# az/39BA7CdBlQ3u.xml.gz
# gl/39BA7CdBlQ3u.xml.gz
(src)="1"> Keçən həftə vəqfin ( Bill & amp ; Melinda Gates Vəqfi ) etdiyi işlər haqqında bir məktub yazdım və bəzi problemləri dilə gətirdim .
(trg)="1"> A semana pasada escribín unha carta sobre o traballo da fundación , contando algúns dos problemas .
(src)="2"> Warren Buffet ( məşhur iş adamı ) , işlərin yolunda gedib getmədiyi mövzusunda bəzi qiymətləndirmələr etməmi , və bunu ənənəvi hala gətirməyimi tövsiyə etdi .
(trg)="2"> E Warren Buffet recomendárame ser sincero sobre o que ía ben e o que non , e facelo de forma anual .
(src)="3"> Buradakı amaçlarımdan biri daha çox insanı bu problemlər üzərində işə çəkməkdə , çünki çox əhəmiyyətli bəzi problemlər üzərində itələyici bir qüvvət olmadan çalışılmadığını düşünürəm .
(trg)="3"> Eu quería conseguir que máis xente traballara nestes problemas , porque penso que algúns deles son moi importantes e que non se resolven sós .
(src)="4"> Yəni bazar , elm adamlarını , ünsiyyətçidir , mütəfəkkirləri , hökumətləri doğru işlər etməyə zorlamıyor .
(trg)="4"> O mercado non leva aos científicos , aos profesionais da comunicación , aos pensadores , aos gobernantes a facer as cousas correctas .
(src)="5"> Yalnız bu işlərə əhəmiyyət verərək , və bu mövzuya əhəmiyyət verən parlaq zəkalı insanları yanımıza alaraq , digər insanları da bu işin içinə çəkərək , ehtiyacımız olan inkişafı təmin edə bilərik .
(trg)="5"> E tan só prestando atención a estas cousas e só tendo xente brillante que se preocupa e atrae a outra xente , só así podemos progresar tanto coma necesitamos .
(src)="6"> Bu problemlərdən ikisini bu gün sizlərlə paylaşacağam və bu an ki vəziyyətlərindən bəhs .
(trg)="6"> Esta mañá vou compartir con vós dous destes problemas e comentar o seu estado actual .
(src)="7"> Lakin mövzuya girmədən əvvəl , baxış acam optimist olduğunu ifadə etmək istəyirəm .
(trg)="7"> Pero antes de profundar nisto debo admitir que son un optimista .
(src)="8"> Çətin olan hər problemin həll edilə biləcəyini inanıram .
(trg)="8"> Creo que calquera problema grave ten solución .
(src)="9"> Belə düşünmək bir səbəbi də , keçmişə baxmaq .
(trg)="9"> E unha das razóns polas que penso así é que miro ó pasado .
(src)="10"> Keçən əsr boyunca , ortalama insan ömrü ikiqat və bu səviyyəni də keçdi .
(trg)="10"> No último século , a vida media das persoas máis que se duplicou .
(src)="11"> Bəlkə də məni ən çox sevindirən bir digər statistik ; uşaq ölümləri .
(trg)="11"> Outra estatística , quizais a miña preferida , é a da mortalidade infantil .
(src)="12"> 1960da 110 milyon uşaq doğuldu , və bu uşaqlardan 20 milyonu 5 yaşına gəlmədən öldü .
(trg)="12"> En 1960 naceron 110 millóns de nenos dos que 20 millóns morreron antes de chegar aos 5 anos .
(src)="13"> 5 il əvvəl , 135 milyon uşaq doğuldu - yəni daha çox - və 10 milyondan azı 5 yaşına gəlmədən öldü .
(trg)="13"> Hai cinco anos naceron 135 millóns de nenos - son máis - e menos de 10 millóns morreron antes de acadar os cinco anos .
(src)="14"> Bu , uşaq ölüm nisbətində yarı yarıya azalma demək .
