# cs/0Ect7xGrwfMf.xml.gz
# mk/0Ect7xGrwfMf.xml.gz
(src)="1"> Před pár měsíci přivezli asi čtyřicetiletou ženu na pohotovost v nemocnici poblíž mého domova .
(src)="2"> Byla dezorientovaná .
(trg)="1"> Пред неколку месеци , 40 годишна жена дојде на ургентното одделение во болницата близу местото каде што живеам , и таа беше збунета .
(src)="3"> Její krevní tlak byl znepokojující , 230 na 170 .
(trg)="2"> Нејзиниот крвен притисок беше алармантни 230 со 170 .
(src)="4"> Během několika minut její srdce zkolabovalo .
(trg)="3"> После само неколку минути , таа доживеа срцев колапс .
(src)="5"> Byla resuscitována , stabilizována , převezena na tomografii hned vedle pohotovosti , protože tu byla obava z krevní sraženiny v plicích .
(trg)="4"> Таа беше реанимирана и стабилизирана , и беше префрлена на рентгенско снимање веднаш до одделот ургентното одделение , заради сомнежи за згрутчена крв во белите дробови .
(src)="6"> CT ukázalo , že nikde žádná sraženina není , ale ukázalo oboustranné , viditelné , hmatatelné objekty v prsou , rakovinu prsu která široce metastázovala po celém těle .
(trg)="5"> Рентгентските снимки не регистрираа згрутчена крв во белите дробови , туку двострани , видливи , опипливи ткива во дојките тумори на дојките , чии метастази беа далеку раширени низ целото нејзино тело .
(src)="7"> Skutečná tragédie ovšem bylo to , že při pohledu do její karty už ji prohlíželi ve čtyřech nebo pěti zdravotnických zařízeních v předcházejících letech .
(trg)="6"> И трагично беше тоа што , доколку погледнете во нејзиното медицинско досие , таа била прегледана во четири или пет други здравствени институции во претходните неколку години .
(src)="8"> Čtyři nebo pět příležitostí prohlédnout prsa , prohmatat prsa zasáhnout v mnohem ranější fázi než když jsme ji viděli my .
(trg)="7"> Четири или пет можности да се забележат ткивата во дојките , да се опипаат и да се интервенира во многу порана фаза од оваа во која ние ја прегледавме .
(src)="9"> Dámy a pánové , tohle není neobvyklý příběh .
(trg)="8"> Дами и господа , ова воопшто не е необична приказна .
(src)="10"> Bohužl se toto děje dnes a denně .
(trg)="9"> За жал , вакво нешто се случува цело време .
(src)="11"> Žertuji , ale pouze napůl , že když přijdete do jedné z našich nemocnic bez nohy , neuvěří vám to , dokud neudělají CT , magnetickou rezonanci nebo alespoň orthopedické vyšetření .
(trg)="10"> Се шегувам , но само половично , дека ако дојдете во една од нашите болници со исечен екстремитет , никој нема да ви поверува се додека не направат рендгенска снимка , или магнетна резонанца или да се консултираат со ортопед .
(src)="12"> Nejsem žádný rozbíječ strojů .
(trg)="11"> Не сум лудит .
(src)="13"> Přednáším ve Stanfordu .
(trg)="12"> Предавам на Стенфорд
(src)="14"> Jsem lékař pracující s nejmodernějšími technologiemi .
(trg)="13"> Јас сум лекар кој работи со помош на најновата технологија .
(src)="15"> Ale chtěl bych vám v příštích 17 minutách představit svůj spor o to , že když zkracujeme fyzické vyšetření a přikláníme se k předepisování testů , místo abychom pacienta vyšetřovali a mluvili s ním , nejen , že přehlédneme jednoduché diagnózy , které jsme mohli podchytit v rané , léčitelné fázi , ale přicházíme o mnohem více .
