Milawu hinkwayo leyi a yi tirha xikan’we-kan’we loko Vumbiwa byintshwa byi sungula ku tirha, yi ya emahlweni no tirha hi ku ya hi –
Milayo yoṱhe ye ya vha i tshi khou shuma musi Ndayotewa ntswa i saathu u thoma u shuma, i ḓo isa phanḓa na u shuma u swikela musi—


28 Vana Hi ku langutisa:
28 Vhana Malugana na:

Ku fika eka 20 cm, hixitalo 15 cm.
U swika kha 20 cm, yolinganelaho ndi 15 cm.

Mbyana Nhova [Lycaon pictus]
Mmbwa ya Ḓaka [Lycaon pictus]

Kufika eka 60cm, ahixitalo 15cm
U swika kha 60 cm, yo linganelaho ndi 15 cm.

Watsonia - Mabilomu - Afrika-Dzonga
Watsonia - Maluvha - Afrika Tshipembe

Ku fika eka 2,5 m, hintolovelo 1 m
Ubva kha 2,5 m u lingana na 1 m.

Kavanyisa ka 7: Mfumo wa Muganga (151-164)
Ndima ya 7: Muvhuso Wapo (khethekanyo dza 151-164)

Wild Dagga - Mabilomu - Afrika-Dzonga
Wild Dagga - Maluvha - Afrika Tshipembe

Ku fika eka 60 cm, hixitalo 30 cm.
U swika kha 60 cm, yo linganelaho ndi 30 cm.

Ku leha (M): 440 mm
Vhulapfu ha ya tsadzi: 558 mm

Nkulu - Mabilomu - Afrika-Dzonga
Candelabra Flower - Maluvha - Afrika Tshipembe

Ku fika eka 7 m.
U swika kha 7 m.

Kufika eka 50 cm, hintolovelo 18 cm
U swika kha 50 cm, yo linganelaho ndi 18 cm.

Yidya tihlampfi tinwana, ti squid, ti crustaceans naswinwana swihadyani swalematini leswi bolaka.
Iḽa dzi khovhe, squid, crustaceans dzinwe dzi ḽa plankton.

Ku fika eka 1 m.
U swika kha 1 m.

Kavanyisa ka 10: Vulawuri bya Vaaki (195-197)
Ndima ya 10: Ndaulo ya Muvhuso (khethekanyo dza 195-197)

Vito ra ntolovelo ra xindyangu
Sponges - Vhutshilo ha madini - Afrika Tshipembe

Ku fika eka 30 cm, hixitalo 12 cm.
U swika kha 30 cm yo linganelaho 12 cm.

Yidya tihumba, ti clams,ti oysters, tihlampfi letintsongo nati detritus.
Dziḽa dzi snails, clams, khovhe ṱhukhu na detritus.

Ntiko (Xinuna): 40 - 77 kg
Tshileme( tshisadzi): 30-36kg

Vito ra Ntolovelo ra Xindyangu
Klipfish - Vhutshilo ha madini - Afrika Tshipembe

Kavanyisa ka 3: Mfumo wa Ntirhisano (40-41)
Ndima ya 3: Muvhuso wa Tshumisano (khethekanyo dza 40-41)

Vito ra Ntolovelo ra Xindyangu
Dzi ya sedzulusa zwiḽiwa. Zwiḽiwa zwa hone ndi plankton na khovhe ya larvae.

Ku fika eka 90 cm, hintolovelo 50 cm.
U swikela kha 90 cm, yo linganelaho ndi 50 cm.

