# en/260.en-pl.xml.gz
# pl/260.en-pl.xml.gz
(src)="1"> There are also substances that unintentionally end up in the food , for example , environmental contaminants .
(trg)="1"> Niektóre substancje mogą dostawać się produktów spożywczych niezamierzenie , np. zanieczyszczenia środowiskowe .
(src)="2"> This applies to both children and adults .
(trg)="2"> Dotyczy to i dzieci , i osób dorosłych .
(src)="3"> Rice drinks , rice porridge and rice gruel
(trg)="3"> Napoje ryżowe oraz kaszki i kleiki ryżowe
(src)="4"> Vegetable-based drinks made of rice contain arsenic .
(trg)="4"> Napoje warzywne produkowane na bazie ryżu mogą zawierać arszenik .
(src)="5"> Children who regularly drink rice drinks , instead of milk for example , can ingest amounts that can be damaging to their health in the long run .
(trg)="5"> W organizmach dzieci , które regularnie piją napoje ryżowe , np. zamiast mleka , mogą w dłuższej perspektywie nagromadzić się takie ilości szkodliwych substancji , które stanowią zagrożenie dla zdrowia .
(src)="6"> Small children are more sensitive than older children , and therefore rice drinks should not be given to children under six years of age .
(trg)="6"> Młodsze dzieci są bardziej wrażliwe niż dzieci starsze , dlatego też nie należy podawać napojów ryżowych dzieciom w wieku poniżej 6 lat .
(src)="7"> For example , gluten-intolerant children can alternate with maize-based products .
(trg)="7"> Na przykład dla dzieci nietolerujących glutenu dostępne są kaszki i kleiki kukurydziane , które można podawać zamiennie .
(src)="8"> When your child turns one , he or she can , generally speaking , eat the same food as the rest of the family .
(trg)="8"> Właśnie w tym okresie dziecko nabiera zwyczajów kulinarnych , którymi będzie się kierować przez dużą część swojego życia .
(src)="9"> This advice can help you along the road to good habits .
(trg)="9"> Poniższe wskazówki pomogą zakorzenić w dziecku dobre nawyki dotyczące odżywiania .
(src)="10"> Not all the advice will work for everyone , but it can be adapted to your family ’ s situation .
(trg)="10"> Nie wszystkie rady będą jednak dobre dla wszystkich , należy je więc dopasować do indywidualnej sytuacji własnej rodziny .
(src)="11"> Good Food for Small Children
(trg)="11"> Dobre żywienie małych dzieci
(src)="12"> Since small children don ’ t eat as much as adults , they need food rich in vitamins and minerals .
(trg)="12"> Aby móc się rozwijać i rosnąć dzieci potrzebują odpowiednich składników odżywczych .
(src)="13"> At the same time , it ’ s not what your child eats at individual mealtimes or on a given day that matters , but what they eat over the longer term .
(trg)="13"> Jednocześnie należy pamiętać o tym , że nie tyle jest ważna ilość pokarmu , którą dziecko zje podczas jednego posiłku czy dnia , ile całkowita ilość postrzegana z dłuższej perspektywy czasowej .
(src)="14"> The goal , then , is not to try to make every mealtime perfect , but on the whole to offer good food .
(trg)="14"> Naszym celem nie powinno być zatem udoskonalanie poszczególnych posiłków , ale zapewnienie dziecku dobrej jakości odżywczej spożywanych pokarmów .
(src)="15"> What ’ s good for children is also good for the rest of the family .
(trg)="15"> Pożywienie , które nadaje się dla małego dziecka , nadaje się równie dobrze dla całej rodziny .
(src)="16"> Since children hemselves don ’ t know what is good for them , you as parents need to lead the way .
(trg)="16"> O tym , co dziecko powinno jeść decydują rodzice , ponieważ maluch nie może przecież wiedzieć , co jest dla niego dobre .
(src)="17"> A good rule is that you decide what to serve while your child decides how much he or she will eat .
(trg)="17"> Jedną z dobrych zasad jest , gdy rodzice decydują o tym , co się będzie jadło , a dziecko o tym , ile chce zjeść .
(src)="18"> What should children eat ?
(trg)="18"> Co dziecko powinno jeść ?
(src)="19"> For children , just like adults , eating a variety – that is , many different types of food – is good .
(trg)="19"> Dieta dziecka , tak samo , jak dieta dorosłych , powinna być zróżnicowana , tzn. powinna składać się z różnorodnych pokarmów .
(src)="20"> Your child then gets the nutrition he or she needs – proteins , carbohydrates , fats , and various vitamins and minerals .
