# ca/0XyEHWkqeiS8.xml.gz
# eo/0XyEHWkqeiS8.xml.gz
(src)="1"> Us parlaré una mica sobre el comportament irracional .
(trg)="1"> Mi rakontos al vi iomete pri malracia sinteno .
(src)="2"> No el vostre , clar - el dels altres .
(trg)="2"> Ne la via , kompreneble .
(src)="3"> ( Riures )
(trg)="3"> Tiu de aliaj homoj . & lt ; ridoj & gt ;
(src)="4"> Després d' estar a Institut Tecnològic de Massachusetts durant uns anys , em vaig adonar que escriure articles acadèmics no és tan divertit .
(trg)="4"> Nu , laborinte ĉe MIT [ Teknologia Instituto de Masaĉuseco ] kelkajn jarojn , mi ekkomprenis , ke verki universitatajn raportojn ne estas tre ekscite .
(src)="5"> Ja sabeu , no sé quants en llegiu vosaltres , però no és divertit llegir- los ni sovint escriure 'ls - encara pitjor escriure 'ls .
(trg)="5"> Bone , mi ne scias kiom da tiaj tekstoj vi legis .
(trg)="6"> Sed ne estas amuze legi -- kaj ofte , verki -- ilin .
(trg)="7"> Eĉ pli malbonas ilin verki .
(src)="6"> Així que vaig decidir intentar escriure quelcom més divertit .
(trg)="8"> Tial mi decidis provi verki ion pli amuzan .
(src)="7"> I se 'm va ocòrrer la idea d' escriure un llibre de cuina .
(trg)="9"> Kaj venis al mi la ideo verki kuirlibron .
(src)="8"> I el títol del meu llibre de cuina seria :
(trg)="10"> Kaj la titolo de mia kuirlibro estus
(src)="9"> " Menjar sense engrunes : l' art de menjar damunt de la pica . "
(src)="10"> ( Riures )
(trg)="11"> " Vespermanĝo sen paneroj : la arto manĝi super la lavkuvo " . & lt ; ridoj & gt ;
(src)="11"> I seria una mirada a la vida a través de la cuina .
(trg)="12"> Kaj ĝi estus perkuireja alrigardo al la vivo .
(src)="12"> I estava bastant emocionat amb això .
(trg)="13"> Mi estis sufiĉe ekscitita pri tio .
(src)="13"> Parlaria una mica de la recerca , una mica de la cuina .
(trg)="14"> Mi estis pritraktonta iomete esploradon , iomete kuiradon .
(src)="14"> Com sabeu , fem tantes coses a la cuina que vaig pensar que seria interessant .
(trg)="15"> Nu , vi scias , ni tiom multe faras en la kuirejo kaj mi pensis , ke tio estus interesa .
(src)="15"> I vaig escriure uns quants capítols .
(src)="16"> I ho vaig portar a l' editorial de l' Institut Tecnològic i van dir :
(trg)="16"> Mi verkis kelkajn ĉapitrojn , kaj mi portis ilin al la eldonejo de MIT , kie oni diris :
(src)="17"> " Simpàtic , però no és per nosaltres .
(trg)="17"> " Bele .
(trg)="18"> Sed ne por ni .
(src)="18"> Busca algú altre . "
(trg)="19"> Serĉu alian eldonejon " .
(src)="19"> Vaig intentar- ho amb altra gent pero tothom deia el mateix :
(trg)="20"> Mi provis aliloke , kie oni diris la samon ,
(src)="20"> " Simpàtic , però no per nosaltres . "
(trg)="21"> " Bele .
(trg)="22"> Ne por ni " .
(src)="21"> Fins que algú va dir :
(trg)="23"> Ĝis kiam iu diris
(src)="22"> " Mira , si realment vols fer això , primer has d' escriure un llibre sobre la teva recerca .
(trg)="24"> " Nu , se vi serioze pensas fari tion , vi devas unue verki libron pri via esploro .
(src)="23"> Has de publicar quelcom , i llavors tindràs l' oportunitat d´escriure una altra cosa .
(trg)="25"> Vi devas publikigi ion , kaj tiam vi ekhavos la okazon verki ion alian .
(src)="24"> Si realment vols fer- ho , ho has de fer . "
(trg)="26"> Se vi vere volas fari ĝin , jen la vojo sekvenda " .
(src)="25"> I li vaig dir :
(trg)="27"> Tiam mi diris :
(src)="26"> " Saps , realment no vull escriure sobre la meva recerca .
(trg)="28"> " Nu , mi vere ne volas verki pri mia esplorado .
(src)="27"> Ja ho faig tot el dia .
(trg)="29"> Mi faras tion la tutan tagon .
(src)="28"> Vull escriure sobre quelcom diferent .
