# bg/0XyEHWkqeiS8.xml.gz
# eo/0XyEHWkqeiS8.xml.gz
(src)="1"> Нека ви разкажа малко за ирационалното поведение .
(trg)="1"> Mi rakontos al vi iomete pri malracia sinteno .
(src)="2"> Не вашето , разбира се .
(trg)="2"> Ne la via , kompreneble .
(src)="3"> На другите хора .
(src)="4"> ( ха- ха- ха )
(trg)="3"> Tiu de aliaj homoj . & lt ; ridoj & gt ;
(src)="5"> И така , след като бях в Ем Ай Ти ( МIT ) няколко години , осъзнах , че да пишеш академични публикации въобще не е толкова вълнуващо .
(trg)="4"> Nu , laborinte ĉe MIT [ Teknologia Instituto de Masaĉuseco ] kelkajn jarojn , mi ekkomprenis , ke verki universitatajn raportojn ne estas tre ekscite .
(src)="6"> Не знам колко от тях сте прочели .
(trg)="5"> Bone , mi ne scias kiom da tiaj tekstoj vi legis .
(src)="7"> Но не ca забавни за четене и често дори и за писане .
(trg)="6"> Sed ne estas amuze legi -- kaj ofte , verki -- ilin .
(src)="8"> Даже е по- зле да ги пишеш .
(trg)="7"> Eĉ pli malbonas ilin verki .
(src)="9"> Затова реших да напиша нещо по- забавно .
(trg)="8"> Tial mi decidis provi verki ion pli amuzan .
(src)="10"> И ми хрумна да напиша готварска книга .
(trg)="9"> Kaj venis al mi la ideo verki kuirlibron .
(src)="11"> Заглавието щеше да е
(trg)="10"> Kaj la titolo de mia kuirlibro estus
(src)="12"> " Обяд без трохи :
(src)="13"> Изкуството да ядеш над мивката . "
(src)="14"> ( ха- ха- ха )
(trg)="11"> " Vespermanĝo sen paneroj : la arto manĝi super la lavkuvo " . & lt ; ridoj & gt ;
(src)="15"> Щеше да бъде поглед към живота , пречупен през кухнята .
(trg)="12"> Kaj ĝi estus perkuireja alrigardo al la vivo .
(src)="17"> Щях да разказвам малко за изследвания , малко за кухнята .
(trg)="13"> Mi estis sufiĉe ekscitita pri tio .
(trg)="14"> Mi estis pritraktonta iomete esploradon , iomete kuiradon .
(src)="18"> Знаете как е , правим толкова много в кухнята и реших , че ще е интересно .
(trg)="15"> Nu , vi scias , ni tiom multe faras en la kuirejo kaj mi pensis , ke tio estus interesa .
(src)="19"> Написах няколко глави и ги занесох в издателството на Ем Ай Ти , а те казаха :
(trg)="16"> Mi verkis kelkajn ĉapitrojn , kaj mi portis ilin al la eldonejo de MIT , kie oni diris :
(src)="20"> " Хубаво .
(trg)="17"> " Bele .
(src)="21"> Но не за нас .
(trg)="18"> Sed ne por ni .
(src)="22"> Намери си някой друг . "
(trg)="19"> Serĉu alian eldonejon " .
(src)="23"> Ходих и при други хора , но всички казваха едно и също .
(trg)="20"> Mi provis aliloke , kie oni diris la samon ,
(src)="24"> " Хубаво .
(trg)="21"> " Bele .
(src)="25"> Но не за нас . "
(trg)="22"> Ne por ni " .
(src)="26"> Докато накрая някой ми каза :
(trg)="23"> Ĝis kiam iu diris
(src)="27"> " Виж сега , ако наистина си сериозен , първо трябва да напишеш книга за изследванията си .
(trg)="24"> " Nu , se vi serioze pensas fari tion , vi devas unue verki libron pri via esploro .
(src)="28"> Трябва да публикуваш нещо и след това ще имаш шанса да напишеш нещо друго .
(trg)="25"> Vi devas publikigi ion , kaj tiam vi ekhavos la okazon verki ion alian .
(src)="29"> Ако наистина искаш да го направиш , това е начинът .
(trg)="26"> Se vi vere volas fari ĝin , jen la vojo sekvenda " .
(src)="30"> Казах му , " Да , но наистина не искам да пиша за изследванията си .
(trg)="27"> Tiam mi diris :
(trg)="28"> " Nu , mi vere ne volas verki pri mia esplorado .
(src)="31"> Правя го по цял ден .