(trg)="14"> Isto supón unha redución á metade da taxa de mortalidade infantil .
(src)="15"> İnanılmaz bir şey .
(trg)="15"> É unha cousa fenomenal .
(src)="16"> O hayatların hər biri çox əhəmiyyətli .
(trg)="16"> Cada unha desas vidas é moi importante .
(src)="17"> Bunu başarabilmemizdeki əsas səbəb yalnız gəlirlərin artması deyil , ayrıca bir neçə əhəmiyyətli böyük irəliləmə :
(src)="18"> Peyvəndlərin daha geniş sahələrdə istifadə edilməsi .
(trg)="17"> E a razón de conseguir isto non foi só o aumento dos ingresos , tamén houbo unha serie de avances clave , coma a difusión do uso das vacinas .
(src)="19"> Məsələn , qızılca daha 1990da 4 milyon ölümə səbəb olurdu , indi isə bu sayı 400, 000 ´in altında .
(trg)="18"> O sarampelo , por exemplo , causou catro millóns das mortes dende 1990 e actualmente causa menos de 400 . 000 .
(src)="20"> Yəni həqiqətən bir şeyləri dyişdirəbilmə sahibik .
(trg)="19"> Así que realmente podemos cambiar as cousas .
(src)="21"> Bir sonrakı böyük mərhələ bu 10 milyonu yarılamaktır .
(trg)="20"> O próximo gran avance será reducir eses 10 millóns outra vez á metade .
(src)="22"> Və bu məncə 20 il içərisində həyata keçirilə bilər bir şey .
(src)="24"> Çünki bu ölümlərin əksəriyyətinə səbəb olan çox az xəstəlik var : ishal , sətəlcəm və qızdırma .
(trg)="21"> E eu creo que isto é factible en menos de 20 anos .
(src)="25"> Və bu da bizi bu gün önə çıxaracağam ilk problemə gətirir , ağcaqanadlar tərəfindən yayılan ölümcül bir xəstəliyi necə durdururuz ?
(trg)="24"> Isto nos leva ao primeiro problema que vou expoñer esta mañá :
(trg)="25"> Como deter unha enfermidade mortal transmitida por mosquitos ?
(src)="26"> Yaxşı bu xəstəliyin tarixçəsi nədir ?
(trg)="26"> Cal é a historia desta enfermidade ?
(src)="27"> Minlərlə ildir var olan şiddətli bir xəstəlik .
(trg)="27"> É unha enfermidade grave dende hai xa milleiros de anos .
(src)="28"> Necə ki , genetik koda baxsaq , bu xəstəliyin , Afrikada yaşamış olan insanların , sıtmacıl ölümləri önləyə bilmək üçün bir- birindən fərqli şeylər inkişaf etdirdikləri tək xəstəlik olduğunu görə bilərik .
(trg)="28"> De feito , se ollamos o código xenético , é a única enfermidade para a que se observa que a xente que viviu en África tivo cambios evolutivos para evita- la morte a causa da malaria .
(src)="29"> Ölümlərin sayı 1930- cu ildə 5 milyona çatıb zirvə etdi .
(trg)="29"> As mortes aumentaron un pouco dos 5 millóns nos anos 1930 .
(src)="30"> Bu həqiqətən qorxunc bir ədəd idi .
(trg)="30"> Era unha cifra realmente enorme .
(src)="31"> Və xəstəlik dünyanın hər yerində idi .
(trg)="31"> E a enfermidade estaba presente por todo o mundo .
(src)="32"> Qorxunc bir xəstəlik .
(trg)="32"> Unha enfermidade terrible .
(src)="33"> ABŞ- da ...
(trg)="33"> Estaba nos Estados Unidos .
(src)="34"> Avropada ...
(trg)="34"> E en Europa .
(src)="35"> Xəstəliyin səbəbi 1900lər qədər bilinmirdi , ta ki İngilis bir əsgərin xəstəliyə iti ağcaqanadların səbəb olduğunu ortaya çıxarana qədər .