(trg)="20"> W ten sposób można zapewnić spożywanie odpowiednich składników odżywczych – białka , węglowodanów , tłuszczu , witamin i minerałów .
(src)="21"> By serving different types of food , you also help the child get used to many flavours .
(trg)="21"> Podawanie dziecku różnego rodzaju pokarmów pomaga mu przyzwyczaić się do wielu odmiennych smaków .
(src)="22"> Many children are sceptical of new food and may need to try new foodstuffs several times to get used to the new taste .
(trg)="22"> Wiele dzieci patrzy sceptyczne na nowe potrawy i musi próbować ich wielokrotnie , zanim się przyzwyczai do nowego smaku .
(src)="23"> It may be easier to take in a new flavour if it ’ s served alongside food your child already likes .
(trg)="23"> Przyzwyczajenie dziecka do pokarmu o nowym smaku będzie łatwiejsze , jeśli podasz go razem z ulubionym posiłkiem dziecka .
(src)="24"> They won ’ t be malnourished because of it .
(trg)="24"> Dziecko nie stanie się z tego powodu niedo- żywione .
(src)="25"> What you can do instead is try varying the side dishes and snacks .
(trg)="25"> Dla rekompensaty można urozmaicać dodatki i przekąski .
(src)="26"> Talk with a nurse at the Child Health Centre ( BVC ) about what you can do .
(trg)="26"> W takim przypadku dobrze jest skonsultować się z pielęgniarką w przychodni dziecięcej ( BVC ) .
(src)="27"> Your body benefits from getting food regularly – breakfast , lunch , and dinner , and 2-3 snacks .
(trg)="27"> Organizm funkcjonuje najlepiej , jeśli posiłki spożywa się regularnie – śniadanie , obiad i ko- lacja oraz 2-3 małe posiłki między nimi .
(src)="28"> It is also easier for your child to learn the difference between being hungry and being full .
(trg)="28"> W ten sposób dziecko uczy się także rozpoznawać różnicę pomiędzy uczuciem głodu i sytości .
(src)="29"> Avoid snacking between meals so that your child manages to eat properly at mealtimes .
(trg)="29"> Unikaj podawania dziecku ciągłych przekąsek , bo nie będzie miało siły jeść głównych posiłków .
(src)="30"> Nor is it good for their teeth to always have something in their mouths .
(trg)="30"> Nieustanne żucie w buzi jakiegoś pokarmu źle wpływa na zęby .
(src)="31"> Breakfast and snacks
(trg)="31"> Śniadanie i podwieczorek
(src)="32"> Since small children don ’ t manage to eat as much at every mealtime , snacks are more important for children than they are for adults .
(trg)="32"> W niektórych kręgach kulturowych istnieje zwyczaj zjadania na śniadanie resztek obiadu z poprzedniego dnia , w czym nie na nic złego .
(src)="33"> Buns , cookies , ice cream and other sweet products don ’ t provide as much nutrition , but contain a lot of sugar .
(trg)="33"> Słodkie bułeczki , ciastka , lody i inne słodycze nie dostarczają żadnych składników odżywczych , zawierają natomiast dużo cukru .
(src)="34"> It ’ s a good idea to save them for special occasions .
(trg)="34"> Dlatego najlepiej zachować je na specjalne okazje .
(src)="35"> Whole grains and fibre
(trg)="35"> Produkty pełnoziarniste i bogate w błonnik
(src)="36"> Whole grains and fibre are good , even for small children , but children under two years can get loose stool if they get too much .
(trg)="36"> Produkty pełnoziarniste i bogate w błonnik nadają się do spożycia nawet przez małe dzieci , ale zbyt duże ilości mogą u niektórych z nich powodować biegunkę .
(src)="37"> For other children it can be the opposite – they can become constipated .
(trg)="37"> Są też dzieci , u których produkty te przyczyniają się do spowolnienia przemiany materii .
(src)="38"> How much fibre children can eat without affecting the stomach varies from child to child – experiment with it .
(trg)="38"> Ilość odpowiednią dla Twojego dziecka możesz ustalić tylko na bazie doświadczenia , ponieważ jest ona dla każdego inna .
(src)="39"> A good way of getting just enough fibre is varying between wholegrain products and types less rich in fibre .
(trg)="39"> Dobrym sposobem na dostarczenie dziecku zbalansowanej ilości błonnika jest zróżnicowana dieta , w której skład wchodzą produkty o średniej zawartości błonnika .