(trg)="30"> Mi volas verki ion alian .
(src)="29"> Quelcom una mica més lliure , menys limitat . "
(trg)="31"> Ion iomete pli libere , malpli strikte " .
(src)="30"> Però aquesta persona va insistir i va dir :
(trg)="32"> Sed tiu homo estis tre insista kaj diris
(src)="31"> " Mira .
(trg)="33"> " Aŭskultu .
(src)="32"> Aquesta és l' única manera de fer- ho . "
(trg)="34"> Tio estas la sola maniero laŭ kiu vi faros ĝin " .
(src)="33"> Vaig dir :
(src)="34"> " D' acord , si ho he de fer ... "
(trg)="35"> Tiam mi diris " Okej , se mi devas fari ĝin -- "
(src)="35"> Tenia un any sabàtic .
(src)="36"> Vaig dir :
(trg)="36"> Mi prenis tutjaran libertempon .
(src)="37"> " Escriuré sobre la meva recerca si no hi ha cap altra manera .
(trg)="38"> " Mi verkos pri mia esplorado se ne estas alia maniero .
(src)="38"> I llavors faré el meu llibre de cuina . "
(trg)="39"> Kaj tiam mi sukcesos fari mian kuirlibron " .
(src)="39"> Així que vaig escriure un llibre de la meva recerca .
(trg)="40"> Mi do verkis libron pri mia esploro .
(src)="40"> I va resultar ser bastant divertit en dos aspectes .
(trg)="41"> Kaj ĝi montriĝis sufiĉe amuza tasko laŭ du aspektoj .
(src)="41"> Primer de tot , gaudeixo escrivint .
(trg)="42"> Unue mi amuziĝis en la verkado .
(src)="42"> Però el més interessant és que vaig començar a aprendre de la gent .
(trg)="43"> Sed la plej interesa afero estas , ke mi komencis lerni de la homoj .
(src)="43"> És una època fantàstica per escriure , perquè pots rebre molt feedback de la gent .
(trg)="44"> Verki niaepoke ja estas interesege ĉar multajn reagojn oni povas ricevi de legantoj .
(src)="44"> La gent m' escriu sobre les seves experiències personals , sobre els seus exemples , i amb què no estan d' acord , i matissos .
(trg)="45"> Oni skribas al mi pri sia persona sperto kaj pri siaj ekzemploj kaj pri kio oni malkonsentas kaj pri nuancoj .
(src)="45"> I fins i tot estant aqui ( vull dir els últims dies ) he descobert una quantitat de comportaments obsessius que mai m' hagués imaginat .
(src)="46"> ( Riures )
(trg)="46"> Kaj nur estante tie ĉi -- tio estas , ke de kelkaj tagoj mi spertis verajn kulminojn de obseda sinteno , pri kiuj mi neniam antaŭe pensis . & lt ; ridoj & gt ;
(src)="47"> I penso que és fascinant .
(trg)="47"> Kio laŭ mi estas simple fascina .
(src)="48"> Us explicaré una mica sobre el comportament irracional .
(trg)="48"> Mi parolos al vi iomete pri malracia sinteno .
(src)="49"> I vull començar donant- vos alguns exemples de les il· lusions visuals com a metàfores per la irracionalitat .
(trg)="49"> Kaj mi volas komenci prezentante al vi kelkajn ekzemplojn de vida iluzio kiel metaforon pri racieco .
(src)="50"> Penseu en aquestes dues taules .
(trg)="50"> Do pensu pri tiuj ĉi du tabloj .
(src)="51"> Segur que heu vist aquesta il· lusió .
(trg)="51"> Kaj vi certe jam vidis tiun ĉi iluziaĵon .
(src)="52"> Si us pregunto què és més llarg , la línia vertical de la taula de l' esquerra , o la línia horitzontal de la taula de la dreta , quina sembla més llarga ?
(trg)="52"> Se mi demandus al vi kiu estas pli longa , ĉu la vertikala linio sur la maldekstra tablo aŭ la horizontala linio sur la dekstra tablo ?
(trg)="53"> Kiu el ili ŝajnas pli longa ?
(src)="53"> Algú veu res diferent a que la de l' esquerra és més llarga ?
(trg)="54"> Ĉu iu vere vidas , ke la maldekstra estas malpli longa ?
(src)="54"> No , oi ?
(trg)="55"> Ne , ĉu ?
(src)="55"> És impossible .
(trg)="56"> Neeble .
(src)="56"> Però lo bo de les il· lusions visuals és que fàcilment podem demostrar els errors .
(trg)="57"> Sed la amuza afero pri vida iluzo estas , ke oni povas facile elmontri erarojn .
(src)="57"> Puc posar- hi unes línies , no ajuda .
