# xml/nl/2009/1014762/5713615.xml.gz
# xml/tl/2009/1014762/3979137.xml.gz
(src)="1"> Luister naar mij alstublieft .
(trg)="1"> Dinggin mo ako , please
(src)="2"> Je bent als ik , een homo sapiens , een slimme mens .
(trg)="2"> Tulad mo ako , tao rin , matalino
(src)="3"> Leven , een mirakel in het universum , 4 biljoen jaar geleden verschenen .
(trg)="3"> Buhay , isang mirakulo ng mundo , lumabas apat na bilyong taong nakaraan .
(src)="4"> En wij mensen maar 200,000 jaar geleden .
(trg)="4"> At tayong tao 200,000 taong nakaraan .
(src)="5"> Toch zijn wij er in geslaagd het evenwicht te verstoren , dat zo belangrijk is voor het leven .
(trg)="5"> Pero nagtagumpay tayo sa pagsira ng balanseng kailangan sa buhay .
(src)="6"> Luister zorgvuldig naar dit buitengewone verhaal , wat ook die van jou is , en beslis wat je er mee doet .
(trg)="6"> Dinggin mong mabuti ang di pangkaraniwang kwento na sa iyo rin .
(trg)="7"> at mag-isip kung ano ang gagawin mo para dito .
(src)="7"> Dit zijn sporen van onze oorsprong .
(trg)="8"> Ito ang mga labi ng ating pinagmulan .
(src)="8"> In het begin , was onze planeet niet meer dan een chaos van vuur , een wolk van samengekleefde stofdeeltjes , zoals zovele soortgelijke clusters in het universum .
(trg)="9"> Sa simula , ang ating planeta parang isang nagbabagang apoy , isang panganurin ng mga namuong alikabok lamang .
(trg)="10"> Tulad rin ng mga namumuong bagay sa kalawakan .
(src)="9"> Toch is dit waar het mirakel van het leven plaatsvond .
(trg)="11"> At dito lumabas ang isang kababalaghan ng buhay .
(src)="10"> Vandaag , leven , ons leven , is maar een schakel in de ketting van ontelbare levende wezens dat er in is geslaagd te evolueren over een tijdspanne van bijna 4 biljoen jaar .
(trg)="12"> Ngayon , ang buhay , ang ating buhay , ay tulad ng isang dugtong ng kadena ng di matatawarang buhay na nagdugtong dugtong na halos 4 na bilyong taon na .
(src)="11"> En zelfs vandaag , zijn er nieuwe vulkanen die onze landschappen vormen .
(trg)="13"> At kahit ngayon , mga bagong bulkan ay tuloy tuloy na naghuhubog sa ating kapatagan .
(src)="12"> Zij werpen een blik hoe onze aarde eruit zag bij zijn geboorte , gesmolten steen stijgend vanuit de diepte , verhardend , krakend , blaarvormend of word verspreid in een dunne korst , voordat hij weer te slapen gaat .
(trg)="14"> At nagbibigay ito ng sulyap sa ating mundo at kanyang pinagmulan , mga nagbabagang bato na pumapaibabaw mula sa kailaliman , namumuo , pumuputok at kumakalat sa ibabaw ng lupa , bago ito manahimik sa isang panahon .
(src)="13"> Deze slingers van rook , stijgend uit de ingewanden van de aarde wees getuige van de aarde haar originele atmosfeer .
(src)="14"> Een atmosfeer zonder zuurstof .
(src)="15"> Een dichte atmosfeer , dik met waterdamp , gevuld met kooldioxide .
(trg)="15"> Itong mga kumpol ng usok na umaalimbukay mula sa kailaliman ng mundo at maging saksi sa dati nitong kapaligiran ang dating walang hangin na oxygen ang makapal na hangin puno ng usok na tubig puno ng cardon dioxide isang pugon
(src)="17"> De aarde koelde af .
(src)="18"> De waterdamp condenseerde en daalde in hevige regenbuien .
(trg)="16"> puno ng carbon dioxide at ang mundo ' y lumamig at ang usok tubig at naging ulan bumagsak , walang humpay
(src)="19"> Op de juiste afstand van de zon , niet te ver , niet te dicht , heeft de aarde de perfecte balans om water te conserveren in vloeibare vorm .
(trg)="17"> Sa tamang agwat mula sa araw di malayo , di malapit ,
(trg)="18"> Ang mundo may tamang balanse kaya nitong mag-imbak ng tubig sa likidong uri .
(src)="20"> Het water maakt kanalen .
(trg)="19"> Ang tubig ay gumawa ng kanyang daluyan .