(trg)="35"> A xente non sabía qué a causaba ata comezos dos anos 1900 , cando un militar británico se deu de conta que eran os mosquitos .
(src)="36"> Hər yerdə idi bu xəstəlik .
(trg)="36"> Estaba en todas partes .
(src)="37"> 2 şey ölüm nisbətini aşağıya çəkməyə kömək oldu .
(src)="38"> Biri iti ağcaqanadların DDT ( böcək öldürücü dərman ) ilə öldürülməsi idi .
(src)="39"> Digəri də xəstələrin kinin ( bir dərman ) və törəmələri ilə müalicə edilməsi idi .
(trg)="37"> E dúas ferramentas axudaron a reducir a taxa de mortalidade : unha foi matar os mosquitos con DDT , a outra foi tratar aos doentes con quinina ou derivados dela .
(src)="40"> Hal- hazırda ölüm nisbətinin geriləməsinin səbəbi bu idi .
(trg)="38"> Así foi como descendeu a taxa de mortalidade .
(src)="41"> Ironik olan , xəstəliyin zəngin ölkələrin olduğu bütün ilıq bölgələrdə yox edilməsi idi .
(trg)="39"> O irónico foi que se eliminou a malaria das zonas temperadas , que é onde se encontran os países ricos .
(src)="42"> Görürük ki , 1900- cü ildə xəstəlik hər yerdə .
(trg)="40"> Así , en 1900 a malaria está en todas partes .
(src)="43"> 1945- ci ildə hələ bir çox yerdə rast gəlinir .
(trg)="41"> En 1945 , aínda en case todas partes .
(src)="44"> 1970- ci ildə ABŞ və Avropanın çox xəstəlikdən xilas olur .
(trg)="42"> En 1970 , os Estados Unidos e a maior parte de Europa xa a erradicaran .
(src)="45"> 1990- cı ildə şimaldakı bölgələrin çoxu xilas olur .
(trg)="43"> En 1990 desaparecera xa practicamente dos países do norte .
(src)="46"> Və yaxın tarixdə görürük ki , xəstəlik yalnız ekvator ətrafında .
(trg)="44"> E máis recentemente está presente só en torno do Ecuador .
(src)="47"> Bu da bizi bu ziddiyyətə gətirir : xəstəlik yalnız kasıb ölkələrdə olduğu üçün , xəstəliyə kifayət qədər sərmayə edilmir .
(trg)="45"> Isto nos leva ó paradoxo de que como é unha enfermidade só presente nos países máis pobres non se invisten moitos cartos nela .
(src)="48"> Məsələn , keçəllik dərmanları üçün ayrılan pul qızdırmaya ayrılan puldan çox .
(trg)="46"> Por exemplo , se invisten máis cartos en produtos contra a calvicie que contra a malaria .
(src)="49"> Tamam , keçəllik bərbad bir şey .
(trg)="47"> É certo , a calvicie é unha cousa terrible .
(src)="50"> ( Qəhqəhə )
(trg)="48"> ( Risas )
(src)="51"> Və zəngin kişilər sarsılmış vəziyyətdə .
(trg)="49"> E os homes ricos están moi afectados .
(src)="52"> Elə buna görə kelliğe prioritet verilmiş .
(trg)="50"> Así se explica o establecemento de prioridades .
(src)="53"> Lakin , qızdırma - bir il içində bir milyondan çox ölümə səbəb olmasına baxmayaraq insanlar üzərindəki güclü təsirini ( kelliğe görə ) gerçəkdə olduğundan az göstərir .
(trg)="51"> Pero a malaria ... mesmo o millón anual de mortes causadas pola malaria non dan unha idea suficiente do seu impacto .
(src)="54"> Hər keçən saniyə 200 milyondan çox adam bu xəstəlikdən iztirab və ağrı çəkir .
(trg)="52"> Máis de 200 millóns de persoas vense afectadas por ela .
