وما أدراك -أيها الرسول- ما هذه الهاوية؟ إنها نار قد حَمِيت من الوقود عليها"[5].
هن کي ڪهڙي سڌ ته نار جي چيچٽ ۾ ڇا سرور آهي.


{وهم فيها يختصمون} [الشعراء: 96] وهو تبرّؤ بعضهم من بعضٍ، ولعن بعضهم بعضًا).
ھڪ ٻئي کي سوکڙيون ڏيندا ھئا.

فإنهم أيضا, يؤذون الله " الذين يجعلون مع الله إلها آخر" وهو ربهم وخالقهم, ومنه برهم " فسوف يعلمون" غب أفعالهم إذا وردوا القيامة.
جي الله سان ٻيو معبود مُقرّر ڪندا آُھن، پوءِ سگھوئي ڄاڻندا.(علامه تاج محمود امروٽي)

فإنهم أيضا, يؤذون الله " الذين يجعلون مع الله إلها آخر " وهو ربهم وخالقهم, ومنه برهم " فسوف يعلمون " غب أفعالهم إذا وردوا القيامة.
جي الله سان ٻيو معبود مُقرّر ڪندا آُھن، پوءِ سگھوئي ڄاڻندا.(علامه تاج محمود امروٽي)

وفي الحديث: «لعن رسول الله صلى الله عليه وسلم العاضِهة والمُسْتَعْضهة»، وفُسِّر: الساحِرة والمستسحِرة.
مان به ائين ئي چوندس ته رسول ميمڻ جادوگر ليکڪ آهي، هن کي موضوعن جي محتاجي ناهي.

“وأقبل بعضهم على بعض يتلاومون”.
ھڪ ٻئي کي سوکڙيون ڏيندا ھئا.

5:36 إن الذين كفروا لو أن لهم ما في الأرض جميعا ومثله معه ليفتدوا به من عذاب يوم القيامة ما تقبل منهم ولهم عذاب أليم
5:36 بيشڪ جن ڪفر ڪيو تن کي جيڪي زمين ۾ آھي سو مڙئي جيڪڏھن ھجي ۽ اُن جيترو ٻيو بہ گڏ (ھجين) اُھو قيامت جي ڏينھن جي عذاب کان (بچاءَ) لاءِ عوض ڏين تہ کانئن قبول نہ ڪبو، ۽ اُنھن لاءِ ڏکوئيندڙ عذاب آھي

قوله تعالى: « ولو شئنا لبعثنا في كل قرية نذيرا » أي رسولا ينذرهم كما قسمنا.
۽ جيڪڏھن گھرون ھا ته سڀڪنھن ڳوٺ ۾ ھڪ ڊيڄاريندڙ موڪليون ھا.(علامه تاج محمود امروٽي)

القول في تأويل قوله تعالى: * (خالدين فيها أبدا إن الله عنده أجر عظيم) *.
منجھس سدائين رھڻ وارا آھن، ڇوته الله ئي وٽ وڏو اجر آھي.(مولانا تاج محمود امروٽي)

(إن حسابهم إلا على ربي لو تشعرون) أي ما حسابهم والتفتيش عن ضمائرهم وأعمالهم إلا على الله، لو كنتم من أهل الشعور والفهم ما عيرتموهم بصنائعهم.
جيڪڏھن اوھين (سندين نيت) ڄاڻندا آھيو ته سندن حساب منھنجي پالڻھار کانسواءِ ٻئي ڪنھن تي نه آھي.

قوله تعالى: خالدين فيها أبدا إن الله عنده أجر عظيم (23) آية. "
منجھس سدائين رھڻ وارا آھن، ڇوته الله ئي وٽ وڏو اجر آھي.(مولانا تاج محمود امروٽي)

وعليه يكون المعنى: قل: يا أيها الذين كفروا.
(اي پيغمبر ڪافرن کي) چؤ ته اي ڪافرؤ.

أن يسلط بعضهم على بعض؛ فيهلك بعضهم بعضا، ويسبي بعضهم بعضا).
ھڪ ٻئي کي سوکڙيون ڏيندا ھئا.

بل نحن قوم مسحورون } ، أي: عمل فينا السحر فسحرنا محمد - صلى الله عليه وسلم -.
”پر يار، هِن سحر ۾ ته اسان به مبتلا آهيون.

«وأمطرنا عليهم مطرا» هو حجارة السجيل فأهلكتهم «فانظر كيف كان عاقبة المجرمين».
۽ مٿن (پھڻن جو) مينھن وسايوسون، پوءِ (اي پيغمبر) ڏس ته ڏوھارين جي پڇاڙي ڪھڙي (خراب) ٿي.

«قل يا أيها الكافرون».
(اي پيغمبر ڪافرن کي) چؤ ته اي ڪافرؤ.