(src)="21"> Ze zijn als de aderen van een lichaam , de takken van een boom , de vaartuigen van het vocht dat het water aan de aarde gaf .
(trg)="20"> Itoy parang mga ugat ng isang puno , mga sanga ng isang kahoy , ang mga daluyan ng dagta na ang tubig na ibinigay sa mundo .
(src)="22"> De rivieren scheurde mineralen van de rots en voegde deze toe aan de oceaan haar zoet water .
(trg)="21"> mga mineral mula sa mga bato , ginutay ng mga ilog , gawing maalat , ang karagatan
(src)="23"> De oceanen werden zwaar van het zout .
(trg)="22"> At ang karagatan naging napakaalat .
(src)="24"> Waar komen wij vandaan ?
(trg)="23"> Saan ba tayo nagmula ?
(src)="25"> Waar ligt de oorsprong van het leven ?
(trg)="24"> Saan ba ang buhay unang umusbong ?
(src)="26"> Een wonder van de tijd , primitieve levensvormen bestaan nog steeds in de wereld haar hete bronnen .
(trg)="25"> Isang kababalaghan ng panahon ,
(trg)="26"> Sinaunang uri na buhay andyan pa rin sa mga hot springs ng mundo
(src)="27"> Ze geven hun kleuren .
(src)="28"> Ze worden archaebacteriën genoemd .
(trg)="27"> Nagbibigay kulay sa mga ito tawag ditoy Archeobacteria
(src)="29"> Ze voeden zich van de aardse warmte .
(trg)="28"> Ito sila ' y kumakain sa init ng mundo .
(src)="30"> Allemaal behalve de Cyanobacteriën , of blauw-groene algen .
(trg)="29"> Lahat , liban sa cyanobacteria ,
(trg)="30"> O asul-berdeng lumot
(src)="31"> Alleen zij hebben de capaciteit om naar de zon te keren om zijn energie op te vangen .
(trg)="31"> Sila ito , kayang gamitin sikat ng araw kayang kumuha ng enerhiya dito
(src)="32"> Zij zijn vitale voorouders van alle planten van gisteren en vandaag .
(trg)="32"> Sila ang magandang ninuno ng ating kahapon at mga uri ng halaman ngayon .
(src)="33"> Deze minuscule bacterie en de miljarden afstammelingen veranderde het lot van onze planeet .
(trg)="33"> Itong maliliit na bacteria at ang million nitong pinanggalingan nagbago ng patutunguhan ng mundo .
(src)="34"> Zij veranderde de atmosfeer .
(trg)="34"> Bumuo ng ating kapaligiran .
(src)="35"> Wat is er met de koolstof gebeurd die onze planeet vergiftigde ?
(trg)="35"> Ano nga ba ang nangyari sa carbon na lumason sa ating kapaligiran ?
(src)="36"> Het is nog altijd hier , gevangen in de aardkorst .
(trg)="36"> Andito pa ito nakakulong , sa balat ng lupa .
(src)="37"> Hier , daar , was ooit een zee , bewoond door micro-organismen .
(trg)="37"> Heto , dati mayrong dagat na pinamumugaran ng micro-organism .
(src)="38"> Zij groeiden schelpen door af te tappen van de atmosferische koolstof die nu opgelost is in de oceaan .
(trg)="38"> Pinatubo ang mga sigay na kinuha mula sa carbon ng atmosphere
(trg)="39"> Ngayon natunaw sa karagatan .
(src)="39"> Deze lagen zijn de geaccumuleerde schelpen van die miljarden en miljarden micro-organismen .
(trg)="40"> Itong latag ay mga namuong mga sigay nitong mga bilyun bilyong napakaliliit na organismo
(src)="40"> Dankzij hen , verdween de koolstof uit de atmosfeer en konden andere levensvormen ontwikkelen .
(trg)="41"> Salamat sa kanila , carbon ay nahugasan sa kapaligiran .
(trg)="42"> at ang mga ibang buhay ay umusbong .
(src)="41"> Het is leven dat veranderde de atmosfeer .
(trg)="43"> Ito ang buhay na nagpabago sa kapaligiran .
(src)="42"> Plantaardig leven voedde zich uit de energie van de zon , waardoor het zich kon losrukken van de watermoleculen en zuurstof kon opnemen .
(src)="43"> En zuurstof vulde de lucht .
(src)="44"> De aarde haar watercyclus is een proces van constante vernieuwing .