(src)="55"> Bu demək olur ki bir çox şeyi dayandırdığı üçün , iqtisadiyyatın bu sahəyə yönəlməsini sağlayamıyorsunuz .
(src)="56"> İndi ...
(src)="57"> Bildiyiniz kimi qızdırma , ağcaqanadlar tərəfindən daşınır .
(trg)="53"> Isto significa que as economías destas áreas non progresan porque a malaria non deixa avanzar as cousas .
(src)="58"> Sizin də bunu təcrübə etmək üçün bir neçə iti ağcaqanad gətirdim bura .
(trg)="54"> Entón , a malaria está causada por mosquitos .
(trg)="55"> Trouxen algúns para que poidades experimentalo .
(src)="59"> Onlara oditoryumda bir az naviqasiya icazəsi verək .
(trg)="56"> Vounos deixar voar un pouco polo auditorio .
(src)="60"> ( Qəhqəhə )
(trg)="57"> ( Risas )
(src)="61"> Bunu yalnız kasıb insanlar yaşayacaq deyə bir şey yox .
(trg)="58"> Non é xusto que só os pobres poidan gozar da experiencia .
(src)="62"> ( Qəhqəhə ) ( Alqış )
(src)="63"> O ağcaqanadlar xəstəlikli deyildi .
(trg)="59"> ( Risas ) ( Aplausos )
(src)="64"> Nəticə olaraq bir neçə fikir tapdıq .
(trg)="60"> Estes mosquitos non están infectados .
(src)="65"> Məsələn yataq tülləri ( cibinlik ) .
(trg)="61"> Temos inventado algunhas cousas .
(src)="66"> Yataq tülləri möhtəşəm vasitələr .
(trg)="62"> Hai mosquiteiros para as camas .
(trg)="63"> Son unha ferramenta formidable .
(src)="68"> Ana və uşağı gecə cibinliğin altında yatar , nəticə olaraq gecə gəzən ağcaqanadlar onları sokamaz .
(trg)="64"> A nai e o neno quedan baixo o mosquiteiro pola noite , e os mosquitos que pican pola noite non poden achegárselles .
(src)="69"> Və bir də ev içində tülü yanında
(src)="70"> DDT spreyi də istifadə etsəniz , ölümləri yüzdə 50 nisbətində azalda bilərsiniz .
(trg)="65"> E cando se usa DDT en aerosol xunto cos mosquiteiros se poden reducir as mortes en máis dun 50 % .
(src)="71"> Bu da onsuz da bir çox ölkədə reallaşan şey .
(trg)="66"> Isto xa sucedeu en algúns países .
(src)="72"> Buna şahid olmaq möhtəşəm bir şey .
(trg)="67"> É fantástico velo .
(src)="73"> Lakin diqqətli olmalıyıq çünki qızdırma - yəni parazit inkişaf edir və ağcaqanadlar də inkişaf edir .
(trg)="68"> Pero debemos ter coidado porque no caso da malaria o parasito evoluciona e o mosquito evoluciona .
(src)="74"> Keçmişdə istifadə etdiyimiz hər vasitə , sonunda təsirsiz hala gəldi .
(trg)="69"> Por iso tódalas armas usadas no pasado volvéronse eventualmente ineficaces .
(src)="75"> Bu anda da əlimizdə 2 variant var .
(trg)="70"> E rematas tendo dúas opcións .
(src)="76"> Ya bir ölkəyə doğru vasitələr və üsullarla gedərək , xəstəliklə sağlam bir şəkildə mübarizə aparır , və hətta regional məhv nəticəsində belə əldə edə bilərsiniz .
(src)="77"> Bu bölgələrdə , qızdırmanın təsirli olduğu sahələri təmsil edən xəritənin daralmağa başladığını görürük .
(trg)="71"> Se chegas a un país coas ferramentas xustas e actúas na forma axeitada , enerxicamente , podes lograr unha erradicación local , e así foi como vimos diminuir a presencia da malaria no mapa .