Mhelembe - Timamali - Afrika-Dzonga
Tshugulu - Phuka thukhu dza mamvele - Afrika Tshipembe

Swi kumeka kwini?
Civet - Phuka thukhu dza mamvele - Afrika Tshipembe

Ku leha (Xisati): 110cm
Inga Mmbwa Ya Ḓaka [Canis mesomelas]

Swakudya: Artiodactyla
Bushbuck - Phuka thukhu dza mamvele - Afrika Tshipembe

Presidente u na vutihlamuleri –
Phresidennde—

Ntikelo (xinuna): 9-12 kg
Klipsringer - Phuka thukhu dza mamvele - Afrika Tshipembe

Ku fika eka 110 cm, hintolovelo 20 cm.
Ubva kha 110 cm yo linganelaho ndi 20 cm.

Swakudya
Muṱa: Felidae

tindzimi hinkwato leti tirhisiwaka hi vaakindhawu eAfrika Dzonga, ku katsa Xijarimani, Xigiriki, Xigujarati, Xihiindi, Xiputukezi, Xitamil, Xitelegu na Xiurdu; na
nyambo dzoṱhe dzi shumiswaho nga zwitshavha zwa Afrika Tshipembe, hu tshi katelwa nyambo dza German, Greek, Gujarati, Hindi, Portuguese, Tamil, Telegu na Urdu; na

Swilaveko Swa Misava Na Ndzulamiso
Dzina ḽa Tshisaitsi: Cucumis melo

Swakudya swa yona swikatsa spones, soft corals, anemones na hydroids.
Dzi ḽa zwi pontshi, dzi corals, anemones na dzi hydroids.

Rivilo ro tsutsuma: 60 km/h
Luvhilo lwa u gidima: 60km/h

Pinotage iwayeni yotshwuka leyi nga tumbuluka laha tikweni ra Afrika Dzonga. Yitlhele yi byariwa hinhlayo leyintsongo swinene, ematikweni ya Australia, Brazil, Canada, Israel, New Zealand, Switzerland, tiko ra United States na Zimbabwe.
Pinotage ndi veini tsuku ine vhubvo hayo ndi Afrika Tshipembe. Iya wanala na Albeit fhedzi a I tou vha nnzhi vho lini. Na Australia, Brazil, Canada, Israel, New Zealand, Switzerland, the United States na Zimbabwe.

Yidya swihlampfana swinwana, ti octopus, makheche nati lobsters.
Iḽa dzinwe khovhe, octopus, crabs na lobsters.

Byanyi bya Ncila wa Ximanga - Mibyani - Afrika-Dzonga
Hatsi ḽa Mutshila wa Tshikadzi - Mahatsi - Afrika Tshipembe

Kavanyisa ka 12: Varhangeri va Ndzhavuko (211-212)
Ndima ya 12: Vharangaphanḓa vha Sialala (khethekanyo dza 211-212)

Klipfish - Vutomi byale lwandle - Afrika-Dzonga
Cormorants - Zwinoni - Afrika Tshipembe

Yidya ti hlampfi, swihadyani swale matini nati molluscs.
Iḽa khovhe, crustaceans na molluscs.

[Ndzimana ya (g) yi engeteriwe hi x 3 xa Nawu wo Cinca Vumbiwa wa Vumbirhi wa 1998.]
[Pharagirafu ya.(g) yo ḓadziswa nga khethekanyo ya. 3 ya Mulayo wa Khwiniso ya Vhuvhili ya Ndayotewa wa 1998.]

Ku fika eka 50 cm, hintolovelo 18 cm.
U swika kha 50 cm yo linganelaho ndi 18 cm.

Ku fika eka 40 cm, hintolovelo 30 cm.
Ubva kha 40 cm,yo linganelaho 30 cm.

Yi hanya hikuva yidya tihlampfi, crustaceans na molluscs.
Iḽa khovhe na dzi crustaceans na molluscs.

Ndyangu: Hyaenidae
Muṱa: Hyaenidae

Ku fika ka 1m, hixitalo 30 cm.
Ubva kha 1 m yo linganelaho ndi 30 cm.

Sea Spiders - Vutomi byale lwandle - Afrika-Dzonga
Sea Spiders - Vhutshilo ha madini - Afrika Tshipembe