(trg)="44"> halamang buhay , kumakain mula sa araw , upang matunaw nito ang mga molecule ng tubig at kunin dito ang mga oxygen , at ang oxygen ay pinuno ang hangin ang ikot ng tubig ng mundo isang proseso sa tamang palipalit ,
(src)="45"> Watervallen , waterdamp , wolken , regen , bronnen , rivieren , zeeën , oceanen , gletsjers ... de cyclus is nooit onderbroken .
(trg)="45"> Tubig talon , tubig usok , panganurin , ulan , mga batis , ilog , mga dagat , karagatan , yelo ...
(trg)="46"> Ang pagpalipalit ay di nabali .
(src)="46"> Er is altijd de zelfde hoeveelheid water op aarde .
(trg)="47"> Na laging tama ang dami ng ng tubig sa mundo .
(src)="47"> Alle soorten op aarde hebben hetzelfde water gedronken .
(trg)="48"> Ang lahat ng sumunod na nilalang sa mundo , nakainom ng tubig .
(src)="48"> Het verbazingwekkende is dat water , de onstabielste is van allemaal .
(trg)="49"> Isang kahangahangang bagay , ang tubig .
(trg)="50"> Isa sa pinaka hindi estable sa lahat .
(src)="49"> Het neemt een vloeibare vorm aan als stromend water , gasvormig als damp , of vaste als ijs .
(trg)="51"> Magiging likido muna para itoy dumaloy na tubig , gas na usok , o isang solidong yelo .
(src)="50"> In Siberië , de bevroren oppervlakken van de meren in de winter bevatten de sporen van de kracht dat het water gebruikt wanneer het bevriest .
(trg)="52"> Sa Siberia , ang mga yelo sa ibabaw ng lawa sa taglamig mayron itong hibla ng pwersa na dinadala habang itong tubig nagyeyelo .
(src)="51"> Lichter dan water , het ijs drijft .
(trg)="53"> Magaan kaysa tubig , yelo ay lumulutang .
(src)="52"> Het vormt een beschermende mantel tegen de koude , onder welke het leven zich kan voortzetten .
(trg)="54"> Gumagawa ito ng pananggalang laban sa lamig , para ang buhay ay magpatuloy .
(src)="53"> De motor van het leven is de verbinding .
(trg)="55"> Ang makina ng buhay ay may ugnayan .
(src)="54"> Alles is verbonden .
(trg)="56"> Lahat ay magkadugtong .
(src)="55"> Niets is zelfvoorzienend .
(trg)="57"> Walang may sapat .
(src)="56"> Water en lucht zijn onscheidbaar , verenigd in het leven en voor ons leven op Aarde .
(trg)="58"> Ang tubig at hangin di mapaghihiwalay , magkasama sa buhay at para sa ikabubuhay sa mundo .
(src)="57"> Delen is alles .
(trg)="59"> Pagbibigayan ay ang lahat .
(src)="58"> Het groen wat word gecreëerd door de wolken is de bron van zuurstof in de lucht .
(trg)="60"> Ang luntian lumalaganap sa ulap ay ang pinaggagalingan ng oxygen sa hangin .
(src)="59"> 70 % van dit is gas , zonder welke onze longen niet kunnen functioneren , afkomstig van de algen dat het oppervlak van de oceaan tint.
(trg)="61"> 70 % ng gas na ito , na kung wala ang ating baga ay hindi gagana , nanggagaling sa mga algae na nagkukulay ng karagatan .
(src)="60"> Onze aarde is afhankelijk van een evenwicht , in welke elk wezen een rol heeft en bestaat alleen door het zijn van een ander wezen .
(trg)="62"> Ating mundo , umaasa sa isang balanse , dito ang lahat ng tao ay may ginagampanan nabubuhay lamang sa buhay ng ibang nilalang .
(src)="61"> Een subtiel , fragiele harmonie dat gemakkelijk verbrijzeld kan worden .
(trg)="63"> Ang malambot , babasaging pagsasama na madaling masira .
(src)="62"> Aldus , koralen worden geboren door het huwelijk van algen en schelpen .
(trg)="64"> Kaya naman , ang mga koral ay ipinanganak na kasama ang mga algae at sigay .
(src)="63"> Koraalriffen bedekken minder dan 1 % van de oceaanbodem , maar zij vormen een habitat voor duizenden van de soorten van vissen , weekdieren en algen .
(trg)="65"> Mga coral reefs na bumububong mababa sa 1 % ng paanan ng karagatan , pero nagbigay kanlungan sa libo libong species ng isda , mollusks at algae .
(src)="64"> Het evenwicht van elke oceaan hangt hier van af .
(trg)="66"> Ang tamang balanse ng karagatan ay nakasalalay sa kanila .