(trg)="14"> Но би сакал да ви образложам во наредните 17 минути дека кога ги скратуваме прегледите , кога се потпираме само на испитувања отколку на разговор и преглед на пациентот , не само што пропуштаме да дадеме едноставни дијагнози кои можат да бидат дијагнозирани во излечива , почетна фаза , туку губиме и нешто многу повеќе .
(src)="16"> Ztrácíme rituál .
(trg)="15"> Губиме еден ритуал .
(src)="17"> Ztrácíme rituál , který je podle mne transformující , transcendentní a leží v jádře vztahu mezi pacientem a jeho lékařem .
(trg)="16"> Губиме ритуал кој што верувам дека е трансформациски , трансцендентален , и кој лежи во срцето на односот пациент- лекар .
(src)="18"> Možná je to hereze říkat takovou věc na TEDu , ale rád bych vám představil nejdůležitější inovaci , která myslím přijde do medicíny v následujících 10 letech , a tou je moc lidské ruky -- dotýkat se , utěšovat , diagnostikovat a přinášet léčbu .
(trg)="17"> Ова можеби ќе звучи како ерес овде на ТЕД , но би сакал да ви го претставам најважната иновација , според мене , во областа на медицината кое треба да дојде во наредните 10 години а тоа е моќта на човековата рака -- да допре , да утеши , да дијагностицира и да одреди терапија .
(src)="19"> Rád bych vám nejprve představil tohoto člověka , kterého můžete a nebo nemusíte poznávat .
(trg)="18"> Прво сакам да ве запознаам со човекот чија што фотографија можеби ја препознавате .
(src)="20"> Toto je Sir Arthur Conan Doyle .
(trg)="19"> Ова е сер Артур Конан Дојл .
(src)="21"> Jsem Doylův velký fanoušek .
(trg)="20"> Бидејќи сме во Единбург , а ќе додадам и дека сум голем обожавател на Конан Дојл .
(src)="22"> Možná nevíte , že Conan Doyle studoval medicínu právě tady v Edinburgu , a jeho postava , Sherlock Holmes , byla inspirována sirem Josephem Bellem .
(trg)="21"> Можеби не знаете дека Конан Дојл студирал медицина овде во Единбург , и неговиот лик , Шерлок Холмс , бил инспириран од сер Џозеф Бел .
(src)="23"> Joseph Bell byl podle všeho fantastický učitel .
(trg)="22"> Џозеф Бел бил одличен учител , по сите основи .
(src)="24"> Conan Doyle , když píše o Bellovi , popisuje následující příhodu , která se odehrála mezi Bellem a jeho studenty .
(trg)="23"> И Конан Дојл , пишувајќи за Бел , го опишал следниот разговор помеѓу Бел и неговитре студенти .
(src)="25"> Představte si Bella , jak sedí v ordinaci obklopen studenty , zatímco pacienti přicházejí na pohotovost , kde jsou přijímáni a posíláni dovnitř .
(trg)="24"> Замислете го Бел како седи во амбулантата опкружен со своите студенти , а пациентите се пријавуваат на ургентно и откако се евидентирани , доаѓаат кај него .
(src)="26"> Přichází žena s dítětem , a Conan Doyle popisuje následující rozhovor .
(trg)="25"> И доаѓа една жена со дете , а Конан Дојл ја опишува следната ситуација :
(src)="27"> Žena říká :
(src)="28"> " Dobré ráno . "
(trg)="26"> Жената вели , " Добро утрo . "
(src)="29"> Bell na to :
(trg)="27"> Бел ја прашува :
(src)="30"> " Jakou jste měla cestu přívozem z Burntislandu ? "
(trg)="28"> " Какво беше патувањето со траект од Брнтајленд ? "
(src)="31"> Ona odpovídá , že dobrou .