[ (9) أم لستم تعلمون أن الظالمين لا يرثون ملكوت الله .
6:9 اوھين نه ڄاڻندا آھيو ته ظالمن خدا جي بادشاھت مالڪ نه ٿيندو?

(فانتقمنا منهم) بالاستئصال (فانظر كيف كان عاقبة المكذبين).
پوءِ کائن بدلو ورتوسون پوءِ ڏس ته ڪوڙن جي پڇاڙي ڪئن ٿي.(مولانا تاج محمود امروٽي)

كما قال تعالى: { ولو شئنا لبعثنا في كل قرية نذيرا } { فلا تطع الكافرين وجاهدهم به جهادا كبيرا }.
۽ جيڪڏھن گھرون ھا ته سڀڪنھن ڳوٺ ۾ ھڪ ڊيڄاريندڙ موڪليون ھا.(علامه تاج محمود امروٽي)

"ولو نشاء لجعلنا منكم ملائكةً في الأرض يخلفون".
۽ جيڪڏھن گھرون ھا ته اوھان جي بدران زمين ۾ ملائڪن کي نائب ڪريون ھا.(علامه تاج محمود امروٽي)

ورسول الله صلى الله عليه وسلم قد أخبر بوحي السماء عن ذلك الأمر ، فعلم بالساحر ومكان السحر المعقود كما ثبت في الحديث الصحيحه.
ان زماني ۾ يورپ ۾ علم ۽ حڪمت جادوگري سمجهي ويندي هئي.

و: قل يا أيها الكافرون.
(اي پيغمبر ڪافرن کي) چؤ ته اي ڪافرؤ.

ورسول الله صلى الله عليه وسلم قد أخبر بوحي السماء عن ذلك الأمر ، فعلم بالساحر ومكان السحر المعقود كما ثبت في الصحيح .
ان زماني ۾ يورپ ۾ علم ۽ حڪمت جادوگري سمجهي ويندي هئي.

«فهل» فما «ينتظرون» بتكذيبك «إلا مثل أيام الذين خلوا من قبلهم» من الأمم أي مثل وقائعهم من العذاب «قل فانتظروا» ذلك «إني معكم من المنتظرين».(102)
پوءِ اُنھن جھڙين مُصيبتن کانسواءِ انتظار نه ڪندا آھن جيڪي کانئن اڳ گذري ويون، (کين) چؤ ته انتظار ڪريو آءٌ به اوھان سان گڏ انتظار ڪندڙن مان آھيان.(مولانا تاج محمود امروٽي)

لغلب بعضهم على بعض كملوك الدنيا فيعلو بعضهم بعضا نتيجة التصارع والتنافس .
ھڪ ٻئي کي سوکڙيون ڏيندا ھئا.

(فانتقمنا منهم) وذلك الانتقام ما أوقعه الله بقوم نوح وعاد وثمود بما استحقوه على اصرارهم على التقليد (فانظر كيف كان عاقبة المكذبين) للأنبياء من تلك الأمم.
پوءِ کائن بدلو ورتوسون پوءِ ڏس ته ڪوڙن جي پڇاڙي ڪئن ٿي.(مولانا تاج محمود امروٽي)

قال تعالى:"قال يا قوم إني لكم نذير مبين".
چيائين ته اي منھنجي قوم بيشڪ آءٌ اوھان لاءِ پڌرو ڊيڄاريندڙ آھيان.(علامه تاج محمود امروٽي)

و أخذوا يهنئون بعضهم بعضا و يتبادلون العناق و القبل .
ھڪ ٻئي کي سوکڙيون ڏيندا ھئا.

و"قل يا أيها الكافرون".
(اي پيغمبر ڪافرن کي) چؤ ته اي ڪافرؤ.

و " قل يا أيها الكافرون ".
(اي پيغمبر ڪافرن کي) چؤ ته اي ڪافرؤ.

"فتوكل على الله إنك على الحق المبين".
پوءِ (اي پيغمبر تون) الله تي ڀروسو ڪر، بيشڪ تون پڌري سچي (دين) تي آھين.

« ولا يفلح الساحرون » أي لا يفلح من أتى به.
تنهنڪري اچي نه ٿو سگھان، منهنجي طرفان ساحره کان معافي وٺي ڇڏجانءِ“

قال تعالى: "كلا بل ران على قلوبهم ما كانوا يكسبون".
بلڪ، جيڪي ڪمائيندا ھوا تنھن جي ڪَٽ سندين دلين تي ڄمي ويئي آھي.

والأعراف "181" ﴿وممن خلقنا أمة يهدون بالحق وبه يعدلون﴾ والحق هو القرآن الكريم وعدل الله تعالى.
181 – 181. ۽ جيڪي اسان پيدا ڪيا آھن تن مان ھڪ ٽولي آھي جا سچي (دين) جو رستو ڏيکاريندي آھي ۽ اُن (دين) سان انصاف ڪندا آھن.