(trg)="58"> Mi povas surmeti kelkajn liniojn , sed tio ne helpas .
(src)="58"> Puc animar les línies .
(trg)="59"> Mi povas animacii la liniojn .
(src)="59"> I sempre que us cregueu que no he encongit les línies , cosa que no he fet , us he demostrat que els vostres ulls us enganyaven .
(trg)="60"> Kaj se vi kredas , ke mi ne mallongigis la liniojn , kion mi ja ne faris , mi pruvis al vi , ke viaj okuloj trompis vin .
(src)="60"> Però , el més interessant d' això és que quan trec les línies , és com si no haguéssiu aprés res en l' últim minut .
(src)="61"> ( Riures )
(trg)="61"> Nun , la interesa afero pri tio estas , ke kiam mi forviŝas la liniojn estas kvazaŭ vi ne lernis ion ajn en la lasta minuto . & lt ; ridoj & gt ;
(src)="62"> No podeu mirar això i dir :
(src)="63"> " D' acord , ara veig la realitat tal com és . "
(trg)="62"> Vi ne povas rigardi tion kaj diri " Okej , nun mi vidas la realon tia , kia ĝi estas " .
(src)="65"> És impossible superar aquesta percepció que de fet és mes llarga .
(trg)="63"> Ĉu ne ?
(trg)="64"> Estas neeble superi tiun senton , ke tiu ĉi estas fakte pli longa .
(src)="66"> La nostra intuició ens enganya de forma repetida , previsible i consistent .
(trg)="65"> Nia intuicio estas vere trompanta nin laŭ ripetiĝanta , antaŭvidebla , kohera maniero .
(src)="67"> I no hi ha gairebé res que poguem fer contra això , a part d' agafar un regle i mesurar- ho .
(trg)="66"> Kaj preskaŭ nenion oni povas fari rilate al tio , krom preni liniilon kaj mezuri ĝin .
(src)="68"> Aquí en teniu una altra ; aquesta és una de les meves il· lusions preferides .
(trg)="67"> Jen plia ekzemplo .
(trg)="68"> Tiu ĉi estas unu el miaj preferataj iluzioj .
(src)="69"> Quin color és el que la fletxa de dalt està senyalant ?
(trg)="69"> Kiun koloron vi vidas montritan de la supra sago ?
(src)="70"> Marró .
(trg)="70"> Brunan .
(src)="71"> Gràcies .
(trg)="71"> Dankon .
(src)="72"> I la de sota ?
(trg)="72"> De la malsupra ?
(src)="73"> Groc .
(trg)="73"> Flavan .
(src)="74"> Resulta que són idèntics .
(trg)="74"> Fakte , ili estas la sama .
(src)="75"> Algú pot veure que són idèntics ?
(trg)="75"> Ĉu iu vidas ilin kiel la sama ?
(src)="76"> Molt , molt difícil .
(trg)="76"> Tre , tre malfacile .
(src)="77"> Puc amagar la resta del cub .
(trg)="77"> Mi povas kovri la ceteran supran parton de la kubo .
(src)="78"> Si amago la resta del cub podeu veure que són idèntics .
(trg)="78"> Kaj se mi kovras la ceteron de la kubo vi povas vidi , ke ili estas egalaj .
(src)="79"> I si no em creieu podeu aconseguir la diapositiva més tard i fer una mica de manualitats i veure que són idèntics .
(trg)="79"> Kaj se vi ne kredas min , vi povas preni la projekciaĵon poste kaj per iom da manipulado konstati , ke ili estas egalaj .
(src)="80"> Però altre cop passa el mateix , que si retirem el fons ,
(trg)="80"> Sed denove la sama afero , se ni demetas la fonon ,
(src)="81"> la il· lusió retorna .
(trg)="81"> la iluzio revenas .
(src)="82"> D' acord .
(trg)="82"> Ĝuste .
(src)="83"> No tenim manera de no veure aquesta il· lusió .
(trg)="83"> Maleblas ne vidi tiun ĉi iluzion .
(src)="84"> Suposo que potser si ets daltònic pots no veure- ho .
(trg)="84"> Nur daltonismuloj , mi kredas , ne povas vidi tion .
(src)="85"> Vull que vegeu les il· lusions com a metàfores .
(trg)="85"> Mi volas , ke vi pensu pri iluzio kiel metaforo .
(src)="86"> La visió és una de les coses que fem millor .
(trg)="86"> Vidi estas unu el niaj plej bonaj kapabloj .
(src)="87"> Tenim una part enorme del nostre cervell dedicada a la visió ; més gran que el que deciquem a res més .
(trg)="87"> Ni havas grandegan parton de nia cerbo dediĉita al vidado , pli grandan ol la partoj dediĉitaj al kio ajn .