(trg)="29"> Mi faras tion la tutan tagon .
(src)="32"> Искам да пиша за нещо друго .
(trg)="30"> Mi volas verki ion alian .
(src)="33"> Нещо по- освободено , не чак толкова ангажиращо . "
(trg)="31"> Ion iomete pli libere , malpli strikte " .
(src)="34"> Човекът се оказа доста настойчив .
(trg)="32"> Sed tiu homo estis tre insista kaj diris
(src)="35"> " Виж , това е единственият начин , по който някога ще стане . "
(trg)="33"> " Aŭskultu .
(trg)="34"> Tio estas la sola maniero laŭ kiu vi faros ĝin " .
(src)="36"> Така че казах :
(src)="37"> " Добре тогава , щом трябва ... "
(trg)="35"> Tiam mi diris " Okej , se mi devas fari ĝin -- "
(src)="38"> Взех си почивка и си казах :
(trg)="36"> Mi prenis tutjaran libertempon .
(src)="39"> " Ще пиша за изследванията си , щом няма друг начин .
(trg)="38"> " Mi verkos pri mia esplorado se ne estas alia maniero .
(src)="40"> И после ще мога да си напиша готварската книга . "
(trg)="39"> Kaj tiam mi sukcesos fari mian kuirlibron " .
(src)="41"> Написах книга за изследванията си и се оказа доста забавно .
(trg)="40"> Mi do verkis libron pri mia esploro .
(trg)="41"> Kaj ĝi montriĝis sufiĉe amuza tasko laŭ du aspektoj .
(src)="43"> Първо , харесваше ми да пиша , но по- забавното беше , че започнах да се уча от другите хора .
(trg)="42"> Unue mi amuziĝis en la verkado .
(trg)="43"> Sed la plej interesa afero estas , ke mi komencis lerni de la homoj .
(src)="44"> Фантастично е времето , прекарано в писане , защото можеш да получиш толкова много обратна информация от хората .
(trg)="44"> Verki niaepoke ja estas interesege ĉar multajn reagojn oni povas ricevi de legantoj .
(src)="45"> Пишат ми за личните си преживявания , дават ми примери , пишат с какво не са съгласни , също и много глупости .
(trg)="45"> Oni skribas al mi pri sia persona sperto kaj pri siaj ekzemploj kaj pri kio oni malkonsentas kaj pri nuancoj .
(src)="46"> Даже докато съм тук .
(src)="47"> В смисъл тези няколко дни , открих нови висини на вманиаченото поведение , за които даже не съм и подозирал .
(src)="48"> ( ха- ха- ха )
(trg)="46"> Kaj nur estante tie ĉi -- tio estas , ke de kelkaj tagoj mi spertis verajn kulminojn de obseda sinteno , pri kiuj mi neniam antaŭe pensis . & lt ; ridoj & gt ;
(src)="49"> Което намирам за много интригуващо .
(trg)="47"> Kio laŭ mi estas simple fascina .
(src)="50"> Ще ви разкажа малко за нерационалното поведение .
(trg)="48"> Mi parolos al vi iomete pri malracia sinteno .
(src)="51"> И искам да започна с примери за оптическа измама като метафора за рационалността .
(trg)="49"> Kaj mi volas komenci prezentante al vi kelkajn ekzemplojn de vida iluzio kiel metaforon pri racieco .
(src)="52"> Погледнете тези две маси .
(trg)="50"> Do pensu pri tiuj ĉi du tabloj .
(src)="53"> Сигурно сте срещали тази илюзия .
(trg)="51"> Kaj vi certe jam vidis tiun ĉi iluziaĵon .
(src)="54"> Ако ви попитам коя е по- дълга - вертикалната линия отляво или хоризонталната на масата вдясно ?
(trg)="52"> Se mi demandus al vi kiu estas pli longa , ĉu la vertikala linio sur la maldekstra tablo aŭ la horizontala linio sur la dekstra tablo ?
(src)="55"> Коя ви се струва по- дълга ?
(trg)="53"> Kiu el ili ŝajnas pli longa ?
(src)="56"> Някой вижда ли нещо друго , освен че лявата е по- дълга ?
(trg)="54"> Ĉu iu vere vidas , ke la maldekstra estas malpli longa ?
(src)="57"> Не , нали ?
(trg)="55"> Ne , ĉu ?
(src)="58"> Невъзможно е .
(trg)="56"> Neeble .
(src)="59"> Но хубавото на оптическите измами е , че лесно може да се демонстрират грешките .