(src)="65"> De aarde telt tijd in miljarden jaren .
(trg)="67"> Ang mundo ay bumibilang ng panahon sa bilyon bilyong taon .
(src)="66"> Het duurde meer dan 4 miljard jaar voor het maken bomen .
(trg)="68"> Nangyayari ito higit sa bilyong taon para gumawa ng mga puno .
(src)="67"> In de keten van soorten , bomen zijn een hoogtepunt , een perfect , levend beeldhouwwerk .
(trg)="69"> Sa kadena ng mga buhay ang kahoy ang pinakasukdulan , isang huwaran at buhay na iskulptura .
(src)="68"> Bomen trotseren zwaartekracht .
(trg)="70"> Ang mga kahoy di alintana ang gravity .
(src)="69"> Zij zijn het enige natuurlijke element in voortdurende beweging naar de hemel .
(trg)="71"> Sila lamang ang isang natural na elemento na walang humpay gumagalaw tungo sa langit .
(src)="70"> Ze groeien zonder zich te haasten naar de zon die hun gebladerte voedert .
(trg)="72"> Sila ay umuusbong , di nagmamadali tungo sa araw na nagyayabong sa kanyang dahon .
(src)="71"> Zij hebben geërfd van deze minuscule Cyanobacteriën de kracht om energie van het licht op te vangen .
(trg)="73"> Minana nila ito sa mga miniscule cyanobacteria may pwersang kumuha ng enerhiya sa sikat .
(src)="72"> Zij slaan het op en eten ervan , veranderen het in hout en bladeren , die vervolgens ontleden in een mengsel van water , mineralen , plantaardige en levende materie .
(trg)="74"> Iniimbak nila ito at kinakain , para maging kahoy at dahon , na mabubulok , magiging sama-sama tubig , mineral , gulayin at bagay na may buhay .
(src)="73"> En zo , geleidelijk , worden bodems gevormd .
(trg)="75"> Dahil dito , dahan dahan , ang lupa ay nabuo .
(src)="74"> De bodem wemelt met de onophoudelijke activiteit van micro-organismen , etend , gravend , aeratend en transformerend .
(trg)="76"> Mga lupa , binabahayan ng mga walang humpay na aktibidad ng mga micro-organism kumakain , humuhukay , nagbibigay - hangin at bumubuo .
(src)="75"> Ze maken de humus , de vruchtbare laag waarop al het leven op het land is gekoppeld .
(trg)="77"> Gumagawa sila ng humus , matabang patong kung saan ang buhay sa lupa nakatanikala .
(src)="76"> Wat weten we over het leven op aarde ?
(trg)="78"> Ano ang nalalaman natin sa mundo ?
(src)="77"> Hoeveel soorten zijn we bewust van ?
(trg)="79"> Ilang mga bagay na may buhay ang nalalaman natin ?
(src)="78"> Een tiende van hen ?
(trg)="80"> Sampu sa mga ito ?
(src)="79"> Een honderdste misschien ?
(trg)="81"> Siguro isandaan ?
(src)="80"> Wat weten we over de banden dat hen verbind ?
(trg)="82"> Ano ang nalalaman sa mga ugnayan na nagdudugtong sa kanila ?
(src)="81"> De aarde is een mirakel .
(trg)="83"> Ang mundo ay kababalaghan .
(src)="82"> Leven blijft een mysterie .
(trg)="84"> Ang buhay ay laging misteryo .
(src)="83"> Families van dieren vormen , verenigd door gewoontes en rituelen dat wordt doorgegeven door generaties .
(trg)="85"> Pamilya ng mga hayop ay pinagsama - sama ng customs at rituals na nagpasalin salin sa mga henerasyon .
(src)="84"> Sommige passen zich aan aan de aard van hun grasland en hun grasland past zich aan hun .
(trg)="86"> Ang iba ' y nakasabay sa kanilang kinakain at ang kinakainang ito ' y nakasabay sa kanila .
(src)="85"> En beide winnen .
(trg)="87"> At parehas nakikinabang .
(src)="86"> De dieren verzadigen hun honger en de boom kan weer bloeien .
(trg)="88"> Ang mga hayop , pinupuno kanilang gutom at mga kahoy , yumayabong muli .
(src)="87"> In het grote avontuur van leven op aarde , elk wezen heeft een rol te spelen , elk wezen heeft zijn plaats .
(trg)="89"> Sa isang pakikibaka ng buhay sa mundo , bawat species ay may ginagampanan , bawat species may kanya kanyang lugar .
(src)="88"> Geen enkel is nutteloos of schadelijk .
