette er Sir Arthur Conan Doyle .
(trg)="19"> Ова е сер Артур Конан Дојл .
(src)="21"> Da vi er i Edinburg , er jeg en stor fan af Conan Doyle .
(trg)="20"> Бидејќи сме во Единбург , а ќе додадам и дека сум голем обожавател на Конан Дојл .
(src)="22"> I ved måske ikke , at Conan Doyle studerede medicin her i Edinburgh , og hans karakter , Sherlock Holmes , var inspireret af Sir Joseph Bell .
(trg)="21"> Можеби не знаете дека Конан Дојл студирал медицина овде во Единбург , и неговиот лик , Шерлок Холмс , бил инспириран од сер Џозеф Бел .
(src)="23"> Joseph Bell var en usædvanlig lærer på alle måder .
(trg)="22"> Џозеф Бел бил одличен учител , по сите основи .
(src)="24"> Og Conan Doyle , skrivende om Bell , beskrev den følgende udveksling mellem Bell og hans studerende .
(trg)="23"> И Конан Дојл , пишувајќи за Бел , го опишал следниот разговор помеѓу Бел и неговитре студенти .
(src)="25"> Forestil jer Bell siddende i ambulatoriet , studerende rundt om ham , patienter , der skriver sig ind på skadestuen og bliver registrerede og bragt ind .
(trg)="24"> Замислете го Бел како седи во амбулантата опкружен со своите студенти , а пациентите се пријавуваат на ургентно и откако се евидентирани , доаѓаат кај него .
(src)="26"> En kvinde kommer ind med et barn , og Conan Doyle beskriver den følgende udveksling .
(trg)="25"> И доаѓа една жена со дете , а Конан Дојл ја опишува следната ситуација :
(src)="27"> Kvinden siger , " Godmorgen . "
(trg)="26"> Жената вели , " Добро утрo . "
(src)="28"> Bell siger , " Hvordan var turen med færgen fra Burntisland ? "
(trg)="27"> Бел ја прашува :
(trg)="28"> " Какво беше патувањето со траект од Брнтајленд ? "
(src)="29"> Hun siger , " Den var god . "
(trg)="29"> Таа вели : " Добро беше . "
(src)="30"> Og han siger , " Hvad gjorde du med det andet barn ? "
(trg)="30"> А тој вели :
(trg)="31"> " Каде ви е другото дете ? "
(src)="31"> Hun siger , " Jeg gav ham til min søster på Leith . "
(trg)="32"> Таа вели :
(trg)="33"> " Го оставив кај сестра ми во Лит . "
(src)="32"> Og han siger ,
(trg)="34"> А тој вели ,
(src)="33"> " Og tog du genvejen ned af Inverleith Row for at komme til sygehuset ? "
(trg)="35"> " Дали дојдовте по скратениот пат преку улицата Инверлит за да стигнете до амбулантата ? "
(src)="34"> Hun siger , " Det gjorde jeg . "
(trg)="36"> Таа вели :
(trg)="37"> " Да . "
(src)="35"> Og han siger , " Arbejder du stadig på linoleumsfabrikken ? "
(trg)="38"> Потоа тој прашува : " Дали сè уште работите во фабриката за линолеум ? "
(src)="36"> Og hun siger , " Det gør jeg . "
(trg)="39"> А таа вели :
(trg)="40"> " Да , работам . "
(src)="37"> Og Bell starter med at forklare for sine studerende .
(trg)="41"> Тогаш Бел им објаснува на студентите .
(src)="38"> Han siger , " Ser I , da hun sagde , ´Godmorgen , ' anede jeg hendes Fife- accent .
(trg)="42"> Тој вели :
(trg)="43"> " Гледате , кога таа рече " Добро утро , " по акцентот го насетив дијалектот од Фајф .
(src)="39"> Og den nærmeste færge fra Fife afgår fra Burnisland .
(trg)="44"> А најблискиот траект од Фајф е преку Брнтајленд .
(src)="40"> Og derfor måtte hun have taget færgen over .
(trg)="45"> Значи мора да дошла со тој траект .
(src)="41"> Læg mærke til , at jakken , hun bærer , er for lille til barnet , der er med hende , og derfor begyndte hun turen med to børn , men afleverede det ene på vejen .
(trg)="46"> Забележувате дека палтото кое го носи е премногу мало за детето кое е со неа , значи , тргнала на патов со две деца , но го оставила едното по пат .
(src)="42"> Læg mærke til leret på hendes skosåler .
(trg)="47"> Ја забележувате глината на нејзините стапала .
(src)="43"> Den slags rødt ler findes ikke inden for hundrede mil fra Edinburgh , bortset fra i botanisk have .