(src)="40"> Three examples of a good nutritious breakfast .
(trg)="40"> Trzy przykłady pożywnego śniadania
(src)="41"> Lunch and dinner
(trg)="41"> Obiad i kolacja
(src)="42"> With cooked food for both lunch and dinner , it ’ s easier to cover a small child ’ s need for nutrition .
(trg)="42"> Podając ciepłe danie zarówno na obiad , jak i na kolację , łatwiej jest zaspokoić żywieniowe potrzeby małego dziecka .
(src)="43"> Meat , fish , chicken , eggs , beans , lentils , and tofu : important sources of protein , vitamins , and minerals .
(trg)="43"> mięso , ryby , drób , jaja , fasola , soczewica i tofu : ważne źródła białka , witamin i minerałów .
(src)="44"> Meat , beans , and tofu are good sources of iron .
(trg)="44"> Mięso , fasola i tofu to także dobre źródła żelaza ;
(src)="45"> Vegetables , root vegetables , fruit , and berries : contain many vitamins and other protective substances , as well as fibre .
(trg)="45"> warzywa i owoce : zawierają dużo witamin i innych substancji ochronnych , a także błonnika ;
(src)="46"> Milk , sour milk , yoghurt , and vegetable-based drinks like enriched oat and soy drinks : important sources of calcium and many other vitamins and minerals .
(trg)="46"> mleko , kwaśne mleko , jogurt i napoje roślinne , takie jak wzbogacone napoje na bazie owsa i soi : ważne źródła wapnia i wielu innych witamin i minerałów ;
(src)="47"> Oils and liquid margarine for cooking : important sources of beneficial fats .
(trg)="47"> do gotowania posiłków olej i margaryna w płynie : ważne źródła zdrowych tłuszczów .
(src)="48"> If the food is low in fat , your child may need a little extra fat in his or her portion .
(trg)="48"> Do chudych potraw należy do porcji dziecka dodać trochę więcej tłuszczu .
(src)="49"> Get your child used to drinking water or milk with food .
(trg)="49"> Przyzwyczajaj swoje dziecko do picia przy posiłkach wody lub mleka .
(src)="50"> Use cold water and run the water until it is cold , even when using it for cooking .
(trg)="50"> Zarówno do picia , jak i do gotowania używaj zimnej wody z kranu po uprzednim wypuszczeniu stojącej w nim letniej wody .
(src)="51"> Warm water from the tap can contain copper from the pipes .
(trg)="51"> Ciepła woda może zawierać m.in. pierwiastki miedzi pochodzące z rur wodociągowych .
(src)="52"> If the water is “ unfit ” due to bacteria , or if E. coli bacteria is found in the water , it should be boiled before it is given to children .
(trg)="52"> Jeżeli woda nie nadaje się do użytku ze względu na obecność bakterii , w szczególności bakterii Escherichia coli ( E.coli ) , nie należy jej podawać dziecku bez uprzedniego przegotowania .
(src)="53"> For other substances , the recommendations accompanying the analysis should be followed .
(trg)="53"> W przypadku innych substancji należy postępować zgodnie ze wskazówkami załączonymi do wyniku analizy wody .
(src)="54"> Read more about drinking water and wells at www.livsmedelsverket.se.
(trg)="54"> Więcej informacji o wodzie pitnej i własnym źródle na stronie www.livsmedelsverket.se.
(src)="55"> If the water is “ unfit ” due to bacteria , or if E. coli bacteria is found in the water , it should be boiled before it is given to children .
(trg)="55"> Jeżeli woda nie nadaje się do użytku ze względu na obecność bakterii , w szczególności bakterii Escherichia coli ( E.coli ) , nie należy jej podawać dziecku bez uprzedniego przegotowania .
(src)="56"> For other substances , the recommendations accompanying the analysis should be followed .
(trg)="56"> W przypadku innych substancji należy postępować zgodnie ze wskazówkami załączonymi do wyniku analizy wody .
(src)="57"> Read more about drinking water and wells at www.livsmedelsverket.se.
(trg)="57"> Więcej informacji o wodzie pitnej i własnym źródle na stronie www.livsmedelsverket.se.
(src)="58"> Home-made or store-bought ?
(trg)="58"> Domowej roboty czy gotowe ?
(src)="59"> Many people think it ’ s fun to cook , while others aren ’ t as accustomed to it .
(trg)="59"> Niektóre osoby bardzo lubią gotować , podczas gdy inne zupełnie nie są do tego przyzwyczajone .
(src)="60"> Cooking good food for small children doesn ’ t need to be difficult .