(trg)="57"> Sed la amuza afero pri vida iluzo estas , ke oni povas facile elmontri erarojn .
(src)="60"> Може да поставим линии отгоре .
(src)="61"> Не помага особено много .
(trg)="58"> Mi povas surmeti kelkajn liniojn , sed tio ne helpas .
(src)="62"> Мога да анимирам линиите .
(trg)="59"> Mi povas animacii la liniojn .
(src)="63"> Доколкото ми вярвате , че не съм смалил линиите , което не съм и направил , ви доказах , че очите ви лъжат .
(trg)="60"> Kaj se vi kredas , ke mi ne mallongigis la liniojn , kion mi ja ne faris , mi pruvis al vi , ke viaj okuloj trompis vin .
(src)="64"> А сега , интересното нещо е , че когато махна линиите , сякаш не сте научили нищо .
(src)="65"> ( ха- ха- ха )
(trg)="61"> Nun , la interesa afero pri tio estas , ke kiam mi forviŝas la liniojn estas kvazaŭ vi ne lernis ion ajn en la lasta minuto . & lt ; ridoj & gt ;
(src)="66"> Не може да погледнете и да си кажете :
(src)="67"> " А да , сега виждам действителността "
(trg)="62"> Vi ne povas rigardi tion kaj diri " Okej , nun mi vidas la realon tia , kia ĝi estas " .
(src)="68"> Нали ?
(trg)="63"> Ĉu ne ?
(src)="69"> Невъзможно е да се преодолее чувството , че тази линия всъщност е по- дългата .
(trg)="64"> Estas neeble superi tiun senton , ke tiu ĉi estas fakte pli longa .
(src)="70"> Интуицията ни подвежда по един повтарящ се , предсказуем и постоянен начин
(trg)="65"> Nia intuicio estas vere trompanta nin laŭ ripetiĝanta , antaŭvidebla , kohera maniero .
(src)="71"> И почти нищо не можем да направим по въпроса .
(src)="72"> Освен да извадим линия и да го измерим .
(trg)="66"> Kaj preskaŭ nenion oni povas fari rilate al tio , krom preni liniilon kaj mezuri ĝin .
(src)="73"> Ето и още една . Тази е от любимите ми .
(trg)="67"> Jen plia ekzemplo .
(trg)="68"> Tiu ĉi estas unu el miaj preferataj iluzioj .
(src)="74"> Какъв ви се струва цветът , който сочи горната стрелка ?
(trg)="69"> Kiun koloron vi vidas montritan de la supra sago ?
(src)="75"> Кафяв .
(trg)="70"> Brunan .
(src)="76"> Благодаря ви .
(trg)="71"> Dankon .
(src)="77"> А долният ?
(trg)="72"> De la malsupra ?
(src)="78"> Жълт .
(trg)="73"> Flavan .
(src)="79"> Оказва се обаче , че са еднакви .
(trg)="74"> Fakte , ili estas la sama .
(src)="80"> Някой вижда ли го ?
(trg)="75"> Ĉu iu vidas ilin kiel la sama ?
(src)="81"> Много , много трудно .
(trg)="76"> Tre , tre malfacile .
(src)="82"> Мога да покрия останалата част от куба и ако го направя се вижда , че са еднакви .
(trg)="77"> Mi povas kovri la ceteran supran parton de la kubo .
(trg)="78"> Kaj se mi kovras la ceteron de la kubo vi povas vidi , ke ili estas egalaj .
(src)="83"> Ако не ми вярвате , може да вземете слайда по- късно и да направите няколко магии и заклинания , за да видите , че са еднакви .
(trg)="79"> Kaj se vi ne kredas min , vi povas preni la projekciaĵon poste kaj per iom da manipulado konstati , ke ili estas egalaj .
(src)="84"> Отново същата работа , ако върна всичко постарому , илюзията се появява отново .
(trg)="80"> Sed denove la sama afero , se ni demetas la fonon ,
(trg)="81"> la iluzio revenas .
(trg)="82"> Ĝuste .
(src)="86"> Няма начин да не се излъжете .
(trg)="83"> Maleblas ne vidi tiun ĉi iluzion .
(src)="87"> Предполагам само ако сте далтонисти , няма да го разберете .
(trg)="84"> Nur daltonismuloj , mi kredas , ne povas vidi tion .
(src)="88"> Искам да помислите за илюзията като за метафора .
(trg)="85"> Mi volas , ke vi pensu pri iluzio kiel metaforo .
(src)="89"> Да виждаме е нещото , което ни се удава най- добре .