(trg)="29"> Таа вели : " Добро беше . "
(src)="32"> On se ptá :
(trg)="30"> А тој вели :
(src)="33"> " A kde jste nechala své druhé dítě ? "
(trg)="31"> " Каде ви е другото дете ? "
(src)="34"> Ona říká :
(trg)="32"> Таа вели :
(src)="35"> " Je u mé sestry v Leithu . "
(trg)="33"> " Го оставив кај сестра ми во Лит . "
(src)="36"> A on pokračuje :
(trg)="34"> А тој вели ,
(src)="37"> " A to jste si zkrátila cestu přes Inverleith Row , když jste šla sem do nemocnice ? "
(trg)="35"> " Дали дојдовте по скратениот пат преку улицата Инверлит за да стигнете до амбулантата ? "
(src)="38"> Ona na to :
(trg)="36"> Таа вели :
(src)="39"> " Ano "
(trg)="37"> " Да . "
(src)="40"> On se dál ptá :
(src)="41"> " Pořád pracujete v té továrně na linoleum ? "
(trg)="38"> Потоа тој прашува : " Дали сè уште работите во фабриката за линолеум ? "
(src)="42"> Ona odvětí :
(trg)="39"> А таа вели :
(src)="43"> " Ano , pořád . "
(trg)="40"> " Да , работам . "
(src)="44"> A Bell pokračuje a vysvětluje studentům :
(trg)="41"> Тогаш Бел им објаснува на студентите .
(src)="45"> " Podívejte , už když řekla ´Dobré ráno ' , všiml jsem si jejího fifeského přízvuku .
(trg)="42"> Тој вели :
(trg)="43"> " Гледате , кога таа рече " Добро утро , " по акцентот го насетив дијалектот од Фајф .
(src)="46"> A nejbližší přívoz z Fife je z Burntislandu , takže musela jet tím .
(trg)="44"> А најблискиот траект од Фајф е преку Брнтајленд .
(trg)="45"> Значи мора да дошла со тој траект .
(src)="47"> Kabátek , který s sebou nesla , byl příliš malý pro dítě , které bylo s ní , takže vyrazila na cestu se dvěma dětmi , ale jedno nechala někde po cestě .
(trg)="46"> Забележувате дека палтото кое го носи е премногу мало за детето кое е со неа , значи , тргнала на патов со две деца , но го оставила едното по пат .
(src)="48"> Všimnete si , že má na podpatcích hlínu .
(trg)="47"> Ја забележувате глината на нејзините стапала .
(src)="49"> Taková červená hlíne není nikde na míle daleko od Edinburgu , s výjimkou botanické zahrady .
(trg)="48"> Таква црвена глина нема во круг од стотина милји од Единбург , освен во ботаничките градини .
(src)="50"> A proto si musela zkrátit cestu přes Inverleith Row , aby se dostala sem .
(trg)="49"> Па затоа знам дека одела по кратенката преку улицата Инверлит за да стигне до овде .
(src)="51"> A konečně má ekzém na prstech pravé ruky , který je příznačný pro dělníky z továrny na linoleum v Burntislandu . "
(trg)="50"> И за крај , таа има дерматитис на прстите на нејзината десна рака , дерматитис кој е карактеристичен за работниците од линолеумската фабрика во Брнтајленд . "
(src)="52"> A když Bell nakonec nechá pacienta svléknout a začne ho vyšetřovat , můžete si teprve představit , kolik toho objeví .
(trg)="51"> А откако Бел ќе го соблече пациентот , и ќе започне со прегледот , можете да замислите уште колку многу работи може да открие .
(src)="53"> A jako učitel lékařství , už i jako jeho student , jsem byl tím příběhem hodně inspirován .
(trg)="52"> Како професор по медицина , и како студент , јас бев многу инспириран од оваа приказна .
(src)="54"> Možná byste ale netušili , že naše schopnost podívat se do těla tímto jednoduchým způsobem , pomocí našich smyslů , je celkem nedávný objev .
(trg)="53"> Но можеби не знаете дека нашата способност да го посматраме телото на едноставен начин , користејќи ги своите сетила , е сосема скорешна .