(src)="78"> Ya da , bir az daha zəif davransanız , xəstəliyi azaltma müddətiniz artır ,
(src)="79"> lakin sonunda vasitələrinin təsirsiz hala gəlir , ölüm nisbəti yenə dırmaşmağa başlayır .
(trg)="72"> Pero se non chegas con decisión , durante algún tempo reduces a presencia da enfermidade , pero as ferramentas poden volverse ineficaces , e a taxa de mortalidade volverá aumentar .
(src)="80"> Dünya bunu yaşadı , əvvəl əhəmiyyət verdi daha sonra vermədi .
(trg)="73"> E no mundo xa se teñen dado estes dous casos .
(src)="81"> İndi irəliləyişi keçdik .
(trg)="74"> Neste momento estamos avanzando .
(src)="82"> Yataq tülləri maddi qaynaqlar tərəfindən dəstəklənir .
(trg)="75"> Hai máis financiamento para mosquiteiros .
(src)="83"> Yeni dərman kəşfləri edilir .
(trg)="76"> Estanse descubrindo novos fármacos .
(src)="84"> Vakfımız 3 . sınaq mərhələsinə gələn və bir neçə ay içində istifadə edilməyə başlanacaq bir peyvəndi maddi olaraq dəstəklədi .
(trg)="77"> A nosa fundación financiou unha vacina que vai comezar a terceira fase de proba nun par de meses .
(src)="85"> Əgər təsirli olsa , təhlükədə olan hayatların üçdə ikisini qurtara bilər .
(trg)="78"> Se funciona , isto debería salvar máis dos dous terzos das vidas .
(src)="86"> Yeni həllərə sahib olacağıq .
(trg)="79"> Así que imos ter novas ferramentas .
(src)="87"> Amma bu tək başına bizə tətbiq oluna bilər bir plan təqdim etmir .
(trg)="80"> Pero non han bastar por si soas .
(src)="88"> Çünki bu xəstəlikdən xilas olmaq üçün uygulamamız lazım olan plan içində bir çox şeyi saxlayır .
(trg)="81"> Porque desfacerse desta enfermidade implica moitas cousas .
(src)="89"> Bu plan , ünsiyyətçidir maddi qaynaqları ən üst səviyyədə tutmasını , vəziyyətin hər kəs tərəfindən yaxşı bir şəkildə başa düşülməsi üçün işi , müvəffəqiyyət hekayələrinin köçürülməsini saxlayır .
(trg)="82"> Implica ter comunicadores para manter o financiamento alto , a visibilidade alta , para que dean a coñecer os éxitos .
(src)="90"> Bu plan , ictimai alimlərin bizə , necə insanların 70 % - i yerinə % 90ının yataq tülü istifadə sağlayabileceğimizi izah etmələrini ehtiva edir .
(trg)="83"> Implica ter sociólogos para saber como facer que a xente que usa os mosquiteiros nas camas non sexa o 70 % senón o 90 % .
(src)="91"> Bu hadisəni modelleyebilmek üçün riyaziyyatçılara ehtiyacımız var ...
(src)="92"> Monte Carlo ( ehtimal modelləşdirmə metodu ) kimi üsullarla bu vasitələrin necə birleştirilebileceğini və birlikdə əlaqəni anlaya bilmək üçün ...
(trg)="84"> Precisamos matemáticos que fagan simulacións para comprender como combinar e facer funcionar estas ferramentas .
(src)="93"> Və təbii ki də dərman şirkətlərinə , uzmanlıklarını bizlərlə paylaşmaları üçün ehtiyacımız var .
(trg)="85"> Necesitamos , por suposto , compañías farmacéuticas que compartan con nós a súa experiencia .
(src)="94"> Bu yardımları təmin edə bilmələri üçün zəngin dövlətlərin çox comərd olması lazımdır .
(trg)="86"> Necesitamos que os gobernos do mundo rico nos axuden e sexan moi xenerosos .