(trg)="60"> Przygotowanie dobrych posiłków dla małego dziecka wcale nie musi być trudne .
(src)="61"> There are many recipes on the web and in cookbooks that you can get help from .
(trg)="61"> W sieci i książkach kucharskich można znaleźć wiele łatwych przepisów .
(src)="62"> There are also a number of semi-prepared and prepared dishes that are suitable even for small children .
(trg)="62"> Sklepy spożywcze oferują również dużą ilość półproduktów i gotowych dań , które doskonale nadają się nawet dla małych dzieci .
(src)="63"> Some people are suspicious of industrially prepared food , since it sometimes contains more additives than home-made .
(trg)="63"> Wiele osób nie jest przekonanych do gotowych , fabrycznych dań , ponieważ mogą one zawierać więcej dodatków niż dania domowej roboty .
(src)="64"> It ’ s good to know that all the additives used in foodstuffs are scientifically evaluated and approved , and safe for both children and adults .
(trg)="64"> Dobrze jest zatem wiedzieć , że wszystkie dodatkowe składniki stosowane do produkcji artykułów spożywczych są bezpieczne zarówno dla dzieci , jak i dla dorosłych , ponieważ zostały naukowo przebadane i zaaprobowane do użytku .
(src)="65"> On the other hand , you may need to be careful that the products don ’ t contain a lot of salt or sugar .
(trg)="65"> Należy natomiast zwracać uwagę na ilość soli i cukru w kupowanych produktach .
(src)="66"> Choose food with the ‘ keyhole ’ nutritional label – it contains less salt and sugar .
(trg)="66"> Wybieraj artykuły spożywcze oznakowane „ dziurką od klucza ” – zawierają one bowiem mniej soli i cukru .
(src)="67"> Fish and shellfish
(trg)="67"> Ryby i skorupiaki
(src)="68"> Fish and shellfish are important sources of vitamin D , iodine , and selenium .
(trg)="68"> Ryby i skorupiaki są ważnym źródłem witaminy D , jodu i selenu .
(src)="69"> Fatty fish like salmon , herring , and mackerel also contain the special omega-3 fat DHA , which children need for their brains and vision to develop .
(trg)="69"> Tłuste ryby , takie , jak łosoś , śledź i makrela zawierają też zdrowe tłuszcze typu omega-3 , w szczególności DHA , który jest niezbędny dla rozwoju mózgu i wzroku dziecka .
(src)="70"> It ’ s therefore a good idea for children to eat fish often , preferably 2-3 times a week .
(trg)="70"> Dlatego ryby powinny często pojawiać się w menu dziecka , najlepiej 2-3 razy w tygodniu .
(src)="71"> Try to vary among different kinds of fish ; this is good for both health and the environment .
(trg)="71"> Staraj się urozmaicać dietę różnymi rodzajami ryb , co będzie nie tylko pożytkiem dla zdrowia , ale i dla środowiska .
(src)="72"> A few types of fish may contain environmental pollutants ; read more about this on page 12 .
(trg)="72"> Niektóre rodzaje ryb mogą zawierać pochodzące ze środowiska , szkodliwe dla zdrowia toksyny , dowiedz się więcej na stronie 12 .
(src)="73"> Many people think it ’ s difficult to cook fish , but this doesn ’ t need to be – one simple way is to cook a piece of fish in the microwave for a few minutes .
(trg)="73"> Wiele osób ma trudności z przyrządzaniem ryb , a to wcale nie musi być trudne – wystarczy przecież gotować je przez kilka minut w mikrofalówce .
(src)="74"> There are also many good semi-prepared and prepared dishes to use .
(trg)="74"> Mamy dzisiaj tyle dobrych półproduktów i gotowych dań , z których można skorzystać .
(src)="75"> Fish on a sandwich , like canned mackerel , is another simple way to serve fish .
(trg)="75"> Makrela z puszki na kanapki to inny , łatwy sposób podawania ryby .
(src)="76"> Iron-enriched porridge or gruel is therefore good , even during your child ’ s second year of life .
(trg)="76"> Podawanie wzbogaconej w żelazo kaszki lub kleiku jest więc wskazane nawet w drugim roku życia dziecka .
(src)="77"> Iron-enriched porridge or gruel is therefore good , even during your child ’ s second year of life .
(trg)="77"> Podawanie wzbogaconej w żelazo kaszki lub kleiku jest więc wskazane nawet w drugim roku życia dziecka .
(src)="78"> This contains omega-3 fats that can be converted to DHA in the body , to some extent .