(src)="55"> Na obrázku je Leopold Auenbrugger , který na konci 18 . století objevil vyšetření poklepem .
(trg)="54"> Фотографијата која ви ја покажувам е од Леополд Оуенбругер кој што , во доцниот XVII век , ја откри перкусијата .
(src)="56"> Říká se , že Leopold Auenbrugger byl synem hostinského .
(trg)="55"> Приказната оди вака :
(trg)="56"> Леополд Оуенбругер бил син на гостилничар .
(src)="57"> A jeho otec scházíval dolů do sklepa aby klepáním na sudy s vínem zjistil , kolik vína zbývá a jestli má objednat další .
(trg)="57"> И неговиот татко одел долу во подрумот да потчукне од страната на бурињата со вино за да одреди колку вино е останато во нив и да види дали треба да нарача уште .
(src)="58"> Takže když se Auenbrugger stal lékařem , začal dělat to samé .
(trg)="58"> Па затоа кога Оуенбергер станал доктор , започнал да го прави истото .
(src)="59"> Začak poklepávat na hruď svých pacientů , na jejich břicha .
(trg)="59"> Тој потчукнувал на градите од неговите пациенти и на нивнитре стомаци .
(src)="60"> A v podstatě všechno , co dnes víme o metodě poklepu , kterou můžete brát jako ultrazvuk své doby -- zvětšení orgánů , tekutina kolem srdce , voda na plicích , změny v dutině břišní -- všechno popsal v nádherném rukopisu
(trg)="60"> И скоро се што ние знеме за перкусијата , кое што можете да го наречете и " ултразвук на тоа време " зголемување на орган , течност околу срцето , течност во белите дробови , стомачни промени -- сè ова е објаснето во неговото прекрасно дело
(src)="61"> " Inventum Novum " neboli " Nový vynález " , který by zmizel do zapomnění , nebýt toho , že lékař jménem Corvisart , slavný Francouzský lékař -- slavný jen proto , že byl osobním lékařem tohoto muže --
(src)="62"> Corvisart dílo zpopularizoval a znovu představil .
(trg)="61"> " Инвентум Новум " - " Ново откритие , " кое ќе исчезнело во заборав , да не бил еден лекар , Корвисар , познат француски доктор -- познат само затоа што му бил лекар на овој господин -- кој повторно не претставил неговото дело .
(src)="63"> Načež o rok nebo dva později
(src)="64"> Laennec vynalezl stetoskop .
(trg)="62"> А тоа било пропратено една или две години подоцна со откривање на стетоскопот од страна на Ленак .
(src)="65"> Říká se , že Laennec šel po pařížské ulici a uviděl děti hrající si s klackem .
(trg)="63"> Ленак , наводно се шетал низ Париските улици и видел две деца кои се играле со прачка .
(src)="66"> Jedno škrábalo na konec tyčky a to druhé poslouchalo na druhém konci .
(trg)="64"> Едно од нив гребело од едната страна на прачката , а другото дете слушало од другата страна .
(src)="67"> Laennec si řekl , že by to byl skvělý způsob jak naslouchat hrudi nebo břichu s použitím jakéhosi " válce " .
(trg)="65"> И Ленак помислил дека ова е одличен начин да се слушаат градите или стомакот со нешто што тој го нарекувал " цилиндерот . "
(src)="68"> Později to přejmenoval na stetoskop .
(trg)="66"> Подоцна го нарекол стетоскоп .
(src)="69"> A tak se zrodil stetoskop a metoda poslechu .
(trg)="67"> Така се родиле стетоскопот и аускултацијата .
(src)="70"> Během několika málo let , na přelomu 19 . a 20 století , z ničeho nic , se z chirurga - holiče stal lékař který se snaží stanovit diagnózu .
(trg)="68"> После неколку години , во доцниот XIX и раниот XX век , одеднаш , берберот- хирург му одстапил место на лекарот кој се обидува да даде дијагноза .