(trg)="90"> Walang mahina walang mapaminsala .
(src)="89"> Ze zijn allemaal met elkaar in evenwicht .
(trg)="91"> Sila ' y nagbabalanseng lahat .
(src)="90"> En dat is waar jij , homo sapiens , wijze mens , het verhaal binnenkomt .
(trg)="92"> At andyan ka homo sapien , matalinong tao , pumasok sa kwento .
(src)="91"> Jij profiteert van een fantastische 4-miljard jaar oude erfenis nalatenschap van de aarde .
(trg)="93"> nakinabang ka sa napakagandang bilyong taong pamana na ibinigay ng mundo .
(src)="92"> Jij bent slechts 200.000 jaar oud , maar jij hebt het gezicht van de wereld veranderd .
(trg)="94"> Ikaw ay may 200,000 taong gulang lamang , pero ipinagbago mo ang mukha ng mundo .
(src)="93"> Ondanks je kwetsbaarheid , heb je bezit genomen van elke woonplaats en delen van het grondgebied veroverd dat geen enkele soort voor jou heeft gedaan .
(trg)="95"> Kahit sa iyong kahinaan , nasakupan mo ang ibang may buhay .
(trg)="96"> At sinakop ang teritoryo , na tulad mo rain nauna sayo .
(src)="94"> Na 180.000 nomadische jaren , en dankzij door zacht klimaat , hebben mensen zich gevestigd .
(trg)="97"> Paglipas ng 180,000 taong pagalagala , at salamat sa isang magandang klima , ang mga tao ' y nanirahaan .
(src)="95"> Zij zijn niet langer afhankelijk van de jacht om te overleven .
(trg)="98"> At sila ' y di na umaasa sa kanilang ikabubuhay .
(src)="96"> Zij kozen om te leven in natte omgevingen dat overvloedig is van vis , wild en wilde planten .
(trg)="99"> Pinili nila na tumira sa mga wet environments na sagana sa isda , game at ligaw na mga halaman .
(src)="97"> Daar waar het land , water en leven combineren .
(trg)="100"> May mga lupain , tubig at buhay pinagsama .
(src)="98"> Zelfs vandaag , leven de meerderheid van de mensheid op de continenten haar kusten of op de oevers van rivieren en meren .
(trg)="101"> Kahit ngayon , ang karamihan ay naninirahan sa mga kontinente ng baybay dagat o sa mga tabing ilog at lawa .
(src)="99"> Over de planeet , 1 persoon van de 4, leeft zoals de mens geleefd heeft 6000 jaar geleden , hun enige energie die de natuur voorziet seizoen na seizoen .
(trg)="102"> Sa ating planeta , isang tao sa apat ay naninirahan gaya ng mga tao naninirahan me 6,000 taon nakakaraan , na ang enerhiya na ibinigay ng kalikasan sa bamat panahon .
(src)="100"> Het is de manier van leven van 1,5 miljard mensen , meer dan de totale bevolking van alle rijke landen .
(trg)="103"> Ito ang bagong pamumuhay ng 1.5 bilyong mga tao , mahigit sa pinagsama samang tao ng lahat ng mayayamang bansa .
(src)="101"> Maar de levensverwachting is kort en harde arbeid eist zijn tol .
(trg)="104"> Ngunit ang mga buhay ay umiikli dahil sa mahirap na hanapbuhay .
(src)="102"> De onzekerheden van de natuur weegt op het dagelijkse leven .
(trg)="105"> Ang walang katiyakan na kalikasan ang nagpapahirap sa araw-araw na buhay .
(src)="103"> Onderwijs is een zeldzaam voorrecht .
(trg)="106"> Ang edukasyon ay pambihirang tsansa .
(src)="104"> Kinderen zijn de families hun enige troef zolang dat elk extra paar handen een noodzakelijke bijdrage is naar zijn verblijfkosten .
(trg)="107"> Mga anak kanilang tanging inaasahan hanggat may dalawang kamay na tutulong na kailangan para sa ikabubuhay .
(src)="105"> Mensheid hun sterkte is dat altijd we bewust zijn van onze zwakheid .
(trg)="108"> Isang sangkatauhang paham na magkaroon palagi ng kakayahang malaman ang kanyang kahinaan .
(src)="106"> De fysieke kracht , in de natuur haar onvoldoende bedeelde mens , is te vinden in de dieren die hen helpen te ontdekken nieuwe gebieden .
(trg)="109"> Ang lakas ng katawan na nang kalikasan ay hindi binigay lahat sa tao , ay matatagpuan sa mga hayop para makatulong alamin ang bagong teritoryo .