«تالله إن» مخففة من الثقلية واسمها محذوف أي إنه «كنا لفي ضلال مبين» بين.(97)
ته الله جو قسم آھي بيشڪ اسين ته پڌريءَ گمراھي ۾ ھواسون.(مولانا تاج محمود امروٽي)

« وعد الله حقا » أي وعدهم الله هذا وعدا حقا لا خلف فيه.
الله سچو وعدو ڪيو آهي.

فأعرِض عنهم أيها الرسول، وقل لهم سلام، فسوف يعلمون عاقبة كفرهم، وأنك ستنتصر عليهم.
تون کانئن منهن موڙ ۽ سلام چؤ (انهن وٽان اٿي وڃ) پوءِ پاڻ ڄاڻي وٺندا.

(و ما أدراك ما يوم الدين ثم ما أدراك ما يوم الدين) ففي هذا تهويل و تفخيم لأمر ذلك اليوم و تعظيم لشأنه.
وري (به چئون ٿا ته) ڪنھن سمجھايئي ته عملن جي بدلي جو ڏينھن ڇا آھي؟(مولانا تاج محمود امروٽي)

( و ما أدراك ما يوم الدين ثم ما أدراك ما يوم الدين ) ففي هذا تهويل و تفخيم لأمر ذلك اليوم و تعظيم لشأنه .
وري (به چئون ٿا ته) ڪنھن سمجھايئي ته عملن جي بدلي جو ڏينھن ڇا آھي؟(مولانا تاج محمود امروٽي)

خالدين فيها أبدا , رضي الله عنهم ورضوا عنه , ذلك الفوز العظيـم .
منجھس سدائين رھڻ وارا آھن، ڇوته الله ئي وٽ وڏو اجر آھي.(مولانا تاج محمود امروٽي)

القول في تأويل قوله تعالى: * (فهل ينتظرون إلا مثل أيام الذين خلوا من قبلهم قل فانتظروا إني معكم من المنتظرين) *.
پوءِ اُنھن جھڙين مُصيبتن کانسواءِ انتظار نه ڪندا آھن جيڪي کانئن اڳ گذري ويون، (کين) چؤ ته انتظار ڪريو آءٌ به اوھان سان گڏ انتظار ڪندڙن مان آھيان.

خالدين فيها أبدا إن الله عنده أجر عظيم " " خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا " لا ينتقلون عنها, ولا يبغون عنها حِوَلًا. "
منجھس سدائين رھڻ وارا آھن، ڇوته الله ئي وٽ وڏو اجر آھي.(مولانا تاج محمود امروٽي)

النمل 73 : (وإنَّ ربَّك لذو فضل على الناس ولكن أكثرهم لا يشكرون).
73 – 73. ۽ بيشڪ تنھنجو پالڻھار ماڻھن تي فضل ڪرڻ وارو آھي پر گھڻا ماڻھو شڪر نه ڪندا آھن.

فهل ينتظرون إلا مثل أيام الذين خلوا من قبلهم قل فانتظروا إني معكم من المنتظرين ?
پوءِ اُنھن جھڙين مُصيبتن کانسواءِ انتظار نه ڪندا آھن جيڪي کانئن اڳ گذري ويون، (کين) چؤ ته انتظار ڪريو آءٌ به اوھان سان گڏ انتظار ڪندڙن مان آھيان.

(يتناهون عن المنكر) أي ينهى بعضهم بعضا عن المنكر.
ھڪ ٻئي کي سوکڙيون ڏيندا ھئا.

«قل يا قوم اعملوا على مكانتكم» حالتكم «إني عامل» على حالتي «فسوف تعلمون».
(کين) چؤ ته اي منھنجي قوم اوھين پنھنجي جاءِ عمل ڪريو بيشڪ آءٌ (به پنھنجي جاءِ) عمل ڪندڙ آھيان، پوءِ سِگھوئي ڄاڻندؤ.(مولانا تاج محمود امروٽي)

السحرةَ : مفعول به منصوب بالفتحة في آخره، والجملة الفعلية «نتَّبعُ السحرة» في محل رفع خبر «لعلَّ».
جيڪڏهن اهي جادوگر غالب ٿيا ته يقيناً اسين انهن جادوگرن جي تابعداري ڪنداسين(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

«وما أدراك ما سقر» تعظيم شأنها.(27)
ڪو ڪنن کي هاٿي سمجھندو ته ڪو سونڊ کي!

"لا تظنّوا إني جئت لألقي سلامًا على الأرض،
“اهو نه سمجھو ته آءٌ زمين تي امن قائم ڪرڻ آيو آهيان.

قال تعالى: (كلا بل ران على قلوبهم ما كانوا يكسبون) [المطففين: 14].
بلڪ، جيڪي ڪمائيندا ھوا تنھن جي ڪَٽ سندين دلين تي ڄمي ويئي آھي.