(src)="71"> Do té doby , ať vám bylo cokoli , jste museli jít za felčarem , který na vás aplikoval nahřáté baňky , pouštění žilou a jiné očišťování .
(trg)="69"> Ако се сеќавате , многу пред ова време , без разлика што и да те мачи , одиш кај берберот- хирург кој те преврзува , ти пушта крв , те прочистува .
(src)="72"> A navíc , pokud byste chtěli , by vás i oholil nebo ostříhal a případně vám vytrhl zub .
(trg)="70"> И да , доколку си сакал , можел да те подстриже -- кратко од страните , долго кај тилот -- и да ти го извади забот додека си веќе таму .
(src)="73"> Nepokusil by se o diagnostikování .
(trg)="71"> Тој не се ни обидувал да дава дијагноза .
(src)="74"> Možná někteří znáte cechovní symbol holičů -- pruhovaný sloupek s červenobílými pruhy , které znamenají krev a obvazy , a čepičky na obou koncích představující misky na zachytávání krve .
(trg)="72"> Всушност , некои од вас можеби добро знаат дека берберскиот столб , црвено- белите пруги ги претставуваат крвавите завои на берберот- хирург , и кутиите на двата краја ги претставуваат лончињата во кои крвта била собирана .
(src)="75"> Jenže příchod metody poklepu a poslechu znamenal ohromnou změnu , okamžik , kdy se lékaři začali dívat dovnitř těla .
(trg)="73"> Појавувањето на аускултацијата и перкусијата претставувале огромна промена и момент кога лекарите започнуваат да гледаат во внатрешноста на телото .
(src)="76"> Tento obraz myslím zobrazuje vrchol tohoto klinického období .
(trg)="74"> И мислам дека оваа слика , претставува врв на таа клиничка ера .
(src)="77"> Je to velice slavný obraz :
(trg)="75"> Ова е многу позната слика :
(src)="78"> " Lékař " od Luka Fildese .
(trg)="76"> " Докторот " од Лук Филдс .
(src)="79"> Luke Fildes dostal objednávku na obraz od sira Tate , který založil Tate Gallery .
(trg)="77"> На Лук Филдс му било наложено од страна на Тејт , кој тогаш ја оформил Тејт Галеријата .
(src)="80"> Henry Tate požádal Fildese o obraz , který by měl sociální důraz .
(trg)="78"> Тејт го поканил Филдс да наслика слика од општествено значење .
(src)="81"> A je zajímavé , že Fildes si vybral zrovna toto téma .
(trg)="79"> И интересно е што Филдс ја избрал оваа тема .
(src)="82"> Fildesův nejstarší syn , Philip , zemřel v devíti letech na Štědrý den po krátké nemoci .
(trg)="80"> Најстариот син на Филдс , Филип , починал на девет годишна возраст на Бадник после кратко боледување .
(src)="83"> Fildes byl tak pohnut tím , jak lékař strávil dvě nebo tři noci u lůžka nemocného , že se rozhodl zobrazit
(src)="84"> lékaře své doby -- skoro jak oslavu tohoto lékaře .
(trg)="81"> И Филдс бил импресиониран од лекарот кој бдеел над неговиот кревет две , три ноќи , па решил да се обиде да го претстави современиот лекар -- скоро да му оддаде почит на тој лекар .
(src)="85"> A tak vznikl tento slavný obraz " Lékař " .
(trg)="82"> И така се родила и сликата " Докторот " , многу позната слика .
(src)="86"> Dostal se i na kalendáře a a poštovní známky mnoha zemí .
(trg)="83"> Таа се наоѓа на календари , поштенски марки во многу различни земји .
(src)="87"> Často si říkám , co by Fildes udělal , kdyby byl požádán o takový obraz v dnešní době , v roce 2011 ?
(trg)="84"> Често се прашувам што би правел Филдс доколку бил замолен да наслика слика во модерново време , во 2011 година ?