(trg)="78"> Produkty te zawierają tłuszcze typu omega-3 , których część organizm przekształca w potrzebne mu DHA .
(src)="79"> Walnuts and linseed oil also contain omega-3 .
(trg)="79"> Źródłem tłuszczów typu omega-3 są też orzechy włoskie i olej z nasion lnu .
(src)="80"> Many vegetables come frozen .
(trg)="80"> Wiele warzyw dostępnych jest w formie mrożonek .
(src)="81"> They contain just as many nutrients as fresh vegetables and can be cooked quickly .
(trg)="81"> Mrożone warzywa zawierają tyle samo składników odżywczych , co świeże i można je szybko przygotować do spożycia .
(src)="82"> If you put them in the microwave , more nutrients are retained than if they were boiled .
(trg)="82"> Przyrządzanie ich w mikrofalówce zachowuje więcej składników odżywczych niż gotowanie w garnku .
(src)="83"> The packaging shows how it should be done .
(trg)="83"> Wskazówki znajdziesz na opakowaniu .
(src)="84"> Beans and lentils contain substances that can cause stomach-ache , but these disappear if the beans are cooked .
(trg)="84"> Fasola i soczewica zawierają składniki , które mogą powodować kolkę żołądka , a które można zneutralizować poprzez gotowanie .
(src)="85"> Read the packaging for how it should be done .
(trg)="85"> Przeczytaj instrukcje na opakowaniu .
(src)="86"> A few more examples :
(trg)="86"> Kilka innych przykładów na szybkie przekąski :
(src)="87"> Cut cucumbers , carrots , broccoli , or cauliflower into sticks and serve them while you ’ re cooking .
(trg)="87"> Pokrój ogórek , marchewki , brokuły lub kalafiora w podłużne kawałki i podaj dziecku w czasie , gdy gotujesz obiad .
(src)="88"> This can be done quickly and can help keep down whining from hunger .
(trg)="88"> To szybka metoda na zaspokojenie głodnego i maru- dzącego dziecka .
(src)="89"> Put vegetables in the food – for example shredded carrots , cabbage , a can of crushed tomatoes , corn , or beans in a meat sauce or stew .
(trg)="89"> Do sosu z mielonego mięsa i innych potraw dodawaj warzywa takie jak np. starte na tarce marchewki , białą kapustę , puszkę siekanych pomidorów , kukurydzę lub fasolę .
(src)="90"> Small children often think ‘ boats ’ made from apple or pear slices are fun , as are banana slices .
(trg)="90"> Małe dzieci uwielbiają często tzw. „ łó deczki ” z jabłek i gruszek lub plasterki bananów .
(src)="91"> These are also easier for a small child to eat .
(trg)="91"> Owoce podane w takiej formie są dla malucha łatwiejsze do zjedzenia .
(src)="92"> Read more in the section on vegetarian food for children .
(trg)="92"> Więcej dowiesz się w rozdziale o wegetariańskich posiłkach dla dzieci .
(src)="93"> Milk and dairy products
(trg)="93"> Mleko i przetwory mleczne
(src)="94"> Milk and dairy products are important sources of calcium and other nutrients .
(trg)="94"> Mleko i jego przetwory są ważnymi źródłami m.in. wapnia .
(src)="95"> Calcium is necessary to build your child ’ s skeleton and teeth .
(trg)="95"> Wapń jest niezbędny do prawidłowego rozwoju układu szkieletowego i zębów dziecka .
(src)="96"> A half-litre of milk , sour milk , or yoghurt per day is enough to cover your child ’ s calcium needs .
(trg)="96"> Pół litra mleka , jogurtu lub kwaśnego mleka dziennie pokrywa potrzeby małego dziecka .
(src)="97"> Gruel also contains calcium , but not as much as milk .
(trg)="97"> Kleik też jest bogaty w wapń , choć zawiera go trochę mniej niż mleko .
(src)="98"> A slice of cheese provides as much calcium as ½ -1 dl of milk .
(trg)="98"> Plasterek sera zawiera tyle samo wapnia , ile ½ -1 dl mleka .
(src)="99"> Skim milk and low-fat milk are important sources of vitamin D , since they are enriched with it .
(trg)="99"> Mleko chude i mleko półtłuste są ważnymi źródłami witaminy D , ponieważ są nią specjalnie wzbogacone .
(src)="100"> They thus contain significantly more vitamin D than whole milk .
(trg)="100"> Z tego względu zawierają jej znacznie więcej , niż tłuste mleko .