(src)="95"> Və bunların hamısı bir araya gəldiyi zaman , qızdırmanın kökünü kurutabileceğimiz mövzusunda xeyli optimist olacağam .
(trg)="87"> Coa combinación destes elementos teño moitas esperanzas de que chegaremos erradicar a malaria .
(src)="96"> İndi də ikinci suala geçeyim , birincisindən tamamilə fərqli amma eyni dərəcədə əhəmiyyətli bir sual .
(trg)="88"> E agora permítanme pasar a unha segunda pregunta , bastante diferente , pero eu diría igualmente importante .
(src)="97"> Sualımız belə :
(src)="98"> Bir müəllimi necə möhtəşəm edərsiniz ?
(trg)="89"> ¿ Como se forma un gran profesor ?
(src)="99"> Əslində bu sual bir çox insanın üstünə çoxca zaman xərcləmiş olub , anlayacağı bir sual kimi dayanır .
(trg)="90"> Parece unha cuestión que poderíamos considerar a miúdo , e deberíamos comprender moi ben .
(src)="100"> Lakin vəziyyət həqiqətən də belə deyil .
(trg)="91"> Pero a realidade é que non .
(src)="101"> Gelin bu problemin səbəb əhəmiyyətli olduğundan başlayaq .
(trg)="92"> Vexamos porqué isto é importante .
(src)="102"> İddia edirəm ki , burada olan hər kəsin möhtəşəm müəllimləri vardı .
(trg)="93"> Aposto que todos os que estamos aquí tivemos moi bos profesores .
(src)="103"> Hamımız möhtəşəm bir təhsil aldıq .
(trg)="94"> Tivemos todos unha excelente educación .
(src)="104"> Bu gün burada olmağımızın , müvəffəqiyyətli olmağımızın səbəblərindən biri də bu .
(trg)="95"> En parte por iso estamos aquí hoxe , é parte da razón do noso éxito .
(src)="105"> Universiteti yarıda buraxan biri olmağıma baxmayaraq , deyə bilərəm ki zamanında möhtəşəm müəllimlərim olmuşdu .
(trg)="96"> Eu podo dicir que , aínda que deixei a carreira , tiven moi bos profesores .
(src)="106"> Əslində , ABŞ- da təhsil sistemi olduqca yaxşı işləyirdi .
(trg)="97"> De feito , nos Estados Unidos , o sistema educativo funcionou bastante ben ata o de agora .
(src)="107"> Bəzi bölgələrdə olduqca faydalı müəllimlər var .
(src)="108"> Şagirdlərin ən yaxşı 20 % - i yaxşı təhsil alırlar .
(trg)="98"> Hai profesores moi bos nalgúns lugares específicos , de xeito que un 20 % dos estudantes tivo unha moi boa educación .
(src)="109"> Və bu % 20lik seqmenti digər % 20lik seqmentə görə karşılaştırdığınız zaman , dünyanın ən yaxşıları olurlar .
(trg)="99"> E este 20 % foi o mellor do mundo , comparado cós outros mellores vintes por cento .
(src)="110"> Biyoteknoloji və proqramda inqilablar edərək ,
(src)="111"> ABŞ- ı ən qabaqda tuturlar .
(trg)="100"> Crearon as revolucións do software e a biotecnoloxía , mantendo aos Estados Unidos en primeira liña .
(src)="112"> İndilərdə o ən yaxşı % 20lik seqmentin gücü nisbi olaraq azalmağa başlayır .
(src)="113"> Lakin daha dəhşətli olan insanların aldığı hazırlaşan tarazlığın vəziyyəti .
(trg)="101"> Agora a vantaxe que tiña este 20 % sobre os outros está diminuíndo , pero máis preocupante aínda é a educación que recibe o resto da xente .
(src)="114"> Bu tarazlıq zəif olmaqla qalmır ; daha da zəifləyir .
(trg)="102"> Foi mala e estase volvendo peor .