(trg)="48"> Таква црвена глина нема во круг од стотина милји од Единбург , освен во ботаничките градини .
(src)="44"> Og derfor skød hun genvej ned ad Inverleith Row for at komme her .
(trg)="49"> Па затоа знам дека одела по кратенката преку улицата Инверлит за да стигне до овде .
(src)="45"> Og endelig har hun hudbetændelse på hendes højre hånds fingre , en betændelse , der er unik for linoleumfabriksarbejderne i Burnisland . "
(trg)="50"> И за крај , таа има дерматитис на прстите на нејзината десна рака , дерматитис кој е карактеристичен за работниците од линолеумската фабрика во Брнтајленд . "
(src)="46"> Og da Bell får afklædt patienten , begynder at undersøge patienten , kan man kun forestille sig , hvor meget mere han ville udlede .
(trg)="51"> А откако Бел ќе го соблече пациентот , и ќе започне со прегледот , можете да замислите уште колку многу работи може да открие .
(src)="47"> Og som lærer i medicin og studerende selv blev jeg inspireret af den historie .
(trg)="52"> Како професор по медицина , и како студент , јас бев многу инспириран од оваа приказна .
(src)="48"> Men I ved måske ikke , at vores evne til at se ind i kroppen på denne simple måde med vores sanser er ret ny .
(trg)="53"> Но можеби не знаете дека нашата способност да го посматраме телото на едноставен начин , користејќи ги своите сетила , е сосема скорешна .
(src)="49"> Billedet , jeg viser jer , er af Leopold Auenbrugger , der sidst i 1800- tallet opdagede percussion .
(trg)="54"> Фотографијата која ви ја покажувам е од Леополд Оуенбругер кој што , во доцниот XVII век , ја откри перкусијата .
(src)="50"> Historien går , at Leopold Auenbrugger var søn af en krofatter .
(trg)="55"> Приказната оди вака :
(trg)="56"> Леополд Оуенбругер бил син на гостилничар .
(src)="51"> Hans far plejede at gå ned i kælderen for at banke på vintøndernes sider og bestemme , hvor meget vin , der var tilbage , og om der skulle bestilles mere .
(trg)="57"> И неговиот татко одел долу во подрумот да потчукне од страната на бурињата со вино за да одреди колку вино е останато во нив и да види дали треба да нарача уште .
(src)="52"> Så da Auenbrugger blev læge , begyndte han at gøre det samme .
(trg)="58"> Па затоа кога Оуенбергер станал доктор , започнал да го прави истото .
(src)="53"> Han begyndte at banke på sine patienters bryst , på deres maver .
(trg)="59"> Тој потчукнувал на градите од неговите пациенти и на нивнитре стомаци .
(src)="54"> Stort set alt vi kender til percussion , som man kan kalde den tids ultralyd -- organforstørrelse , væske om hjertet , væske i lungerne , forandringer i maven -- alt dette beskriver han i dette manuskript
(trg)="60"> И скоро се што ние знеме за перкусијата , кое што можете да го наречете и " ултразвук на тоа време " зголемување на орган , течност околу срцето , течност во белите дробови , стомачни промени -- сè ова е објаснето во неговото прекрасно дело
(src)="55"> " Inventum Novum , " " Ny Opfindelse , " som ville være gået i glemmebogen , hvis ikke for denne læge , Corvisart , en kendt fransk læge -- kun kendt , fordi han var læge for denne herre --
(src)="56"> Corvisart genpopulariserede og genintroducerede værket .
(trg)="61"> " Инвентум Новум " - " Ново откритие , " кое ќе исчезнело во заборав , да не бил еден лекар , Корвисар , познат француски доктор -- познат само затоа што му бил лекар на овој господин -- кој повторно не претставил неговото дело .
(src)="57"> Det blev fulgt op et år eller to senere af Laennecs opdagelse af stetoskopet .
(trg)="62"> А тоа било пропратено една или две години подоцна со откривање на стетоскопот од страна на Ленак .
(src)="58"> Laennec , siges det , spadserede i Paris´ gader og så to børn lege med en pind .
(trg)="63"> Ленак , наводно се шетал низ Париските улици и видел две деца кои се играле со прачка .
(src)="59"> Det ene kradsede på pindens ende , et andet barn lyttede i den anden ende .
(trg)="64"> Едно од нив гребело од едната страна на прачката , а другото дете слушало од другата страна .