(trg)="86"> Vidi estas unu el niaj plej bonaj kapabloj .
(src)="90"> Голяма част от мозъка ни е отделена за зрението ни , повече , отколкото всичко останало .
(trg)="87"> Ni havas grandegan parton de nia cerbo dediĉita al vidado , pli grandan ol la partoj dediĉitaj al kio ajn .
(src)="91"> Това , което правим през деня най- много , е да гледаме .
(trg)="88"> Ni vidas dum pli da horoj de unu tago , ol ni faras ĉion ceteran .
(src)="92"> Еволюцията ни е направила по този начин .
(trg)="89"> Kaj ni estas laŭevolue preparitaj por vidi .
(src)="93"> И ако съществуват такива предсказуеми и повтарящи се дефекти с нашето зрение , в което сме толкова добри , какъв е шансът , да не правим дори по- големи грешки в нещо , в което не сме толкова добри ?
(trg)="90"> Kaj se ni faras tiujn antaŭvideblajn , ripetiĝantajn erarojn de vidado , en kio ni estas tiel bonaj , kiuj estas la ŝancoj , ke ni ne faros eĉ pli da eraroj en tio , pri kio ni ne estas tiel bonaj ?
(src)="94"> Взимане на финансови решения , например .
(src)="95"> ( ха- ха- ха )
(trg)="91"> Ekzemple , farante financajn decidojn . & lt ; ridoj & gt ;
(src)="96"> Нещо , за което няма еволюционна причина да правим .
(trg)="92"> Io , pri kio ni ne havas evoluan kialon por fari .
(src)="97"> Няма специализирана част от мозъка за това и не се занимаваме с него толкова часове .
(trg)="93"> Ni ne havas specialigitan parton de la cerbo kaj ni ne faras tion dum pluraj horoj de la tago .
(src)="98"> И всичко клони към това , че всъщност правим много повече грешки .
(trg)="94"> Kaj oni povas argumenti , en tiuj kazoj , ke
(trg)="95"> la interesaĵo estas ĝuste , ke ni ja faras pli da eraroj tiurilate .
(src)="99"> И което е по- лошото , няма лесен начин да ги видим .
(trg)="96"> Kaj eĉ pli malbone , mankas facila maniero vidi ilin .
(src)="100"> При зрителните илюзии лесно можем да покажем грешките .
(src)="101"> Докато при мисловните илюзии е доста , доста по- трудно да се покаже къде са грешките .
(trg)="97"> Ĉar en vidaj iluzioj ni povas facile elmontri la erarojn , sed ĉe scia iluzio estas multe , multe pli malfacile elmontri al la homoj la erarojn .
(src)="102"> Затова искам да ви покажа малко мисловни илюзии , или такива , свързани с взимането на решения .
(trg)="98"> Mi do volas montri al vi kelkajn sciajn iluziojn aŭ decidofarajn iluziojn , laŭ la sama maniero .
(src)="103"> Това е една от любимите ми графики в обществените науки .
(trg)="99"> Kaj jen unu el miaj preferataj sociaj sciencaj grafaĵoj .
(src)="104"> Отказ от публикация на Джон и Голдстейн .
(trg)="100"> Ĝi estas el verko de Johnson kaj Goldstein .
(src)="105"> Казано накратко , показва процента от хората , които са казали , че са склонни да станат донори на органи .
(trg)="101"> Ĝi baze montras
(trg)="102"> la proporcion de homoj , kiuj indikis ke ili estis interesataj doni siajn organojn .
(src)="107"> Това , което виждате , са два типа страни .
(trg)="103"> Tiuj estas diversaj landoj en Eŭropo .
(trg)="104"> Kaj vi esence vidas du tipojn de landoj .
(src)="108"> Тези отдясно изглежда даряват много , а държавите отляво даряват малко или много по- малко .
(trg)="105"> Landoj , dekstre , kie oni ŝajnas multe doni , kaj landoj , maldekstre , kie oni ŝajnas doni tre malmulte aŭ multe malpli .
(src)="109"> Въпросът е защо някои страни даряват много , а други - малко ?
(trg)="106"> La demando estas : kial ?
(trg)="107"> Kial iuj landoj donas multe kaj aliaj landoj donas malmulte ?
(src)="110"> Когато попитате хората , те обикновено си мислят , че е свързано с културата .
(trg)="108"> Kiam oni demandas homojn pri tio , ili kutime pensas , ke temas pri io ligita al kulturo .
(src)="111"> Нали ?
(trg)="109"> Ĉu ?