(src)="88"> Fem més visió més hores del dia que qualsevol altra cosa .
(trg)="88"> Ni vidas dum pli da horoj de unu tago , ol ni faras ĉion ceteran .
(src)="89"> I evolutivament estem dissenyats per fer visió .
(trg)="89"> Kaj ni estas laŭevolue preparitaj por vidi .
(src)="90"> I si fem aquests errors previsibles i repetitius amb la visió , en la què som tant bons , quina és la probabilitat que no fem encara més errors en coses en les què no som tant bons , com , per exemple , la presa de decisions financeres :
(trg)="90"> Kaj se ni faras tiujn antaŭvideblajn , ripetiĝantajn erarojn de vidado , en kio ni estas tiel bonaj , kiuj estas la ŝancoj , ke ni ne faros eĉ pli da eraroj en tio , pri kio ni ne estas tiel bonaj ?
(src)="91"> ( Riures ) quelcom pel què no tenim una raó evolutiva per fer- ho , pel què no tenim una part especialitzada del cervell , i que no fem tantes hores al dia .
(trg)="91"> Ekzemple , farante financajn decidojn . & lt ; ridoj & gt ;
(trg)="92"> Io , pri kio ni ne havas evoluan kialon por fari .
(trg)="93"> Ni ne havas specialigitan parton de la cerbo kaj ni ne faras tion dum pluraj horoj de la tago .
(src)="92"> I el raonament és que en aquests casos podria ser el cas que , de fet , féssim molts més errors i , encara pitjor , no fos fàcil detectar- los .
(trg)="94"> Kaj oni povas argumenti , en tiuj kazoj , ke
(trg)="95"> la interesaĵo estas ĝuste , ke ni ja faras pli da eraroj tiurilate .
(trg)="96"> Kaj eĉ pli malbone , mankas facila maniero vidi ilin .
(src)="93"> Perquè en les il· lusions visuals fàcilment podem demostrar els errors ; en les il· lusions cognitives cosa molt i molt més demostrar els errors a la gent .
(trg)="97"> Ĉar en vidaj iluzioj ni povas facile elmontri la erarojn , sed ĉe scia iluzio estas multe , multe pli malfacile elmontri al la homoj la erarojn .
(src)="94"> Així que us vull mostrar algunes il· lusions cognitives , o il· lusions en la presa de decisions , de la mateixa manera .
(trg)="98"> Mi do volas montri al vi kelkajn sciajn iluziojn aŭ decidofarajn iluziojn , laŭ la sama maniero .
(src)="95"> I aquest és un dels meus gràfics preferits de les ciències socials .
(trg)="99"> Kaj jen unu el miaj preferataj sociaj sciencaj grafaĵoj .
(src)="96"> És d' un article de Johnson i Goldstein .
(trg)="100"> Ĝi estas el verko de Johnson kaj Goldstein .
(src)="97"> I bàsicament mostra el percentatge de gent que indica que estarien interessats en donar els seus òrgans .
(trg)="101"> Ĝi baze montras
(trg)="102"> la proporcion de homoj , kiuj indikis ke ili estis interesataj doni siajn organojn .
(src)="98"> I aquests són paissos d' Europa .
(trg)="103"> Tiuj estas diversaj landoj en Eŭropo .
(src)="99"> I bàsicament veiem dos tipus de païssos : els païssos de la dreta , que sembla que són molt donants ; i els païssos de l' esquerra que sembla que donen molt poc , o molt menys .
(trg)="104"> Kaj vi esence vidas du tipojn de landoj .
(trg)="105"> Landoj , dekstre , kie oni ŝajnas multe doni , kaj landoj , maldekstre , kie oni ŝajnas doni tre malmulte aŭ multe malpli .
(src)="101"> Per què alguns païssos donen molt i altres donen poc ?
(trg)="106"> La demando estas : kial ?
(trg)="107"> Kial iuj landoj donas multe kaj aliaj landoj donas malmulte ?
(src)="102"> Quan preguntes això a la gent , generalment pensen que té que veure amb la cultura .
(trg)="108"> Kiam oni demandas homojn pri tio , ili kutime pensas , ke temas pri io ligita al kulturo .
(src)="103"> Oi ?
(trg)="109"> Ĉu ?
(src)="104"> Fins a quin punt et preocupes per l' altra gent ?
(trg)="110"> Kiom multe vi zorgas pri aliuloj ?
(src)="105"> Donar els teus òrgans a algú altre probablement té a veure amb com et preocupes per la societat , com de connectat estàs .
(trg)="111"> Postlaso de viaj organoj al iu alia probable rilatas kun kiom vi zorgas pri la socio , kiel ligita al ĝi vi estas .
(src)="106"> O potser té a veure amb la religió .
(trg)="112"> Aŭ eble estas io religia .