(src)="60"> Og Laennec tænkte , dette ville være en skøn måde at lytte til brystet eller bugen ved at bruge , hvad han kaldte " cylinderen . "
(trg)="65"> И Ленак помислил дека ова е одличен начин да се слушаат градите или стомакот со нешто што тој го нарекувал " цилиндерот . "
(src)="61"> Senere omdøbte han det stetoskopet .
(trg)="66"> Подоцна го нарекол стетоскоп .
(src)="62"> Sådan blev stetoskopet og auskultation født .
(trg)="67"> Така се родиле стетоскопот и аускултацијата .
(src)="63"> Så i løbet af få år i slutningen af 1800 - , starten af 1900- tallet ,
(src)="64"> lige pludselig , var barberkirurgen blevet skubbet til side af lægen , der forsøgte at stille en diagnose .
(trg)="68"> После неколку години , во доцниот XIX и раниот XX век , одеднаш , берберот- хирург му одстапил место на лекарот кој се обидува да даде дијагноза .
(src)="65"> Husk på , at før den tid , uanset hvad man fejlede , gik man til barberkirurgen , der endte med at tappe en , bløde en , rense en .
(trg)="69"> Ако се сеќавате , многу пред ова време , без разлика што и да те мачи , одиш кај берберот- хирург кој те преврзува , ти пушта крв , те прочистува .
(src)="66"> Og , åh ja , hvis man ønskede det , ville han klippe en -- kort i siderne , lang i nakken -- og trække en tand ud , nu han var i gang .
(trg)="70"> И да , доколку си сакал , можел да те подстриже -- кратко од страните , долго кај тилот -- и да ти го извади забот додека си веќе таму .
(src)="67"> Han forsøgte ikke at diagnosticere .
(trg)="71"> Тој не се ни обидувал да дава дијагноза .
(src)="68"> Nogle af jer ved måske endda , at barberpælen , de røde og hvide striber , repræsenterer barberkirurgens blodige bandager , og beholderne i hver ende repræsenterer potterne , hvori blodet blev opsamlet .
(trg)="72"> Всушност , некои од вас можеби добро знаат дека берберскиот столб , црвено- белите пруги ги претставуваат крвавите завои на берберот- хирург , и кутиите на двата краја ги претставуваат лончињата во кои крвта била собирана .
(src)="69"> Men auskultations og percussions ankomst repræsenterede et skift , et øjeblik , hvor læger begyndte at se ind i kroppen .
(trg)="73"> Појавувањето на аускултацијата и перкусијата претставувале огромна промена и момент кога лекарите започнуваат да гледаат во внатрешноста на телото .
(src)="70"> Og lige præcis dette maleri , synes jer , repræsenterer toppen af den kliniske æra .
(trg)="74"> И мислам дека оваа слика , претставува врв на таа клиничка ера .
(src)="71"> Dette er et meget kendt maleri :
(trg)="75"> Ова е многу позната слика :
(src)="72"> " Doktoren " af Luke Fildes .
(trg)="76"> " Докторот " од Лук Филдс .
(src)="73"> Luke Fildes blev bestilt til at male dette af Tate , som etablerede Tate Gallery .
(trg)="77"> На Лук Филдс му било наложено од страна на Тејт , кој тогаш ја оформил Тејт Галеријата .
(src)="74"> Tate bad Fildes male et maleri med social vigtighed .
(trg)="78"> Тејт го поканил Филдс да наслика слика од општествено значење .
(src)="75"> Og det er interessant , at Fildes valgte dette emne .
(trg)="79"> И интересно е што Филдс ја избрал оваа тема .
(src)="76"> Fildes´ ældste søn , Philip , døde i en alder af ni juleaften efter en kort sygdom .
(trg)="80"> Најстариот син на Филдс , Филип , починал на девет годишна возраст на Бадник после кратко боледување .
(src)="77"> Og Fildes blev så rørt over lægen , der holdt vagt ved sengen i to , tre nætter , at han besluttede , at han ville forsøge at afbilde vor tids læge -- næsten en hyldest til denne læge .
(trg)="81"> И Филдс бил импресиониран од лекарот кој бдеел над неговиот кревет две , три ноќи , па решил да се обиде да го претстави современиот лекар -- скоро да му оддаде почит на тој лекар .
(src)="78"> Og derfor maleriet " Doktoren , " et meget kendt maleri .
(trg)="82"> И така се родила и сликата " Докторот " , многу позната слика .
(src)="79"> Det har været på kalendere , frimærker i mange lande .
(trg)="83"> Таа се наоѓа на календари , поштенски марки во многу различни земји .
(src)="80"> Jeg har ofte tænkt , hvad ville Fildes havde gjort , var han blevet bedt male dette maleri i den moderne æra , i år 2011 ?