(src)="88"> Nahradil by počítačovou obrazovkou místo , kde kdysi býval pacient ?
(trg)="85"> Дали би ставил компјутерски монитор на местото од пациентот ?
(src)="89"> Dostal jsem se v Silicon Valley do potíží , když jsem řekl , že pacient v posteli se skoro stal pouhou ikonkou pro skutečného pacienta , který je v počítači .
(trg)="86"> Имав проблеми во Силиконската Долина затоа што реков дека пациентот во кревет скоро да е претворен во иконка на компјутерот која го претставува пациентот .
(src)="90"> Dokonce jsem vynalezl pojem pro tu digitalizovanou entitu .
(trg)="87"> Дури смислив и назив за таква работа на компјутерот .
(src)="91"> Říkám tomu iPacient . iPacientovi se dostává skvělé péče po celé Americe .
(trg)="88"> Го нареков иПациент . иПациентот добива големо внимание низ цела Америка .
(src)="92"> Skutečný pacient si často říká :
(src)="93"> " Kde jsou všichni ? "
(trg)="89"> Пациентот честопати се прашува , каде се сите ?
(src)="94"> Kdy už přijdou a vysvětlí mi , co se děje ?
(trg)="90"> Кога ќе дојдат да ми објаснат некои работи ?
(src)="95"> Kdo se o mne stará ?
(trg)="91"> Кој е надлежен овде ?
(src)="96"> Je obrovský rozdíl mezi tím , co vnímá jako nejlepší péči samotný pacient a co my , jako lékaři .
(trg)="92"> Постои вистинска подвоеност меѓу перцепцијата на пациентот и перцепциите на докторите , дури и во најдобрите медицински установи .
(src)="97"> Chci vám ukázat obrázek jak vypadaly vizity , když jsem já studoval .
(trg)="93"> Сакам да ви покажам една фотографија за да видите како изгледаа визитите кога јас бев на пракса .
(src)="98"> Pozornost se soustředila na pacienta .
(trg)="94"> Целиот фокус беше свртен кон пациентот .
(src)="99"> Šli jsme od postele k posteli .
(trg)="95"> Одевме од кревет до кревет .
(src)="100"> Provázející lékař měl hlavní slovo .
(trg)="96"> Дежурниот лекар беше надлежен .
(src)="101"> Příliš často dnes " vizity " vypadají skoro jako toto , kdy se vede diskuse v místnosti velice daleko od pacienta .
(trg)="97"> Деновиве , премногу често , визитите изгледаат вака , а дискусиите се одвиваат во соба која е далеку од пациентот .
(src)="102"> A diskuse je vedena nad obrázky a počítačovými daty .
(trg)="98"> Дискусиите се во врска со сликите и податоците на компјутерот .
(src)="103"> To nejdůležitější , co tam chybí , je ten pacient .
(trg)="99"> Еден многу важен дел , недостасува . пациентот .
(src)="104"> Ve mém uvažování mě ovlivnily dvě anekdoty , o které se s vámi podělím .
(trg)="100"> На моето мислење повлијаеа две анегдоти кои сакам да ги поделам со вас .
(src)="105"> Jedna je o kamarádce , která měla rakovinu prsu .
(src)="106"> Detekovali jí malý nádor -- a vyňali ho ve městě , kde jsem bydlel .
(trg)="101"> Едната е поврзана со една моја пријателка која имаше рак на градите , и беше пронајден мал рак на градата -- и имаше лумпектомија во градот во кој живеев .
(src)="107"> To bylo v Texasu .
(trg)="102"> Ова беше додека живеев во Тексас .
(src)="108"> Ona pak strávila spoustu času hledáním nejlepšího centra pro následnou péči , kde by se dále léčila .
(trg)="103"> И таа тогаш долго време истражуваше за да го пронајде најдобриот центар за рак во светот за да ја добие соодветната постоперативна нега .