(trg)="84"> Често се прашувам што би правел Филдс доколку бил замолен да наслика слика во модерново време , во 2011 година ?
(src)="81"> Ville han have indsat en computerskærm , hvor patienten havde været ?
(trg)="85"> Дали би ставил компјутерски монитор на местото од пациентот ?
(src)="82"> Jeg er kommet i problemer i Silicon Valley for at sige , at patienten i sengen næsten er blevet et ikon for den virkelige patient , der er i computeren .
(trg)="86"> Имав проблеми во Силиконската Долина затоа што реков дека пациентот во кревет скоро да е претворен во иконка на компјутерот која го претставува пациентот .
(src)="83"> Jeg har faktisk fundet på et ord for det væsen i computeren .
(trg)="87"> Дури смислив и назив за таква работа на компјутерот .
(src)="84"> Jeg kalder det iPatienten . iPatienten bliver sørget godt for over hele Amerika .
(trg)="88"> Го нареков иПациент . иПациентот добива големо внимание низ цела Америка .
(src)="85"> Den virkelige patient tænker tit , hvor er alle ?
(trg)="89"> Пациентот честопати се прашува , каде се сите ?
(src)="86"> Hvornår kommer de og forklarer mig tingenes tilstand ?
(trg)="90"> Кога ќе дојдат да ми објаснат некои работи ?
(src)="87"> Hvem fører an ?
(trg)="91"> Кој е надлежен овде ?
(src)="88"> Der er stor forskel på patientens opfattelse og vores egen opfattelse som læger af den bedste medicinske behandling .
(trg)="92"> Постои вистинска подвоеност меѓу перцепцијата на пациентот и перцепциите на докторите , дури и во најдобрите медицински установи .
(src)="89"> Jeg vil gerne vise jer et billede af , hvordan stuegang så ud , da jeg var under uddannelse .
(trg)="93"> Сакам да ви покажам една фотографија за да видите како изгледаа визитите кога јас бев на пракса .
(src)="90"> Fokus var på patienten .
(trg)="94"> Целиот фокус беше свртен кон пациентот .
(src)="91"> Vi gik fra seng til seng .
(trg)="95"> Одевме од кревет до кревет .
(src)="92"> Den ledende overlæge førte an .
(trg)="96"> Дежурниот лекар беше надлежен .
(src)="93"> Alt for ofte nu om dage ser stuegang meget ud som dette , hvor diskussionen finder sted i et rum langt fra patienten .
(trg)="97"> Деновиве , премногу често , визитите изгледаат вака , а дискусиите се одвиваат во соба која е далеку од пациентот .
(src)="94"> Diskussionen handler om billeder på en computer , data .
(trg)="98"> Дискусиите се во врска со сликите и податоците на компјутерот .
(src)="95"> Og det ene vigtige element , der mangler , er patienten .
(trg)="99"> Еден многу важен дел , недостасува . пациентот .
(src)="96"> Jeg er blevet påvirket til denne tankegang af to anekdoter , som jeg gerne vil dele med jer .
(trg)="100"> На моето мислење повлијаеа две анегдоти кои сакам да ги поделам со вас .
(src)="97"> En handler om en ven , der havde brystkræft , fik opdaget en lille brystkræft -- fik lumpektomi i byen , hvor jeg boede .
(trg)="101"> Едната е поврзана со една моја пријателка која имаше рак на градите , и беше пронајден мал рак на градата -- и имаше лумпектомија во градот во кој живеев .
(src)="98"> Dette er , da jeg var i Texas .
(trg)="102"> Ова беше додека живеев во Тексас .
(src)="99"> Hun brugte så en masse tid på at undersøge , hvilket der var det bedste kræftcenter i verden at få hendes efterbehandling .
(trg)="103"> И таа тогаш долго време истражуваше за да го пронајде најдобриот центар за рак во светот за да ја добие соодветната постоперативна нега .
(src)="100"> Hun fandt stedet og valgte at tage derhen .
(trg)="104"> Го пронајде местото и одлучи да оди таму , па отиде .
(src)="101"> Hvilket er derfor , jeg blev overrasket få måneder efter over at se hende tilbage i byen og modtage hendes efterbehandling hos hendes private onkolog .
(trg)="105"> Затоа јас бев изненаден после неколку месеци кога ја видов повторно во градот , како оди на третман кај нејзиниот приватен онколог .
(src)="102"> Jeg pressede og spurgte hende ,
(trg)="106"> Инсистирав да ми каже ,
(src)="103"> " Hvorfor kom du tilbage og får din behandling her ? "
(trg)="107"> " Зошто се врати да се лечиш овде ? "